АЖӘ үлгінің құрылымы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті

Ақпараттық технологиялар институты

Есептеу техникасы кафедрасы

“Есептеу кешендері, жүйелері және тораптары” пәні бойынша

КУРСТЫҚ ЖОБА

Тақырыбы: “Жергілікті есептеу торабын жобалау”

Орындаған:
Тобы:
Қабылдаған: т.ғ.к., проф.

АЛМАТЫ 2005

Курстық жоба тапсырмасы

№ 42 тапсырма. Келесі сипаттамалары бар жергілікті есептеу торабын
жобалау керек:
1) Сызба-құрылымы – жұлдыз.
2) Торап түйіндерінің саны – 17.
3) Қатынас құру әдісі – CSMACD.
4) Синтездеу әдісі – МПМ.
5) Тораптық бейімдеуіштің функционалдық сұлбасын әзірлеу және
сипаттау.
6) Тораптық шабуыл – Құпиясөз шабуылдары. Қалай олардан қорғану керек.

Тапсырманы берген: т.ғ.к., профессор Тұрым А.Ш.
Тапсырма алған студент: Серікбаева Қ.
Тапсырма берілген күн: 18.02.2005 ж.

Мазмұны

Курстық жоба тапсырмасы
2
Кіріспе
3

1. Торап үлгілері
5
1.1. Ашық жүйелер әрекеттестігінің (АЖӘ) үлгісі
5
1.2.ТСРІР үлгісі
9
1.3.IBM фирмасының SNA үлгісі
11
1.4.Digital компаниясының DNA үлгісі
12
2.Тораптық сызба-құрылым
13
2.1.Құрсымдық сызба-құрылым
13
2.2.“Сақина” сызба-құрылымы
14
2.3.“Жұлдыз” сызба-құрылымы
15
2.4.“Тор” сызба-құрылымы
16
2.5.“Бұтақ” сызба-құрылымы
16
3. Деректерді тасымалдау ортасы
17
3.1. Шектелмеген тасымалдау ортасы
17
3.2. Деректер тасымалдаудың шектелген орталары
17
4. Деректер тасымалдау ортасына қатынас құру әдісі
19
4.1.Кездейсоқ қатынас құру әдістері
19
4.2. Детерминалдық қатынас құру әдісітері
20
5. Торап құрылымын синтез жасау
21
5.1 .Жергілікті есептеу тарамы құрсымдық
құрылысының математикалық үлгісі.
21
5.2.Магистралды құрылымды ЖЕТ-ын құру әдістері
22
6. Хаттамалар және стандарттар
24
7. Физикалық деңгейде сигналдарды кодалау
25
8. Тораптық шабуыл және одан қорғану шаралары
29

Қорытынды
30
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
31
Қосымшалар
32

Кіріспе

1 Торап үлгілері

Қарым-қатынас жасау үшін адамдар ортақ тілді пайдаланады. Егер олар
бір-бірімен бетпе-бет сөйлесе алмаса, онда олар ақпаратты жіберу үшін
сәйкес көмекші құралдарды пайдаланады.
Ақпаратты тасымалдау үрдісін дамыту үшін мәліметтерді бірдей
кодалайтын және бір-бірімен байланысқан машиналарды пайдаланған.
Мәліметтерді бірегей түрде байланыс арналарында келтіру үшін стандарттау
бойынша халықаралық ұйым (ағ. ISO – International Standards Organization)
құрылған.
ISO халықаралық коммуникациялық хаттамалардың үлгісін құрастыру үшін
арналған, сондай-ақ онда халықаралық стандарттарды құрастыруға болады.
Ашық жүйелер әрекеттестігі (АЖӘ), TCPIP, IBM фирмасының SNA (System
Network Architecture), Digital компаниясының DNA (Digital Network
Architecture) сияқты тораптық үлгілері бар.

1. Ашық жүйелер әрекеттестігінің (АЖӘ) үлгісі
Open Systems Interconnection (OSI)
Стандарттау бойынша халықаралық ұйымы (ISO) ашық жүйелер
әрекеттестігінің (ағ. Open Systems Interconnction (OSI)) базалық үлгісін
шығарды. Бұл үлгі мәліметтерді жіберудің халықаралық стандарты болып
табылады.
Үлгі жеті бөлек деңгейлерге бөлінген:
Жоғары 7-деңгей қолданбалық – деректерді қолданбалы
басқару;
6-деңгей көрсетімдік – жіберілетін
деректердің интерпретациясы;
5-деңгей сеанстық – алшатылған үрдіс
арасындағы диалогты қолдау;
4-деңгей көліктік – алшатылған үрдістердің
өзара әрекеттестігін қамтамасыз ету;
Төменгі 3-деңгей тораптық – маршрутизация, деректер
ағынын басқару;
2-деңгей арналық – кадрды пішіндеу, ортаға
қатынас құруды басқару;
1-деңгей физикалық – ақпаратты жіберудің
биттік хаттамасы.

1-сурет. АЖӘ үлгінің құрылымы
Осы аталған деңгейлер атқаратын қызметтеріне қарай үш топқа бөлінеді.
Алғашқы үшеуі (физикалық, арналық, тораптық) деректерді тасымалдау мен
бағдарғылауға жатады. Төртінші (көліктік) деңгей алғашқы үшеуі мен жоғарғы
деңгейлер арасындағы байланысты қамтамасыз етеді. Соңғы үш (сеанстық,
көрсетімділік, қолданбалы) деңгей пайдаланушылар қолданбаларына қызмет
көрсетеді.
Бұл үлгінің негізгі мақсаты әр деңгейге, тасымалдау ортасына да
белгілі бір міндетті жүктеу. Осыған байланысты деректерді жіберудің жалпы
есебі бөлек жеңіл есептерге бөлінеді. Әрбір деңгей өзінің жоғарғы деңгейге
көрсететін қызметімен және хаттамасымен анықталады. Төменгі деңгей жоғарғы
деңгейге қызмет етеді. Сервис әрбір деңгейдің қандай қызмет атқаратынын
анықтайды, бірақ оның қалайша жүзеге асырылатынын көрсетпейді. Бір
деңгейдің жоғары немесе төмен орналасқан деңгейлермен байланысына қажетті
келісімдер хаттама деп аталады.
Базалық үлгінің дербес деңгейлері деректерді жіберушіде төмен
бағытталған (7-деңгейден 1-деңгейге) және деректерді қабылдаушыда жоғары
бағытталған (1-деңгейден 7-деңгейге). Соңғы деңгейге жетпегенше
пайдаланушының деректері төмен орналасқан деңгейге арнайландырылған
тақырыппен қоса жіберіліп тұрады.
Қабылдаушы жақта келетін деректер анализденеді, керек болған жағдайда,
ақпарат пайдаланбалы-қолданбалы деңгейге берілмегенше жоғары орналасқан
деңгейлерге беріле береді.
Халықаралық деңгейде символдық ақпаратты тасымалдау 8-биттік кодалау
арқылы жүргізіледі. Бұл әдіс ағылшын әліпбиінің үлкен және кіші әріптерін,
кейбір арнаулы символдарды шарттаңбалауға мүмкіндік береді.
АЖӘ - нің TCPIP үлгісіне қарағандағы кемшіліктері:
- деңгеейлерге жүктелген міндеттер 7 деңгей арасында бөлінуі бірдей
емес;
- үлгінің және хаттамаларының сипаттамасы өте күрделі;
- ағынды басқару, қателерді түзету сияқты міндеттер бірнеше деңгейде
қайталанады;
- деректерді қорғау және шартбелгілеу үлгіде көзделмеген;
- үлгі алдын-ала байласу орнатуға көбірек бағдарланған, ал алдын-ала
байласу орнатпай қызмет көрсетуге аз көңіл бөлінген.

Физикалық деңгей
OSI-үлгісінің ең төменгі деңгейі. Ол байланыс арнасын басқаруды
қамтамасыз етеді: байланыс арнасын қосу және үзу, тасымалданатын
сигналдарды құрастыру және т.б..
Бұл деңгей тораптық құрылғылар арасындағы тасымалдау ортасы арқылы
өтетін сигналдардың үрдісін анықтайды.
Сонымен қатар ол механикалық, электірлік, функционалдық тасымалдау
ортасының параметрлерін сипаттайды.
Бұл деңгейде есептеу машиналарының аттары, хабардың мазмұны және оның
тасымалданатын бағдарғысы жайында ештеңе белгісіз. Басқа деңгейлерде осы
жұмыстар істелініп қойылғандықтан физикалық деңгейде тек электрлік
сигналдарды кәбілге жіберу жұмыстары ғана жұргізіледі.
Арнаға әсер ететін бөгеуілдердің болуынан бір биттің бұрмалау
ықтималдығы ретінде өлшенетін ақпаратты тасымалдау дұрыстығы 10^(-4) - 10^(-
6) санын құрайды.
Физикалық арна хаттамсының мысалы ретінде Ethernet технологиясының 10
Base-T спецификациясын алуға болады. Мұнда кедергісі 100 Ом болатын 3-
категориялы экрандалмаған есулі қоссым, RJ-45 ағытпасы , максимал ұзындығы
100 метр болатын физикалық сегмент, кабельде деректерді көрсету үшін
манчестерлік кодалау және орта мен электрлік сигналдардың басқа да
сипаттамалары қолданылады.
Арналық деңгей
Арналық деңгей деректер дестесінің құрамына кіретін символдарды
тізбектелген түрде тасымалдауға арналған. Бұл деңгейде торап түйіндерінің
физикалық деңгейді пайдалану ережелері анықталады. Физикалық деңгейден
алынған деректерді тораптық деңгейге түсінікті (деректер кадры деп
аталатын) түрге аударады. Және керісінше, тораптық деңгейден қабылданған
кадрларды физикалық деңгейге керек биттер (ақпараттар) ағынына
түрлендіреді. Арналық деңгей екі тораптық деңгей арасында тасымалданатын
деректердің тұтастығын қадағалап отырады. Кадр торап арқылы келгенде,
қабылдаушы алынған деректердің бақылау қосындысын қайта есептейді және
алынған нәтижені кадрдағы бақылау қосындысымен салыстырады. Егер олар
сәйкес келсе, онда кадр дұрыс деп есептеліп қабылданады. Ал егер бақылау
қосындылары сәйкес келмесе, онда қате орнатылады. Арналық деңгей қателерді
тек тауып қоймай, сонымен қатар зақымдалған кадрдың қайта жіберілу есесінен
оларды түзей алады. Қатені түзету қызметі арналық деңгейдің міндеті болып
табылмайтынын айта кету қажет, сондықтан осы деңгейдің кейбір
хаттамаларында ол болмайды, мысалы, Ethernet-та және frame relay-да.
Арналық деңгей екі деңгейшеге бөлінеді: физикалық ортаға қатынас
құруды бақылау (МАС) және логикалық арнаны басқару (LLC). МАС деңгейшесі
физикалық ортаға қатынас құруды басқарады (мәселен, маркерді жеткізу немесе
қақтығысты табу) және есептеу тарамының жұмысына бақылау жүргізеді. LLC
деңгейшесі МАС-тан жоғары орналасады және пайдаланушылардың хабарларын
қабылдайды, таратады.
Арналық деңгейдің функциялары тораптық бейімдеуіштің және оның
драйверінің бірлескен әрекеттерімен жүзеге асырылады. Арналық деңгей
хаттамларының мысалы болып Ethernet, Token Ring, FDDI, 100VG-AnyLAN, HDLC,
Frame Relay, IEEE802.2, IEEE802.3 сияқты хаттамалар бола алады.
Тораптық деңгей
Бұл деңгейде дестелер мен олардың бағдарғылары құрастырылады, яғни
қабылдауышты табуға мүмкіндік беретіндей деректер тасымалданатын жол
анықталады және жүзеге асырылады.Сондықтан, деректер қақтығысу
мүмкіндігімен және тасымалдау жылдамдығымен байланысты мәселелермен
шұғылдануға тиісті болады. Бағдарғылау логикалық арналардың құрылуына
әкеледі. Бұл деңгей дестелерді хабар таратқыш есептеу машинасынан
қабылдауышқа дейін мекендетуге және жеткізуге жауапты болып саналады. Одан
кейін деректерді көліктік деңгейге береді. Сонымен қатар, тораптық деңгей,
қателердің өңделуін, мультиплекстеуді, деректер ағынын басқаруды қамтамасыз
етуі қажет.
Тораптық деңгейдің ең танымал хаттамалар: Х.25, IP (TCPIP
тораптарында), IPX (NetWare тораптарында).
Көліктік деңгей
Көліктік деңгей белгілі бір пайдаланушылар программасына деректер
жеткізумен шұғылданады, яғни бір порттан екінші портқа ақпарат жіберуді
қамтамасыз ету.
Есептеу торабында бірден артық дестелер тасымалданған кезде бұл деңгей
осы хабарлар дестесінің тасымалдану тәртібін бақылайды. Дестелердің (қайта-
қайта жіберілу нәтежесінде) қосарлануын анықтайды және осындай жағдайда
оларды жояды.
Көліктік деңгей тораптық деңгейге жіберу үшін ақпарат ағынын кіші
бөліктерге (дестелерге) бөледі.
Көліктік деңгейдің хаттамларының мысалы ретінде TCPIP стегінің TCP
және UDP хаттамаларын және Novell стегінің SPX хаттамасын келтіруге болады.
Сеанстық деңгей
Сеанстық деңгей бір байланыс сеансының қабылдануын, жіберілуін және
берілуін бақылайды, яғни есептеу торабының бекеттері жүргізіп жатқан
жауаптасуды ұйымдастыруға және үлестіруге арналған. Бұл бақылау үшін жұмыс
параметрлерінің бақылауы, уақытаралық жинақтауыштың деректер ағынын
басқаруы және деректердің иелігінде бар жіберуді кепілдік беретін диалогтық
бақылау қажет. Сонымен қатар, сеанстық деңгей құпиясөзді басқару, торап
қорларын қолданғаны үшін төленетін ақыны санау, диалогты басқару, төмен
орналасқан деңгейлердегі қатенің салдарынан жіберу сеансын және алып тастау
сияқты қызметтерді атқарады.
Бұл деңгейде қабылдаушымен алғашқы байланысу және шақыру үрдісін
басқару (сеанс құру), сеанс барысында деректер жіберу мен қабылдауды
басқару және сеансты аяқтау жүргізіледі, сеансқа қатысушылардың сұратулары
мен жауаптарын тасымалдау тәртібі анықталады. Сеанстық деңгей деректер
алмастыру үрдісіне қатысқан жұмыс бекеттерінің хабарларына ештеңе қоспайды.
Көрсетімділік деңгей
Бұл деңгейде деректердің көрсетім функциялары (шарттаңбалау, бөліп-
белгілеу, құрылымдандыру) жүзеге асырылады, қолданбалы деңгейден немесе
деңгейге сұратулар қабылданады немесе жіберіледі, дестелердің немесе
файлдардың пішімі тексеріледі, деректерді әрбір нақты есептеу машинасының
ішкі сандар пішіміне түрлендіру жұмысы және деректерді рұқсатсыз
пайдаланудан қорғау үшін оларды шарттаңбалау үрдісі (ал деректер қабылдау
кезінде кері кодалау) жүргізіледі.
Осындай хаттаманың мысалы ретінде ТСРІР стегінің қолданбалы деңгей
хаттамалары үшін деректердің құпия алмасуын қамтамасыз ететін Secure Socket
Layer (SSL) хаттамасы бола алады.
Сонымен, көрсетімдік деңгейге файлдар пішімін түрлендіру міндеттері
жүктеледі. Пайдалануға деректер қандай түрде жететіні анықталады.
Бұл деңгей есептеу торабында қолданылатын есептеу машиналар түрлерінің
айырмашылықтарын қолданбалы программалық қамтамадан қалқалау (тәуелсіз ету)
үшін арналған.
Қолданбалық деңгей
Пайдаланушы мен тораптық қолданбалардың әрекеттестігіне байланысты
мәселелермен айналысады. Қолданбалы деңгей есептеу торабының түйіндеріне
(немесе қолданбаларына) басқа түйіндермен (немесе қолданбалармен)
байланысуға мүмкіндік беретін кейбір қызметтер ұсынады. Деңгейдің басты
міндеттері файлдарды көшіру, пошталық ақпрат алмасу және торапты басқару.

1.2 ТСРІР (Transmission Control ProtocolInternet Protocol) үлгісі
Бұл үлгі тораптағы әр түрлі ОЖ-рі бар есептеу машиналардың санын өте
тез өсіру мақсатымен АҚШ Қорғаныс Министрлігінің тапсырысы бойынша
құрастырылды.
ТСРІР хаттамаларының құрылымы келесі суретте келтірілген.

4-деңгей Қолданбалық
Application
3-деңгей Көліктік
Transport
2-деңгей Торапаралық
Internet
1-деңгей Торапқа қатынас құру
Host – to -network

2-сурет - ТСРІР үлгісінің құрылымы

Ең төменгі торапқа қатынас құру деңгейі OSI үлгісінің физикалық және
арналық деңгейлеріне сәйкес келеді. Бұл деңгей құрылғы мен торап арасындағы
деректерді алмасуды басқарып отырады және бір торапқа жататын құрылғылар
арасындағы деректерді бағдарғылайды. Физикалық және арналық деңгейлердің
барлық танымал стандарттарын қолдайды: жергілікті тораптар үшін – Ethernet,
Token Ring, FDDI, Fast Ethernet, 100VG-AnyLAN, ауқымды тораптар үшін – SLIP
және PPP “нүкте-нүкте” байласуларының хаттамалары, frame relay хаттамалары.
Келесі торапаралық деңгей OSI үлгісінің тораптық деңгейіне сәйкес
келеді. Бұл жергілікті тораптардың, территориалдық тораптардың, арнайы
байланыс желілерінің және т.с.с.-лардың түрлі көліктік технологияларын
пайдаланып, пакеттерді тасымалдаумен айналысатын торапаралық өзара
әрекеттесу деңгейі. Сонымен қатар ол адрестеу функциялар үшін жауап береді.
Тораптық деңгейдің негізгі хаттамасы ретінде стекте ІР хаттамсы
қолданылады. ІР хаттамасы күрделі сызба-құрылымды тораптарда жақсы жұмыс
істейді. Ол дейтаграммалық хаттама болып табылады, яғни ол белгіленген
түйінге дейін пакеттің жетуіне кепілділік бермейді, бірақ оны орындауға
тырысады. Торапаралық өзараәрекеттесу деңгейіне бағдарғылау кестесін құруға
және өзгертуге қатысы бар барлық хаттамалар жатады. Олар: RIP (Routing
Internet Protocol), OSPF (Open Shortest Path First), ICMP (Internet Control
Message Protocol) хаттамалары.
Көліктік деңгей деректерді жіберуші мен қабылдаушы арасындағы
бйланысын қамтамасыз етеді (end – to – end). Бұл деңгейде TCP (Transmission
Control Protocol) тасымалдауды басқару хаттамасы және UDP (User Datagram
Protocol) пайдаланушылар дейтаграммаларының хаттамасы қызмет етеді. ТСР
хаттамасы - байланыс орнатуға бағдарланған сенімді хаттама. Ол байттар
тізбегін қабылдайды, оны жеке хабарларға бөлшектеп, одан кейін торапаралық
деңгейге жібереді. Қабылдайтын жақта жеке хабарлар қайтадан байттар
тізбегіне түрлендіріледі. ТСР хаттамасы деректер ағынын басқаруды да
қамтамасыз етеді. UDP хаттамасы – алдын ала байланыс орнатылмайтын сенімсіз
хаттама. Мұнда деректер ағынын басқару құралдары көзделмеген және қателерді
жөндеу де көзделмеген.
Қолданбалық OSI үлгісінің жоғары деңгейлеріне сәйкес келеді.
Қолданбалы программаларға қажетті функциялармен қамтамасыз етеді. Мысалы,
файлдарды тасымалдау, есептеу машинасына алыстан қосылу және т.б..
Қолданбалық деңгей TELNET (үйлестіауыспалы терминал), FTP (файлдар
тасымалдау), SMTP (электрондық пошта), DNS (домен аттарының қызметі), NNTP
(жаңалықтар тарату хаттамасы), HTTP (WWW бүкіләлемдік өрмектегі
гипермәтіндік құжаттамалармен жұмыс істеуге арналған хаттама) және т.с.с.
хаттамалардан тұрады.

1.3 Digital компаниясының DNA үлгісі
DECnet торап сәулеті емес, Digital компаниясының сандық торап
сәулетіне (Digital Network Architecture - DNA) сәйкес келетін бұйымдар
қатарын білдіреді.

4-сурет. DNA-ның толық емес кескіні және оның кейбір компоненттерінің
эталонды OSI үлгісімен байланысы

DNA тораптық сәулетінің негізгі коммутациялық элементі - түйін. Барлық
түйіндер тең құқылы, яғни әрбір түйін АЕТ-нің кез-келген функционалдық
элементі ретінде қарастырылуы мүмкін. Түйіндер түрлі (ішаудандарға)
бекітілген. Әр түйіннің өзіндік дербес мекен-жайы бар. DECnet-4 мекен-
жайының құрылымы: аудан нөмірі – 1 байт, ішаудан нөмірі – 1 байт, Ethernet
мекен-жайы – 6 байт.
DNA сәулеті функционалдық деңгейлер иерархиясын білдіреді:
1 – физикалық деңгей;
2 – деректерді тасымалдау арнасының (ДТА) деңгейі;
3 – көліктік деңгей;
4 – сессияны басқару және тораптық қызмет деңгейі;
5 – тораптық қолданбалар деңгейі;
6 – торапты басқару деңгейі;
7 – пайдаланушылық деңгей.
Физикалық деңгейде физикалық байланыс арнасымен деректерді
тасымалдауды басқару жүзеге асырылады.
Деректерді тасымалдау арнасы (ДТА) деңгейінде тораптағы көрші түйіндер
арасында тасымалданатын деректер сенімділігінің артуы қамтамасыз етіледі.
Көліктік (DECnet 4 - өтпелі арна деңгейі) және сессияны басқару
деңгейлері торапта орналасуынан тәуелсіз абоненттер арасында сенімді
тізбекті дуплексті логикалық арнаны орнатады.
Тораптық қолданбалар деңгейі пайдаланушылардың шеттетілген файлдарға
қолжеткізуіне байланысты стандартты қызметтер қатарын береді.
Торапты басқару деңгейінде келесідей қызметтер қамтылған: торапты,
оның қорларын, түйіндер мен байланыс арналарының шеттетілген техникалық
қамтылуын әкімшілік басқару.
Пайдаланушылық деңгейінде тораптық қызмет көрсетулерді пайдаланатын
пайдаланушының қолданбалы программаларын орындайдалады.

2 Тораптық сызба-құрылым (топология)
Топология термині есептеу машиналардың, кәбілдердің және т.б. торап
сыңарларының физикалық орналасуын сипаттайды.
Тораптық сызба-құрылымның бірнеше түрі бар: тор (Mesh), құрсым (Bus),
сақина (Ring), жұлдыз (Star), бұтақ (Tree) және ұяшықты (гибридті).

2.1 Құрсымдық сызба-құрылымы
Әдетте құрсымды сызықты құрысым топологиясы (linear bus) деп атайды.
Бұл топология ең қарапайым және көп таралған топологиялардың біріне жатады.
Онда магистраль немесе сегмент деп аталатын бір кәбіл қолданылады. Бұл
кәбілдің бойында тораптың барлық есептеу машиналары қосылған. Кейбір
құрсымдық технологияларда бірнеше кәбіл қосылуы мүмкін.

5-сурет. “Құрсым” сызба-құрылымы

Құрсым топологиясымен жасалған тораптағы есептеу машиналары
деректерді белгілі бір есептеу машинасына мекен етеді. Деректер электрлік
сигналдар түрінде кәбіл арқылы тасымалданады.
Электрлік сигналдар түріндегі деректер тораптың барлық есептеу
машиналарына беріледі, бірақ ақпарат тек қана сигналдарда шифрленген
белгілі бір қабылдаушының мекен-жайына тасымалданады. Уақыттың белгілі бір
кезегінде есептеу машинаның біреуі ғана тасымалдауды жүргізе алады.
Құрсым – пассивті топология. Егер есептеу машиналардың біреуі
бұзылатын болса, қалғандары жұмыс істей береді. Активті топологияда есептеу
машиналары сигналдарды регенерация жасап торап бойынша жібереді.
Кәбілдің екі шетіне резистор-терминатор жалғанады. Оның кедергісін
кәбілдің толқындық кедергісіне тең қылып алады. Терминатор пайдалы
сигналдардың кәбіл шетінен шағылыспауын қамтамасыз ету үшін арналған.

Бұл сызба-құрылымды тек кішігірім жергілікті тораптарды қолданған жөн.
құрсымдық сызба-құрылымы бар жергілікті есептеу торабының мысалдары ретінде
Ethernet технологиясының 10Base-2 және 10Base-5 түрлерін келтіруге болады.
2.2 “Сақина” сызба-құрылымы
Сақина сызба-құрылымы кезінде жұмыс бекеттері бір-бірімен шеңбер
бойымен байланысады. Деректер бір жұмыс бекетінен екіншісіне бір бағытта
тасымалданады (шығыршық бойынша). Сондықтан, ақпарат тораптың барлық
түйіндеріне кезектесіп жетеді. Бұл кезде әрбір дербес есептеу машинасы
(ДЕМ) келген хабарды келесі ДЕМ-на жолдайтын қайталауыш міндетін атқарады.
Сақина тәрізді сызба-құрылымыды есептеу тораптарының ішіндегі көп
тарағаны маркерлік қатынас құру әдісі қолданылатын тораптар. Мәселен:
Token Ring (IBM фирмасы) тектес жергілікті есептеу тораптары (ЖЕТ). Жұмыс
бекеттерінің саны 96, деректер тасымалдау жылдамдығы 4 немесе 16 Мбитс;
FDDI (Fider Distributed Data Interface) есептеу тораптары. Талшық-
оптикалық байланыс желісі пайдаланылады. FDDI есептеу торабы, әдетте,
бірнеше жеке ЖЕТ-ті біртұтас есептеу торабына біріктіру үшін қолданылады.

6-сурет - “Сақина” сызба-құрылымы

2.3 “Жұлдыз” сызба-құрылымы
Есептеу торабының қалған түйіндерінің әрқайсысымен деректер
тасымалданатын жеке желі арқылы байланысқан, орталық түйін бар сызба-
құрылым. Орталық түйінді кейде мультиплексор, көп портты қайталауыш немесе
шоғырлауыш (hub) деп атайды. Оған жұмыс бекеттерінің арасында байланыс
жасау міндеті жүктелген. Бұзылған түйінді есептеу торабының құрамынан
шығарып тастау мүмкіншілігі осы құрылымның ыңғайлы жағы болып табылады.
Жұлдыздың белсенді және бейбелсенді түрі бар. Бірінші түрінде ақпарат
айырбастаудың барлығы тек орталық компьютер арқылы жүреді. Ал екіншіде
тораптың орталығында компьютер емес, көп портты қайталауыш немесе
шоғырлауыш орналасады. Шоғырлауыш өзінің кез келген портына келіп түскен
сигналдарды қалған барлық порттарына жібереді. Нәтижесінде түйіндердің
біреуінен шыққан сигналдар қалғандарының барлығына жететін болады. Бірақ
егер орталық түйін бұзылса, онда барлық есептеу торабы жұмыс істеу
қабілетін жоғалтады.

7-сурет. Жұлдыз сызба-құрылымы
Жұлдыз тәрізді сызба-құрылымы бар есептеу торабына мысал ретінде Ethernet
(10Ваsе-T деп аталатын) жергілікті есептеу торабын келтіруге болады.

Топология Артықшылықтар Кемшіліктер
Құрсым Үнемді кәбіл шығысы. Салыстырмалы При значительных объемах
түрде қымбат емес және тасымалдау трафика уменьшается
ортасында қолдануға күрделі емес. пропускная способность
Қарапайымдылық, сенімділік. Жеңіл сети. Трудно локализовать
кеңейтіледі. проблемы. Выход из строя
кабеля останавливает работу
многих пользователей
Сақина Барлық компьютерлерде тең құқылы Есептеу машинаның біреуінің
қатынас құруы бар. Пайдаланушылар бұзылуы бүкіл торапты
саны өнімділікке қандай да бір бұзады.
әсерін тигізбейді. Тораптың пішімүйлесімін
өзгертуі бүкіл тораптың
тоқтатуын қажет етеді.
Жұлдыз Жаңа есептеу машиналарды, Орталық түйіннің бұзылуы
орталықтандырылған тексеру мен бүкіл торапты бұзады.
басқаруды қоса отырып торапты
жеңіл өзгерту (жаңашалау). Есептеу
машинаның біреуінің бұзылуы
тораптың жұмыс қабілеттілігіне
әсер етпейді.

2.5 “Бұтақ” сызба-құрылымы
“Бұтақ” тәрізді сызба-құрылым “сақина”, “жұлдыз”, “құрсым” сызба-
құрылымдарын біріктіру негізінде алынады. “Бұтақ” сызба-құрылымы бар
тораптың кез-елген екі түйіні бір жолмен байланысқан болу керек. “Бұтақ”
сызба-құрылымын негізгі сызба-құрылымдарды таза қолдануға болмайтын
жерлерде қолданылады. Бейімдеуіш тақшаларға көптеген жұмыс бекеттерін қосу
үшін тораптық күшейткіштер және коммутаторлар қолданылады.

8-сурет: “Бұтақ” сызба-құрылымы
3 Деректерді тасымалдау ортасы
Деректерді тасымалдау ортасы деп компьютерлер арасында ақпарат
айырбастау жүргізілетін байланыс арналарын атайды. Әрбір компьютерлік
торапта деректер тасымалдау ортасы деректерді электрлік немесе
электромагниттік сигнал түрінде тасымалдайды. Тасымалдау үшін әр түрлі
физикалық орталар қолданылады: деректерді тасымалдаудың шектелген ортасы
(сымды немесе кәбілдік) және шектелмеген ортасы (сымсыз).

3.1 Шектелмеген тасымалдау ортасы
Шектелмеген (сымсыз) орта сигналды өзінің ішінде сақтайтын ұстайтын
құрылғының қатысуынсыз электромагниттік сигналдарды жіберуді және
қабылдауды қамтамасыз етеді. Эфир шектелмеген ортаның ең жақсы мысалы болып
табылады. Электромагниттік толқындар деректердің атмосферадағы ең көп
тараған тасуышы болып саналады. Электромагниттік сәулеленудің спектрі
радиосәулелену, инфрақызыл сәулелену, көрінетін жарық, ультракүлгін,
рентген, гамма сәулеленулері деп бөлінеді. Техникалық қиыншылықтармен
байланысты қазіргі уақытта ультракүлгін, рентген, гамма сәулеленулері
қолданылмайды. Микротолқындық, лазерлік, инфрақызыл және радиобайланыс
шектелмеген ортаны пайдаланатын тасымалдаушы жүйелердің мысалдары болып
табылады.

3.2 Деректер тасымалдаудың шектелген орталары
Деректер тасымалдаудың шектелген ортасының ең көп таралған түрі
кәбілдер болып табылады. Тораптарда кәбілдердің мынадай негізгі түрлері
қолданылады: талшық-оптикалық, коаксиал және есулі қоссым. Есулі қоссымда
және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.