Әлеуметтанудың әдісі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

1. Кіріспе 3
2. Негізгі бөлім 5
Әлеуметтану ғылым ретінде. Объектісі мен пәні 5
Әлеуметтанудың әдісі 9
Әлеуметтанудың қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар
жүйесіндегі орны және ерекшелігі 10
3. Қорытынды 14
4. Пайдаланылған әдебиеттер 15

Кіріспе

Қоғам- бірқатар ілім салаларының зерттеу объектісі. Оны философия, тарих, заң, т.б. ғылымдардың зерттейтіні мәлім. Әлеуметтану ғылымы да қоғамды өзіндік тұрғыдан қарастырады. Әлеуметтану өз алдында әлеуметтік ілім ретінде XIX ғасырдың ортасында қалыптасты. Оның негізін салған француз ғалымы Огюст Конт (1798-1857) бұл ғылымды алғашқыда- "әлеуметтік физика" деп атаса, кейін "социология" деп атады. Ана тілімізде оны әлеуметтану дейміз. Өткен мерзім ішінде әлеуметтану ғылым ретінде қалыптасты. Алайда, оның мәні жөнінде ғалымдар арасында жүзден аса пікір бар. Мысалы, П. Сорокин әлеуметтану пәні тек адамдардың өзара қатынасын түсіндіреді десе, В. А. Ядов- қауымдастықты, Г. В. Осипов- әлеуметтілікті қарастырады дейді. Бұл жерде ғылымның пәнін анықтауды олар ғылымның түбірлі ұғымынанықтаумен байланыстырып отыр. Әлеуметтану пәнін өздерінің ғылыми зерттеу жұмысының қорытындысымен байланыстырғандар да болады. Көрнекті француз әлеуметтанушысы Э. Дюркгейм әлеуметтанудың пәніне әлеуметтік фактыны жатқызған. Ал белгілі неміс әлеуметтанушысы М. Вебер әлеуметтанудың пәніне адамның әлеуметтік мінезқұлқын алған. Марксизм әлеуметтанудың пәні ретінде әлеуметтік жүйе күйіндегі қоғамды және оның құрылымдық элементтерін, атап айтқанда, тұлғаларды, әлеуметтік қауымдастықтар мен әлеуметтік институттарды қарастырған. Дегенмен, әлеуметтану тек эмпирикалық немесе теориялық зерттеу үшін қажет деген жақты көзқарастардан тұрады. Ол- өзіндік теориясы, әдістемелігі, ұғымдары, қоғамдық процестерді зерттейтін ерекше әдістері бар ғылыми білімнің дербес саласы.
Әлеуметтану мәні бойынша адамдардың белгілі әлеуметтік, экономикалық, саяси, әлеуметтік-мәдени жағдайлардағы олардың тіршілік ету мінез- құлқыларының ерекшеліктері, үдерістері мен нысандары туралы ғылым болып табылады. Бірақ бүгінгі күнге дейін шығып үлгерген қоғамтану саласындағы оқулықтардың арасында кенжелеп тұрған пән- социология. Әлеуметтану шеңберінде қоғам мен адам, әлеуметтік қауымдастықтар мен әлеуметтік институттар, олардың өзара әрекет ету қозғаушы күштері мен тетіктері жөнінде жүйелі білім береді.

Негізгі бөлім

Әлеуметтану ғылым ретінде. Объектісі және пәні.
Социология ғылымын жете түсіну үшін ең алдымен оның қандай тарихи даму жолдарынан өткенін білуіміз керек. Егер де тарихтың тағылымы ескерілмесе, қоғамның, жеке тұлғаның, оның әлеуметтік топтары мен ұйымдарының күш- қуаты үнемделмей, уақыт пен қорлар ысырапқа ұшырайды, әлеуметтік қатынастарды шиеленістіреді, жалпы даму тежеледі. Әлеуметтану ғылымының шығуы мен қалыптасуы бүкіл қоғамдық ғылымдардың даму барысымен тығыз байланысты.
Әлеуметтану ғылымы, оның ерекшелігі туралы әңгіме ету оңай шаруа емес. Социологиялық амалдардың қыр- сырын, қасиеттерін ұғыну үшін ең алдымен оның басқа әлеуметтік- гуманитарлық ғылымдардан өзіндік айырмашылықтарын анықтап алу керек. Сонда ғана әлеуметтану пәні айқын көрінеді. Жалпы бір жарым ғасырлық дербес тарихы бар әлеуметтану ғылымы білімдердің арасында бастаушысы ретінде мойындалған. Әлеуметтану әлеуметтік- гуманитарлық білімдердің қиылысу нүктесінде өзіндік пәнін қалыптастырған, барлық қоғамдық және әлеуметтік ғылымдар үшін пәлсапа қызметін атқарушыға айналды. Осындай қысқа мерзімде социология кең тармақталып, көп деңгейлі, біздің замандастарымыз және қоршаған әлеуметтік шындық пен әлеуметтік орта туралы ақиқатты анықтаушы ғылым, адамдардың социологиялық тұрғыдан ойлау мәдениетін қалыптастыра алатын, әлеуметтік идеялар мен теориялардың дәлдігіне, нақтылығына ынталарын айқындайтын білімге айналған.
Француз ғалымы О. Конттың: "Социология- қоғам, әлеуметтік өмір туралы ғылым" деген пікірі тек өана жалпылама. Сондықтан, осы алғашқы ілімді қарабайыр, үстірт ұғыммен шектемей, оған қарапайым да, күрделі де адамның әлеуметтік өмірінің өзара қарым- қатынастық тұрпаттары, әдет- ғұрыптары қамтылатын естен шығармағанымыз абзал.
Демек, социологиялық ілім адам қоғамын жүйелі оқытуға бағытталған. Оның өзегінде арнаулы амал- социологиялық көзқарас жатады. Бергер социологиялық көзқарас- ол жекеден көру әдісін қолдану екенін түсіндірген. Яғни жеке адамның мінез- құлқы арқылы жалпы үлгілі анықталады. Қоғам жеке адамға жалпы үлгілерді ұстануға мәжбүрлейді. Сондықтан әр түрлі қоғамның адамдарын салыстырса, осы қоғамдардың өзгешеліктерін көрсету мүмкін болады. Бұдан басқа жалпы үлгілер әр елде адамдардың әр түрлі санаттарына басқаша ықпал етті. Мысалы, қоғам спортпен шұғылдануға ынталандырады. Бірақ табысы жоғары адамдар тау шаңғысы, теннис, шахматты таңдайды, ал табысы төмендер баскетбол, футбол, бокс не басқа жекпе- жек түрлерімен айналысуға құштарлығы жоғары. Сол тәрізді адамның жынысы, жасы, ұлты, өскен ортасы, шыққан тегі, білімі, мәдениеті адамның өмір сүру қалпына әсер етеді. Социологиялық ойлауды меңгеру адамның қалыптасуының мәнді жайттарын зерттеуді қажет етеді.
Айта кету керек, қоғамды нақтылы зерттеу объектісі тұрғысынан алып қарайтын әлеуметтік- гуманитарлық ғылымдар көп. Оның әрқайсысы қоғамды объект ретінде зерттейді. Сондықтан, олардың өзара айырмашылықтарын зерттейтін пәні арқылы анықтауға болады.
Әлеуметтану пәні қоғамдық өмірдің барлық салаларында жүріп жатқан әлеуметтік құбылыстар, үдерістер, байланыстар, қарым- қатынастар болып саналады. Яғни әлеуметтану қоғамның бір ерекше қасиетін- әлеуметтілігін, экономиканың, саясаттың, құқықтың, мәдениеттің және тәрбиенің әлеуметтік қырларын анықтап береді.
Сонымен, әлеуметтану ғылымының зерттеу объектісіне қоғамдық өмірдің әр түрлі салалары мен жақтарында жүріп жатқан күрделі әр түрлі құбылыстар мен үдерістер жатады. Бұл құбылыстар мен үдерістердің қайнаған ортасында дамыған жоғары жүйке жүйесінің иесі-адам бас объект ретінде өаралуы тиіс.
Бүгінгі ғылыми жетістіктер биігінен қарасақ, социологияның талдау объектісі ретінде қоғамдақ қатынастардың жаңа нысаны, ерекше көрінісі- азаматтық қоғам жатады. Өйткені азаматтық қоғам адамдардың бірлесе әрекет етуінің тарихы жаңаша ұйымдасқан тіршілік тұрпаты, жалпы азаматтық құндылықтарды ұстанудың жоғары үлгісі. Жалпылама алғанда, әлеуметтік өмірге қатыстының бәрі де әлеуметтік байланыстар мен қатынастардың жиынтығы- әлеуметтік жүйелер ретінде қаралады. Осы тұрғыдан алғанда социологиялық таным объектісіне бүкіл әлеуметтік жүйе жатады. Әлеуметтану ғылымының міндетіне әлеуметтік жүйелерді топтастыру, әрбір топтастырылған объектінің байланыстары мен қарым- қатыныстардын заңдылықтар ретінде зерттеуі, осы мақсатқа жету үшін әлеуметтік жүйенің әрқайсысының іс- қимылы мен түрлерінің көрініс беруінің тетігі жайлы нақты білім алу кіреді.
Демек, ауқымды анықтама берсек, әлеуметтану- ол тарихи нақты әлеуметтік жүйелердің дамуы мен етуінің жалпы заңдары және әлеуметтік заңдылықтары туралы ғылым. Әлеуметтану- осы заңдар мен заңдылықтардың, жеке тұлғаның, әлеуметтік топтардың, қауымдастықтар, таптар мен халықтардың қызметінде олардың әрекет ету тетіктері мен көріну түрлерін зерттейтін ғылым.
Социологияның зерттеу нысаны- қоғам және оның өмір сүру, даму заңдылықтары. Ғылыми танымдық және практикалық мақсаттарға қарай бір нысанда бірнеше зерттеу пәндері болуы мүмкін.
Нысан ретінде әлеуметтік өмірдің бір бөлшегін социологияның зерттеу пәні етіп алу проблемалық жағдайдан, яғни кейбір әлеуметтік қайшылықтарды бөліп қарастыру қажеттілігінен туындайды. Практикалық әлеуметтік істердің нәтижелі болуына көмектесу үшін оның табиғатын, пайда болу жағдайларын, егер олар бұрын белгісіз болса, түсіндіру қажет. Проблемалық жағдай зерттеу пәнін құрайды, ал әлеуметтік өмір құбылыстарындағы проблемалық жағдайды шектеу- зерттеу нысанын бөліп алуға онтологиялық негіз болады.
Әлеуметтік нысандардың даму және өмір сүруінің объективті заңдылықтарын анықтау мақсаты алға қойылған теориялық- бағдарлық әлеуметтік зерттеулердің пәні эмпириялық шындықтың елеулі қасиеттері мен өзара байланыстарын теориялық анықтамалар мен ұғымдар түрінде түсіндіреді, ал мақсаты әлеуметтік жүйелер мен процестерді іс- жүзінде басқару болып табылатын қолданбалы социологиялық зерттеулердің пәні, керісінше, ұғынылған нысаннан өмір шындығына жету түрінде болады.
Социология- тарихи қалыптасқан әлеуметтік жүйелердің дамуының, өмір сүруінің өзіндік заңдары мен заңдылықтары, жекелеген адамдардың, әлеуметтік топтардың, таптардың, халықтардың өміріндегі осы заңдардың әрекет ету механизмдері мен көріну формалары туралы ғылым.
Социологияны қоғамдық өмірдің бір ғана саласымен шектеуге болмайды. Мысалы, экономика ғылымдарының зерттеу пәні материалдық игіліктерді өндіру, оларды айырбастау, бөлу және тұтыну прцестері болса, саяси ғылымдар мемлекеттік институттардың басқару, өмір сүру, билік құру, түрлі әлеуметтік топтардың арасында билікті бөлу сияқты күрделі саяси процестерді, тарих ғылымдары тарихи өзгерістер процесін зерттейді. Ал социологияның зерттеу нысаны- жоғарыда айтылғандай, индивидтердің қауымдастығы, олардың өзара қарым- қатынастарының ортасы түрінде қарастырылатын қоғам. Қоғамдағы жағдай әрбір индивидтің байланыстары мен жағдайларына әсер етпей қоймайды. Әлеуметтік мәртебесі ұқсас адамдар қоғамда бір- біріне жақын орын алып, өзара байланыстары берік тұрақты әлеуметтік қауымдастықтар құрайды. Сонымен бірге бірлескен қызмет барысында бұлар басқа да индивидтер қауымдастығымен де байланыста болады.Социология қоғамдағы жеке адам, әлеуметтік топтар, жіктер мен қауымдастықтар, институттар мен процестер тіршілігі мен қызметінің барлық проблемаларынын түгел қамтуға мүдделі.
Қоғам мен адамды пәндері ұқсас бірнеше ғылым салалары зерттейді. Әлеуметтік құрылымның жекелеген бөліктерінің әлеуметтік кеңістікте алатын орны мен байланыстарының жиынтығы осы әлеуметтік құрылымға кіретін адамның, кез келген әлеуметтік бірліктің болмысын, мінез- құлқын айқындайды. Әлеуметтік кеңістіктегі адамдардың жағдай олардың билік, материалдық игіліктер, мәртебе, білім дәрежесі сияқты қорлардан алған үлесіне қарай анықталады. Әлеуметтік құрылымдағы әрбір индивидтің әлеуметтік мәртебесі мен орны екі негізгі параметр мен мәртебелер арасындағы әлеуметтікалшақтық пен белгілі бір мәртебесі бар индивидтердің санымен белгіленеді.
Қазіргі заманғы социология ғылымының зерттеу нысаны мен пәні бұл ғылымның ұзақ тарихи дамуының нәтижесі, ғалымдардың толқын- толқын ұрпақтары зерделеген ғылыми ізденістердің жемісі.

Әлеуметтанудың әдісі.
Әр ғылым ерекше таным саласында өзіне лайықты өзгеше зерттеу әдісін әзірлейді. Оның негізінде жалпы ғылыми тәсілдің қағидалары жатады. Егер де әлеуметтанудың пәні бұл ғылым немен шұғылданатын көрсетсе, онда тәсілі қоғамды, әлеуметтік құбылыстарды қалай зертейтіні туралы түсінік береді. "Метод" деген ұғым грек тілінде "бірдеңеге апаратын, жеткізетін жол" мағынасын білдіреді. Сонда "әдіс", "тәсіл" ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.