Тамақ өнеркәсібі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:
Кіріспе 3
1. Ауыл шаруашылығы 4
2. Егіншілік 5
3. Мал шаруашылығы 7
4. Мал шаруашыл ығының негізгі салалары 9
5. Ауылшаруашылық шикізаттарын ұқсататын өнеркәсіп салалары 9
6. Тамақ өнеркәсібі 10
7. Жеқіл өнеркәсіп 11
8. Халықтың керкемөнер кәсібі 12
Қорытынды 13
Қолданған әдебиеттер 14

Кіріспе

Аграрлық-өнеркәсіптік кешен.

Қазақстанның ағрарлық-өнеркәсіптік кешені ауыл шаруашылығын, сондай-ақ
ауылшаруашылық шикізаттарын ұқсататын және халық тұтынатын заттар вндіретін
өнеркәсіп салаларын қамтиды. Машина жасау және химия өнеркәсібінің ауыл
шаруашылығына машиналар мен жабдықтар, минералды тыңайтқыштар мен әр түрлі
химикаттар беретін салалары да осы кешенге жатады. Технологиялық,
экономикалық және ұйымдық тұрғыдан қарағавда бұл салалардың бәрі езара
тығыз байланысты және біртұтас жүйе құрады. Бұл күрделі шаруашылықты
басқаруды оңайлату, оның қызметік жоспарлау және қаржыландыру үшін 1990
жылы республикада аграрлық-өнеркәсіптік кешеннің орнына Ауыл шаруашылығы
министрлігі құрылды. Оның негізгі міндеті — ауылшаруашылық ендірісінің
тұрақты өсуін және халық тұтынатын заттар шығаруды қамтамасыз ету.
Жерді иеленудің және шаруашылықты жүргізу әдістерінің алуан түрлілігі
негізінде Қазақстанның аграрлық-өнеркәсіптік кешенін дамыту қазіргі
кезеңдегі аграрлық саясаітың аса маңызды багыты болып отыр. Колхоздармен
және совхоздармен қатар, ұқсатушы кәсіпорындар, жалгерлер, кооператорлар,
шаруалар мен азаматтардың жеке қосалқы шаруашылықтарының ұйымдары тең
экономикалық мүмкіндіктерге ие болуда.

1. Ауыл шаруашылығы

Ауыл шаруашылығы — Қазақстан аграрлық-өнеркәсіптік кешенінің негізгі
буыны. Онда еңбекке қабілетті халықтың 23%-тен астамы жұмыс істейді, ол
республиканың халық шаруашылығы өндіретін бүкіл өнімнін, 25%-тейін
береді. Қазақстан бидай егісінің көлемі, қой мен ешкінің саны женінен
кершілес жатқан елдердің ішінде алдыңғы орьшды алады. Көптеген мөлшерде
астық, ет, жүн және басқа өнімдер сататьш Қазақстан ауыл шаруашылығының зор
халықаралық маңызы бар.
Жер қоры Қазақстанда республикааралык маңызы бар ірі ауыл
шаруашылығының дамуьгаа ең алдымен оның орасан зор жер қоры — атап айтканда
жыртуға жарамды жерлер, жайылымдар, шалғындықтар мек шабындықтардың болуы
себепкер болады.

2. Егіншілік

Қазақстан егіншілігі немесе өсімдік шаруашылығы мал шаруашылығына
қарағанда өнімді азырақ береді, бірақ овда ауылдағы еңбекке қабілетті
халықтың көпшілігі еңбек етеді. Ол кеп жағдайда республиканың белгілі бір
бөлігіндегі ауыл шаруашы-лығының негізгі мамандану багытын айқыңдайды.
Совдықтан егіншілік Қазақстан ауыл шаруашыл ығы ның жетекші саласы болып
есептеледі. Тың және тыңайған жерлерді игеруге байланысты 50-жылдардың
ортасынан бастап оның маңызы айрықша өсті. He бары 5—6 жыл ішінде
республикада 25 млн. гектардан астам жер жаңадан жыртылды. Қазір
Қазақстанның егістік жер көлемі 36 млн. гектарға жетіп отыр. Жыртылған
жердің көпшілігі респуб-ликаның солтүстігіндегі қара және қоңыр топырақты
орманды дала және дала зоналарында орналасқан, мүвда суарылмайтын егішпілік
жүргізуге жауын-шашын жеткілікті. Алтайдың, Қалба жотасы мен Тянь-Шаньнын
баурайындағы шағын көлемді жыртылатын жерлер жіңішке алқап болып созылып
жатыр. Оңтүстіктегі жыртылған жерлер кейде өзен аңғарларын куалай шөл және
шөлейт зонала-рына сьшалана енеді. Бұлар —көлемі 2,3 млн. гектар болатын
суармалы жерлер. Республиканың солтүстігіндегі егіншілікке қарағанда
мұндағы егіншілік барынша жақсы дамыған және әрбір гектардан едәуір мол
табыс береді.
Қазақстанның осы замаиғы ауылшаруашылық өндірісін ұйымдастырудың өзіне
тән ерекшелігі — оның егістік жер көлемі орта есеппен 16 және 9 мың гектар
болатын мамандандырылған ірі совхоздар мен колхоздарға шогырлануы.
Соңдықтан Қазақстанның колхоздары мен совхоздарында топырақты еңдеу, егісті
күтіп-баптау және астықты жинау кезіңде осы замамғы жоғары өнімді
машиналарды қолдана отырып, аушішаруашылық жұмыстарын кешенді
механикалаңцырудың ерекше зор маңызы бар.

Астық шаруашыл ығы — Қазақстан егіншілігінщ бастм саласы. Ол халықты
нан өнімдерімен, ал мал шаруашылығын — жем шөппен қамтамасыз етеді.
Қазақстан жоғары сапалы тауарлы астықты көп ендіреді. Дәнді дақылдар
егісішң 34 -інен астамы жаздық бидайдың үлесіне көле ді. Оны негізінен
республикавиң солтүстік балігівде егеді, ал оңтүегікте куздік бидай
өсіріледі. Арпа, сұлы, жүгері егісі барлық жерде дерлік кездеседі, ал
Қазақстанньщ солтүстік-батысында тарн кеп егіледі. Сырдария мен Іленің
сагасывдағы суармалы жерлерде және Қаратал езешнің аңғаршща күріш өсіретін
ірі аудандар құрылды. Таяудағы болашақта республикада жиналатын астықтың
мөлшерін жылына кемінде 30 млн, тоннаға дейін жеткізу белгіленген. Бұл
интенсивті технологияның озық әдістерін тайдалану арқылы дәнді дақылдарды
өсіру көлемі барынша артып, олардың орташа түсімділіғі әр гектардан кемінде
12 центнерге жетеді деген сөз.
Қазақстаңда алуан түрлі техникалық дақылдар өсіріледі. Олар негізінен
тамақ немесе жеңіл өнеркәсіпке шикізат ретінде пайдаланылып, тұтынушыларға
ұқсатылған күйінде жеткізіледі. Техникалық дақылдарға республикадағы
егістік жер көле міюң 1%-тен сәл астамы ғана көле ді, бірақ олар түсім мен
табысты мол беретіндіктен, егіншіліктен алынатнн бүкіл өшмнің кеміңде 6%-ін
қамтиды. Республикадағы аса маңызды техникалық дақылдар — шитті мақта мен
қант қызылшасы. Мақта егісі Бетпақдаладағы, Келес және Арыс өзендерінің
аңгарывдағы, ал қант қызылшасы — Асы және Талас, Шу, Қаратал взендерінің
аңғарывдағы және Қырғыз Алатауы, Іле Алатауы мен Жонғар Алатауының
баурайындағы суармалы жерлерге орналастырылған. Сонғы кезде ез қажеттеріне
пайдалану үшін қант қызылшасын аздаған мөлшерде Қазақстанның шығыс және
солтүстік белігінде өсіре бастады. Оны ұқсату үшін әдетте республиканың
оңтүстік облыстарындағы қант зауыттарьпга жәнелтеді. Суарылмайтын тех-
никалық дақылдардан кең таралғаны — күнбағыс. Оны Қазақстанның Ертіс езені
аңғарьша жайғасқан үш шығыс облыста — Шығыс Қазақстан, Семей және Павлодар
облыстарында көп егеді.
Республикада егіншіліктің бау және жузім шаруашыл ығы са-лаларьгаың
да маңызы аз емес. Олар негізінен Қазақстанның оятүстігівде дамыған.
Республикада баубақша дақылдары жеткілікті өсіріледі. Картоп, орамжапырақ,
пияз, сәбіз, алжұмыр, қияр және басқа көкөністерді өсіретін овдаған
мамандаңдырылған шаруашылықтар құрылды. Халықты көкөніс және жеміспен жақсы
қамтамасыз ету мақсатында республикада кәсіпорындардағы қосалқы
шаруапшлықтардың, азаматтардың жеке қожалықтарының, ұжымдық бау және бақша
шаруашылықтарының мүмкіндіктерін барынша толық пайдалануга зор көңіл
бөлінуде.

3. Мал шаруашылығы

Өзіндік табиғат жағдайлары мен жергілікті халқының еңбек дәстүрлері
бар Қазақстан бүрыннан аса ірі мал шаруашылықты ел болып есептеледі. 50-
жылдардың ортасында тын және тыңайған жерлерді игеруге дейін мал
шаруашылығы республика ауыл шаруашылығының басты саласы болып келді. Тын
және тыңайған жерлерді игеруден бастап егіншіліктің тез дамығанына
қарамастан, оның Қазақстан экономикасындагы маңызы қазір де өте зор болып
отыр.
Жемшөп базасы Мал шаруашылығын дамытудың негізін жемшөп базасы
құрайды. Әдетте, мал азығы ретінде өкпе шөптерден тұратын егістік
дақылдар, егіншілік пен тамақ өнеркәсібінің қалдықтары, жайылымдар мен
шабыңдықтардың табиғи шөптері қолданылады. Малды жемшөппен қамтамасыз етуде
құрамажем өнеркәсібі айрықша орын алады. Республикада аталған жемшөптің
барлық түрі кеңінен пайдаланылады.

Жемшөп базасы мал шаруашылығының дамуына ғана емес, сонымен қатар,
өшмді мал басының құрылымына да күшті әсер етеді. Жемшөптің сипатьша қарай
мал шаруашылығын мамандандырудың бағыты да өзгереді. Мысалы, ірі қара
әдетте құрамыңда клетчатка кеп кездесетін жемшөпті жақсы сіңіреді және мал
шаруашыл ығы ның жетекші саласы ретінде барлық егіншілікті аудандарда
өсіріледі, ал шөлдер мен шелейттердегі және биік таулардағы жайылымдар
оларға аса қолайлы емес, бүлар қой шаруашыл ығы н дамыту үшін пайдала-
ньшады. Сонымен бірге, шырынды азық мол дайындалатын аудан-дарда әдетте
сүтті ірі қара өсірілсе, шырынды азық болмайтын немесе шамалы малшерде гана
дайындалатын қуаңшылық климатты аудандарда етті ірі қара өсіріледі.
Табиғат жағдайлары мен топырақ-есімдік зоналарындағы кептеген
айырмапшлықтарға байланысты Қазақстан мал шаруа-шьшығының жемшөп базасы
едәуір дәрежеде табиғи алқаптар — жайылымдар мен шабындықтардан,
пішендіктерден құралады. Табиғи алқаптар 186 млн. гектар жерді алып жатыр,
бұл республикадағы бүкіл ауыл шаруашылығына жарамды жер көлемінің 85
проценті деген сөз. Оның үстіне, Қазақстан жайылымдары маусым бойынша —
көктемде, күзде, жазда, қыста және тіпті бүкіл жыл бойы пайдаланылады.
Жайылымдарды маусымдарға бөліп пайдалану еңбек шығынын көп қажет етпейтін
және шаруашылықтарға айтарлықтай пайда беретін малды шалғайдағы
жайылымдардағы отарлап бағу әдістерін кеңінен қолдануға мүмкіндік береді.

Мал санынын, өсуі. Қазан революциясынан кейінғі алғашқы жылда-ры
республикадағы өнімді малдың барлық түрлерінің саны революцияға дейінгі
кезеңмен салыстырғанда күрт кеміді. Оған бірінші дүниежүзілік және азамат
соғыстарынын кесірінен, сондай-ақ азық тапшылығьшан малдың қырылуы (жүт пен
1921—1922 жылдары астық пен шөптің қурап кетуі) салда-рьшан халық
шаруашылығының жаппай күйзеліске үшырауы се-бепші болды. Бірақ жаңа
экономикалық саясат бағдарламасы бой-ынша үкіметтің қабылдаған шаралары
нәтижесінде халық шаруашылығын қалпьша келтіру кезеңінін соңына (1928 ж.)
қарай республикадағы мал саны 1916 жылғы деңгейге жетті.
Алайда алғашқы бесжылдық жылдарында байлар мен кулак-гардың зиянкестік
етуі және қавдай үтіт-насихат жұмыстарьш жүргізуі, ауыл шаруашыл ығы н
ұжымдандыру және көшгіелі қазақ қожалықтарын отырықшыландыру кезінде
жіберілген асыра сілтеушіліктердің нәтижесінде малды жаппай союға кіріскен.
Мал-дың бір бөлігі Қазақстаннан тыс аудандарға — Түрікменстанға,
Өзбекстанға, Ресей Федерациясына жәнелтілген. Бұл мал санының 4—2802 49
күрт қүлдырауына әкеп соқтырды. Ауыл шаруашылығьш ұжым-даңдыруды
аяқтағаннан кейін ғана, республикадағы өнімді мал басы өсе бастадм.

4. Мал шаруашыл ығының негізгі салалары

Қой шаруашылығы — Қазақставдағы мал шаруашылығының басты саласы. Қой
мен е ш к і — жемшөп талгамайтын көнбіс мал. Олар бнік тау шалғындары мен
жайлауларды қоса алгавда, бүкіл жыл бойы жайылымдарда жайылады. Қой мен
ешкі республиканьщ әр түрлі маусымдағы қолайлы жайылымда-ры бар
оңтүстігіндегі, батысы мен шығысындағы жазықтарда, тау бөктерлері мен биік
таулы аймақтарында көп өсіріледі. Қазақстанның оңтүстігі мен шығысыңда
биязы жүнді қой, баты-смида қылшық жүнді және жартылай кылшық жүнді
қүйрьгқты қойлар өсіріледі.
Республиканың егіншілікке көбірек игерілген бөлігі — Солтүстік
Қазақстан — ірі қара өсіретін негізгі аудан. Ре-спубликадағы ірі қараның
жартысына жуығы осында өсіріледі. Ірі қара өсіретін көле ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.