Эмбрион жатырдың кілегей

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім
3. Жауарлар эмбриондарының имплантация алдындағы даму сатысы
4. Оргенизімдердің қалыптасуы
5. СЕГМЕНТАЦИЯ МЕН БЛАСТУЛЯЦИЯ ЕРЕКШЕЛіКТЕР
6. ГАСТРУЛЯЦИЯ МЕН НОТОГЕНЕЗДІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
7. БЛАСТОГЕ
8. Қортынды
9. Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе

Оқу құралы Биотехнология, Жануарлар селекциясы және биотехнологиясы
мамандықтарына арналған курстың оқу бағдарламасы негізінде және қолданбалы
әрі теориялық материалдармен тығыз байланыста жазылған. Пәнді оқып-үйренуге
3 кредит берілген, оның біріншісі дәрістік, екіншісі зертханалық, үшіншісі
- практикалық курстарға бөлінеді. Бұл курс аталған мамандықтар үшін таңдап
оқитын пән болып табылады.
Оқу құралы 15 сабақтан тұрады. Әрбір сабақ теориялық, зертханалық және
практикалық кұрстарды қамтиды және мынадай төрт жұмыс сатысынан тұрады:
1) түсіндіру бөлігі, онда сабақтың мақсаты, әдістемелік нұсқаулары және
мазмұны баяндалады;
2) зертханалық және практикалық жұмыс;
3) оқытушының жетекшілігімен студенттердің өзіндік аудиториялық жұмыс
жүргізуіне арналған әдістемелік нұсқаулар;
4) студенттердің курстық жобаға негізделген өзіндік жұмыстарына
арналған әдістемелік нұсқаулар.
Студент тапсырманы орындау үшін кеңес және әдістемелік нүсқаулар алуы
қажет. 1 және 2-тапсырмаларды орындаған студент әрбір сабақта баға алады, 3-
тапсырманың барлық жұмыстарын орындаған соң таңдаған тақырыбы бойынша
курстық жобаны қорғайды.
Студенттердің алған білімі олардың коллоквиум тапсыруы арқылы
бақыланады, бұл әдіс олардың жоспарлы білім алуына және қажетті нәтижелерге
жетуіне мүмкіндік береді. Бұлайша бақылаудың үш түрі бар. Оның соңғы
сатысында студент емтихан тапсыруы тиіс, ол дәріскердің таңдауы бойынша
ауызша немесе жазбаша түрде өтеді.

Жауарлар эмбриондарының имплантация алдындағы даму сатысы
Оргенизімдердің қалыптасуы
Мақсаты: Жануарлардың, құстардың және кәсіптік балықтардың бластогенез
ерекшеліктерін зерттеу.
Студент сабақты оқып, зерттегеннен кейін:
бластогенез кезеңдерінің биологиялық мәнін аша алады;
бластогенездегі эмбрион дамуының физиологиялык және морфологиялық
принциптерін сипаттай алады;
жануардың қай түрге жататынына қарай бластогенезді сипаттай алады;
* зигота, бөлшектену, морула, бластоциста, гаструляция,
нотогенез терминдерінанықтама бере алады.

Бластогенез - организмнің алғашқы даму сатысы. Бластогенез ұрықтанудан
басталып, эмбрионның бастапқы негізгі мүшелерінің (ұрық жапырақшалары)
пайда болуына дейін өтетін процестерді біріктіреді.
Бластогенез мынадай даму кезеңдерінен тұрады: 1.ұрықтанған жұмыртқа
клетканың бөлшектену кезеңі (сегментациялар). Бұл кезеңде зигота митоздық
жолмен бөлініп, өзара тығыз байланысқан бластомерлерді түзеді. Белгілі бір
қайталап бөлшектенуден кейін морула пайда болады. Бұл даму кезеңі шар
тәрізді клеткалық түйін болып көрінеді. Ондағы бластомерлер жиынтығының
сыртқы пішіні таңқурай жидегіне ұқсайды.
2. Бластуляция кезеңі. Бұл кезеңде төмендегідей үш қүрылымнан тұратын
бластоциста пай да болады: тро фэктодерма, клетка ішіндегі масса және
бластоцель.
3. Гаструляция кезеңі неғүрлым дамыған және күрделі құрылым гаструла
пайда болады. Бұл кезеңде клеткалардың дифференциациялануы басталады да,
олар алғашқы екі ұрық жапырақшалары эктодерма және энтодерма
топтарына бөлініп, болашақ мүшелердің қалыптасуына алғашқы
құрылыс материа лы болып саналады.
4. Нотогенез кезеңі онда үшінші ұрық жапырақшасы мезодерма пайда болады.
Бұл кезеңде күрделі морФогенетикалық процестер (клеткалардың ұрық жапы
Рақшаларынан интердермальдік қуыс пен мезенхимаға әуысуы, бір жерде
жуандауы, клеткалық топтардың паида болуы т.б.) арқылы эмбрионның
алғашқы қарапаиым мүшелері мен мүшелер жүйесінің негіздері паида болады.

СЕГМЕНТАЦИЯ МЕН БЛАСТУЛЯЦИЯ ЕРЕКШЕЛІКТЕР
Бөлшектенудің жіктелуі :
1. Толық, яғни голобластық, мұнда барлық клеткалар ұсақ клеткаларға
бөлінеді (сүтқоректілер).
2. Ішінара, яғни меробластық, бөлшектену жолағ жұмыртқаның ішіне тереңдеп
енбейтіндіктен, көп бөлігісегментациядан тыс қалады (балықтар, құстар).
Ішінара бөлшектену өз кезегінде мынадай болуы мумкін:
1.1.Үстіңгі (центролецитті жұмыртқа), мұнда бласто-1 мердің екі түрі
пайда болады: бірінші түрі, бөлінетін, ұрықты түзетін, ал екінші түрі,
бөлінбейтін (вителло-фагтар) - ұрықтың түзілуіне тікелей қатыспайды,
бірақ эмбриондық дамуда маңызды қызмет атқарады.
2.2. Диск тәрізді (полилецитті), бөлшектенетін бластомерлердің мөлшері
бірдей.
бөлшектенуден пайда болатын бластомерлердің өлшемі бойынша:
1. Біркелкі, бөлшектенген бластомерлердің өлшемі бірдей дерлік (олиго- және
изолецитті жұмыртқа клеткалар, яғни ланцетник жұмыртқасы және жоғары
сатыдағы сүтқоректілер)
2. Әркелкі, бөлшектөнген бластомерлердің өлшемі түрліше (үлкеніректері
макромералар, кішіректері - микромералар деп аталады), құрылымы және
биохимиялық қасиеттері (мезолецитті жұмыртқа клеткасы, яғни
төменгі сатыдағы балықтар мен қосмекенділердө).
бластомерлердің бөлшектену қарқыныбойынша:
1. Синхронды, ретімен бөлшектену бір мезгілде өтеді.
2. Асинхронды, бластомерлердің бөлшектенуі мегілде өтеді.
Сүтқоректілерде екінші бөлінуден кейінбөлшектену асинхронды жүреді.
Бөлшектену барысында сутқоректілердің эмбрионь мынадай даму кезеңдерінен
өтеді: эмбрионның ерте бөлшектену кезеңі. Морула және
бластоциста.цегментациядағы және бластуляциядағы даму кезеңдері: Зигота-
ұрықтанғанудан 1,5-2 сағат өткен соң понуклеустер қалыптаса
бастайды. Аталық пронуклеустің шығу тегі аралас, яғни оның хроматині
сперматозоидтан, ал қабықшасы - жұмыртқа клеткадан пайда болған.
Пронуклеустің ерекшеліктеріне ірілігі, тығыздығының шамалылығы, ядролық
бояулармен нашар боялуы және ядрошықтарға ұқсайтын өзіндік құрылымының
болуы жатады.
Екі бластомерлі эмбрион - екі бластомерлік сатының ұзақтығы 18 сағаттан
20-22 сағатқа дейін созылады.
Төрт-сегіз бластомерлі эмбрион - бұл даму сатысындағы эмбриондар
ядросының құрылысы бөлшектенудің кейінгі сатысындағы ядроның құрылысына
ұқсайды. Онда С-гетерохроматинді блоктардан тұратын кәдімгі ядрошықтар мен
хромоорталықтары көрінеді. РНҚ-ның барлық кластары синтезделеді. Ерте
кезеңдердегі бластомерлер тотипотентті (олар оқшаулағанда қалыпты ұрыққа
дейін дамуы мүмкін) және эмбриондардың реттеушілік қабілеттері жоғары
болады.
Морула - эмбрионның ерте бөлшектену кезеңі, моруланың пайда болуына
дейін оның дамуында өте маңызды орын алады, сондықтан бұл мезгілде өзгеше
құрылымдық өзгеріс өтеді. Эмбрион морула пайда [олғанға дейін аналық
оріанизмнің бағдарламасы бойынша - жинақталған РНҚ мен
белоктардың арқасында дамиды. Эмбрион морула кезеңінен бастап өзінің
биосинтез бағдарламасы бойынша дамиды. Морула кезеңіне компактілеу және
полюстену тән. Бұл кезеңде компактілеу нәтижесінде бластомерлердің пішіні
сфералықтан жалпақтануға дейін езгеріп, бластомерлердің тығыз түйісуіне
себепші болады.

Компактілеу бұзылғанда бластоциста түзілмейтіндіктен, эмбрион өледі.
Полюстену кезінде ядроның орны өзгереді, органеллалар мен бластомерлер
цитоплазмасының басқа да компоненттері қайтадан бөлініп таралады. Полюстену
процесі дифференциацияланудың алғышарты болып қызмет етеді.
Бластоциста - имплантацияға қажетті дамудың бейімделу сатысы. Бластоциста
- бұл қабырғадан (ТЭ - тро-фэктодерма), сұйықтығы бар қуыстан (бластоцель)
және ТЭ полюстерінің біреуінің ішкі бетіндегі клетка жиынтығынан (клетка
ішіндегі масса) тұрады. Моруланың кешіккен ке-зеңінде және ерте
бластоцистада көптеген тендер, оның ішінде аталық аллельдер
экспрессияланады. Моруланың бластоцистаға айналуы бөлшектенудің бесінші
бөлінуіндегі транскрипциялаудың генетикалық бағдарламасына байланысты, яғни
16-дан 32 клеткалық даму сатысына өткені.
ГАСТРУЛЯЦИЯ МЕН НОТОГЕНЕЗДІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Пеллюцид аймағын жарып шыққаннан кейін эмбрионда клеткалар орын
ауыстыру арқылы қайта бөлінеді де, белгілі бір кеңістіктік құрылысқа ие
болады. Нәтижесінде гаструла

қалыптасады. Гаструляция кезеңінде үш қабатты
құрылымда гаструляция кезеңінде жекелеген урық
жапырақшалары (эктодерма, мезодерма және энтодерма;
сурет) пайда болады. Гаструляция мен нотогенезде
жұйке түтігіндегі осьтік мүшелердің,

6.2 сурет .дамып келе
жатқан гаструланың сехемалық беинесы:
1-эктодерма,2-ендодерма, 3-мезодерма,
4-жуйке пластинкасы,
5-бірінші ішектің қуысы,
6- бластопордың дорсальді ерні,
7-сарыуыз тығыны
Мұндай гаструлада екі қуыс болады: бластоцель жәнебрншы ішектің қуысы
(құрт,ұлу,буынаяқтылылар,инетеріліл й?хордалылар).
2. иммиграциялық гаструла - бластула қабырғасында клеткалардың бір
бөлігінің белсенді түрде бластоцельдіи ішіне қарай орын ауыстыруы
), олардан келешекте гаструланың ішкі қабаты энтодерма пайда болады. Ұрық,
біріншідегідей, екі қабаттанту рады.
3. деляминациялық гаструла - клеткалардың қабатының екіге
бөлінуі ( сцифомедузалар).
4. эпиболиялық гаструла - телолецитті жұмыртқадан пайда болады. Оларға
бластомерлердің екі түрі тән: баяубөлінетін, белоктары көп, орын
ауыстыруға қабілетсіз макромерлер және оларды қаптап, бетінде жатқан, тез
бөлінетін, ұсақ клеткалар микромерлер деп аталады.
5. гаструляцияның аралас түрі (амфибиялар).

БЛАСТОГЕ
Бластогенез кезеңі ішкі және сыртқы ортаның өзгерістеріне байланысты
бейімделушіліктің нәтижесі болып табылады. Ал жануарлар мен олардың
жұмыртқа клеткалары филогенез процесінде дамыған.
Бұл осы мәселені толық ашу бұл оқулықтың міндеті; бластогенез процестері
туралы толық мағлұмат алғысы келгендер оны эмбриология оқулығынан таба
алады. Сондықтан мұнда тақырыпқа жалпы мағлұмат қана беріледі.
Бөлшектенуменбластуляция жануарлар олиголе-цитті жұмыртқа клеткаларының
бөлінуі толық және әркелкі өтеді, өйткені жүмыртқа клетка голобластық түрге
жатады.
Жануарлар эмбриондарының осы бөлшектену сатысынын кезеңдеріне
1. Имплантация алдындағы даму - зиготаның ұрықтанУорнынан имплантация
орнына дейін репродуктивті жолмвн бір мезгілде жылжи отырып, бластуланың
пайда болуынокеп соғатын, бірқатар бөлшектенуден өтетін даму кезеңі.
2. Пайда болған бластомерлер ұлпалар мен мүшелер қүрастыратын құрылыс
материалдары болып табылады.
Цитоплазма мен сарыуыздың орын ауыстыруының сын да және олардың
екелген клеткалар арасына тралуына баилансты үрық құрылысының
жалпы жоспары белгленеды дролық-цитоплазмалық арақатынас
қалыпты жағдайға келеді. Сүтқоректілерге тән бөлшектену кезінде
бластомерлердың өлшемі азайып, барлық бластомерлердің қосындысы көлемі
кішірейеді. Тышқандар эмбриондарының -көлемі 25 %-ға, сиыр эмбрионы - 20 %-
ға, ал қой эмбрионы 40 %-га азаяды.
Бөлшектенуші бластомерлер ядроларының өлшемі кемімейді, ал протоплазманың
көлемі әрбір бөлшектенуде екі есе азаяды. Сондықтан бластомерлердің алтыншы
немесе жетінші бөлшектенуі кезінде эмбрион бластомерлерінде ядро мен
цитоплазманың арақатынасы қалыпты жағдайға келеді.
5. Бөлшектену кезеңінде митоз фазасына баиланысты клетканың мембраналық
қуаты өзгереді. Даму сатыларына байланысты олар 15-тен (овуляцияға ұшыраған
жұмыртқа клетка) 40-қа дейін (бластоциста) көбейеді. Сүтқоректілерде орта
есеппен алғанда бөлшектену ұрықтанудан 27 сағаттан кейін басталып, 72
тәулікке созылады. Алғашқы тәуліктерде күніне бір бөлшектену болса, 4-
тәулікке қарай ұрық 8-12
бластомерден тұрады. Ал үшінші айналымнан бастап, бөлшектенуде
бластомерлер түрлі өзгерістерге ұшырай бастайды.
6. Эмбриондардың имплантация ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.