Әуе ұщулары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

I.Кіріспе:
Дистанционды әдістер мен ғарыштық түсірілімдер

II. Негізгі бөлім:
1. Әуе ұщулары
2. Ғарыштық ұшу аппараттары

III. Қорытынды

Әуе ғарыштық зерттеулер әдістерінің даму тарихы
Жерді зерттеуде қолданатын арақашықтықты зерделеу әдістерінің даму тарихы
1. Арақашықтықты зерделеу әдістері және ғарыштық түсірімдер

Ғарыштық кеңістікке ұшу әлі орын алмаған кезде, Жерді зерттеудегі ең
күшті әдіс ретінде аәроәдісті атап өтуге болады. Бұл әдістің негізінде
Жердің үстіңгі қабаты мен оның құрылысын, Жер қыртысының үстіңгі қабаты мен
атмосфераны зерттеу жатады. Бұл зерттеулер, сонымен қатар, ұшу процесі
кезіндегі (визуалды, фотографиялық, электромагнитік және гравитациалық
кеңістіктің параметрлерін өлшеу барысында) алынған мәліметтерді зерттеу мен
анализ жасау сияқты әдістерден тұрады. Жердің жасанды спутниктерінің, ғарыш
кемелердің, орбиталық станциялардың және де басқа ғарыштық
тасымалдаушылардың пайда болуынан бастап, ұшу және зерттеу әдістерінің
мүмкіншілігі кеңейгенін байқай аламыз, бірақ алдында айтып кеткен анықтама
толығымен “дистанционды әдістеріне”, “қоршаған ортаны зерттеудегі
дистанционды әдістеріне ”, “арақашықтықты зерделеуге” жатқызылады.
Ұшулар мүмкіншілігінің кеңеуі ғарыштық тасымалдаушының жылдамдығына,
биіктігіне және табиғат жағдайларына деген тәуелсіздігіне байланысты болды.

Зерттеу әдістердің кең таралуы, сонымен қоса, жаңа аппаратардың пайда
болуына байланысты болды. Оларға теледидарлық, оптиакалық-механикалық
сканерлер, зарядты байланысты приборы бар сканерлер жатады. Бұл аталған
құрылғылар арқылы жер бетін зерттеудегі шолуы, алынған мәліметтердің қатаң
периодтылығын жүргізу сияқты іс-әрекеттер жасалынды. Сондықтан казіргі
кездегі арақашықтықты зерделеу әдістері аэроәдістер мен ғарыштық әдістерден
тұрады деп есептеуге болады. Егер ертеректе аэроәдістердің негізін
аэротүсірімдер қаласа (олардың ішіндегі маңыздысы болып аэрофототүсірімдер
саналады), ал ғарыштық әдістің негізін әртүрлі ғарыштық түсірімдер
белгілейді.
Қазіргі арақашықтықты зерделеу әдістері аэроәдістердің динамикалық
дамушысы болып отыр. Сондықтан да аэроәдістер мен ғарыштық әдістерді бір -
біріне қарама-қарсы қоюға болмайды. Көп жағдайда бұл әдістер бір-бірін
толықтырып отырады және бір әдіс екінші әдісті практикада ығыстыруы
байқалмады. Сондықтан да аэроәдістер тарихы туралы сөз сөйлеген кезде,
онымен байланыстырып ғарыштық әдістердің тарихын да айта кету керек. Ал
аэроәдіс өзінше жердің табиғат ресурстарын зерттеудегі әлі де ең маңызды
әдіс болып отыр.
Қазіргі кездегі арақашықтықты зерделеу әдістері ұшу аппараттардың
дамуы барысында, фотографиялық ғылымдар, фотограметрия, электроника,
автоматика және де басқа да ғылым мен техниканың салалары негізінде пайда
болып дамып келе жатыр.
Сонда да оның дамуының әр бір сатысында алдына қойған
міндет: адамды немесе белгілі бір аппаратты ең
алдымен әуе кеңістігіне, ал кейін ғарыштық кеңістікке шығару еді.
Сондықтан да осы ұсынылып отырған баяндамада арақашықтықты зерделеу
тарихының, адамның әуе және ғарыштық кеңістікті бағындыру сатылары
көрсетіліп, баяндалып отыр.
Хронологиялық саты бойынша қарасақ: әуе ұшулары, авиация,
ракеталар, ғарыштық ұшуларды бөліп қарастыруға болады. Аталған әрқайсысы
арнайы көз мөлшермен бақылау, фотографиялық бақылаумен және т.б.
сипатталады.
Әріне, арақашықтықты зерделеу әдістердің даму тарихын әр түрлі ұшу
аппараттарға байланысты сатыларға бөлу шартты ғана және субъективті сипатқа
ие болады.
Аэроәдістердің тарихи сұрақтарын сипаттау барысында бірнеше
ғалымдардың еңбектерін айта кету керек. Мысалы, П.Я.Райзердің жұмысын
айтып өтуге болады. Райзер олардың, яғни Жерді зерттеу әдістердің
библиографиясына көп көңіл бөлді. Бұл жұмыстар негізінен 60-жылдарға
жатады. Ғылымның осы саласында айналысқан С.С. Шульцтың еңбегінің бірінші
бөлімі дистанционды әдістерге арналған.
Американың Руководства по дистанционным методом еңбегінде, көбіне
американдық ғалымдардың жасаған жаңалықтарына көп көңіл бөлініп, орыс және
кеңес ғалымдарының зерттеулері аз аталынады.

2 Әуе ұшулары

1783 жылы 4 маусымда Аннонэ деген кішкентай француз қаласында Шозьеф
и Этьен Монгольфе ағайындылары ыстық ауамен толтырылған әуе шарын ұшырды.
Осымен олар бос ұшудың мүмкіншілігін практика жүзінде дәлелдеп берді . Сол
жылдың 27 тамызында Робер ағайындылары және Шарль атты физик сутекпен
толтырылған әуе шарын ұшырды. Ал 19 қыркүйекте ең алғашқы биологиялық
эксперимент қойылды. Ауаға қой,қораз,үйрек бір тормен әуе шарында
ұшырылды. Ал 1783 жылдың 21 қарашасында монгольфьерде алғаш рет Пилатр де
Розье мен маркиз Д’Арманд деген адамдар ауаға ұшты.
Ресейде 1803 жылы әуе шарында С.Л. Львов пен француз Гарнерен ұшты.
1794 жылы бүкіл Европаға қарсы шыққан Франция ревалюциясын қорғау
барысында Халықаралық Қорғау Комитеті, қарсыластардың жасаған іс-әрекетін
қадағалау және олардың күштерін бақылау үшін аэростаттарды қолдануды
ұсынды. Парижде Медондық әскері-әуе ұшулар училищесі ашылды. 1794 жылдың 12
шілдедегі Флерюстегі болған шайқаста француз әскерлері Предприимчевый
аэростаттың арқасында жеңіп шықты. Кейін француздар аэростаттарды кең
колдана отырып, 1796 жылы олардың санын 5-ке дейін жеткізді.

1803 жылы Францияның Робертсон атты зерттеушісі аэростаттың көмегімен
жердің магнитті өрісін зерттеуді практика жүзінде жүргізуді тырысқан.
Алайда оның жасаған зерттеулерің нәтижесіндегі мәліметтер дұрыс емес болып
шықты.
1804 жылы 18 маусымында, Я.Д. Захаров деген ғалым Санкт-Петербург
Ғылым Академиясының ұсынысымен Робертсонмен бірге тәжиребелер жүргізеді.
1804 жылдың 16 қыркүйегінде Гей-Люссак аэростатпен 6000 метр
биіктікте атмосфера құрамын зерттеумен айналысты. Ал 1806 жылы Био мен Гей-
Люссак әуе кеңістігінде жердің магнитті өрісінің өлшемін зерттеп,
Робертсонның мәліметері қате екенін дәлелдеп берді.
1852 жылы Арнайы Британ Қоғамы комитетінің ғалымдары әуе шарларынан
бақылаулар жүргізеді, олар әр түрлі биіктіктегі ауаның
температурасын бақылауды негізге қойды. Бұл зерттеулер ағылшын Вельша және
Глешер атты ғалымдармен байланысты.
1868 жылы әуе шарында, ауаның физикалық сипаттамасын бақылау
барысында, МА Рыкачев атты адам ұшып, зерттеулер жүргізеді.
Дистанционды әдістердің даму тарихының жаңа сатысы 1839 жылы
фотографияны ойлап табумен байланысты болды. Дәл осы жылдың 7 қаңтарында
дагерратопия ойлап шығарылды. Дагерратопия дегеніміз камера арқылы алынған
көріністі өте сезімтал қабатпен қапталған күмістелген мыс пластинкада
нақтылап, бекітіп алу. Жаңалықтың авторы ретінде, 1727 жылы жарыққа
сезімтал болатын күмістің галоидты тұздарын ұсынған Шульцтың жаңалығын
пайдаланған Н Ньепс атты физик және Д Дагерр атты суретші еді. Фотосуреттің
пайда болып дамуына әсерін тигізген Леонардо да Винчині де атап өтуге
болады. Ол 1500 жылы жылуға сезімтал қабатты көрініс алуға қажетті камера-
обскурға нақты анықтама береді. Ньепс пен Дагеррдің жаңалығымен бір мезетте
1839 жылдың 25 қаңтарында Лондонда Тальбот деген физик бүкіл халық алдында
фотогенетикалық сурет салудың көмегімен алынған отпечатокты ұсынды, ал
1839 жылдың 31 қаңтарында ол Корольдық Қоғам алдында өзінің жаңалығы туралы
есеп береді.
1840 жылы француз ғалымы Араго фотосуретті топографияда қолданудың
үлкен мүмкіншілігі бар деп түсіндірді.
Әуе ұщулар мен фотографияның, жердің бедерін әртүрлі мақсаттар үшін
зерттеуге бірігу процесі 20 жылға созылды. Осы бағыттағы алғашқы қадам Жюль
Вернның досы болған Феликс Турнашонмен байланысты (Ол Надар деген атпен
белгілі болды) . 1855 жылы Надарға жергілікті жердің планын жасау үшін
жердің беткі қабатын суретке түсіру идеясы ойға келді. Ол көптеген
тәжирибелер жүргізе бастады. Әуе шармен ауаға көтеріліп, гондольды
лабораторияға айналдырды. Ол ылғалды коллодиумде жұмыс істеуге мәжбүр
болды. Надар 1858 жылы ғана Париждің қасындағы ауылдың жалғыз суретін
жасады.
Сол жылы француз полковнигі Э Лосседа байланған аэростаттың көмегімен
суретке түсіру тәжирибесін жүргізуді жалғастырды.

Надар 1859 жылы Австрия-Италия соғысы кезінде байланған аэростат
арқылы, суреттер жасады. Алайда оның суреттері анық болмай және аяғының
сындырып алуына байланысты, ол өз тәжирибелерін уақытша тоқтатады.
1868 жылы Надар байланған аэростаттан Париждің Триумфалды бағанасын
(ворота) суретке түсірді. Осыдан кейін ғана көптеген адамдар Надардың
жасаған тәжирибелеріне назар аудара бастады.
1860 жылы Кинг пен Блок байланған шардан Бостон қаласын суретке
түсірді. Осыдан кейін көп мемлекеттерде, соның ішінде Америкада осы
зертеулер әскери мақсатта қолданылды.
1878 жылы Париждегі Халықаралық көрмеде Жиффердің байланған үлкен
аэростат халық алдына шығарылды. Дагрон атты суретші Надар жасаған
тәжирибені қайталап, Париждің бір ғана суретін жасады.
Жасалған барлық дерлік фотографиялық әуетүсірімдер сәтсіздікке
ұшырады. Тек қана Ричмонт деген суретшінің жасаған суреттері әдемі әрі
нақты болып шығатын. Ал қалған суреттердің нашар болып шығуы негізінен
жоғары сезімтал материалдардың қолданбауынан болды. Бұл қателіктер құрғақ
бромжелатинді пластинкалардың пайда болуымен түзетілді.
Ең алғашқы, құрғақ пластинкамен жабдықталған әрі бос аэростаттан
жасалған сурет 1880 жылы 1100 метр биіктіктен Руанның қасындағы ауданды
Павл Дэмаремен суретке түсірілді. Осы кезден бастап жердің суреттерін әуе
шарлардан жасау етек алды.
Ресейде осындай суреттер 1886 жылдың 18 мамыр күні А.М. Кованконың
жасауымен құрастырылды. Ол Нева өзенінің атырауы мен Санкт-Петербургты
суретке түсірген болатын. Суреттер әскери аэростаттан жасалған болатын.
1886 жылы 6 тамызда өзінің екінші рет ұшу кезінде А.М. Кованько мен
Л.Н. Зверинцевтің және АА Инкемен бірге В И Срезневский жасаған
аэрофооаппаратпен Петербург пен Кронштадты суретке түсірді. Өкінішке орай
аэростат аварияға ұшырап, Кронштаттан 30 км. жерде құлады, аэрофотоаппарат
құртылды. Фотограметрия деген жаңа техникалық дисциплина пайда болмағанша,
фотосуреттердің әуе түсірімдерде алатын орны маңызды болмас еді.
Фотосуреттердің пайда болуына дейін, 1791 жылы француз гидрографы
Ботан-Бопрэ ауданның перспективалық суретін оның планына
аудару әрекеті жасалынды. Бұл әдіс Ламберт деген автордың еңбектерінде
орын алған.
Әуефотосуреттеу өзінің алғашқы қадамдарын жасаған кезде,
фотограметрияны қолдану арқылы жергілікті фотографиялық түсірімдер пайда
болды. Осылардың ішінде 1858 жылы жасалған Э Цивиалдың суретерін көрсетуге
болады. Ол жер суреттерін пайдалана отырып Пиреней мен Альпідағы тау
жүйесінің физикалық және геологиялық құрылысын зерттеді. Бұл жұмыстар,
суретті геологияның практикалық мақсаттары үшін қолданудағы алғашқы
қадамдар еді. Жер фотографиялары топография мақсатында және баруға ыңғайсыз
таулы аудандарды зерттеу барысында қолданыла бастады ( Италия, Австрия,
Греция) .
1897 жылы Ресейде Жер суреттерін негізінен темір жолдар үшін
қолданылды. Осы жұмыстар Р. Тиле атты суретшінің атымен байланысты.
Өткен жүзжылдықтың соңында стерефотограметрияның пайда болуы іске
асырылады. К Пульфрих, Гюбля, Гельмгольц және де Грузильер атты ғалымдардың
есімдері осы ұғыммен байланыстырылады. 1990 жылдың басында Пуньфрих
стереокомпараттарды ойлап тапты. Оның пайда болуы нәтижесінде
стереофотограметрия принциптерін қолданумен жер фототопография
түсірілімдері жүргізіле бастады. 19 ғасырдың аяғы мен 20 ғасырдың басында
фотограметрия алғашқы әрі қорытынды жұмыстармен ерекшеленді. 1910 жылы
қазіргі уақытта халықаралық фотограметрия конгресстер жүргізетін
халықаралық фотограметриялық қоғам құрылады.
1881 жылы Германияда А Мейденбауердің қолдауымен фототопографиялық
институт ашылды. А Мейденбауэр өз алдында фотограмметрия деген терминді
үынған болатын. Фотограметрия енді геологияда және тау-кенде қолдана
бастады. Сонымен қоса фотографиялық түсірімдер арқылы ормандарды зерттеу
мүмкіншілігі туды.
Жүзжылдықтың шегінде тропопаузадағы ұшулар ерекше орын алды. Осы
кезеңнен бастап аэростаттардан суретке түсіру орын алады. Әуе
рекогнасцировкалар мен суретке түсірулер орыс-жапон соғысында 1904-1905
жылдарында қолданылды. Байланған аэростаттардан жапон бекіністері мен
әскерлерінең орналасуы суретке түсірілді. Бірақ бұл мәліметтер қолданылған
жоқ.
Әуе кеңістігімен байланысты әр түрлі ғылыми сұрақтар шешілуде. Бұл ең
алғашқы жердің физикалық қабаты мен метерологиялық мәселелер. Визуалды әуе
бақылаулар кезінде теңіз түбін зерттеу мүмкіншілігі туады. Д. И.
Менделеев екі рет әуе шарында ауаға көтерілді. өзінің көтерілу кезінде ол
күн тұтылуын зерттеген. Ресейде арақашықтықты зерделеу әдістердің
дамуындағы негізгі рольді Орыс Техникалық Қоғам алып отыр. Ол екі бөлімшеге
бөлінген, алғашында-5-фотографиялық-1878жылы, ал ейін 7-бөлім-әуе ұшулар-
1880жыл. Бұл орталықтар тек қана ғылыми мәселерді талқылау ғана емес,
сонымен қатар ғылыми ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.