Қышқылдық жаңбыр

Жоспар

ЖОСПАР
Кіріспе
Қышқылдық жауын.шашындар мәселесі
«Парниктік» немесе «жылулық» эффект мәселесі
Озон мәселесі
Атмосфераның экологиялық мәселелері
Атмосфералық ауаның ластануының зардаптары
Атмосфералық ауаны ластанудан сақтау және қорғау жолдары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
Кіріспе 3
Қышқылдық жауын-шашындар мәселесі 4
Парниктік немесе жылулық эффект мәселесі 5
Озон мәселесі 5
Атмосфераның экологиялық мәселелері 6
Атмосфералық ауаның ластануының зардаптары 7
Атмосфералық ауаны ластанудан сақтау және қорғау жолдары 9
Қорытынды 11
Қолданылған әдебиеттер 13

Кіріспе

Адамның көңіл-күйі мен өмір тіршілігі қоршаған ортаның жағдайымен өте
тығыз байланысты. Адамдардың табиғатқа, оның ресурстарына ойсыз араласуы
жер шарының климатының өзгеруіне, Дүниежүзілік мұхиттардың ластануына,
шөлді-шөлейтті жерлердің кеңеюіне, ормандардың азаюына, қышқылды
жаңбырлармен келетін күкірт және азот оксидінің мыңдаған тонналарының жер
бетіне түсуіне әкеліп отыр, ал олардың жан-жануарлар мен өсімдіктер, су
жүйесін жойып жатқандағы белгілі.

Қалалардағы атмосфера ауасының шаңмен, түтінмен, күлмен сол сияқты
көміртегінің оксидімен, күкіртті газбен, азоттың оксидімен ластануы өте
жоғары болып тұр.

Мысалы, Атырау өңiрiнiң экологиялық жағдайы нашар. Климат тым
континенттi, қысы суық, желi қатты, жазы ыстық, жауын-шашыны аз,
құрғақшылық басым. Төбеден шақырайған күн радиациясы жаз бойы апталап
соғатын желмен қосылып, ауаны жылытып жiбередi. Оның үстiне ұзақ жылдар
бойы елiмiзге мұнай мен газ берiп келген өңiрдiң экологиялық жай-күйiне
көңiл айтарлықтай бөлінген жоқ. Облыс жерi бұрынғы теңiздiң орны. Соңғы
жылдары Каспий теңiзi көтерiлiп келедi. Орман, жасыл желеңдi алатын болсақ
бұл жайт облыста өте қиын. Осыдан 6 жыл бұрын әр қала тұрғынына жасыл
желең 5,3 шметрден болса, қазiр бұл көрсеткiш 2 шаршы метрге дейін
төмендеген. Ал норма ойынша 12 шаршы метр болуы керек.

Адамдардың жұтқаны қорғасын, топырағы пестицид, жегенi желiм өңiрде
бұрын соңды кездеспеген аурулар көбейiп барады. Адамдар ракпен, жүрек
талмасынан, анемиядан ауыруда. Осындай экологиялық ауыр жағдай Семей,
Қызылорда, Павлодар, Ақтау мен Арал өңірінде де қалыптаксқан.

Қышқылдық жауын-шашындар мәселесі

Қышқыл жауындардың пайда болуының негізгі себебі күкірттің қос оксидімен
ластану болып табылады. Су буының қатысуында күкіртті ангидрид күкірт
қышқылының ерітіндісіне айналады. Осындай жолмен көмірқышқыл газы мен азот
оксидтерінен көмір қышқылы мен азот қышқылы түзіледі. Оларға органикалық
қышқылдар мен басқа да қосылыстар араласып, қышқыл реакциясы бар ерітіндіні
береді.
Қышқыл жауындардың өсімдіктер үшін зиянды әсері топырақ арқылы да
байқалады. Бұл әсер алюминий мен ауыр металдардың қозғалғыштығының артуы
нәтижесінде болады. Бос алюминий жас тамырларды зақымдайды. Оларда
инфекциялардың ену ошақтарын түзеді, ағаштардың уақытынан бұрын қартаюына
әкеледі.
Озон негізінен фотохимиялық смогтың өнімі болып табылады. Оның әсерінен
хлорофилл тікелей және хлорофилді тотығудан қорғайтын маңызды агент С
витаминінің шектен тыс жұмсалуы арқылы бұзылады.
Қышқылдық жауын—шашындар солтүстік жарты шарда жаксы таралған.бұл
жерде қышқыл заттардың шығарылуы мен олардың жаңбыр , қар, тұман түрінде
ылғалды тұндыруға қолайлы жағдай бар. Қышқылдық жауын—шашындар Скандинавия
елдері, Англия,ФРГ,Бельгия,Дания, Польша,Канада,АҚШ-тың солтүстік
елдеріне тән.
Теріс температура кезеңінің ұзақтығы қышқылдық жауын-шашынның әсер ету
ұзақтығын арттырады.Соңғылар біршама дәрежеде аммиакпен нейтралданады.Ал
қоспа топырақтан органикалық заттар,минералдық тыңайтқыштар мен басқа да
қосылыстардан аммонификатор-микроорганизмдердің көмегімен бөлініп шығуы
кемиді.
Қышқылдық жауын—шашындар топыраққа ,су экожуйесіне ,өсімдіктерге ,
архитектура ескерткіштеріне,ғимараттарға зиянды әсерін тигізеді.
Қышқылдық жауын—шашынның зиянды әсері әсіресе оңтустік пен тропиктік
аудандарда ағыс арқылы әсер етеді.Тропиктік топырақтар нейтралды және
сілтілі таралғанымен ,онда жауынның үнемі шайып кетуі себепті нейтралдаушы
заттар болмайды.

Қышқыл жаңбырдың биосфераға әсері

Биосфера- жер бетінде кездесетін барлық тірі ағзалардың және заттардың
жиынтығын ең ірісі болып табылады.Биосфера- заттар айналымын үзбей
сүйемелдеп тұратын ғаламшардың ең үлкен экожүйесі, яғни тіршіліктің өніп-
өсіп, көбеюіне мүмкіндік бар қабат.Оның шикарасы жербетіндегі 20-25 км.
Деңгейден ( атмосфераның озон қабатына дейінгі бөлігі кіреді) 11 км. Мұхит
тереңдігіне және жер астына 6 км тереңдікке дейін созылады.1.Антропогендік
ластанудың негізгі көздері.
Антропогендік фактор – адамның қызметі әрекетінен жаңа түрде туындайтын
факторлар. Адамның шаруашылық іс-әрекеті салдарының қоршаған ортаның кейбір
жерлерінің өзгерені соншалық. Табиғи құрауыштарының байланысы басқа болып,
бұрынғы кешендермен салыстырғанда жаңа кешендер қалыптасады.
Антропогендік факторларға өнеркәсіп индустриясының барлық салалары, көлік,
ауыл, орман шаруашылығы, энергетика, атом қаруын сынау, мұнай, газ және тау
кен өндірісі салалары. Т.б. жатады.
Тек өндірістік кәсіпорындарының ғана қоршаған ортаға әсер етіп ластануын
мынадай негізгі түрлерге бөлуге болады: шикізат материалдар, құрал-
жабдықтар, отын, электр энергиясы, су, қалдықтар, өнімдер, атмосфераға
таралатын( газ, бу, ауа тозаңы),энергетикалық шығарындылар, шу, инфрадыбыс,
ультрадыбыс, жарық,электромагниттік өріс,лазерлі сәулелер,иондағыш
шығарындылар т.б.Биосфераны ластайтын компоненттердің хим құрамы
отынэнергетика ресурстарының тқріне, өндірісте кенданылатын шикізатқа
оларды өндейтін технологияға байланысты келеді. Антропогендік факторлар
әсерінің артуынан күрделі экологиялық проблемалар; парник эфектісі, қышқыл
жңбыр, ормансыздандыру, ядролық қыс, озон қабатының жұқаруы мен тесілуі,
шөлейттену т. б.атмосфераға антропогендік жер тікелей немесе жанаша түрде
болуы мүмкін.Жанаша әсер- биосфераның басқа компоненттерінде экологиялық
тепе-теңдіктің бұзылу, салдарынан атмосфераның жағдайына ойқаптар,
жыртылған егістік жерлер, ұйымдастырылған үлкен су қоймалары, өзгертілген
өзен ағыстары, меикоративтік жұмыстар, пайдалы кен қазбаларының ашық
әдіспен жаппай алынуы жатады.Жер бетінің қасиеті мен сипатамасының өзгеруі
жер атмосфера энергиялық жүйесіндегі алмасу процестеріне,альбедо шамасына,
атмосфераға өтетін шығындыққа әсерін тигізеді.Ал, тікелей әсерге мысал
ретінде өндірістен шығатын тастанды заттектерді, күлді, металл оксидтері
мен тұздарын, күкірттің газды қосылыстары, аммиакты, көмір сутектерін
радиоактивті газдарды, шаңдарды, озонды суктекті қосылыстарды және тозаңды
келтіруге болады. . Табиғаттағының бәрі таза деп, жаңбырдың суына бас
жуатын жалаң аяқ, жалаң бас жүгіретін балалық дәурен секілді, енді
оралмайтын заман болды. Сондықтан да жаңбыр суына бас жууға бола ма? – деп
жауап беруге тура келеді.
Өйткені жаңбырдың суы дегеніміз - өзен-көлдердің бетінен ылғал топырақтан
көтерілген бу ғой. Ал осы будан түзілген бұлтта тонналаған сумен бірге
алуан-түрлі химиялық элементтер, олардың тұздары, шаң болады. Жаңбыр суының
құрамы бұлттың қай жерде түзілгеніне, жауған жеріндегі ауаның қалай
ластанғанына байланысты. Ауа мен жаңбыр суын ең алдымен сапырылысқан көлік,
өнеркәсіп және ауыл шаруашылық кәсіпорындары, аммиак, күкіртті көміртегі
тарайды. Күкірт пен азоттың қосындылары сумен қосылғанда қышқыл түзіп,
жерге қышқыл аралас жаңбыр болып жауады.
2,2 Атмосфера айналымы. Қазақстан жерi қыс маусымында Сiбiр
антициклонының тармағы мен азорлық ядросының ыкпалына жиi ұшырап отырады.
Осыған байланысты республиканың солт-нде оңтүстік-батыс және батыс, ал
жазда солтүстік-батыс бағыттан соғатын жел басым келедi. Қазақстандағы
атмосф. процестер Солт. жарты шардың Атлантика — Еуразия секторының 3 iрi
аумақты айналымы ықпалымен қалыптасады. Егерде циклондар мен
антициклондардың алмасу жолдары ендiк бағытпен өтсе, онда ол ендiк
бағыттағы айналым делiнедi. Ендiк бағыттағы айналым кезiнде Қазақстанның
көпшiлiк бөлiгiнде жауын-шашынның мөлш. кемiп, ауа темп-расы жоғарылайды.
Еур. айналым кезiнде республикаға суық ауа массаларының енуi жиiлейдi, темп-
ра шұғыл төмендейдi, жауын-шашын молаяды, жел күшейедi. Сiбiрлiк айналымда
— оңт-тен тарайтын жылы ауа массалары ұлғайып, ауа темп-расы жоғарылайды,
жауын-шашын кемидi. Республика климатының қалыптасуына оның жер бетiнiң әр
тектiлiгiнiң де әсерi болады.

Қазақстандағы атмосф. циркуляциялық процестерге оңт. және оңт.-
шығыстағы тау жүйелерi (биiкт. 4000 — 5000 м-лiк) мен Каспий және Арал т-
дерi сияқты су айдындары да ықпалын тигiзедi. Табиғи кедергi саналатын тау
жүйелерi атмосферадағы ендiк бағыттағы шептiк белдемiн солт.-шығыс бағытқа
қарай ойыстырып, ауа массасының заулама ағынын күшейтедi. Осы ауа массасы
сонымен бiрге тау бөктерiндегi жергiлiктi климатты қалыптастырушы тау
аңғарлық ауа айналымын тудырады. Қазақстанның таулық және тау етегiндегi
өңiрлерiнiң термиялық режимi жапсарлас жатқан жазықтар жағдайына қарағанда
мүлдем басқаша келедi. Таудағы темп-ра жазық жердегiден төмен келедi. Тау
беткейлерi төңiрегiндегi ауа қабатының радиациялық салқындауынан және
беткеймен төмен қарай ойысқан ауаның жылынуынан таулы аудандарда темп-раның
ауытқу амплитудасы кемiп, темп-ра инверсиясы (жалпы биiктiкке байланысты
ауа темп-расының көтерiлуi) қалыптасады. Инверсия қыс маусымында неғұрлым
күштiрек қалыптасады. Тау жоталарына жақындаған сайын тiк бағыттағы ауа
ағыны күшейiп, жауын-шашын шұғыл артады. Орташа жылдық жауын-шашын мөлш.
жазықта 100—200 мм болса, тау бөктерiнде 500—600 мм-ге дейiн артады. Жазық
өңiрлерде жылдық жауын-шашынның максимумы жаз айларында, ал тау бөктерiнде
жылына 2 рет (наурыз — сәуiр және қараша — желтоқсан) байқалады. Су
айдындары бриздiк айналымды тудырады, ол құрлықта ондаған километрге ғана
таралады. Орта ендiк бойындағы су айдындарының солт.-шығыс жағалауында
жазда жылы ылғалды ауа ағыны үстемдiк етсе оңт.-батыс жағында атмосф. суық
серпiлiс пайда болады. Бұл құбылысты Арал т. мен Каспийдiң солт.-шығыс
бөлiгiнен жиi-жиi байқауға болады. Су айдындарының оңт.-батыс бөлiгiне
қарағанда солт.-шығысында жауын-шашын 2—3 есе көбiрек түседi. Аумақты
Каспий айдыны климаттың қалыптасуына қыста ғана ыкпал жасайды. Керiсiнше,
Арал т. атмосфера айналымына жаз айларында ғана катысады. Көлемi шағын
Балқаш к-нiң де атмосфера айналымына және бұлттылыққа тигiзетiн әсерi мол.
Қазақстан жерiндегi соғатын желдiң орташа жылд. 4—4,5 мс, Каспий т-нiң
жағалауында 6 мс-тен астам, ал Жетiсу қақпасында соғатын Ебi желiнiң жылд.
70 мс-ке жетедi.

Парниктік немесе жылулық эффект мәселесі

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.