Экономикалық санат ретіндегі меншік

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

1 Сыртқы
әсерлер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...2
2 Түзету енгізілетін салықтар мен жәрдем
ақшалар ... ... ... ... 4
3 Экономикалық санат ретіндегі
меншік ... ... ... ... ... ... ... . ... ..5
4 Коуза
теориясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..9
5 Коузаның Қоршаған ортаның ластануымен күрес теоремасы
практикалық
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .11
6 Коуза теоремасының теоретикалық
мағынасы ... ... ... ... ... ... .13

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ...15
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .16

1. Сыртқы әсерлер
Нарықтық жүйе бірқатар жағдайларда сыртқы әсерлер деп аталатындармен
қақтағысып отырады.
Сыртқы әсерлер, экстерналиялар-бұл бағаларда бейнесін алмаған
нарықтық мәмілелерден шығындар немесе пайдалар. Олар "сыртқы" деп аталады,
өйткені экономикалық агенттердің сол операцияларына қатысушылар ғана емес,
сонымен бірге үшінші тұлғаларға да қатысы бар. Олар өндіріс ретінде де,
солай тауарлар мен қызметтерді тұтыну ретінде де пайда болады.
Сыртқы әсерлер теріс пен оңға бөлінеді. Теріс әсерлер шығындармен, оң-
үшінші тұлғалар үшін пайдамен байланысқан. осылайша сыртқы әсерлер
әлеуметтік шығындар мен жекеше шығындар арасындағы айырымды
көрсетеді:MSC=MPC+MEC, MSC- шекті қоғамдық шығындар ; MPC- шекті жекеше
шығындар ; MEC- шекті сыртқы шығындар.
Теріс сыртқы әсер бір экономикалық агенттің қызметі басқалар үшін
шығындар келтірген жағдайда пайда болады. Бұны мысалмен көрсетейін.
Целлюлозды- қағаз комбинаты жеткіліксіз жақсы тазартылмаған суды өзенге
төгуді жүзеге асырады. Ақаба судың төгіндісі өндірістің көлеміне
пропорцианалды деп айталық. Бұл өндірістің өсуіне қарай қоршаған ортаны
ластау көлемі өсетіндігін білдіреді. Целлюлозды- қағаз комбинаты судың
толық тазалауын жүзеге асырмайтындықтан оның шекті жекеше шығындары шекті
қоғамдық шығындардан төмен болып шығады, өйткені тазалығыш
имараттардыңқосымша жүйесін құруға шығыстарды қоспайды. бұл шығарылатын
өнімдер саны шығарудың тиімді көлемінен асып кетеді.(1-сурет) Тазалағыш
имараттарсыз шығарылатын өнімдердің саны Р1 бағасында Q1 тонна қағазды
құрайды. Нарықтық тепе-теңдік Е1 нүктесінде қойылады, онда MPC шекті жекеше
шығындарына тең ұсыныс MSВ шекті қоғамдық пайдасына тең келетін қисық
сұраныспен қиылысады, дәлірек айтқанда MPC= MSВ
Сонымен бірге шекті әлеуметтік шығындар шекті жекеше шығындардың плюс
шекті сыртқы шығындардың сомасына тең. Демек, егер сыртқы шығындарды ішкіге
айналдыра алсақ, онда шығарудың тиімді көлемі Р2 дейінгі баға өсімінде Q2
дейін қысқартылушы еді. Е2 нүктесіндегі шекті қоғамдық пайдалар шекті
қоғамдық шығындармен теңестіруші еді MSВ=MSС

Сурет 1 -Теріс сыртқы әсерлер

Е2 нүктесінде қоршаған ортаны ластанудың зардаптары толығымен
жойылмайтындығына көңіл аударайық (біздің жағдайда ақаба суды шығару
өндіріс көлеміне пропорцианалды, ал целлюлозды қағаз комбинатының өндіріс
көлемі Q2 нүктесінде нөлге тең емес). АЕ1Е2 ұшбұрышының алаңы ішекті жекеше
шығындардың ішекті әлеуметтік шығындардан төмен болып шыққандығына
байланысты тиімділікті жоғалтқандығын көрсетеді. Осылайша, теріс сыртқы
әсер болған кезде экономикалық игілік сатылады және тиімді көлеммен
салыстырғанда көп сатып алынады, дәлірек айтқанда теріс әсерін тигізетін
сыртқы әсерлермен тауарлар мен қызметтерді қайта өндіру орны бар.
Оң сыртқы әсер егер бір экономикалық агентбасқаларға пайда
әкелген жағдайда пайда болады: MSB = МРВ + МЕВ, мұнда MSB- шекті қоғамдық
пайдалар; МРВ- шекті жекеше пайдалар; МЕВ- шекті сыртқы пайдалар;
Білім беруді дамыту оң сыртқы әсерге қол жеткізуге жақсы
мысал береді. Қоғамда оның әр мүшесі азаматтардың жақсы білім алуынан жеңіп
шығады. Әйтсе де біздің әрқайсысымыз білім алу туралы шешім қабылдай
отырып, қоғамның тұтастай алатын пайдалары туралы ойланады. Шешім қабылдай
отырып ұтымды тұтынушы жақсы білім алумен байланысты шығындарды және
нәтижесінде алыну мүмкін пайдаларды арақатыстырады. Азаматтың капиталына
қорлар қоғам үшін оңтайлыдан төмен болу мүмкін екендігі таң қаларлық
емес(2-сурет) Е1 нарық тепе-теңдігі шекті жекеше пайдалардың және шекті
әлеуметтік шығындардың: МРВ=MSC қиылысу нүктесінде белгіленеді.

Сурет-2. Оң сыртқы әсер
Сонымен бірге шекті әлеуметтік пайдалардан шекті сыртқы
пайдалардың көлеміне көп. Сондықтан қоғам үшін тиімді тепе-теңдік шекті
әлеуметтік пайдалар мен шығындардың қиылысу нүктесінде, дәлірек айтқанда
Е2 нүктесіне жетуші еді. Тиімділік АЕ1Е2 ұшбұрыщының алаңына көбейеді.
Осылайша, оң сыртқы әсері болғанда экономикалық игілік сатылады және тиімді
көлемде салыстырғанда аз сатып алынады.

2. Түзету енгізуші салықтар мен жәрдем ақшалар
Теріс сыртқы әсерлермен тауарлар мен қызметтерді қайта өндіруді
қысқарту және сыртқы оң әсерлермен тауарлар мен қызметтерді қайта өндіруге
дейінгі емесін толықтыру үшін сыртқы әсерлерді ішкілерге түрлендіру шекті
жекеше шығындарды шекті әлеуметтік шығындарға жақындату жолымен қол
жеткізілуі мүмкін. А.С.Пигу осы проблеманың шешімі ретінде түзету енгізуші
салықтар мен жәрдем ақшаларды пайдалануды ұсынды.
Тезету енгізуші салық- бұл шекті жекеше шығындарды шекті
қоғамдықтың деңгейіне дейін жоғарылататын сыртқы теріс әсерлермен
сипатталатын экономикалық игіліктерді шығаруға арналған салық. Біздің
мысалда целлюлозды- қағаз комбинатымен салық шекті сыртқы шығындарға тең
Т=MEC нарық тепе-теңдігі тиімдіге: MSB=MSC жақындауы мүмкін болышы еді.
Түзету енгізуші жәрдем ақшалар-бұл шекті жекеше пайданы шекті
қоғамдыққа жақындатуға мүмкіндік беретін сыртқы оң әсермен сипатталатын
экономикалық игілікті өндірушілер мен тұтынушылардың жәрдем ақшалары.
Оқыған жағдайда түзету енгізуші жәрдем ақшалар сыртқы шекті
пайдаларға тең(S=MEB) студенттерге берілетін еді, бұл көрсетулерге,
MSB=MSC деңгейіне дейін сұраныс арттырады.
Түзету енгізуші салықтар мен жәрдем ақшалар сыртқы әсерлердің
болуы арқасында туындайтын мәселелерді толығымен шеше аомайды.Біріншіден,
нақты практикада шекті шығындар мен пайдаларды дәл шығару өте қиын.
Екіншіден, залал мөлшері өте жақын құқықтық және саяси дискуссиялар
барысында анықталады.Ақыры, түзету енгізуші салықтарды сыртқы теріс
әсерлермен сипатталатын игіліктерді өндірішілер төлейтін жағдайда соңғы
рөлде ойнайды, алға қойған мақсатқа ылғи да жете бермейді. Осының бәрі
түзету енгізуші салықтар мен жәрдем ақшалар сынын анықтап берді және
проблемаларды шешудің жаңа жолдарын табуға талпынысты.

3. Экономикалық санат ретіндегі меншік
Меншік көптеген ғасырлар бойы адамзаттың ең жақсы санасы
тоғысатын аралықтың шеңберіндегі ұғымдардың санына жатады. Бірақ та
теоретикалық жоспардағы іс күреспен шектелмейді. Әлеуметтікшайқалулар
меншіктің қалыптасып отырған қатынастарын өзгертуге, осы қатынастардың жаңа
қатарын бекітуге әрекет жасау өздерінің негізгі себептернің бірі болады.
Бір жағдайларға осы әрекет жасаулар жетістіктерін әкелсе,екінші бір
жағдайларда күйреуге ұшырады. Қоғам шынында да өзінің дамуының жаңа, аса
жоғарырақ дәрежеге көшуі де болды. Меншіктің қатынастарының бөлінуі
нәтижесінде қоғам алыстағы артқа лақтырылып тасталған және қалай шығарып
білмейтін тесікке түсіп қалған болып шықты.
Біздің елімізде жиырмасыншы ғасыр бойы екі мәрте меншік
қатынасының үзілуі блды. Біріншісі 1917 жылдың қазанында басталып,
көзделмеген апатпен аяқталды, оның зардабын бір ғана ұрпақ тартпайды.
Екіншіден біздің кезде өтеді. Оның негізгі мақсаты-меншік қатынастарына
олардың дұрыс мағынасын қайтару, қазіргі кездегі режімнің әлеуметтік
сүйеніші болатын жеке меншіктердің жеткілікті кең қабатын ұйымдастыру.
Сонымен меншік дегеніміз не?
Меншікке ең бірінші жақыны индивитің немесе ұжымның оған тиесілі
затқа өзінікі ретінде қатынасын анықтауға болады. Меншік менікіні және
сенікіні айыруда тоқталады. Меншіктің қай үлгісі және қай нысаны болсын
нақты бір басқадай жағдайда жоғары сияқты.
Меншіктің қарапайым анықтауынан, меншік-бұл адамның затқа
қатынасы деп айтуға болады. Осыған, бірақ та меншік мағынасы келмейді.
Өйткені сол заттың меншік иелері болып табылмайтын басқа тұлғалар оған
бөтенге сияқты қарайтындықтан меншік ойға сымайды, меншік адамдар
арасындағы заттарға қатысты қатынасын білдіреді. Осы қатынастың бір
полюсінде затқа өзіндікі сияқты қарайтын меншік иесі, ал екіншісінде-меншік
иесі емес, дәлірек айтқанда бөтенге сияқты қарауға міндетті барлық үшінші
тұлғалар шығады. Бұл үшінші тұлғаның бөтен затқа қол сұғушылықтан
тартынуына міндетті екенін білдіреді. Меншіктілікті анықтау оның
материалдық субстратты түрде болатындығын білу керек.
Меншік – бұл қоғамдық қарым-қатынас. Басқа тұлғалардың меншік
иесіне тиесімі затқа бөтенге сияқты қарым- қатынасынсыз оған меншік иесінің
өзінікіне сияқты қатынасы да блмайды. Меншіктің қоғамдық қатынасқа сияқты
мазмұны меншік иесі материалдық игіліктерді өндіру, үлестіру айырбастау
және тұтыну процесінде басқа адамдармен міндетті түрде шығатын байланыстар
мен қарым- қатынастар арқылы ашылады.
Сонымен, меншік- бұл қоғамдық қарым-қатынас, оған материалдық
субстрат және жігерлі мазмұна тән. Меншік- бұл мүліктік қатынас, еске сала
кететіні мүліктік қатынастар қатарында ол жолбасшылық орынды алады. Бұл
бірақ та меншікті сипаттау үшін жеткіліксіз. Міндетті түрде меншік иесінің
оған тиесілі затқа қарым- қатынасында ерікті актілермен қандай нақты
нысандарда көріне алатындығын көрсету керек. Әлбетте, осындай актілердің
тізбесін қатарға тұрғызу туралы сөз болып тұрған жоқ. Бұл және мүмкін де
емес, немесе иесі өзінің затына қатысты заңмен тыйым салынбағанның бәрін
жасай алады немесе меншіктің әлеуметтік табиғатына қайшы келтірмейді.
Меншік иесінің оған тиесімі затқа қатынасындағы еркі оны игергенде,
пайдаланғанда және оған иелік еткенде көрінеді. Оған ақырғы кезекте меншік
иесінің затқа қарым- қатынасындағы заттарда нақты актілер келтіріледі.
Иелену меншік иесінің затқа шаруашылық қожалығын білдіреді.
Иеленуде меншіктілік қарым- қатынасының статистикасы, жеке адамдар мен
ұжымдарға заттарды бекітіп қойылуы кескінделеді.
Пайдалану заттардан пайдалы сипатын оның өндірушілік және жеке
пайдалану жолымен шығарып алуды білдіреді. Билеу затты жоюға дейінгі оның
тағдырын анықтайтын актілер затына қатынасындағы жасауларды білдіреді.Бұл
заттарды айыру да, оны жолға беру де, затты кепілге салу да және көптеген
басқалары. Пайдалануда және билеуде меншіктілік қарым- қатынастардың
динамикасы кескінделеді.
Айтылмағанды ескере отырып, меншіліктіліктің берілген бұрынғы
анықтамасын нақтылаймыз. Меншік- бұл тұлғаның оған тиесілі затқа өзінініне
сияқты қатынасы, ол оны пайдалағанда, иеленгенде және билік жасағанда,
сондай-ақ барлық үшінші тұлғалардың меншік иесінің билігі өшірілетін
шаруашылық. Қожайлық ету саласына араласуын жоюда көрінеді.
Әлеуметтік- экономикалық, соның ішінде құқықтық әдебиетте,
өндірістің құралдары мен өнімдерін жеке адамға немесе ұғыммен иелену
ретінде меншіктің анықтамасы кеңінен таралған.
Меншікті иелену санатының көмегімен меншікті анықтау К.Маркстың
жұмысына шығады, онда меншік пен иелік санаттары шынында да бір-бірімен
бүйлеседі. Әсіресе осы байланыс рельфті түрде саяси экономиканың сынына
енгізуде көрінеді. Меншікті анықтаудың осындай көзқарасы мүмкін де.
Дегенмен иелену ұғымы нақтылауды қажет ететінін ескеру керек, сондықтан
оның өзін анықтамай-ақ меншіктің мазмұнын ашу үшін пайдалануы мүмкін
болады. Сонымен бірге иелік ұғымына зерттеушілер, соның ішінде К.Маркс та
әртүрлі мазмұнды қосты. Осындай көзқараспен иелену, пайдалану және иелік
ету аса нақты экономикалық санат ретінде иелік етудің шектелген абстракты
санатымен салыстырғанда күмәнсіз артықшылықтарға ие. Көрсетілген
санаттардың жарамды іс-әрекетінің коэффициенті иелі санатына қарағанда
өлшеусіз жоғары. Меншік адамзат қоғамына экономикалық санат ретінде оның
бүкіл тариғы бойында, оның бастапқы кезеңдерін шығарып тастаумен, адам
табиғаттан әлі бөлініп шыққан жоқ және өзінің қажеттіліктерін иелену және
пайдалау ретінде иелік етудің қарапайым әдістерінің көмегімен
қанағаттандырды. Әлбетте адамзаттың көп ғасырлық тарихы бойында меншік
едәуір өзгерістерді басынан кешірді,мысалы өндірістік төңкеріс кезеңінде ол
орын алды және ғылыми-техникалық төңкеріс дәуірінде қазір орын алып отыр.
Меншіктің алғашқы қауымдық, құл иеленушілік, феодалдық-
крепостнистік және капиталистік түрлерін айыру қабылданған. Осы уақытқа
дейін меншіктің әлеуметтік тигін де айрықша ретінде бөліп отырды, оған
көрінетіндей жеткілікті негіздер болмады. Социалистік ынтымақтастыққа
кіретін әлемдегі елдердің бірде бірінде социализм құрылғандығы болған жоқ.
Осы елдердің тікелей өндірушілері бұрынғысынша ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.