Жанама кесімді еңбек ақы төлемі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны.
1.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...
2. Еңеккердің және оның төлемақысының
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
2,1. Еңбеккерлердің (қызметкердің) құрамының
есебі ... ... ... ... ... ... ...
2,2 Еңбек төлемінің жүйесі мен
нысаны ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .
2,3 Өнімдер мен еңбек төлемінің есебін
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ...
3 Кәсіпорындағы еңбекақы есебі және жалақыдан ұсталынатын
ұсталымдар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...
3,1 Орташа жалақыны есептеу тәртібі. Жұмыс берушінің есебінен
төленетн жәрде
м ақы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3,2 Жалақыдан ұсталынаты
ұсталымдар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...
3,3 Демалыс ақысын
төлеу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3,4 Еңбек қызметімен байланысты Еңбеккерлердің денсаулығының және
басқа да сәтсіз оқиғаның есебі және оны тексеру ... ... ... ... ... ... ..
3,5 Еңбекақы қорын
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .
5. Әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..
6.
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...

Кіріспе.
Қазақстан Республикасы экономикасының нарықты қайта құру жолына
түсуі бухгалтерлік есеп жүйесін түбегейлі өзгертуге себепші болды.
Отандық бухгалтерлік есеп жүйесін халық аралық стандартқа
сәйкестендіру үшін бухгалтерлік есепті реформалау барысында Қазақстан
Республикасы Призедентінің Заңдық күші бар Бухгалтерлік есеп туралы 1998ж
26 желтоқсанда № 2732 жарлығынан бастап үлкен жұмыс атқарылды.
Көрсетілген заңға сәйкес Қазақстан Ресубликасында бухгалтерлік
есептің 24 стандартты, субъектілердің қаржы-шаруашылық қызметі шоттың Бас
жоспары және оны қолдану нұсқаулары, қаржылық есептемені дайындау және
көрсету үшін тұжырымдаманың үлгі, бухгалтерлік есеп стандарты бойынша
әдістемелік ұсыныстар және оларды толтыру барысында жаңа есеп
тіркелімдері мен нұсқаулары бекітіледі және іске қосылады.
Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп нарықтық қатынастар жағдайында
айырықша мәнге ие болды. Ол 1997 жылдың 1 қаңтарында күшіне енген
Бухгалтерлік есеп туралы Заңында бекітілген және ұлттық бухгалтерлік
есеп стандарты негізінде құрылды. Бухгалтерлік есепті реформалау Қазақстан
Республикасындағы шаруашылық жүргізуші субъектілерге өз беттерінше нақты
есеп ережелерін таңдауға мүмкіндік береді.

1 Еңбеккерлердің (қызмекердің) құрамының есебі.

Кәсіпорын шаруашылық қызметін жасаудың процесінде қызметкерлерді
жұмысқа қабылдап және жұмыстан шығарып отырады, яғни олардың сандары
өзгереді, демек жұмыс барысында әртүрлі ауыс-түйістер болып тұрады.
Қызметкелердің құралдық өзгерісінің есебін кадрлар бөлімі жүргізеді, ол
бүкіл субъектідегі және оның құрылымдық бөлімшелеріндегі қызметкерлердің
санын және оның өзгеру себептерін, жынысын, жас мөлшерін, категорияларын,
кәсіптерін, қызмет орындарын, мамандықтарын,біліктілігін,жұмыс стажын,
білімін және басқа белгілерін есепке алады. Жұмыс беруші жұмысқа
қабылдаған кезде (заңды немесе жеке тұлға, еңбеккер мен еңбек келісім-
шарттарын қалыптастырады) еңбеккерлермен өзара тікелей жеке еңбек
келісім-шарттарын жасайды.
Жеке еңбек келісім-шарты жұмыс беруші мен еңбеккерлер арасындағы
жазбаша түріндегі келісім, онда жұмыс орны, келісім-шарттың мерзімі, еңбек
тәртібінің жағдайы, демалысы, жалақысы, еңбекті қорғаудың басқа да
мәселелері туралы сұрақтар қарастырылады. Әдетте жалақысының деңгейін
жұмыс беруші белгілейді және ол жеке еңбек келісім-шартында тіркеледі.
Жеке еңбек келісім-шарты
бойынша араптардың жауапкершілігі,міндетті құқықтары белгіленеді. Жеке
еңбек келісім-шартында өндіріс саласының ерекшеліктері, нақты міндеті,
жұмыс берушінің қаржылық мүмкіндігі,бір сөзбен айтқанда шарттың мазмұны
мен сипаты ашылады.
Жеке еңбек келісім-шартында мыналар қарастырылады:
__ белгісіз мерзімге;
__ белгілі мерзімге;
__ белгілі бір жұмыс орнына, белгілі уақытқа;

Заңда келісім-шарттың максимальды және минимальды мерзімі
белгіленбеуі мүмкін. Егер де жеке еңбек келісім-шартында мерзімі айтылмаса,
онда ол белгісіз мерзімге қабылданған болып саналады. Жеке еңбек келісім-
шарты екі данада жазбаша түрде жасалады және оған екі жақта қол қояды. Оның
бір данасы жұмысқа тұрушы еңбеккерге беріледі. Еңбеккер өз қызметіне
келісім-шартта көрсетілген күннен бастап кіріседі, онда нақты жұмысқа
шыққан күні есептелінеді.
Жеке еңбек келісім-шартын жасау үшін жұмыс беруші жұмыскерден еңбек
кітапшасын, жеке төл құжатын, жеке әлеуметтік кодын, зейнеткерлік келісім-
шартын, білімі туралы құжатын талап етуге құқылы. Жеке еңбек келісім-шарт
қол қойылған соң жұмыс беруші бұйрық шығаруы тиіс.
Жолдама және жұмыс жағдайлармен таныстыру үшін құрылымдық
бөлімшелерге жіберетін рұқсат қағаз болып табылады. Құрылымдық бөлімше
бастығы оны жұмысқа қабылдауға болатындығы туралы тұжырым жасайды:
бұйрық жобасыны сыртқы жағында жалданушының қандай жұмысқа қабылданғаны
көрсетіледі. Жұмысқа алу туралы бұйрықтың жобасында кәсіпкердің айлық
жалақысы белгіленіп, бос тұрған қызмет орны және штат кестесі бойынша
белгіленген айлық ақысы көрсетіледі. Кәсіпорын басшысы қол қойған бұйрық
қызметкерге хабарланып, одан қолхат алынады. Кадрлар бөлімі жұмысқа
қабылдау туралы бұйрықтың негізінде жеке карточкасын толтырады, жұмысқа
қабылданғаны туралы еңбек кітапшасына белгі соғады, ол бухгалтерия дербес
шот ашады немесе соған сәйкес құжат жасайды.
Барлық категориядағы қызметкерлерге, оның ішінде жоғары және арнаулы
орта білімі бар мамандарға және училищелерді, кәсіптік-техникалық білім
беретін мектептерді т.б. бітірген жас жұмысшыларға да жеке карточка
толтырлады.

Жұмысқа қабылдануы, басқа бір тұрақты жұмысқа ауысуы және жұмыстан
босатылуы туралы бұйрықтың негізінде еңбек кітапшасына енгізілетін әрбір
жазбаны әкімшілік сол кітапшаны иесіне таныстырып карточканың тиісті
жерлеріне қол қойғызып отыруға міндетті. Еңбек кітапшасы не жұмыс
берушіде, не қызметкерлердің өзінде сақталуы мүмкін. Жеке еңбек келісім-
шартына және демалыстар кестелеріне сәйкес қызметкерлерге берілетін жыл
сайынғы және басқа түрлердегі демалыстарды құжаттау үшін демалыс беру
туралы бұйрық қолданады. Екі дана етіп толтырылады, бірі кадрлар
бөлімінде қалады, екіншісі бухгалтерияға беріледі. Оған құрылымдық
бөлімшенің бастығы мен кәсіпорын басшысы қол қояды.
Жеке еңбек келісім-шартынан басқа жұмыс беруші қызметкерлермен
азаматтық-құқықтық келісім-шарт жасауына болады. Олар жеке бір нақты
тапсырманы орындау үшін жасалады. Азаматтық-құқықтық қатынаста қызметкер
белгілі бір тапсырманы орындаған кезде сол ұйымның ішкі еңбек тәртібіне
бағынбайды.
Жұмысшылар мен қызметкерлердің жұмыс уақытының белгіленген кестесін
сақтап жүруін бақылау, жұмыс істелген уақыт туралы деректер алу, еңбек
төлемі бойынша есеп-айырысу. Сондай-ақ еңбек жөнінде статистикалық есеп
беру үшін жұмыс уақыты есебінің табелінде жұмыс істеп жүргендердің
барлық категорияларының жұмыс уақытын пайдалану есебін жүргізеді. Жұмыс
уақыты есебінің табельдері деректерді автоматы түрде өңдеу жағдайында
қолданылады.

2 Еңбек төлемінің жүйесі мен нысаны.

Еңбек төлемінің нысаны. Жалақы – бұл еңбек үшін төлем, оны еңбек
келісім- шартында және қызмет нұсқауында белгіленген көлеміне сай
еңбеккерлер орындаған жұмысы үшін алады. Еңбек тиімділігін арттырудың
әртүрлі ынталандыру жолдары бар, атап айтқанда: сыйлық, үстеме, кепілдік
төлемдері. Жұмыс беруші нақты жағдайын ескере отырып еңбек ақы төлеу
туралы ережесін дербес әзірлей алады, сондай-ақ онда еңбеккерлердің
категориясын, жұмыс уақытының тәртібін, қызметкер туралы ережесін
белгілей алады.
Жұмыс берушінің белгіленген жалақысының деңгейі заңда белгіленген
ең төменгі жалақының деңгейінен төмен болмау керек. Іс жүзінде еңбек
ақыны ұйымдастырудың екі негізгі нысаны пайдаланылады:
• Кесімді ( өнім санына қарай ақы төлеу )
• Мерзімді( істеген күніне қарай төлеу )
Мерзімді еңбек ақысы деп, нақты ісеген уақыты үшін еңбек ақының
мөлшері немесе тарифтік мөлшерлемесі бойынша еңбеккерлерге есептелінетін
жалақының нысанын атайды. Мерзімдік еңбек ақының нысаны жай мерзімділік
және сыйақылы-мерзімділік болып бөлінеді.
Жай мерзімділік жүйесінің кезінде өзіне берілген тарифтік
мөлшерлемесі немесе нақты істеген уақыт бойынша еңбеккерлерге еңбек ақы
есептейді. Енді осы жүйеге сандық және сапалық көрсеткіштері үшін қосымша
еңбек ақы сыйақылы-мерзімділік төлем болып табылады.

Тариф сеткасының Тарифтік Тариф сеткасының Тарифтік
бірыңғай разряды коэффициент (бір бірыңғай разряды коэффициент (бір
разрядқа қатынасы) разрядқа қатынасы)
1 1,0 12 2,20
2 1,07 13 2,37
3 1,15 14 2,55
4 1,24 15 2,74
5 1,33 16 2,95
6 1,43 17 3,17
7 1,54 18 3,41
8 1,66 19 3,67
9 1,78 20 3,94
10 1,91 21 4,24
11 2,05

Тарифтік мөлшерлемесіне және әртүрлі машықтық-мамандандырылған
топтарындағы қызмет иесінің айлығын жұмыс берушінің ең төменгі жалақыны
сақтаған кәсіпорын бекіткен разрядтың мөлшерлемесіне сүйене отырып біріңғай
тарифтік сеткасында белгіленген тарифтік-мамандандырылған коэффициенттер
бойынша анықтайды.
Тарифтік-мамандандырылған анықтама жұмысшылардың жұмысын
тарификациялауға және оларға әртүрлі өндіріс пен жұмыс түрі бойынша разряд
беруге пайдаланады.
Кесімді еңбек ақы төлеген кезде алдын--ала белгіленіп қойған деңгейде
әзірленген өнімнің немесе орындалған жұмыстың әрбір бірлігіне есептейді.
Кесімді еңбек ақы нысаны келесідей еңбек ақы жүйесіне бөлінеді: тікелей
кесімді еңбек ақы жүйесі әрбір өнім бірлігі бойынша бағасын қою арқылы
белгіленеді. Кесімді-сыйлық бұл қосымша марапаттау төлемін
қарастырады,белгіленген көрсеткішті орындаған кезде ғана пайдаланылады.

Норма мөлшері бойынша есептейді, ал нормадан асыра дайындалған өнім
үшін үдемелі бағалар бойынша есептейді.
Жанама кесімді еңбек ақы төлемі. Мұнда қосалқы және баска да
жұмысшылардың еңбек төлемі қызмет көрсететін учаскесінің,цехтың негізгі
жұмысшылардың төлем-ақысына шаққандағы процентімен анықталады.
Еңбек ақы төлемінің аккордтық жүйесі. Бұл жүйеде жұмысшылардың еңбек
төлемін ноамалаған тапсырманың немесе жұмыс көлемінің орындалуы және алдын-
ала кешендік жұмыстың тұтастай орындалуына белгіленген жалпы кесімдік
бағасы бойынша анықтайды.
Еңбек төлемінің бұл жүйесі жұмысшылардың бөлек топтары немесе
бригадалардың бөлек ұжымдары үшін еңбек өнімділігін арттырудың және
жұмыстың орындалу мерзімдерін қысқартуда, олардың материалдық ынталылығын
күшейтуге ықпал ету үшін пайдаланады.
1. Мерзімді еңбек ақы төлеу жүйесі.
2. Кесімді-прогрессивтік төлем ақысының жүйесі.
3. Тікелей кесімді төлем ақысының жүйесі.
4. Аккордты төлем жүйесі.
Ынталандыру сипаттағы төлемдер. Өндіріс тиімділігін және орындалатын
жұмыстың сапасын арттыру мақсатында еңбеккерлердің материалдық мүддесін
күшейту үшін сыйлық пен марапаттау жүйесін енгіз керек, ал ол жыл соңының
нәтижесі бойынша және басқа да көрсеткіштер бойынша берілуі мүмкін.
Сыйлық еңбеккерлердің жеткен жетістігі үшін ақшалай қолдап деп беру және
оның одан әрі өсу қарқынын ынталандыру болып табылады. Сыйлық негізінен
үстеме төлем ретінде берілуі мүмкін.
Жұмысшыларға жұмыстың негізгі нәтижелері үшін сыйлық беру мынадай
көрсеткіштері бойынша жүзеге асырылады,еңбек өнімділігіне,

өнім сапасының арттылуына және өндірістің соңғы нәтижелерінің жақсаруына
байланысты болады. Сыйлық, әдетте,айлық жұмыс нәтижелері бойынша
беріледі.
Басшы қызметкерлерге, мамандарға және қызметкерге сыйлық беру. Бұл
категорияларға сыйлық кәсіпорын шаруашылық қызметінің негізгі нәтижелері
үшін беріледі. Кәсіпорын қызметкерлеріне: басшы қызметкерге бүтіндей
алғанда кәсіпорын жұмысының нәтижелері үшін, басқару аппараты
қызметкерлеріне-бөлімшелердің, басқару аппараттының қызметінің
қорытындыларын немесе жекелеген еңбек көрсеткіштерін ескере отырып,
бүтіндей алғанда кәсіпорын жұмысының нәтижелері үшін, құрылымдық
кәсіпорындардың қызметкерлеріне осы бөлімшелердің жұмыс нәтижелері үшін
сыйлық беріледі.
Еңбек жағдайының өзгерген кезінде жасалатын қосымша төлемдер. Бірнеше
қызметті қатарынан атқарған кезде немесе уақытша жұмыс
келмегендер қызметтен босамаған болса, еңбеккерлерді негізгі міндетінен
босатпай, оларға қосымша міндеттемелер жүктеледі. Оның мөлшері жұмыс
берушімен жұмысты атқаратын еңбеккерлердің келісім бойынша анықталады.
Егер де уақытша жұмысқа келмегендердің міндетін атқарса, онда олардың
айлықтарының айырмасы алынады және айлығындағы айырмаға ынталадыру төлемі
жасалмайды. Егер ол ваканттік қызметте болса, онда ол уақытша жұмысқа
келмеген болып саналмайды.
Түнгі уақыттағы жұмыс үшін еңбек ақы. Түнгі уақыт кешкі 22 сағаттан
бастап, таңғы 6-ға дейін созылады. Бүкіл жұмысының 50% -тейі түнгі
алмасуға келсе, онда ол түнгі уақытта жұмыс істеген болып саналады. Ондай
еңбеккерлерге жарты тарифтік мөлшерлеменің деңгейінде қосымша еңбек ақы
төлемі жасалады.
Нормадан артық жұмыс істеген үшін еңбек ақы. Нормадан артық жұмыс
істегені үшін жарты тарифтік мөлшерлеменің деңгейінде қосымша

төлем жасалады. Кез-кеген жұмыс беруші аптасына 40 сағат жұмыс уақыты
етіп белгілейді. Ал жеке және ұжымды келісім-шартта бұл одан да төлем болып
белгіленуі мүмкін.
Демалыс және мереке күндеріндегі жұмыс істегені үшін жасалатын
төлем. Егер қызметкер өзіне белгіленген демалыс күнінде жұмысқа
тартылса,онда екі апта ішінде басқа бір демалыс күні берілуге тиіс. Егер
кәсіпорын әкімшілігінің оған қосымша демалыс беруге мүмкіндігі болмаса,
ерекшелік жағдай ретінде бұл күн үшін екі есе мөлшерінде; мерзімдік
жұмысшыларға және айлық ақы алатын қызметкерлерге тарифтік төлем
мөлшерінің екі есе еселенген төлем ақы төленеді.
Мерекелік күндерге жұмыс істегені үшін жұмысшыларға екі еселенген
кесімді бағалар; еңбектері сағаттық не күндік төлем мөлшерінен төленетін
жұмысшыларға сағаттық не күндік төлем мөлшерінің екі еселенген шамасында;
айлық ақы алатын қызметкерлерге мерекелік күні, жұмыс істеген үшін
айлығының шегінде, сағаттық не күндік төлем мөлшерінің екі еселенген
шамасында еңбек ақы төленеді. Тоқтаусыз жұмыс істейтін ұйымдарда сондай-ақ
жұмыс уақытының есебін ынталандыру кезінде демалыс пен мереке күндеріндегі
жұмыс уақыты айлық жұмыс уақытының нормасына енгізіледі.
Айрықша жағдайда төленетін еңбек ақы. Жеке және ұжымдық келісім
шарттарда ауа-райы ауыр жағдаймен, қара жұмыспен, қауіпті және
денсаулығына зиян келтіретін жұмыспен, интенсивті еңбекпен байланысты
жұмыстарға жергілікті жерде қосымша еңбек ақы белгілеуі мүмкін. Қара
жұмыс, қауіпті және денсаулығына зиян келтіретін жұмыстар жұмыс орнын
аттестациялаудың көмегімен және еңбек бойынша мемлекеттік органдардың
өкілеттілігінің қатысумен анықталады.
Жұмыс уақытында орын алған тоқтатуларды төлеу жеке және ұжымдық
келісім-шарттарда анықталады.

Егер де тоқтатулар еңбеккерлердің кінәсінен болмаса, онда сол еңбеккерлерге
төлеуге тура келеді. Сондай-ақ жұмыс беруші төлемдердің басқа да түрлерін
жасауға құқысы бар. Сонымен қоса, жұмыс берушілер жеке не ұжымдық келісім-
шартында вахталық әдіс бойынша да еңбек ақы төлеуді қарастырады. Олар
мерзімді де кесімді де болуы мүмкін Олардың есебі алдын-ала қаралған
графиктердің шегінде жүреді.

3. Жалақыдан ұстаынатын ұсталымдар.

Жұмыс беруші еңбеккерлердің жалақысынан әрекет етіп тұрған заңға
сәйкес әртүрлі ұсталымдар жасайды. Міндетті зейнеткерлік жарнасын жинақ
зейнеткрлік қорға; жеке табыс салығын, атқару парақтарын, содай-ақ
еңбеккерлердің өзі берген өтініші бойынша ұсталымдар жасалады, сонымен қоса
олардың келісімінсіз; қайтарылмаған аванстар, жұмыстан шыққанда істелмей
кеткен уақыты үшін, әкелген зияндары үшін т. б. ұсталымдар ұсталады.
Табыс салығын ұстау. Салықтар- ұлттық табыстың бір бөлігі болып
табылады. Салықтар арқылы жинақталған қаражат жалпы мемлекеттік
мұқтаждарға жұмсалады. Қызметкерледің салық салынатын табысынан тек жеке
тұлғалардан Салық Кодексінің 145 бабы бойынша көрсетілген ұсталымдар тұтас
үсталады. Жеке табыс салығын ұстауға бірінші қосымшада
көрсетілген.
Атқару құжаттары бойынша ұсталымдар. Сот шешімдері нотариалдық
органдардың атқару жазбалары,сондай-ақ даусыз түрде өндіріп алу туралы
әкімшілік органдарының қабылдаған қаулыларға сәйкес берілетін атқару
құжаттары бойынша ұсталымдар негізгі еңбек төлемінен де сондай-ақ тұрақты
сипаты бар барлық қалған төлемдерден де, оның ішінде сыйлықтардан,зейнет
ақылардан, жұмысқа уақытша жарамсыздығы бойынша берілетін жәрдем
ақылардан тағы басқа алынады. Келіп түскен атқару құжаттары арнайы
тізімге тіркеліп және әрбір төлеуші бойынша бухгалтерияда олардың жеке
есебі жүргізіледі. Жалақыдан ұсталынған алименттер сомасы осы алимент
төленетін тұлғаның пайдасына үш күннің ішінде төленуі немесе аударылуы
керек.
Онда бір бала үшін жалақының төрттен бірі,екі бала үшін жалақының
үштен бірі және одан да көп балаларға жалақының жартысы ұсталады.

Бірақ олардың мөлшері жалақының 50% аспауы керек. Егер де алимент
төлеуші жұмыстан шығып кетсе,онда сонымен қоса атқарушы құжаттары үш күннің
ішінде жаңа жұмыс орнына беріледі.
Жинақ зейнеткерлік қорға міндетті зейнеткерлік нормасы еңбеккерлердің
жалақысынан, сыйлығынан, қосымша төлемдерінен үстемесінен және басқа да
табысынан 10% мөлшерде ұсталынады және оны жұмыс беруші аталған қорға
аударады.

4. Орташа жалақыны есептеу тәртібі.Жұмыс берушінің есебінен төленетін
жәрдем ақы.

Заң жүзінде еңбеккерлердің орташа жалақысын сақтау көзделген,
олардың заңмен арнайы есептеу тәртібі белгіленген кезде:
• ұйымдар жойылған жағдайда жеке еңбек шарты бұзылғанда, сондай-ақ
еңбеккерлердің штаты немесе саны қысқарған кезде, босанғандарға
компенсация есептеу үшін;
• үш күннің ішінде ұсынған құжат бойынша еңбеккерлерді армияға
шақырғанда;
• пайдаланбаған демалыс үшін компесациялық төлем немесе демалыс ақысын
есептеу үшін;
• қызмет бабымен іс-сапарға барған уақытына төлем жасау үшін;
• шарасыз уақытына төлем жасау кезінде;
• басқа да әлеуметтік төлемдер жасау үшін;
Орташа жалақы – бұл белгілі бір уақыт кезеңіне еңбеккерлердің
жалақысынан алынған орташа жалақының деңгейі. Оны есептеу үшін он екі
календарлық айлар және сол айлардағы тиесілі төлемдер алынады. Бұл кезеңде
есептік кезеңнің ұзақтығы деп те атайды. Орташа жалақы белгілі бір
құбылыстармен байланысты жағдайларды есептеу үшін қажет, мысалға: ұйымдар
жойылған жағдайда табуына байланысты жәрдемақыны есептеу үшін, жұмысқа
уақытша жарамсыздығы үшін және тағы басқа.
Еңбеккерлердің орташа жалақысын есептеу үшін орташа күндік,не орташа
сағаттық жалақысы алынады. Орташа еңбек ақыны есептеу барысында төлем
жүйесінде қарастырылған әрі тұрақты сипатқа ие сыйлықты, үстемені,
қосымшаны және басқа да марапаттау төлем түрлерін ескереді.

Жеке еңбек шартын бұзу. Жұмыс беруші келесі себептер бойынша еңбек
қатынасын тоқтатқан жағдайда орташа айлық жалақының мөлшерінде компенсация
төлеуі тиіс.
• Заңда тұлға жойылған кезде, жұмыс беруші өз қызметін тоқтатқан кезде;
• Еңбеккерлердің сипатын немесе санын қысқартқан кезде;
• Үш күннің ішінде ұсынған құжаты бойынша еңбеккелер армияға
шақырылған кезде;
Мысалы, еңбекке уақытша жарамсыз мерзім бойынша берілетін жәрдемақыны
есептеу, орташа айлық жалақыдан алынады, бірақ орташа айлық жалақы 10
есе еселенген МЕК–тің деңгейінен аспауы керек. Жерлеуге, бала туған
кезде берілетін жәрдем ақы жергілікті бюджеттің шешімдерімен
анықталады. Қызметкер 10 мамырдан 27 мамырға дейін ауырып қалды делік
(2002 ж.) яғни 12 жұмыс күні бойына. Осыны есептеу үшін біз мына
кестені пайдаланамыз.

Айлық есептік Жұмыс аптасының Нақты жұмыс Нақты есептелген
кезең бес күндік графигіістеген күні жалақы, теңге
бойынша жұмыс
уақытының
ұзақтылығы, күн
2001 ж.
Мамыр 21 21 20000
Маусым 21 21 20000
Шілде 22 22 20000
Тамыз 22 22 20000
Қыркүйек 20 20 20000
Қазан 22 22 20000
Қараша 22 22 20000
Желтоқсан 20 20 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.