Кәсіби қарым - қатынас мәдениеті
ЕМТИХАН СҰРАҚТАРЫ
1. Қазіргі әлемдегі жоғары білімнің даму тенденциясы және негізгі бағыттары
2. Білімдендіру жүйесіндегі нормативтік құжаттар.
3. Қазақстан Республикасындағы жоғары білім.
4. Қазіргі білімдендірудің жаһандандыру мәселесінде алатын орны мен ролі.
5. Қазіргі таңдағы ҚР білім беру саясаты.
6. Педагогикалық әрекеттің мәні мен құрылымы
7. Білім берудің жаңа парадигмасы.Жоғары білім беру модернизациялаудың
негізгі бағыттары.
8. Педагогикалық диагностиканың қызметі мәні түрлері.
9. Жоғары мектеп әлеуметтік институт ретінде
10. Әлемдік білім берудегі интеграциялық процестер. Білімді
интернационализациялау түсінігі.
11. Педагогикалық жобалау және құрастыру.
12. Жоғары мектептегі тәрбие жұмысының мәні мен бағыттары болашақ маман
тұлғасының әлеуметтену процесі
13. Әлемдік білім берудегі интеграциялық процестер. Білімді
интернационализациялау түсінігі.
14. Педагогикалық іс-әрекетті классификалау әдістері. Педагогикалық іс-
әрекет құрылымының міндеті
15. Кураторлық жұмыс
16. Білім саласын гуманизациялау және гуманитаризациялау.
17. Жоғары мектеп оқытушысының тұлғасы және оның біліктілігіне қойылатын
қазіргі талаптар
18. Білімдендіру технологиялары
19. ҚР білім беру гуманитарлық тұжырымдамасы. ҚР –ғы жоғары білім берудің
гендерлік аспектілері.
20. Жоғары мектеп оқытушысының коммуникативтік біліктілігі
21. Жоғары мектептегі педагогикалық жобалауды ұйымдастыру мен бақылау
22. Университеттік білім берудің дамуының негізгі принциптері.
Универсиеттік білім берудің жаңа парадигмасы.
23. Тілдің қызметі және мәдениеті. Вербалды коммуникация, вербалды емес
коммуникация.
24. Кредиттік технология негізінде жоғары мектепте оқыту процесін
ұйымдастыру
25. Педагогика әдіснамасы. Педагогиканың негізгі категориялары.
26. Педагогикалық коммуникативті біліктілік: мәні және ерекшеліктері жоғары
оқу орындағы оқу-тәрбие процесіндегі субъектілердің өзара коммуникативтік
іс-әрекеті.
27. ЖОО білім беру процесінде педагогикалық ситуацияларды моделдеу
технологиясы
28. Педагогика ғылымы және оның адам туралы ғылым жүйесіндегі ролі
29. Педагогикалық қатынастың студенттердің танымдық іс-әрекетін
ұйымдастырудағы ролі.
30. Студенттердің өзіндік жұмыстарын ұйымдастыруға қойылатын талаптар.
Ұйымдастыру технологиясы.
31. Білім беру сферасы педагогика ғылымының объектісі ретінде.
32. Кәсіптік зерттеу мәдениеті педагогтың өзін-өзі шығармашылық дамытуының
негізі
33. Әлемдік білім беру аймағына кіріктірілу
34. Педагогика ғылымының жүйесі.
35. Педагогикадағы зерттеудің теориялық әдістері: тарихи салыстырмалы
талдау, жәйдан нақтыға өту, үлгілендіру, абстрактілеу.
36. Жоғары мектептегі тәрбие процесінің мәні, қозғаушы күші, негізгі
заңдылықтары.
37. Педагогика ғылымының заңдары мен заңдылықтары.
38. Кәсіби оқыту процессінің мәні
39. ЖМП басқа ғылымдармен байланысы.
40. Педагогика ғылымының атқаратын қызметі: сипаттау, түсіндіру, болжау,
қайта білімдендіру.
41. Дидактика туралы жалпы түсінік. Дидактиканың атқаратын қызметі және
негізгі категориялары.
42. Жоғары мектептегі педагогикалық зерттеу әдістері
43. Педагогика ғылымының дамуының қазіргі тенденциялары. Гуманистік
педагогика. Негізгі гуманистік теориялар (Дж.Дьюи, Т.Олпорт, А.Маслоу,
К.Роджерс және т.б.)
44. Жоғары мектептегі оқыту процесінің логикасы және кезеңдері.
45. Тұлға әлеуметтенуінің мәні және негізгі факторлары.
46. Біртұтас білім беру процессі педагогикалық жүйе ретінде.
47. Жоғары мектептегі оқу процесінің құрылымы мен негізгі компоненттері.
48. .Қазақстандағы жоғары педагогикалық білім беру тұжырымдамасы.
49. Жоғары мектептегі білім беру процестерінің ерекшеліктері, оның негізгі
заңдылықтары мен қозғаушы күші.
50. Жоғары мектептегі оқыту үрдісінің әдіснамалық негіздері
51. Саяси-мәдениеттік тәрбие.
52. Жоғары мектеп педагогикасының даму перспективалары және тенденциялары.
53. Жеке тұлғаны дамыта оқыту теориясы. Серіктестік педагогикасы
54. Инновациялық білім беру жүйесі.
55. Жоғары мектеп педагогикасының дамуына қазақстандық ғалым педагогтардың
қосқан үлесі.
56. Білім беру мазмұны
57. Кәсіби қарым-қатынас мәдениеті.
58. Жоғары мектеп педагогикасының пәні
59. Жоғары кәсіби білімнің Мемлекеттік білім стандарты және оның
қызметтері.
60. .Білімдендіру жүйесіндегі нормативтік құжаттар
61. Жоғары білімнің мақсаты мен міндеттері
Білім беруді ұйымдастырудың дәстүрлі әдістері мен түрлері
62. ЖМ оқытушысының педагогикалық шеберлігі .
63. Нәтижеге бағытталған білім беру: түпкілікті мәдени база – кәсіби
біліктілік, әдіснамалық мәдениеті.
64. Оқытуды ұйымдастыру түрлері: дәріс және семинар сабақтары,
лабораториялық, практикалық жұмыстар.
65. Жоғары мектепте рухани-адамгершілік тәрбие берудің ғылыми-педагогикалық
негізі
66. Қоғамдағы адам тәлімінің құндылықтар жүйесі мен ізгілікті тәрбие
түрлерінің дамуы мен қалыптасуы.
67. Жоғары мектептегі білім беру барысында белсенді әдістер мен оқыту
түрлерін пайдаланудың концептуалдық негізі.
68. Дәріс – жоғары мектепте оқытудың негізгі түрі .
69. Кәсіби біліктілік ұғымына түсінік. Кәсіби біліктіліктің түрлері.
70. Мәселелік оқытуды ұйымдастыру. Танымдық іс-әрекет және мәселелік
жағдаят. Мәселелік жағдайды тудыру әдіс-тәсілдері.
71. Педагогикалық үрдісті басқару .
72. Әдіснамалық мәдениет. Әдіснамалық білім қайта қалыптастыру іс-
әрекетінің тәжірибесі және теориялық құралы ретінде.
73. Инновациялық оқыту түрлері мен әдістері: ой арқылы шабуылға шығу, кейс-
стади, жобалау әдісі, "swot -анализ", "матрица идеясы"
74. Зерттеу тақырыбының ғылыми аппараты
Дәрістің қысқаша мазмұны
Кіріспе.
Қазақстан Республикасында соңғы жылдар шеңберінде болып жатқан білім
беру жүйесіндегі реформаларға, әсіресе жоғарғы мектепке қатысты
реформалардың нәтижесіне елдің болашағы тәуелді. Бүгінгі күнде біз
қазақстандық білім беру жүйесінің модернизациялануы сияқты күрделі
процестің қатысушысы болып отырмыз.Яғни, Жоғарғы Тектепті дамытудың
прогрессивті моделінг енгізу, оның дамуының бағаналы жолдарын табу бүгінгі
күннің өзекті мәселесі. Осы тұрғыда, жоғарғы білімнің қалыптасуы мен
дамуына ықпал ететін әлеуметтік мәдени фактордың мәні орасан зор.
Жахандану процесі әлемді өз қағидаларымен қамтып жатқанда, әрбір
дамушы, экономикасы толық тұрақтамаған елдер (Қазақстан осындай елдер
қатарында) өз мәдениетін, әдет-ғұрпын сақтап қалуға, оны ұрпақтан ұрпаққа
беруге мұқтаж. Осы жердегі біздің мақсат жоғарғы білімнің қалыптасуына әсер
етпей қоймайтын әлеуметтік мәдени факторлардың дұрыс жолды таңдап, ұлттық
мүдде мақсаттарды көздей отырып әрбір жаңалықты тек керегінше қабылдау.
Қазіргі таңдағы ҚР-ғы білім берудіңу стратегиясы. Мақсаты және міндеттері.
Жоғары білімнің Ұлттық үлгісінің бағыттары.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасы Қазақстан Республикасы Президентінің 2004
жылғы 19 наурыздағы Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге
қабілетті экономика үшін,бәсекеге қабілетті халық үшінң атты Қазақстан
халқына Жолдауына, Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 4
желтоқсандағы №735 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2010
жылға дейінгі Стратегиялық даму Жоспарына сәйкес әзірленді. Бағдарлама
білім беру саласындағы Мемелекеттік саясаттың Стратегиясын, негізгі
бағыттарын, басымдықтарын, міндеттерін және оны іске асыру тетіктерін
айқындайды, әрі Қазақстан Республикасының заңнамасына , білім беру жүйесін
басқару мен қаржыландыруға, құрылымымен мазмұнына , кадр саясатына және
әлеуметтік саясатқа өзгерістер мен толықтырулар енгізу үшін негіз болып
табылады.
Осы Бағдарламаны әзірлеу жаңа әкономикалық және әлеуметтік-мәдени
жағдайларда казақстандық білім беру жүйесінің алдында тұрған білім беру
сапасын арттыруға, Стратегиялық міндеттерді шешуге бағытталған түбегейлі
қайта өзгертулердің қажеттігінен туындады.
Бағдарлама Қазақстан Республикасы Президентінің 2000 жылғы 30
қыркүйектегі №448 Жарлығымен бекітілген Білімң Мемлекеттік бағдарламасын
(бұдан әрі – Білімң бағдарламасы) іске асырудың нәтижелерін талдау
негізінде әзірленді.
Қазақстан Республикасын әлемдік қоғамдастық нарықтық экономикалы
мемлекет ретінде таныды. Тәуелсіздігінің қысқа тарихи кезеңінде еліміз
әлемдік қоғамдастыққа ықпалдаса торырып, экономикада айтарлықтай өсуге қол
жеткізді.
Осы орайда, қоғамдық даму деңгейінің, елдің экономикалық қуаты мен
ұлттық қауіпсіздігінің өлшемдері ретінде білім беру жүйесінің, адам
ресурстарының ролі мен маңызы арта түседі. Қоғамдық қатынастар жүйесіндегі
өзгерісттер білім беруге, одан ұтқырлықты , жаңа тарихи кезеңнің болмысына
барабар әрекет етуді және экономиканың даму қажеттіктеріне сай болуды талап
ете торырып әсерін тигізеді.
Жедел өзгеріп тұратын әлем және ақпарат легінің ұлғаюы жағдайында
ілгері пәндік білім міндетті, бірақ ол білім берудің жеткілікті нысанасы
болып табылмайды. Оқитындар қазақстандық білім беру жүйесі бағыт алған
білімнің, дағды-біліктің жиынтығын (білім үстемдігі) меңгеріп қана қоймауға
тиіс. Оқитындардың өзін барынша көрсете білу және қоғам өміріне пайдалы
түрде қатысуы үшін ақпартатты өз бетінше табу, талдау, құрылымдау және
тиімді пайдалану дағдысын бойына сіңіру әлдеқайда маңызды да күрделі.
Қазақстандық білім беру жүйесі оның әлемдік білім беру кеңістігінде лайықты
орын алуына мүмкіндік бермейтін ескірген әдіснамалық базасы, құрылымы мен
маөмұны жағдайында дамуын жалғастыруда.Білім беру мазмұны фактологиялық
күйінде қалып отыр және оұитындарды қоғам өміріне құзіретті, жауапты әрі
шығармашылық тұрғыдан қатыстыра отырып даярлауға бағдарланбаған. Өңірлік
деңгейде білім беруді басқарудың біріздендірілген жүйесінің болмауы, білім
беру бөлімдерінде мамандардың штат санының жетіспеушілігі білім беруді
басқарудың тиімділігіне кері әсер етеді.
ДӘРІС САБАҒЫНЫҢ МАЗМҰНЫ
1 БӨЛІМ. ЖОҒАРЫ МЕКТЕП ПЕДАГОГИКАСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
1 МОДУЛЬ.ЖАҢА ЭТАПТАҒЫ ЖОҒАРЫ МЕКТЕП
1 дәріс Қазіргі әлемдегі жоғары білімнің даму тенденциясы және негізгі
бағыттары, білімдендіру жүйесіндегі нормативтік құжаттар. 1 сағат
Мақсаты: магистранттарға қазіргі әлемдегі жоғары білімнің даму тенденциясы
мен оның негізгі бағыттары, білімдендіру жүйесіндегі нормативтік
құжаттармен таныстыру
Жоспары:
1. Жоғары білім беру және педагогогиканың алатын орны
2. Білім берудің парадигмалары және нормативтік құжаттары
3. Білім берудің даму тенденциялары. Әлемдік білім беру кеңістігі.
Негізгі ұғымдар: білім беру, парадигма, даму тенденциялары, әлемдік білім
кеңістігі, жаһандану, білім беру стандарты т.б.
Дәрістің қысқаша мазмұны
Жоғары білім беру және педагогогиканың алатын орны
Біз неге педагогиканы оқимыз?
Біріншіден қазіргі қоғамда нағыз кәсіби маман деп өмір бойы өзіндік
ілім алуға қабілетті, яғни өзін-өзі оқыта алатын, өзін-өзі білімдендіре
алатын адамды айтамыз.
Екіншіден магистратурада оқу барысында болашақ ЖМ, колледж
оқытушылары даярланады, сондықтанда олардың жоғары кәсіби-педагогикалық
мәдениеті қалыптастырылуы тиіс.
Үшіншіден, адам-адамң жүйесінде қызмет ететін адамдардың барлығы
педагогикалық, тіпті ағартушылық функцияны атқарады. (Отбасынан бастап,
барлық қызметтте: заңгер, экономист, техник, медик, журналист,
саясаттанушы, психолог т.б.)
Төртіншіден, әлеуметтік-экономикалық қоғам дамуының қозғаушы күшінің
бірі де білім болып отыр, тіпті қарапайым тұрғыдан қоғамның дамуын
қадағалау үшін еліміздің, шетелдің білім беру жүйесі туралы мағлұматымыз
болуы тиіс.
Бесіншіден, педагогикаң ғылымы өзіндік ауқымды, бай тәжірибе
жинақтаған, ол қазіргі ғылыми білім мен адам мәдениетінің бір бөлігі болып
табылады, оны білу үшін алғашқы педагогикалық білімді игеру керек.
Алтыншыдан, сапалы білім алу барысында қоятын талаптарды білу үшін,
әркім білім беру жүйесін толық түсінуі тиіс.
Білім берудің парадигмалары және нормативтік құжаттары
"Парадигма"- (латын сөзі, ол "үлгі" деген мағынаны білдіреді) - білім
берудің концептуальдық моделі ретінде қолданылады. Ұғым Бергман атты
ғалымның атымен байланысты болғанымен, негізінен оны американың физигі және
философы Т.Кунн зерттеген. Оның айтуынша парадигма ғылым өлшеуіші. Яғни
білім беру парадигмасы дегеніміз білім алушыларды мәдени, табиғатқа сай
әдіснамалық тұрғыдан негізделген эталон құрылымы бойынша білім стандартына
сәйкес жоғары адамгершілікке тәрбиелеу. Бүгінде білім берудің бірнеше
парадигмалары қолданылады, олардың ішіндегі ең көп тарағаны негізгі бесеуі
болып табылады. Олар мыналар:
1. Дәстүрлі-консервативтік ( білімдік парадигма).
2. Феноменологиялық (гуманистік парадигма).
3. Рационалистік парадигма (бихевилристік, мінез-құлықтық).
4. Технократиялық.
5. Эзотериялық парадигма.
Әрбір парадигманың алдында тұрған міндет- жастарды қандай етіп тәрбиелейміз
және не үшін, өмір сүрудегі мақсат не т.с.с. Бүгінгі әлемдік білім беру
процесінде В.А.Пилиповский салыстырмалы сипатын енгізген білім берудің
парадигмалық моделі қолданылады. Парадигмалардың әржақтылығы білім беру мен
мәдениет мақсатына қойылатын әртүрлі ыңғайлармен түсіндіріледі.
1-ыңғай. Құндылық (аксиологиялық). Мұнда мәдениет адамзат өмірінің
мәні ретінде қабылданады. Мәдениеттің өркендеуі мәдениеттің жетістігі
ретінде түсіндіріледі.
2-ыңғай. Іс-әрекеттік. Мұнда мәдениет материалдық және рухани
құндылықтарды жасау бойынша әрекеттер тәсілін апробациялау ретінде
қарастырылады.
3-ыңғай. Жеке тұлғалық. Мәдениет нақтылы бір тұлға бойынан ғана
табылады деп түсіндіріледі. Парадигмалар оқытушы мен оқушының арасындағы
өзара педагогикалық әрекеттің сипаты мен мақсаты бойынша анықталады.
1. Білімдік дәстүрлі парадигма. Білімдік парадигманың негізгі мақсаты
білім беру болып табылады.
2. Бихевиористикалық парадигманың негізгі мақсаты керісінше білім
берудің мазмұны емес, білімді меңгерудегі әдіс-тәсілдерді қолдану
ерекшелігінде болып табылады. Мұнда баланы білімді етіп тәрбиелеп
шығарудан гөрі, оны өзі өмір сүретін қоғамға бейімдеп қалыптастыру
аса маңызды. Мектептің мақсаты - оқушыларды қоғамның әлеуметтік
талаптары мен нормаларына сәйкес келетін мінез-құлыққа бейімдеу.
Мұнда негізгі түсінік: "Мектеп - бұл, фабрика, ал оқушылар -
шикізат" деп қарастырылады.
3. Гуманистік парадигманың (феноменологиялық) негізгі мақсаты білім
алушыны өмірдің субьектісі әрі өзін-өзі дамытуды қажет ететін еркін
және рухани тұлғасы ретінде қарастыруы болып табылады.
4. Технократиялық парадигманың негізгі мақсаты - тәжірибелерді
жетілдіруге қажетті нақтылы ғылыми білімдерді меңгеру мен ұрпақтан-
ұрпаққа беріп отыру болып табылады. "Білім -күш", сондықтан адамзат
құндылығы оның танымдық мүмкіндіктері арқылы айқындалады деп
түсіндіріледі.
ҚР МЕМЛЕКЕТТІК БІЛІМ БЕРУ СТАНДАРТЫ
Стандарт бойынша магистрант қандай білім, білік, дағдыны игеруі тиіс:
• қазіргі білімдендіру технологияларын қолдана отырып, жаңа білімді
меңгеруді үйренуі және өз еңбегін ғылыми тұрғыда ұйымдастыра білуді;
• жғары мектеп педагогикасы мен психологиясының негіздерін білуі және
оны практикада қолдана білуді;
• апараттық және білімдендіру технологияларын қолдана отырып, курс
аяқталғаннан кейін де өзіндік оқып, білім жинақтауды;
• мәдени ойлауды, көпшілік алдында сөйлеуді, өз ойын жазбаша және ауызша
түрде дұрыс, қисынды құрастыра білуді және т.б.
Білім беруді дамыту тұжырымдамасы мемлекеттік тәуелсіздікті қалыптастыру
мен нығайтудың, елдің прогресшіл дамуының негізін құрайтын Қазақстан
Республикасының білім беру жүйесін дамытудың мақсаттары мен міндеттерін,
құрылымы мен мазмұнын және негізгі стратегиялық бағыттарын айқындайтын
ғылыми-теориялық, әдіснамалық құжат болып табылады.
Тұжырымда ҚР Конституциясына, "Білім туралы" ҚР Заңына, "Қазақстан -
2030" стратегиясына, "Қазақстанның 2015 жылға дейінгі индустриялық-
инновациялық даму стратегиясына","Білім" Мемлекеттік бағдарламасына,
Баланың құқықтары туралы конвенцияға, Еуропа аймағындағы жоғары білімге
қатысты біліктілікті тану туралы Лиссабон конвенциясына, Жоғары білім
жөніндегі бүкіл дүниежүзлік крнференцияның декларациясына, Болоньядағы
Еуропа елдері білім министрлері кеңесінің, ТМД-ға қатысушы мемлекеттер
білім министрлерінің және білім беру саласындағы ынтымақтастығы жөніндегі
кеңесінің , Еуразия Экономикалық Қоғамдастығының Интеграциялық комитетінің
жанындағы білім, ғылыми дәрежелер мен атақтыр туралы құжаттарды өзара тану
және олардың баламалылығы жөніндегі кеңестің конференциясының ұсынымдарына
сәйкес әзірленді.
Тұжырымдама білім беруді жалпы ұлттық басымдық белгі ретінде
белгілейді және мемлекеттің ұзақ мерзімге арналған білім беру саясатын
дамытудың негізін қалайды, әлі заңнамаға, қаржыландыру жүйесіне, білім
берудің мазмұнына, білім беру жүйесінің құрылымына, білім берудің басқару
жүйесіне, кадрлық және әлеуметтік саясатқа өзгерістер мен толықтырулар
енгізу үшін негіз болып табылады.
Білім берудің даму тенденциялары. Әлемдік білім беру кеңістігі.
ХХ ғ. екінші жартысында білім беру жүйесі де тығырыққа тірелді,
сондықтанда ірі реформаларға ұшырады. 1968 жылы Ф.Кумбстың Кризис
образованияң :системный анализ.-М.:Политиздат, 1991.-287 с. Оның ойынша
білім беру төрт мәселеге байланысты тығырыққа тірелген:
1. Адамдардың білім алуға сұранысының жоғарылауы;
2. Қаржы жетіспеушілігінен, білім жүйесі жаңа сұраныстарды қанағаттандыра
алмауы;
3. Білім беру жүйесінің инерттілігі;
4. Қоғамның өзінің инерттілігі.
Бұл себептер батыста білім беруді реформалауға алып келді.
Біздің ойымызша, білім берудің тығырыққа тірелуі көптеген мәселені қамтиды:
әлеуметтік, экономикалық, саяси және т.б. Мысалға техниканың қарқынды дамуы-
ғылыми білім көлемінің ауқымданғанын көрсетеді, ал оны азғандай аралықта
ұрпаққа беріп үлгермеудеміз. Мұндай кешеуілдеу адамдардың жаңа нәрсеге
бейімделуіне қиындық туғызып, физикалық, психологиялық ауыртпалыққа алып
кеп соғуда. Ақпараттың, білімнің өсуі, техниканың дамуын жеделдетті.
Н.Н.Пахомов бұл тығырықты үш мәселемен байланыстырады:
1. Әлеует пен білім беру арасындағы сәйкессіздік, яғни әлеуметтендіру
мәселесі (жастардың жаңа қоғамға бейімделуі);
2. Білім беру мен мәдениет арасындағы сәйкессіздік (мектеп білім береді,
құндылық пен әдеп нормаларын үйретпейді, (школа учит знаниям, а не
ценностям и нормам));
3. Білім берудің ғылымнан артта қалуы.
Н.Н.Пахомов ХХ ғасырда тарихи- мәдени мұраның түрлері ауысты.
М.Хайдегердің айтуынша бұрын адамдар тарихқа енген болса, қазір олар
болашақты божау арқылы өздері оны тарихқа ендіруде.ң
2тақырып. Қазақстан Республикасындағы жоғары білім. 1 сағат
Мақсаты: магистранттарға Қазақстан Республикасындағы жоғары білім тарихы
мен дамуы туралы түсінік беру.
Жоспары:
1. Қазіргі қоғамдағы жоғары білім берудің орны мен атақаратын ролі.
2. Университетте ғылыми педагогикалық кадрларды даярлау. ЖМ-гі оқытушының
кәсіби дамуындағы үздіксіз білім берудің өзектілігі.
Негізгі ұғымдар: еңбек рыногі, инновациялық білім, статус, модернизация,
реформа, үздіксіз білім т.б.
Дәрістің қысқаша мазмұны
Қазіргі қоғамдағы жоғары білім берудің орны мен атақаратын ролі.
Қазақстанның білім беру жүйесі мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту,
орта білім беру, орта білімнен кейінгі кәсіптік білім беру, жоғары және
жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіптік білім беру деңгейлерінен тұрады.
Соның ішінде жоғары білім беру.
Жоғары білімді дамытудың негізгі үрдісі мамандар даярлау сапасын арттыру,
қарқынды ғылыми-зерттеу қызметімен ықпалдастырылған инновациялық білімді
дамыту, жоғары оқу-орындары зерттеулерінің әлеуметтік сала мен экономиканың
қажеттіліктерімен тығыз байланысты, білім беру және ақпараттық
технологияларды жетілдіру болып табылады.
Жоғары білім берудің мақсаты - қоғамның, мемлекеттің және тұлғаның
сапалы жоғары білім алуға деген мүдделерін қанағаттандыру, әрбір адамға
оқытудың мазмұнын, нысанын және мерзімдерін таңдауға кеңінен мүмкіндік
беру.
Міндеттері:
• іргелі білімді кеңінен меңгерген, бастамашыл, еңбек рыногы мен
технологиялардың ауысып тұратын талаптарына бейімделген, командада жұмыс
істей білетін жаңа тұрпатты маман даярлау;
• білім беру процесін демократияландыру арқылы жоғары білім берудің барлық
жүйесінің сапалы білім беру қызметін ұсынуға деген уәждемелерін күшейту;
• жоғары оқу орындарын халықаралық аккредиттеуден өтуге дайындау. Бетке
ұстар жоғары оқу орындары дамытуға объективті жағдайлар жасау;
• жоғары оқу орындарын басқарудың жаңа принциптері мен практикасын
қалыптастыру, стратегиялық жоспарлау жүйесін енгізу;
• студенттердің сапалы білім алуға деген құқықтарын нығайту, жоғары оқу
орын басшыларының сапалы білім беру қызметін ұсыну жауапкершілігін
анықтайтын тетіктерді әзірлей және енгізу.
Университетте ғылыми педагогикалық кадрларды даярлау. ЖМ-гі оқытушының
кәсіби дамуындағы үздіксіз білім берудің өзектілігі.
Әлемнің алдыңғы қатарлы елдерінде жоғары және жоғары оқу орнынан
кейінгі білім беру жүйесінің дамуын талдау онда кредиттік білім беру
жүйесіне негізделген, кадрлар даярлаудың үш сатылы моделінің кең тарағанын
көрсетеді: бакалавриат-магистратура- докторантура. Бұл модель АҚШ
университтетерінде және Еуропаның көптеген елдерінде қолданылады. Ол
неғұрлым икемді де тиімді болып табылады, академиялық ұтқырлықты және
еңбек нарығының тез өзгеріп тұрған шағында түлектерге деген сұранысты
қамтамассыз етеді.
Жоғары оқу орындарының мүмкіндіктері педагог кадрлардың біліктілігін
арттыруда жан-жақты пайдаланылмайды. Педагог кадрлардың білікітілігін
арттыру және қайта даярлау мәселелерін шешу жөнінде шет елдермен тәжірибе
алмасу нашар дамыған. Білім беру ұйымдарының басшылары мен қызметкерлерінің
жаңа білім-білікті игеруін материалдық және моральдық тұрғыдан көтермелеу
тетіктері тиімді түрде жеткілікті пайдаланылмайды, практикалық қызметке
бағдарланған оқытудың белсенді тренингтік технологияларының енгізілуі
нашар.
Қазақстандағы Жоғары мектеп әлемдік тәжірибелермен мемлекеттік
практикаға сүйене отырып өзінің жаңару потенциалын дүниежүзілік тәжірибе
позициясына сай қалыптастыруы керек. Сонымен қатар, әлемдік алдыңғы қатарлы
Германия, Ұлыбритания, Франция, АҚШ, Қытай және ТМД қатарындағы елдердің
жоғарғы оқу орнындағы тәжірибесіне сүйеніп оқытуға және маман даярлауға
аса көңіл бөлуі қажет болып отыр.
Ойлаудың жаңа тұрпаты және қағидалары алға шығуда. Біз бүгінгі
күннің ойлау бейнесіне сай келетін біртұтас педагогикалық процесті құрудың
және мамандарды дайындаудың жаңа моделін ұсынамыз.
Бұл модел үш қағидаға негізделген және жаңа парадигмаға:
1) еуроцентристік және Рухани сипатты ойлау бейнелерінің интеграциясы
қағидасы, яғни оқыту- тәрбиелеу жүйесінің Батыстық және Шығыстық
әдістерінің бірлігі қағидасы.
2) Шындықты танудағы ғылым дамуының ішкі қарқындары заңдылығын ашу және
пайдалану қағидасы, оны адам табиғатына сәйкестендіру.
3) Бүтіндей педагогикалық процесті ашық динамикалық және өзін-өзі
ұйымдастырушы жүйе ретінде қарастыру қағидасы.
4) Субъектілі-объектілі-субъектілі қатынастар (парадигма).
2 Модуль. Педагогика ҒЫЛЫМ
3 Тақырып. Педагогика ғылымы және оның адам туралы ғылым жүйесіндегі ролі
1 сағат
Мақсаты: магистранттарды педагогиканың ғылыми мәні және оның негізгі
категориялары, әдіснамасымен таныстыру.
Жоспары.
1. Педагогиканың ғылымдық мәні. Педагогикалық теория дамуының әлеуметтік –
экономикалық факторлары
Педагогиканың негізгі категориялары. Педагогика ғылымының
әдіснамасы.
Негізгі ұғымдар: ғылымды меңгеру, білімдендіру педагогикасы, категория,
әдіснама, деңгейлер, педагогикалық процесс, позитивизм, прагматизм,
диалектикалық материализмжәне т.б.
Дәрістің қысқаша мазмұны
Педагогиканың ғылымдық мәні. Педагогикалық теория дамуының әлеуметтік
– экономикалық факторлары
Әр саладағы ғылымды меңгеру, әдетте, сол ғылымның пайда болуы мен
дамуы, оның зерттейтін проблемаларын анықтап, түсінуден басталады. Шыныныда
да, әр ғылым саласы өз тарихына , зерттелуі тиіс және сол ғылымның
теориялық негізін түсінуге жәрдемдесетін табиғи немесе қоғамдық
құбылыстардың нақты аймағына ие.
Бұл тұрғыдан көпке мәлім Барша заттың бастауын тапсаң, көп
нәрсе түсінерсіңң - деген қанатты сөзде терең мағына бар. Осыдан педагогика
пәнімен танысуды да оның қысқаша болса да туындау және даму тарихымен, ол
зерттейтін проблемаларды анықтап, түсінуден бастаған жөн.
Ескеретін жәйт, аталған мәселелерді қарастыруда әрдайым екі тұжырымды
жадтан шығармау лазым:
1. Үлкен даму жолы қаншалықты шырғалаң және дәуір тозаңымен көмескеленсе
де, қай ғылым болмасын қоғам қажеттілігіннен дамып, қалыптасады.
2. Адамзат білімнің қай саласы болмасын ғылымдық дәрежиге көтерілуі үшін
тек ерекше, соған ғана тән зерттеуі аймағы бөлініп, нақтылануы қажет.
Осы тұрғыдан алып қарасақ, педагогиканың жәйі қалай? Оның ғылым ретінде
пайда болып, дамуының себептері неде? Оның жалпы заттық дүниемен білім
жүйесіндегі орны қандай?
Адамзат дамуының барысында білімдендіру педагогикасының саласы ең
ежелгілерден, әрі қоғам дамуынан ажырап көрген емес. Бұл тұжырым түсінікті
болу үшін мәнді де маңызды жағдайға назар аударған жөн. Педагогикалық білім
дамып келе жатқан әлеуетті тұрмысқа дайындауға немесе тәрбиеге бағышталған
адамзат іс - әрекетінің ерекше бір саласына кіреді. Шынында да, педагогика
жөнінде сөз болғанда, әдетте, бұл термин оқу- тәрбие, адамды қалыптастыру
түсініктерімен баламалас қолданылады. Ал, тәрбиенің өзі жас әлеуетті
тұрмысқа дайындау құралы ретінде, адамзат қоғамының іргетасы қалануымен
бірге пайда болады. Еңбек құралдарын жасау табиғат өнімдерін меншіктеуге
байланысты өндірістік және бірлікті іс-әрекет пен қызметтік тәжірибелерді
жинақтай келе, адамдар оларды келер ұрапққа өткізуді мақсат – мүддесіне
айналдырды. Қоғамдық ілгерілеудің өзі осы өмірге жаңадан еңген әрбір
адамның өз ата – бабаларының өндірістік әлеуметтік және рухани
құндылықтарын игерумен бірге, оларды жаңа, жоғары деңгейде байытып өзінен
соңғыларға жеткізіп беруі арқылы іске асып отырады және әрі қарай дамыды.
Сонымен жинақталған өндірістік, әлеуметтік және рухани тәжірибені келесі
әулеттке жеткізіп отырау, адамзат қоғамының жасалуы мен дамуының алғы
шарттары және маңызды қызметіне айналады. Міне, сондықтан да тәрбие адамзат
қоғамының дамуынан ажырамайды және оған ежелден –ақ тән құбылыс, демек,
тәрбие жастарды тұрмысқа дайындауға бағытталған ерекше іс-әрекет ретінде
қоғам дамуының барлық кезеңдерінде де өз маңыздылығын жоймаған.
Педагогиканың негізгі категориялары. Педагогика әдіснамасы.
Қай ғылым болмасын өзіндік категорияларымен негізделеді. Сол сияқты
педагогиканың категорияларына оқыту, тәрбиелеу, білім беру педагогикалық
процесс ұғымдарын жатқызамыз. Тәрбие оқыту-тәрбиелеу мекемелер мен ұйым
жағдайында жүзеге асырылатын педогогикалық процесс ретінде түсіндіріледі.
Алайда, бұл оның кәсіби-қызмет тұрғысында ғана қамтылған. Тәрбие кең
мағынада – қоғамдық өмірдің өшпейтін, мәңгі категориясы. Қоғамдық-тарихи
қарым-қатынастың сипаттамасы тәрбие бағыттылығы мен мазмұнында көрінеді,
оның ұйымдастыру формасына әсер етеді.
Білім берудің негізгі жолы – оқыту. Оқыту – педагогикалық процесті
регламентациялау жағдайында және оқытушыға ғылыми білімді меңгеруді
ұйымдастыру жәредемімен тұлғаның ақыл-ой сферасын дамытуға бағытталған
тәрбиеннің бір бөлігі.
Оқыту маңызды және ұйымдастыру қарым-қатынаста нормативті жарлықтармен
белгіленеді.
Сонымен, педагогика ғылымының пәнінен құралатын әлеуметтік атау, білім
беру – бұл қоғам мүшелерін тәрбиелеу мен оқыту функцияларын атқаратын
тұлғаға белгілі бір адамгершілік құндылықтарды дағдыны, икемділікті, мінез-
құлық нормасын, қоғамның әлуметтік-экономикалық және саяси құрлысы мен оның
материалдық техникалық, даму деңгейінің мазмұнын меңгеруге бағытталған жүйе
(В. А. Сластенин).
Білім беру – педагогикалық категория ретінде (категория – болмыс
атауының жалпы қасиеті мен байланысынан көрінетін ғылыми түсінік) көптеген
қасиеттерге ие. Білім беру ұғымы мен тұлғаның физикалық және рухани
процесінің қалыптасуын, саналы түрде тарихи келіскен идеалдық бейнеге
бағытталған, қоғамның сана-сезімінде анығына жеткен әлеуметтік эталондар
арқылы түсіндіріледі. Бұл ұғымға толығырақ тоқталып өтелік. Педагогикалық
контексте бұл түсінік тұлғаның қалыптасуында көрінетін оның дүниетанымы,
адамгершілік бейнесі, эстетикалық талғамы, ерік және физикалық сапа
жақтарын білдіреді.
В.Ф.Сидоренко білім беру ұғымын қазіргі кездегі концепциялардың ішінде кең
және метафорлы (ауыспалы) анықтаған. Ол білім беру мен мәдениетті аналогия
(ұқсастығына қарай) бойынша кең дем алу яғни біріккен, ритмикалық іс-
әрекет ретіндегі дем алу және дем шығару арқылы ассоциациялайды (оймен
байланыстырады). Білім беру өзіне-мәдениет бейнесі, ал мәдениет үшін ол-
мәдениет жайлы білім, анығырақ, оны білім беру арқылы ұдайы өндіру, ал
социум үшін білім беру- оған оңай. Педагогика ғылымында білім беру -
қоғамды басқаруға бағытталған, нақты біртұтас педагогикалық процесс деп
түсіндіріледі. Ал, педагогикалық процесс-білім берудің зерттеу пәні болып
табылады.
Педагогикалық процесс - білім беру мақсатынан оның нәтижесіне қозғалысы.
Кез-келген процесс – біріншісінен басқа күйге жүйелі алмасу. Педагогикалық
әрекетте жүйелі алмасу, педагогикалық процеске қатысушыларға педагогикалық
ықпал етудің нәтижесі деп аталады.
Педагогикалық процестің маңызды сипаттамасы – педагогтың тәрбиелеушіге
ықпал етуі емес, тәрбиелеушімен өзара ықпалдасуы.
Ал, әдіснамаға келер болсақ, ғылым тек жаңа білімдермен толықтырылып
отырған жағдайда ғана дамуы мүмкін. Алынған білімнің обьективтілігі
ең алдымен зерттеу әдіснамасын таңдауға байланысты.
Әдіснама ( методология ) – ( гр. мetһodos - зерттеу немесе таным
жолы, теория, білім және logos – сөз, түсінік ): 1) теориялық құрылымның
және практикалық іс-әрекетті ұйымдастырудың тәсілдері мен принциптер
жүйесі; 2) танымның ғылыми әдістері туралы ілім; 3) қандайда бір
ғылымда қолданатын әдіс-тәсілдер жиынтығы.
Педагогика ғылымының әдіснамасы - бұл педагогикалық болмысты құруда
таным процесіндегі формалар, әдіс-тәсілдер, принциптер туралы ілім.
Ғылымның әдіснамасы: талдау обьектісі мен пәнінің талдауларына,
зерттеу міндеттеріне, оларды шешуге қажетті зерттеу әдіс-тәсілдері мен
құралдарының жиынтығына, зерттеу компоненттеріне сипаттама береді,
сонымен қатар зерттеу міндеттерін шешу процесіндегі кезең, іс-
әрекеттің жүйелілігі туралы түсінікті қалыптастырады.
4 Тақырып. Жоғары білім педагогикасы 1 сағат
Мақсаты: Жоғары мектеп педагогикасының педагогикалық жүйесі- біртұтас
білімдендіру процесі ретіндегі мәнін ашып түсіндіру.
Жоспары:
1. Жоғары мектеп педагогикасының пәні және мәні
2. Жоғары мектептің білімдендіру процесінің ерекшелігі
Негізгі ұғымдар: жоғары мектеп педагогикасы, педагогикалық жүйе, білім беру
процесі және т.б.
Дәрістің қысқаша мазмұны
1. Жоғары мектеп педагогикасының пәні
Жоғары мектеп педагогикасы- кәсіби-мамандарды тәрбиелеу мен
білімдендіру туралы ғылым. Жоғары мектеп педагогикасының пәні – жоғары оқу
орнындағы педагогикалық жүйе мен педагогикалық іс-әрекет.Жоғары білімді
дамытудың негізгі бағыты қазіргі заман талаптарына сай, ғылыми зерттеу
жұмыстардың нақты өмір барысында экономикалық бәсекелестік жағдайында ене
алатын, ақпараттық және жаңа технологиялармен жетілген болуын қамтамасыз
ету.
Жоғарғы мектеп- білім берудің және іс-әрекет жүйелерінің қайта
жаңғыруымен дамуын қамтамассыз етеді. Бұл қызмет адамдардың бірін-бірі
үзіліссіз алмастырып отыратын ұрпақтарымен, әлеуметтік қатынастардың жаңа
материалдарында және өзгеріп отыратын тарихи жағдайлардағы мәдени
нормаларды іске асыру арқылы орындалады. Білім беру қызметі ретінде адамдар
қарым-қатынастарының барлық жүйесіне таралған, бірақ ұйымдасқан үрдіс
ретінде білім беру арнайы әлеуметтік институттары мен іске асырылады.
Білім берудің басты мақсаты- адамның қорларын дамыту болып табылады.
Әрбір ел үшін экономикалық және технологиялық даму, қоғамның жақсы жағдайы
мен азаматтарының жақсы өмірі оның белсенді халқының дағдыларының,
білімдері мен біліктіліктерінің орташа деңгейіне пропоционал болады.
Жоғары білікті адамдардың жақсы еңбек ақы алуына, бақталастыққа
қабілеттілікті жоғарылатуға көмектесу мүмкіндіктері бар, олар жұмыс
профилінің мүмкін болатын өзгерістеріне жақсы бейімделген, одан айрылып
қалған жағдайда көп қайғырмайды, өз білімдері мен дағдыларының деңгейін
көтеруге және оны жаңартуға қабілетті болып келеді.
Адам қорлары дамуының біртұтас және ұзақ мерзімді жобасы
университеттердегі, политехникалық және кәсіби мектептердегі білім беруге
қол жеткізу үшін қажетті жағдай жасау дегенді білдіреді. Бұл білім берудің
үшінші деңгейі. Оған оқытудың кішігірім жалғасымдылығымен кәсіби-ұйғарымдық
бағыты кіреді.
Жоғары білім – ғылым мен техниканың, мәдениеттің белгілі саласы бойынша,
теориялық және практикалық міндеттемелерді орындауға мүмкіндік беретін
жүйе: білім мен дағдылар жиынтығы. Жалпы білім беретін орта мектеп пен
арнаулы оқу орындарын бітіргендерді қабылдап, эканомика, ғылым мен техника
және мәдениет салалары үшін жоғары дәрежелі мамандар даярлайтын түрлі
типтегі жоғары мектептер де жоғары білім терминдерінің түсінігін береді.
Ғылымның, техниканың, мәдениеттің дамуына байланысты әр білім беру
сатысының мазмұны, ғылыми дәрежесі артты. Ал жоғарғы білім орта ғасырларда
оқыту мен ғылыми жұмыс тығыз байланыстырып, біріңғай оқу процесінде жүзеге
асырылды. Оқуда теориялық зерттеулермен бірге бақылау, тәжірибе,
эксперимент жұмыстары да жүргізіледі.
2. Педагогикалық жүйе біртұтас білімдендіру процесі ретінде.
Педагогикалық процесті тұтастық ретінде тек жүйелі амалының
ұстанымымен ғана қарастыруға болады. Жүйе – реттелген элементтерінің
жиынтығы, функциялануының жалпы мақсатының біріктірумен кейбір тұтас
атаулар (П. К. Анохин, В. Н. Садовский).
Педагогикалық жүйе мен компоненттер, тұлға дамуы үшін білім алатын және
тұтас білім беретін процестерде қызмет ететін көптеген өзара байланыстың
құрылымдық копоненттері ретінде түсіндіріледі. Білім беру процесінде
жүйенің құрлымдық компоненті – білім беру мақсаты, педагог, тәрбиеленуші,
білім беру мазмұны, білім беру тәсілі болып табылады. Берілген жүйе үлкен
күрделі жағдайдын шексіз әртүрлілігінен көрінетін, мақсаттылық пен байланыс
ретінде сипатталады.
Білім беру процесі – бұл бір жағдайдан басқаға алмасушы білім беру
мақсатынан оның білім беру процесінде педагогикалық әрекеттестіктің
жәрдеміндегі қозғалысы. Жеке даралық тұлғалық аспектіде білім беру процесс
ретінде, адамның білім беру мекемесінде, не өз бетімен білім алу арқылы
білім, білік пен дағды, танымдық және тәжірибелік әрекеттестігі
тәжірибесін, өте пайдалы бағытта болу мен қарым-қатынасты меңгеру болып
табылады.
5 Тақырып. Жоғары білімнің мақсаты мен міндеттері педагогикалық процесс
ретінде 1 сағат
Мақсаты: Жоғары білімнің мақсат міндеттерімен танысу және оның тұтас
педагогикалық процесс екендігіне көз жеткізу.
Жоспары:
1. Педагогикалық процесс – жоғары білім берудің мақсат, міндеті.
2. Жоғары мектеп оқытушысының кәсіби біліктілігі.
3. Әдіснамалық және кәсіби мәдениет.
Негізгі ұғымдар: кәсіби біліктілік, әдіснамалық мәдениет, кәсіби мәдениет,
құрылым, жүйе компоненттері, педагогикалық өзара әрекеттесу және т. б.
Дәрістің қысқаша мазмұны
Педагогикалық процесс – жоғары білім берудің мақсат, міндеті.
Педагогикалық процесс дегеніміз – қойылған мақсатқа жетуге бағытталған
тәрбиелеуші және тәрбиеленушілердің өзара әрекеттесуі. Басқа сөзбен
айтқанда, педагогикалық үрдіс дегенеміз - әлеуметтік тәжірибе жеке адамның
сапасына айналатын үрдіс. Тұтастылық негізінде оқыту, тәрбиелеу және дамыту
бірлігін қамтамасыз ету педагогикалық үрдістің басты мәнін құрайды.
Педагогикалық процесті жүйе ретінде қарастырайық (1-сурет). Педагогикалық
процесс дегенеміз – барлық жүйелерді біріктіретін басты жүйе. Онда
шарттары, формалары, әдістері бар дамыту, оқыту, тәрбиелеу үрдістері
қамтылған.
Педагогикалық теория педагогикалық үрдісті динамикалық жүйе ретінде
елестетуді үйрене отырып, прогрессивті қадам жасады. Құрамдас
компоненттерді нақты айырудан бөлек, елестету көптеген байланыстарды және
олардың компоненттерінің арасындағы қатынастарды талдауға мүмкіндік береді;
ал бұл педагогикалық процесті басқару тәжірибесінде басты болып табылады.
Педагогикалық процесс орын алатын жүйелер – толығымен алынған халық
білімінің жүйесі, мектеп, сынып, сабақ және т.б. Бұлш жүйелердің әрқайсысы
белгілі бір сыртқы орталарда қызмет етеді: табиғи-географиялық, қоғамдық,
өндірістік, мәдени және т.б. Алайда арнайы жүйелер де болады, мысалы,
иектеп ішіндегі жағдайларға материалдық-техникалық, санитарлық-гигеналық,
моральдік-психологиялық, эстетикалық және т.б. жағдайлар жатады.
Құрылым дегенеміз - жүйе ішіндегі элементтердің орналастырылуы. Жүйе
құрылымын қабылданған критерийлар бойынша бөлінген элементтер
(компоненттер), сонымен қатар олардың арасындағы байланыстар жатады.
Педагогикалық жүйелер арасындағы байланыстар басқа динамикалық жүйелердегі
компоненттер арасындағы байланыстарға ұқсамайды. Педагогтың мақсатқа
бағытталған әрекеті еңбектің едәуір бөлігі бар органикалық бірлікте жатыр.
Объект – сол субъект. Үрдіс нәтижесі қабылданған технологияға, педагог және
оқушының өзара әрекеттесуіне байланысты.
Педагогикалық процесті жүйе ретінде талдау үшін талдау критерийлерін
бекіту керек. Мұндай критерия ретінде процестің едәуір көрсеткіші немесе
жеткен нәтижелердің шамалары бола алады. Оның жүйені зерттеу мақсаттарына
жауап бере алатындағы маңызды.
Педагогикалық процеспен алғаш танысқан студенттің мақсаты қандай? Әрине,
бәрінен бұрын ол жүйенің жалпы құрылымын, оның басты компоненттерінің
арасындағы өзара байланыстарды түсінгісі келеді. Сондықтан жүйе мен
критерийлер бағдарланған мақсатқа сәйкес келу керек.
Педагогикалық процесс жүретін жүйенің компоненттері – педагогтар,
тәрбиеленушілер, тәрбилеу шарттары. Педагогикалық процестің өзі педагог
және оқушылардың өзара әреткеттесуінің мақсаттары, мазмұнын, әдістерін,
формаларын сипаттайды. Бұл жүйені қалыптастыратын компоненттер – мақсат,
мазмұны, қызмет және нәтижелі.
Процестің мақсатты компонентіне педагогикалық қызметтің алуан түрлі
мақсаттары және тапсырмалары кіреді: жалпы мақсаттан – жеке тұлғаның жан-
жақты және үйлесімді даиуынан – жекелеген сапаларын және олардың
элементтерін қалыптастырудың нақты мақсаттарына дейін. Мазмұнды компонент
жалпы мақсатқа және сол сияқты әрбір нақты мақсатқа кіретін ойды
бейнелейді, ал қызметті – педагогтар және оқушылардың өзара әрекеттесуін,
олардың бірлесіп қызмет етуін, процесті ұйымдастыру және басқаруды
білдіреді. Сонымен қатар бұл компонент әдебиетте ұйымдастырушы немесе
ұймдастыру-басқарушы деп аталады. Процестің нәтижелік компоненті оның өту
нәтижелілігін бейнелейді (2-сурет).
Жоғары мектеп оқытушысының кәсіби біліктілігі.
Маманға шешуі тиіс кәсіби мәселелерімен қатар оның жалпы
интеллектуалдық дамуына, тек кәсіби салада ғана емес, жалпы кез-келген істе
мәселенің мәнін көре білу қабілетіне, оны шешудің оңтайлы әдістерін
қарастыру, практикалық шешімге келуі, болжай білуіне қатысты талаптар легі
қойылады.
Кәсіби интеллектіге бұл тұрғыдан келу педагогикалық психологияның кәсіби
оқытуды ұйымдастырудың, демек, кәсіби қажетті білімдер мен оларды игеру ді
ұйымдастыруда арайы ақпараттық модельдер жасап шығаруын талап етуде.
Психологияның проблемасы педагогика ғылымының біліктілігіне енетін кәсіби
білімнің мазмұнынын таңдау емес, білімді қалыптастыру мен қолданудағы
психологиялық проблемаларды шешу. Осыған байланысты оқытудың ақпараттық
негіздерінің, оқу пәнін әр тұрғыдан зерттеу және оны игеруге қатысты
мәселелерді шығармашылық тұрғыда, өз бетінше, байланыстар мен қарым-
қатынастардың барлық кешеніне бағытталу деңгейінде психологиялық
негіздемесі жасалуда.
Кәсіби білім жүйесіндегі оқытудың ақпараттық негізі субъекті
материалдың толық көлемін игеруі мен оны болашақ іс-әрекетінде дұрыс
қолдана алуы үшін психологиялық механизмдер проблемасын түзуі мен талдауын
қажет етеді.
Ойлауда игерілетін біліммен байланыстығы жөніндегі Л.С. Выготский ұсынған
идея оқыту теориясы негізін қалаушы теориялардың біріне айналды. Бұл
байланыс мазмұны қабылдау тәсілін арнайы іс-әрекет ретінде ұйымдастыру
арқылы ашылады.
Кәсіби біліктілік маманның өз кәсібі туралы толық білуі мен оны сүюі және
маман ретінде терең теориялық білімінің, шеберлігінің болуымен анықталады.
Жоғары оқу орнындағы педагогикалық қызмет әртүрлі деңгейдегі
оқытушылардың кәсіби шеберлігі арқылы жүзеге асырылады және олар әртүрлі
нәтижелер береді. Кез келген оқытушы кәсіби өсуге, педагогикалық шеберлікті
үйренуге тырысады. Әртүрлі педагогикалық шеберлікті меңгеру студенттік
жыллдардан басталады десек болады.
Педагогикалық шеберлік – кәсіби педагогикалық жұмысты ұйымдастырудың жоғары
деңгейін білдіреді яғни ол қысқа уақыт арлығында дұрыс қорытынды береді.
Кәсіби біліктіліктің негізгі баспалдақтары:
1. Педагогикалық кәсібилік.
2. Педагогикалық шеберлік.
3. Педагогикалық жаңашылдылығы.
XX ғ. педагогикалық шеберліктің мәнін көптеген зертеушілер зерттеген. Олар:
А.С.Макаренко, А.И.Щербаков, В.А.Сластенин,В.Н.Кузьмина, И.Ф. Харламов және
т.б. Олардың көзқарастарына сүйене отырып педагогикалық шеберлікке
толықтырулар енгізсек, онда оның құрылысына келесі қажетті компоненттерді
кіргізуге болады.
1. Кәсіби білім: Педагогикалық шеберліктің негізін қалайды және үш жақты
оқыту пәндері кіреді: арнайы, психо-педагогикалық, әлеуметтік - мәдени.
2. Педагогикалық біліктілігі үш түрлі қабілетілікті қажет етеді: оқыту
–тәрбиелеу процесін, тәрбиелеу процесін жүзеге асырады; студенттермен қарым
– қатынас жасау, әртүрлі жұмыс үлгісінде оларды басқара алу; өзін -өзі
басқара алу - өзінің көңіл – күйін, денесін ұстауы, сөйлеу мәнерін
қадағалау.
Педагогикалық қабілеттілік оқытушының кісіби тұрғыдан қалыптасуға
көмектеседі, ал педагогикалық техникалар жоспарланған ойларына, көздеген
мақсатына жетуге жағдай жасайды.
1. Педагогикалық қабілеттілік. Педагогикалық қызметке келесі негізгі
қабілеттіліктерді бөлуге болады. Тіл табыса алушылық, перцевтивті
(интуиция, көрегіштік), ой өрісінің кеңдігі, ұйымдастырушылық.
Педагогикалық қабілеттілік педагогикалық процесті жылдамдатып, оның жемісті
болуына ықпал етеді.
2. Педагогикалық өнегелілік. Оқытушының бағыттылығының құндылығын яғни
қызығушылығы, арман мұраты жатады. Оқытушының педагогикалық тұрғыда
тәрбиелеу – білім беру процесіндегі нақты мәселелерді таңдауға анықтап,
студенттермен қарым – қатынас жасауына әсер етеді.
3. Кәсіби және жеке моральдық қасиеттері. Жеке тұлғаның кәсіби және
моральдық қасиеттері педагогикалық қызметтің жемісті болуына әкелсе, кейбір
жағдайда керісінше оның дамуына кедергі келтіруі мүмкін. Кәсіби маңызды
қасиеттерге: адамгершілік, талап етушілік, өзін -өзі билеушілік,
қабілеттіліктің жоғары сатысы, өзін -өзі ұстай білуі, жинақылық,
оптимисттік қасиеттер жатады. Осыған байланысты әр оқытушы өзінің жақсы
және жаман қасиеттерін біле алады, яғни біріншісіне сүйене отырып оны
дамыту, ал екінші қасиеттерді өз бойынан жоғалту.
4. Сыртқы келбеті. Бұл оқытушыныңжұмысында маңызды рөлді алады. Себебі
оқытушы әр қашан студенттердің назарында болады. Сыртқы мәдениетке –
сыртқы келбеті, мәнері, ұжым және студенттермен вербальды емес қарым –
қатынас жатады. Сыртқы келбет мәдениетіне: киімі, шаш үлгісі, өзін- өзі
ұстай алуы (жүру, отыру, тұру). Сөйлеу мәдениеті лексикалық қорының
байлылығына, мұқамды қоя білуден, сөйлемдерді грамматикалық тұрғыдан дұрыс
құра білуден, дұрыс ырғағын қоя білуге байланысты. Ал вербальды емес қарым
–қатынасқа сабырлылық, сенімділік, дене қимылы жатады.
Аталған алты компоненттер оқытушының кәсіби шеберлігін құрайды және
осылар педагогикалық қызметтің өнерге айналуына септігін тигізеді. Бұл
компоненттерді педагогикалық шеберліктің үш бағытында (оқытушылық,
дамытушылық, тәрбиелік ) да кездестіруге болады. Бірақ олар әр түрлі
берілуіне, даму деңгейіне байланысты.
ЖОО жағдайына байланысты ең алдымен педагогикалық қызметке дайындауға
қалыптастыру керек. А.А.Микролюбов,А.В.Петровский, П.Ф.Промченконың айтуы
бойынша педагогикалық қызметке төмендегілер жатады.Олар:
1. Психологиялық дайындық – педагогикалық қызметке студенттермен жұмыс
жасауға бағыттылықты қалыптастыру.
2. Ғылыми – педагогикалық дайындық – жұмысты жақсы қарқынмен жасауда
психологиялық–педагогикалық, арнайы, әлеуметтік-мәдени білімдерді меңгеруді
жатқызады.
3. Тәжірбиелік дайындық – талап етілген деңгейдегі кәсіби – педагогикалық
іскерлік қажет.
4. Психофизикалық дайындық – ЖОО түлектері педагогикалық қызметті үйренуде
оған сәйкес алғы шарттары бар яғни қабілеттеріне байланысты.
5. Физикалық дайындық – денсаулық жағдайы және физикалық дамуыпедагогикалық
қызметтің және кәсіби жұмысқа қабілеттіліктің талаптарына сай болу керек.
Әдіснамалық және кәсіби мәдениет.
Әдіснамалық мәдениет білім алушының зерттеушілік іс-әрекетінің қалыптасуы
барысында игеріледі. Ол үшін әдіснамалық білім қажет. Әдіснамалық білім
қайта қалыптастыру іс-әрекетінің тәжірибесі мен теориясының құралы
ретінде. Бұл өз кезегінде зерттеушіні сыни тұғыдан ойлауын қалыптастырады.
Әдіснамалық мәдениет ғылыми зерттеу этикасын сақтаумен сипатталады.
Ғылыми зерттеудің этикасын бұзудың түрлеріне:
1) Плагиат
2) Мәліметтерді бұрмалау
Яғни, Плагиат (ұрлау) - біреудің шығармасын толық немесе жарым- жартылай өз
атымен ұрлап пайдалану.
Мәліметтерді бұрмалау формаларына :
• Зерттеуші мәліметтер жинамайды, тек оларды даярлап шығарады;
• Соңғы нәтиже жақсы болу үшін мәліметтердің бөлігін жасыру мен
өзгертулер енгізу;
• Кейбір белгілі көлемдегі мәліметтерді жинақтау мен жетіспейтін
қорытынды мәліметтерді жинау арқылы толықтыру;
Егер шыққан нәтиже күткен нәтижемен сәйкес келмесе, өзінің барлық
зерттеулерін жасыру. Сонымен қатар зерттеушінің шығармашылық сипаты да
әдіснамалық мәдениеттің құрылымын анықтайды.
Кәсіби педагогикалық мәдеинет – бұл арнайы тапсырмаларды шешудің әдіс –
тәсілдерін итеру деңгейі.
Кәсіби педагогикалық мәдениет өзіне жалпы мәдениетті қосады және
педагогикалық әрекет сферасындағы жалпы мәдениеттің спецификалық проектілеу
функциясын атқарады.
Жоғарғы оқу орындарындағы оқу – тәрбие процесінде қалыптасатын
болашақ маманның жеке тұлғасына тән қасиеттері кәсіби біліктері мен білімі,
кәсіптік деңгейінің қалыптасуына бастама болады.
Кәсіптік бейімделу – кәсіптік іс - әрекеттің мазмұнын ұғына отырып, оның
сипатына, ыңғайына икемделу, кәсіби міндеттерді орындау. Маманның кәсіптік
іс-әрекетке бейімделуі оның бойында, жалпы оның ұғымында кәсіптік
идентификацияның бар – жоғымен байланысты.
Оқытушы педагогикалық мәдениетке үш аспект арқылы қарым – қатынасқа түседі:
- кәсіпті игеру, процесте педагогикалық мәдениетті үйрену:
- мәдени – педагогикалық сфераға тәжірибелік әрекет арқылы қосылу.
Педагог педагогикалық құндылықтырды жинақтаушы және таратушы
ретінде;
- педагогтің педагогикалық шығармашылық әрекетінде өзін - өзі
жетілдіруі, педагогикалық мәдениетті қалыптастыруы.
Кәсіби – педагогикалық мәдениеттің құрлымы:
Аксиологиялық компонент :
Технологиялық компонент:
Тұлғалық - шығармашылық компонент:
3 Модуль ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНДАҒЫ ОҚЫТУШЫНЫҢ ЖЕКЕ ЖӘНЕ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ІС-
ӘРЕКЕТІ
6Тақырып. Педагогикалық әрекеттің мәні мен құрылымы 1 сағат
Мақсаты: болашақ жоғары мектеп оқытушыларына педагогикалық іс-әрекеттің
мәні мен құрылымын түсіндіру
Жоспары:
1. Педагогикалық іс-әрекет ұғымына түсінік .
2. Педагогикалық болжам жасаудың маңыздылығы
негізгі ұғымдар: педагогикалық іс-әрекет, тұлғаның білімділігі,
диагностика, педагогикалық болжам, педагогикалық ситуация және т.б.
Дәрістің қысқаша мазмұны
Педагогикалық іс-әрекет ұғымына түсінік .
Қоғамдық (әлеуметтік) тәрбие – бұл "адам-адам" қатынастары желісінде
жүргізілетін тәрбие, яғни тікелей адам аралық байланыстар мен осы мақсатқа
арнайы ұйымдастырылған қоғамдық мекемелер (қайырымдылық қорлары, ұйымдары,
қоғамдар бірлестіктер т.б.) тарапынан болатын істер.
Педагогикалық іс-әрекеттің нәтижесі мінез-құлық, әрекет пен қарым-
қатынаста екі жақты өзгерісі болатын педагог пен тәрбиеленушінің арнайы
келсімі.
Педагогикалық әрекеттестік келесі құрылым арқылы жүзеге асырылады:
1) мақсатқа бағытталған педагогикалық әсер ету;
2) тәрбиеленушінің әлеуметтік-мәдени тәжірибелерінің әр түрлі
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Қазіргі әлемдегі жоғары білімнің даму тенденциясы және негізгі бағыттары
2. Білімдендіру жүйесіндегі нормативтік құжаттар.
3. Қазақстан Республикасындағы жоғары білім.
4. Қазіргі білімдендірудің жаһандандыру мәселесінде алатын орны мен ролі.
5. Қазіргі таңдағы ҚР білім беру саясаты.
6. Педагогикалық әрекеттің мәні мен құрылымы
7. Білім берудің жаңа парадигмасы.Жоғары білім беру модернизациялаудың
негізгі бағыттары.
8. Педагогикалық диагностиканың қызметі мәні түрлері.
9. Жоғары мектеп әлеуметтік институт ретінде
10. Әлемдік білім берудегі интеграциялық процестер. Білімді
интернационализациялау түсінігі.
11. Педагогикалық жобалау және құрастыру.
12. Жоғары мектептегі тәрбие жұмысының мәні мен бағыттары болашақ маман
тұлғасының әлеуметтену процесі
13. Әлемдік білім берудегі интеграциялық процестер. Білімді
интернационализациялау түсінігі.
14. Педагогикалық іс-әрекетті классификалау әдістері. Педагогикалық іс-
әрекет құрылымының міндеті
15. Кураторлық жұмыс
16. Білім саласын гуманизациялау және гуманитаризациялау.
17. Жоғары мектеп оқытушысының тұлғасы және оның біліктілігіне қойылатын
қазіргі талаптар
18. Білімдендіру технологиялары
19. ҚР білім беру гуманитарлық тұжырымдамасы. ҚР –ғы жоғары білім берудің
гендерлік аспектілері.
20. Жоғары мектеп оқытушысының коммуникативтік біліктілігі
21. Жоғары мектептегі педагогикалық жобалауды ұйымдастыру мен бақылау
22. Университеттік білім берудің дамуының негізгі принциптері.
Универсиеттік білім берудің жаңа парадигмасы.
23. Тілдің қызметі және мәдениеті. Вербалды коммуникация, вербалды емес
коммуникация.
24. Кредиттік технология негізінде жоғары мектепте оқыту процесін
ұйымдастыру
25. Педагогика әдіснамасы. Педагогиканың негізгі категориялары.
26. Педагогикалық коммуникативті біліктілік: мәні және ерекшеліктері жоғары
оқу орындағы оқу-тәрбие процесіндегі субъектілердің өзара коммуникативтік
іс-әрекеті.
27. ЖОО білім беру процесінде педагогикалық ситуацияларды моделдеу
технологиясы
28. Педагогика ғылымы және оның адам туралы ғылым жүйесіндегі ролі
29. Педагогикалық қатынастың студенттердің танымдық іс-әрекетін
ұйымдастырудағы ролі.
30. Студенттердің өзіндік жұмыстарын ұйымдастыруға қойылатын талаптар.
Ұйымдастыру технологиясы.
31. Білім беру сферасы педагогика ғылымының объектісі ретінде.
32. Кәсіптік зерттеу мәдениеті педагогтың өзін-өзі шығармашылық дамытуының
негізі
33. Әлемдік білім беру аймағына кіріктірілу
34. Педагогика ғылымының жүйесі.
35. Педагогикадағы зерттеудің теориялық әдістері: тарихи салыстырмалы
талдау, жәйдан нақтыға өту, үлгілендіру, абстрактілеу.
36. Жоғары мектептегі тәрбие процесінің мәні, қозғаушы күші, негізгі
заңдылықтары.
37. Педагогика ғылымының заңдары мен заңдылықтары.
38. Кәсіби оқыту процессінің мәні
39. ЖМП басқа ғылымдармен байланысы.
40. Педагогика ғылымының атқаратын қызметі: сипаттау, түсіндіру, болжау,
қайта білімдендіру.
41. Дидактика туралы жалпы түсінік. Дидактиканың атқаратын қызметі және
негізгі категориялары.
42. Жоғары мектептегі педагогикалық зерттеу әдістері
43. Педагогика ғылымының дамуының қазіргі тенденциялары. Гуманистік
педагогика. Негізгі гуманистік теориялар (Дж.Дьюи, Т.Олпорт, А.Маслоу,
К.Роджерс және т.б.)
44. Жоғары мектептегі оқыту процесінің логикасы және кезеңдері.
45. Тұлға әлеуметтенуінің мәні және негізгі факторлары.
46. Біртұтас білім беру процессі педагогикалық жүйе ретінде.
47. Жоғары мектептегі оқу процесінің құрылымы мен негізгі компоненттері.
48. .Қазақстандағы жоғары педагогикалық білім беру тұжырымдамасы.
49. Жоғары мектептегі білім беру процестерінің ерекшеліктері, оның негізгі
заңдылықтары мен қозғаушы күші.
50. Жоғары мектептегі оқыту үрдісінің әдіснамалық негіздері
51. Саяси-мәдениеттік тәрбие.
52. Жоғары мектеп педагогикасының даму перспективалары және тенденциялары.
53. Жеке тұлғаны дамыта оқыту теориясы. Серіктестік педагогикасы
54. Инновациялық білім беру жүйесі.
55. Жоғары мектеп педагогикасының дамуына қазақстандық ғалым педагогтардың
қосқан үлесі.
56. Білім беру мазмұны
57. Кәсіби қарым-қатынас мәдениеті.
58. Жоғары мектеп педагогикасының пәні
59. Жоғары кәсіби білімнің Мемлекеттік білім стандарты және оның
қызметтері.
60. .Білімдендіру жүйесіндегі нормативтік құжаттар
61. Жоғары білімнің мақсаты мен міндеттері
Білім беруді ұйымдастырудың дәстүрлі әдістері мен түрлері
62. ЖМ оқытушысының педагогикалық шеберлігі .
63. Нәтижеге бағытталған білім беру: түпкілікті мәдени база – кәсіби
біліктілік, әдіснамалық мәдениеті.
64. Оқытуды ұйымдастыру түрлері: дәріс және семинар сабақтары,
лабораториялық, практикалық жұмыстар.
65. Жоғары мектепте рухани-адамгершілік тәрбие берудің ғылыми-педагогикалық
негізі
66. Қоғамдағы адам тәлімінің құндылықтар жүйесі мен ізгілікті тәрбие
түрлерінің дамуы мен қалыптасуы.
67. Жоғары мектептегі білім беру барысында белсенді әдістер мен оқыту
түрлерін пайдаланудың концептуалдық негізі.
68. Дәріс – жоғары мектепте оқытудың негізгі түрі .
69. Кәсіби біліктілік ұғымына түсінік. Кәсіби біліктіліктің түрлері.
70. Мәселелік оқытуды ұйымдастыру. Танымдық іс-әрекет және мәселелік
жағдаят. Мәселелік жағдайды тудыру әдіс-тәсілдері.
71. Педагогикалық үрдісті басқару .
72. Әдіснамалық мәдениет. Әдіснамалық білім қайта қалыптастыру іс-
әрекетінің тәжірибесі және теориялық құралы ретінде.
73. Инновациялық оқыту түрлері мен әдістері: ой арқылы шабуылға шығу, кейс-
стади, жобалау әдісі, "swot -анализ", "матрица идеясы"
74. Зерттеу тақырыбының ғылыми аппараты
Дәрістің қысқаша мазмұны
Кіріспе.
Қазақстан Республикасында соңғы жылдар шеңберінде болып жатқан білім
беру жүйесіндегі реформаларға, әсіресе жоғарғы мектепке қатысты
реформалардың нәтижесіне елдің болашағы тәуелді. Бүгінгі күнде біз
қазақстандық білім беру жүйесінің модернизациялануы сияқты күрделі
процестің қатысушысы болып отырмыз.Яғни, Жоғарғы Тектепті дамытудың
прогрессивті моделінг енгізу, оның дамуының бағаналы жолдарын табу бүгінгі
күннің өзекті мәселесі. Осы тұрғыда, жоғарғы білімнің қалыптасуы мен
дамуына ықпал ететін әлеуметтік мәдени фактордың мәні орасан зор.
Жахандану процесі әлемді өз қағидаларымен қамтып жатқанда, әрбір
дамушы, экономикасы толық тұрақтамаған елдер (Қазақстан осындай елдер
қатарында) өз мәдениетін, әдет-ғұрпын сақтап қалуға, оны ұрпақтан ұрпаққа
беруге мұқтаж. Осы жердегі біздің мақсат жоғарғы білімнің қалыптасуына әсер
етпей қоймайтын әлеуметтік мәдени факторлардың дұрыс жолды таңдап, ұлттық
мүдде мақсаттарды көздей отырып әрбір жаңалықты тек керегінше қабылдау.
Қазіргі таңдағы ҚР-ғы білім берудіңу стратегиясы. Мақсаты және міндеттері.
Жоғары білімнің Ұлттық үлгісінің бағыттары.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасы Қазақстан Республикасы Президентінің 2004
жылғы 19 наурыздағы Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге
қабілетті экономика үшін,бәсекеге қабілетті халық үшінң атты Қазақстан
халқына Жолдауына, Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 4
желтоқсандағы №735 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2010
жылға дейінгі Стратегиялық даму Жоспарына сәйкес әзірленді. Бағдарлама
білім беру саласындағы Мемелекеттік саясаттың Стратегиясын, негізгі
бағыттарын, басымдықтарын, міндеттерін және оны іске асыру тетіктерін
айқындайды, әрі Қазақстан Республикасының заңнамасына , білім беру жүйесін
басқару мен қаржыландыруға, құрылымымен мазмұнына , кадр саясатына және
әлеуметтік саясатқа өзгерістер мен толықтырулар енгізу үшін негіз болып
табылады.
Осы Бағдарламаны әзірлеу жаңа әкономикалық және әлеуметтік-мәдени
жағдайларда казақстандық білім беру жүйесінің алдында тұрған білім беру
сапасын арттыруға, Стратегиялық міндеттерді шешуге бағытталған түбегейлі
қайта өзгертулердің қажеттігінен туындады.
Бағдарлама Қазақстан Республикасы Президентінің 2000 жылғы 30
қыркүйектегі №448 Жарлығымен бекітілген Білімң Мемлекеттік бағдарламасын
(бұдан әрі – Білімң бағдарламасы) іске асырудың нәтижелерін талдау
негізінде әзірленді.
Қазақстан Республикасын әлемдік қоғамдастық нарықтық экономикалы
мемлекет ретінде таныды. Тәуелсіздігінің қысқа тарихи кезеңінде еліміз
әлемдік қоғамдастыққа ықпалдаса торырып, экономикада айтарлықтай өсуге қол
жеткізді.
Осы орайда, қоғамдық даму деңгейінің, елдің экономикалық қуаты мен
ұлттық қауіпсіздігінің өлшемдері ретінде білім беру жүйесінің, адам
ресурстарының ролі мен маңызы арта түседі. Қоғамдық қатынастар жүйесіндегі
өзгерісттер білім беруге, одан ұтқырлықты , жаңа тарихи кезеңнің болмысына
барабар әрекет етуді және экономиканың даму қажеттіктеріне сай болуды талап
ете торырып әсерін тигізеді.
Жедел өзгеріп тұратын әлем және ақпарат легінің ұлғаюы жағдайында
ілгері пәндік білім міндетті, бірақ ол білім берудің жеткілікті нысанасы
болып табылмайды. Оқитындар қазақстандық білім беру жүйесі бағыт алған
білімнің, дағды-біліктің жиынтығын (білім үстемдігі) меңгеріп қана қоймауға
тиіс. Оқитындардың өзін барынша көрсете білу және қоғам өміріне пайдалы
түрде қатысуы үшін ақпартатты өз бетінше табу, талдау, құрылымдау және
тиімді пайдалану дағдысын бойына сіңіру әлдеқайда маңызды да күрделі.
Қазақстандық білім беру жүйесі оның әлемдік білім беру кеңістігінде лайықты
орын алуына мүмкіндік бермейтін ескірген әдіснамалық базасы, құрылымы мен
маөмұны жағдайында дамуын жалғастыруда.Білім беру мазмұны фактологиялық
күйінде қалып отыр және оұитындарды қоғам өміріне құзіретті, жауапты әрі
шығармашылық тұрғыдан қатыстыра отырып даярлауға бағдарланбаған. Өңірлік
деңгейде білім беруді басқарудың біріздендірілген жүйесінің болмауы, білім
беру бөлімдерінде мамандардың штат санының жетіспеушілігі білім беруді
басқарудың тиімділігіне кері әсер етеді.
ДӘРІС САБАҒЫНЫҢ МАЗМҰНЫ
1 БӨЛІМ. ЖОҒАРЫ МЕКТЕП ПЕДАГОГИКАСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ
1 МОДУЛЬ.ЖАҢА ЭТАПТАҒЫ ЖОҒАРЫ МЕКТЕП
1 дәріс Қазіргі әлемдегі жоғары білімнің даму тенденциясы және негізгі
бағыттары, білімдендіру жүйесіндегі нормативтік құжаттар. 1 сағат
Мақсаты: магистранттарға қазіргі әлемдегі жоғары білімнің даму тенденциясы
мен оның негізгі бағыттары, білімдендіру жүйесіндегі нормативтік
құжаттармен таныстыру
Жоспары:
1. Жоғары білім беру және педагогогиканың алатын орны
2. Білім берудің парадигмалары және нормативтік құжаттары
3. Білім берудің даму тенденциялары. Әлемдік білім беру кеңістігі.
Негізгі ұғымдар: білім беру, парадигма, даму тенденциялары, әлемдік білім
кеңістігі, жаһандану, білім беру стандарты т.б.
Дәрістің қысқаша мазмұны
Жоғары білім беру және педагогогиканың алатын орны
Біз неге педагогиканы оқимыз?
Біріншіден қазіргі қоғамда нағыз кәсіби маман деп өмір бойы өзіндік
ілім алуға қабілетті, яғни өзін-өзі оқыта алатын, өзін-өзі білімдендіре
алатын адамды айтамыз.
Екіншіден магистратурада оқу барысында болашақ ЖМ, колледж
оқытушылары даярланады, сондықтанда олардың жоғары кәсіби-педагогикалық
мәдениеті қалыптастырылуы тиіс.
Үшіншіден, адам-адамң жүйесінде қызмет ететін адамдардың барлығы
педагогикалық, тіпті ағартушылық функцияны атқарады. (Отбасынан бастап,
барлық қызметтте: заңгер, экономист, техник, медик, журналист,
саясаттанушы, психолог т.б.)
Төртіншіден, әлеуметтік-экономикалық қоғам дамуының қозғаушы күшінің
бірі де білім болып отыр, тіпті қарапайым тұрғыдан қоғамның дамуын
қадағалау үшін еліміздің, шетелдің білім беру жүйесі туралы мағлұматымыз
болуы тиіс.
Бесіншіден, педагогикаң ғылымы өзіндік ауқымды, бай тәжірибе
жинақтаған, ол қазіргі ғылыми білім мен адам мәдениетінің бір бөлігі болып
табылады, оны білу үшін алғашқы педагогикалық білімді игеру керек.
Алтыншыдан, сапалы білім алу барысында қоятын талаптарды білу үшін,
әркім білім беру жүйесін толық түсінуі тиіс.
Білім берудің парадигмалары және нормативтік құжаттары
"Парадигма"- (латын сөзі, ол "үлгі" деген мағынаны білдіреді) - білім
берудің концептуальдық моделі ретінде қолданылады. Ұғым Бергман атты
ғалымның атымен байланысты болғанымен, негізінен оны американың физигі және
философы Т.Кунн зерттеген. Оның айтуынша парадигма ғылым өлшеуіші. Яғни
білім беру парадигмасы дегеніміз білім алушыларды мәдени, табиғатқа сай
әдіснамалық тұрғыдан негізделген эталон құрылымы бойынша білім стандартына
сәйкес жоғары адамгершілікке тәрбиелеу. Бүгінде білім берудің бірнеше
парадигмалары қолданылады, олардың ішіндегі ең көп тарағаны негізгі бесеуі
болып табылады. Олар мыналар:
1. Дәстүрлі-консервативтік ( білімдік парадигма).
2. Феноменологиялық (гуманистік парадигма).
3. Рационалистік парадигма (бихевилристік, мінез-құлықтық).
4. Технократиялық.
5. Эзотериялық парадигма.
Әрбір парадигманың алдында тұрған міндет- жастарды қандай етіп тәрбиелейміз
және не үшін, өмір сүрудегі мақсат не т.с.с. Бүгінгі әлемдік білім беру
процесінде В.А.Пилиповский салыстырмалы сипатын енгізген білім берудің
парадигмалық моделі қолданылады. Парадигмалардың әржақтылығы білім беру мен
мәдениет мақсатына қойылатын әртүрлі ыңғайлармен түсіндіріледі.
1-ыңғай. Құндылық (аксиологиялық). Мұнда мәдениет адамзат өмірінің
мәні ретінде қабылданады. Мәдениеттің өркендеуі мәдениеттің жетістігі
ретінде түсіндіріледі.
2-ыңғай. Іс-әрекеттік. Мұнда мәдениет материалдық және рухани
құндылықтарды жасау бойынша әрекеттер тәсілін апробациялау ретінде
қарастырылады.
3-ыңғай. Жеке тұлғалық. Мәдениет нақтылы бір тұлға бойынан ғана
табылады деп түсіндіріледі. Парадигмалар оқытушы мен оқушының арасындағы
өзара педагогикалық әрекеттің сипаты мен мақсаты бойынша анықталады.
1. Білімдік дәстүрлі парадигма. Білімдік парадигманың негізгі мақсаты
білім беру болып табылады.
2. Бихевиористикалық парадигманың негізгі мақсаты керісінше білім
берудің мазмұны емес, білімді меңгерудегі әдіс-тәсілдерді қолдану
ерекшелігінде болып табылады. Мұнда баланы білімді етіп тәрбиелеп
шығарудан гөрі, оны өзі өмір сүретін қоғамға бейімдеп қалыптастыру
аса маңызды. Мектептің мақсаты - оқушыларды қоғамның әлеуметтік
талаптары мен нормаларына сәйкес келетін мінез-құлыққа бейімдеу.
Мұнда негізгі түсінік: "Мектеп - бұл, фабрика, ал оқушылар -
шикізат" деп қарастырылады.
3. Гуманистік парадигманың (феноменологиялық) негізгі мақсаты білім
алушыны өмірдің субьектісі әрі өзін-өзі дамытуды қажет ететін еркін
және рухани тұлғасы ретінде қарастыруы болып табылады.
4. Технократиялық парадигманың негізгі мақсаты - тәжірибелерді
жетілдіруге қажетті нақтылы ғылыми білімдерді меңгеру мен ұрпақтан-
ұрпаққа беріп отыру болып табылады. "Білім -күш", сондықтан адамзат
құндылығы оның танымдық мүмкіндіктері арқылы айқындалады деп
түсіндіріледі.
ҚР МЕМЛЕКЕТТІК БІЛІМ БЕРУ СТАНДАРТЫ
Стандарт бойынша магистрант қандай білім, білік, дағдыны игеруі тиіс:
• қазіргі білімдендіру технологияларын қолдана отырып, жаңа білімді
меңгеруді үйренуі және өз еңбегін ғылыми тұрғыда ұйымдастыра білуді;
• жғары мектеп педагогикасы мен психологиясының негіздерін білуі және
оны практикада қолдана білуді;
• апараттық және білімдендіру технологияларын қолдана отырып, курс
аяқталғаннан кейін де өзіндік оқып, білім жинақтауды;
• мәдени ойлауды, көпшілік алдында сөйлеуді, өз ойын жазбаша және ауызша
түрде дұрыс, қисынды құрастыра білуді және т.б.
Білім беруді дамыту тұжырымдамасы мемлекеттік тәуелсіздікті қалыптастыру
мен нығайтудың, елдің прогресшіл дамуының негізін құрайтын Қазақстан
Республикасының білім беру жүйесін дамытудың мақсаттары мен міндеттерін,
құрылымы мен мазмұнын және негізгі стратегиялық бағыттарын айқындайтын
ғылыми-теориялық, әдіснамалық құжат болып табылады.
Тұжырымда ҚР Конституциясына, "Білім туралы" ҚР Заңына, "Қазақстан -
2030" стратегиясына, "Қазақстанның 2015 жылға дейінгі индустриялық-
инновациялық даму стратегиясына","Білім" Мемлекеттік бағдарламасына,
Баланың құқықтары туралы конвенцияға, Еуропа аймағындағы жоғары білімге
қатысты біліктілікті тану туралы Лиссабон конвенциясына, Жоғары білім
жөніндегі бүкіл дүниежүзлік крнференцияның декларациясына, Болоньядағы
Еуропа елдері білім министрлері кеңесінің, ТМД-ға қатысушы мемлекеттер
білім министрлерінің және білім беру саласындағы ынтымақтастығы жөніндегі
кеңесінің , Еуразия Экономикалық Қоғамдастығының Интеграциялық комитетінің
жанындағы білім, ғылыми дәрежелер мен атақтыр туралы құжаттарды өзара тану
және олардың баламалылығы жөніндегі кеңестің конференциясының ұсынымдарына
сәйкес әзірленді.
Тұжырымдама білім беруді жалпы ұлттық басымдық белгі ретінде
белгілейді және мемлекеттің ұзақ мерзімге арналған білім беру саясатын
дамытудың негізін қалайды, әлі заңнамаға, қаржыландыру жүйесіне, білім
берудің мазмұнына, білім беру жүйесінің құрылымына, білім берудің басқару
жүйесіне, кадрлық және әлеуметтік саясатқа өзгерістер мен толықтырулар
енгізу үшін негіз болып табылады.
Білім берудің даму тенденциялары. Әлемдік білім беру кеңістігі.
ХХ ғ. екінші жартысында білім беру жүйесі де тығырыққа тірелді,
сондықтанда ірі реформаларға ұшырады. 1968 жылы Ф.Кумбстың Кризис
образованияң :системный анализ.-М.:Политиздат, 1991.-287 с. Оның ойынша
білім беру төрт мәселеге байланысты тығырыққа тірелген:
1. Адамдардың білім алуға сұранысының жоғарылауы;
2. Қаржы жетіспеушілігінен, білім жүйесі жаңа сұраныстарды қанағаттандыра
алмауы;
3. Білім беру жүйесінің инерттілігі;
4. Қоғамның өзінің инерттілігі.
Бұл себептер батыста білім беруді реформалауға алып келді.
Біздің ойымызша, білім берудің тығырыққа тірелуі көптеген мәселені қамтиды:
әлеуметтік, экономикалық, саяси және т.б. Мысалға техниканың қарқынды дамуы-
ғылыми білім көлемінің ауқымданғанын көрсетеді, ал оны азғандай аралықта
ұрпаққа беріп үлгермеудеміз. Мұндай кешеуілдеу адамдардың жаңа нәрсеге
бейімделуіне қиындық туғызып, физикалық, психологиялық ауыртпалыққа алып
кеп соғуда. Ақпараттың, білімнің өсуі, техниканың дамуын жеделдетті.
Н.Н.Пахомов бұл тығырықты үш мәселемен байланыстырады:
1. Әлеует пен білім беру арасындағы сәйкессіздік, яғни әлеуметтендіру
мәселесі (жастардың жаңа қоғамға бейімделуі);
2. Білім беру мен мәдениет арасындағы сәйкессіздік (мектеп білім береді,
құндылық пен әдеп нормаларын үйретпейді, (школа учит знаниям, а не
ценностям и нормам));
3. Білім берудің ғылымнан артта қалуы.
Н.Н.Пахомов ХХ ғасырда тарихи- мәдени мұраның түрлері ауысты.
М.Хайдегердің айтуынша бұрын адамдар тарихқа енген болса, қазір олар
болашақты божау арқылы өздері оны тарихқа ендіруде.ң
2тақырып. Қазақстан Республикасындағы жоғары білім. 1 сағат
Мақсаты: магистранттарға Қазақстан Республикасындағы жоғары білім тарихы
мен дамуы туралы түсінік беру.
Жоспары:
1. Қазіргі қоғамдағы жоғары білім берудің орны мен атақаратын ролі.
2. Университетте ғылыми педагогикалық кадрларды даярлау. ЖМ-гі оқытушының
кәсіби дамуындағы үздіксіз білім берудің өзектілігі.
Негізгі ұғымдар: еңбек рыногі, инновациялық білім, статус, модернизация,
реформа, үздіксіз білім т.б.
Дәрістің қысқаша мазмұны
Қазіргі қоғамдағы жоғары білім берудің орны мен атақаратын ролі.
Қазақстанның білім беру жүйесі мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту,
орта білім беру, орта білімнен кейінгі кәсіптік білім беру, жоғары және
жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіптік білім беру деңгейлерінен тұрады.
Соның ішінде жоғары білім беру.
Жоғары білімді дамытудың негізгі үрдісі мамандар даярлау сапасын арттыру,
қарқынды ғылыми-зерттеу қызметімен ықпалдастырылған инновациялық білімді
дамыту, жоғары оқу-орындары зерттеулерінің әлеуметтік сала мен экономиканың
қажеттіліктерімен тығыз байланысты, білім беру және ақпараттық
технологияларды жетілдіру болып табылады.
Жоғары білім берудің мақсаты - қоғамның, мемлекеттің және тұлғаның
сапалы жоғары білім алуға деген мүдделерін қанағаттандыру, әрбір адамға
оқытудың мазмұнын, нысанын және мерзімдерін таңдауға кеңінен мүмкіндік
беру.
Міндеттері:
• іргелі білімді кеңінен меңгерген, бастамашыл, еңбек рыногы мен
технологиялардың ауысып тұратын талаптарына бейімделген, командада жұмыс
істей білетін жаңа тұрпатты маман даярлау;
• білім беру процесін демократияландыру арқылы жоғары білім берудің барлық
жүйесінің сапалы білім беру қызметін ұсынуға деген уәждемелерін күшейту;
• жоғары оқу орындарын халықаралық аккредиттеуден өтуге дайындау. Бетке
ұстар жоғары оқу орындары дамытуға объективті жағдайлар жасау;
• жоғары оқу орындарын басқарудың жаңа принциптері мен практикасын
қалыптастыру, стратегиялық жоспарлау жүйесін енгізу;
• студенттердің сапалы білім алуға деген құқықтарын нығайту, жоғары оқу
орын басшыларының сапалы білім беру қызметін ұсыну жауапкершілігін
анықтайтын тетіктерді әзірлей және енгізу.
Университетте ғылыми педагогикалық кадрларды даярлау. ЖМ-гі оқытушының
кәсіби дамуындағы үздіксіз білім берудің өзектілігі.
Әлемнің алдыңғы қатарлы елдерінде жоғары және жоғары оқу орнынан
кейінгі білім беру жүйесінің дамуын талдау онда кредиттік білім беру
жүйесіне негізделген, кадрлар даярлаудың үш сатылы моделінің кең тарағанын
көрсетеді: бакалавриат-магистратура- докторантура. Бұл модель АҚШ
университтетерінде және Еуропаның көптеген елдерінде қолданылады. Ол
неғұрлым икемді де тиімді болып табылады, академиялық ұтқырлықты және
еңбек нарығының тез өзгеріп тұрған шағында түлектерге деген сұранысты
қамтамассыз етеді.
Жоғары оқу орындарының мүмкіндіктері педагог кадрлардың біліктілігін
арттыруда жан-жақты пайдаланылмайды. Педагог кадрлардың білікітілігін
арттыру және қайта даярлау мәселелерін шешу жөнінде шет елдермен тәжірибе
алмасу нашар дамыған. Білім беру ұйымдарының басшылары мен қызметкерлерінің
жаңа білім-білікті игеруін материалдық және моральдық тұрғыдан көтермелеу
тетіктері тиімді түрде жеткілікті пайдаланылмайды, практикалық қызметке
бағдарланған оқытудың белсенді тренингтік технологияларының енгізілуі
нашар.
Қазақстандағы Жоғары мектеп әлемдік тәжірибелермен мемлекеттік
практикаға сүйене отырып өзінің жаңару потенциалын дүниежүзілік тәжірибе
позициясына сай қалыптастыруы керек. Сонымен қатар, әлемдік алдыңғы қатарлы
Германия, Ұлыбритания, Франция, АҚШ, Қытай және ТМД қатарындағы елдердің
жоғарғы оқу орнындағы тәжірибесіне сүйеніп оқытуға және маман даярлауға
аса көңіл бөлуі қажет болып отыр.
Ойлаудың жаңа тұрпаты және қағидалары алға шығуда. Біз бүгінгі
күннің ойлау бейнесіне сай келетін біртұтас педагогикалық процесті құрудың
және мамандарды дайындаудың жаңа моделін ұсынамыз.
Бұл модел үш қағидаға негізделген және жаңа парадигмаға:
1) еуроцентристік және Рухани сипатты ойлау бейнелерінің интеграциясы
қағидасы, яғни оқыту- тәрбиелеу жүйесінің Батыстық және Шығыстық
әдістерінің бірлігі қағидасы.
2) Шындықты танудағы ғылым дамуының ішкі қарқындары заңдылығын ашу және
пайдалану қағидасы, оны адам табиғатына сәйкестендіру.
3) Бүтіндей педагогикалық процесті ашық динамикалық және өзін-өзі
ұйымдастырушы жүйе ретінде қарастыру қағидасы.
4) Субъектілі-объектілі-субъектілі қатынастар (парадигма).
2 Модуль. Педагогика ҒЫЛЫМ
3 Тақырып. Педагогика ғылымы және оның адам туралы ғылым жүйесіндегі ролі
1 сағат
Мақсаты: магистранттарды педагогиканың ғылыми мәні және оның негізгі
категориялары, әдіснамасымен таныстыру.
Жоспары.
1. Педагогиканың ғылымдық мәні. Педагогикалық теория дамуының әлеуметтік –
экономикалық факторлары
Педагогиканың негізгі категориялары. Педагогика ғылымының
әдіснамасы.
Негізгі ұғымдар: ғылымды меңгеру, білімдендіру педагогикасы, категория,
әдіснама, деңгейлер, педагогикалық процесс, позитивизм, прагматизм,
диалектикалық материализмжәне т.б.
Дәрістің қысқаша мазмұны
Педагогиканың ғылымдық мәні. Педагогикалық теория дамуының әлеуметтік
– экономикалық факторлары
Әр саладағы ғылымды меңгеру, әдетте, сол ғылымның пайда болуы мен
дамуы, оның зерттейтін проблемаларын анықтап, түсінуден басталады. Шыныныда
да, әр ғылым саласы өз тарихына , зерттелуі тиіс және сол ғылымның
теориялық негізін түсінуге жәрдемдесетін табиғи немесе қоғамдық
құбылыстардың нақты аймағына ие.
Бұл тұрғыдан көпке мәлім Барша заттың бастауын тапсаң, көп
нәрсе түсінерсіңң - деген қанатты сөзде терең мағына бар. Осыдан педагогика
пәнімен танысуды да оның қысқаша болса да туындау және даму тарихымен, ол
зерттейтін проблемаларды анықтап, түсінуден бастаған жөн.
Ескеретін жәйт, аталған мәселелерді қарастыруда әрдайым екі тұжырымды
жадтан шығармау лазым:
1. Үлкен даму жолы қаншалықты шырғалаң және дәуір тозаңымен көмескеленсе
де, қай ғылым болмасын қоғам қажеттілігіннен дамып, қалыптасады.
2. Адамзат білімнің қай саласы болмасын ғылымдық дәрежиге көтерілуі үшін
тек ерекше, соған ғана тән зерттеуі аймағы бөлініп, нақтылануы қажет.
Осы тұрғыдан алып қарасақ, педагогиканың жәйі қалай? Оның ғылым ретінде
пайда болып, дамуының себептері неде? Оның жалпы заттық дүниемен білім
жүйесіндегі орны қандай?
Адамзат дамуының барысында білімдендіру педагогикасының саласы ең
ежелгілерден, әрі қоғам дамуынан ажырап көрген емес. Бұл тұжырым түсінікті
болу үшін мәнді де маңызды жағдайға назар аударған жөн. Педагогикалық білім
дамып келе жатқан әлеуетті тұрмысқа дайындауға немесе тәрбиеге бағышталған
адамзат іс - әрекетінің ерекше бір саласына кіреді. Шынында да, педагогика
жөнінде сөз болғанда, әдетте, бұл термин оқу- тәрбие, адамды қалыптастыру
түсініктерімен баламалас қолданылады. Ал, тәрбиенің өзі жас әлеуетті
тұрмысқа дайындау құралы ретінде, адамзат қоғамының іргетасы қалануымен
бірге пайда болады. Еңбек құралдарын жасау табиғат өнімдерін меншіктеуге
байланысты өндірістік және бірлікті іс-әрекет пен қызметтік тәжірибелерді
жинақтай келе, адамдар оларды келер ұрапққа өткізуді мақсат – мүддесіне
айналдырды. Қоғамдық ілгерілеудің өзі осы өмірге жаңадан еңген әрбір
адамның өз ата – бабаларының өндірістік әлеуметтік және рухани
құндылықтарын игерумен бірге, оларды жаңа, жоғары деңгейде байытып өзінен
соңғыларға жеткізіп беруі арқылы іске асып отырады және әрі қарай дамыды.
Сонымен жинақталған өндірістік, әлеуметтік және рухани тәжірибені келесі
әулеттке жеткізіп отырау, адамзат қоғамының жасалуы мен дамуының алғы
шарттары және маңызды қызметіне айналады. Міне, сондықтан да тәрбие адамзат
қоғамының дамуынан ажырамайды және оған ежелден –ақ тән құбылыс, демек,
тәрбие жастарды тұрмысқа дайындауға бағытталған ерекше іс-әрекет ретінде
қоғам дамуының барлық кезеңдерінде де өз маңыздылығын жоймаған.
Педагогиканың негізгі категориялары. Педагогика әдіснамасы.
Қай ғылым болмасын өзіндік категорияларымен негізделеді. Сол сияқты
педагогиканың категорияларына оқыту, тәрбиелеу, білім беру педагогикалық
процесс ұғымдарын жатқызамыз. Тәрбие оқыту-тәрбиелеу мекемелер мен ұйым
жағдайында жүзеге асырылатын педогогикалық процесс ретінде түсіндіріледі.
Алайда, бұл оның кәсіби-қызмет тұрғысында ғана қамтылған. Тәрбие кең
мағынада – қоғамдық өмірдің өшпейтін, мәңгі категориясы. Қоғамдық-тарихи
қарым-қатынастың сипаттамасы тәрбие бағыттылығы мен мазмұнында көрінеді,
оның ұйымдастыру формасына әсер етеді.
Білім берудің негізгі жолы – оқыту. Оқыту – педагогикалық процесті
регламентациялау жағдайында және оқытушыға ғылыми білімді меңгеруді
ұйымдастыру жәредемімен тұлғаның ақыл-ой сферасын дамытуға бағытталған
тәрбиеннің бір бөлігі.
Оқыту маңызды және ұйымдастыру қарым-қатынаста нормативті жарлықтармен
белгіленеді.
Сонымен, педагогика ғылымының пәнінен құралатын әлеуметтік атау, білім
беру – бұл қоғам мүшелерін тәрбиелеу мен оқыту функцияларын атқаратын
тұлғаға белгілі бір адамгершілік құндылықтарды дағдыны, икемділікті, мінез-
құлық нормасын, қоғамның әлуметтік-экономикалық және саяси құрлысы мен оның
материалдық техникалық, даму деңгейінің мазмұнын меңгеруге бағытталған жүйе
(В. А. Сластенин).
Білім беру – педагогикалық категория ретінде (категория – болмыс
атауының жалпы қасиеті мен байланысынан көрінетін ғылыми түсінік) көптеген
қасиеттерге ие. Білім беру ұғымы мен тұлғаның физикалық және рухани
процесінің қалыптасуын, саналы түрде тарихи келіскен идеалдық бейнеге
бағытталған, қоғамның сана-сезімінде анығына жеткен әлеуметтік эталондар
арқылы түсіндіріледі. Бұл ұғымға толығырақ тоқталып өтелік. Педагогикалық
контексте бұл түсінік тұлғаның қалыптасуында көрінетін оның дүниетанымы,
адамгершілік бейнесі, эстетикалық талғамы, ерік және физикалық сапа
жақтарын білдіреді.
В.Ф.Сидоренко білім беру ұғымын қазіргі кездегі концепциялардың ішінде кең
және метафорлы (ауыспалы) анықтаған. Ол білім беру мен мәдениетті аналогия
(ұқсастығына қарай) бойынша кең дем алу яғни біріккен, ритмикалық іс-
әрекет ретіндегі дем алу және дем шығару арқылы ассоциациялайды (оймен
байланыстырады). Білім беру өзіне-мәдениет бейнесі, ал мәдениет үшін ол-
мәдениет жайлы білім, анығырақ, оны білім беру арқылы ұдайы өндіру, ал
социум үшін білім беру- оған оңай. Педагогика ғылымында білім беру -
қоғамды басқаруға бағытталған, нақты біртұтас педагогикалық процесс деп
түсіндіріледі. Ал, педагогикалық процесс-білім берудің зерттеу пәні болып
табылады.
Педагогикалық процесс - білім беру мақсатынан оның нәтижесіне қозғалысы.
Кез-келген процесс – біріншісінен басқа күйге жүйелі алмасу. Педагогикалық
әрекетте жүйелі алмасу, педагогикалық процеске қатысушыларға педагогикалық
ықпал етудің нәтижесі деп аталады.
Педагогикалық процестің маңызды сипаттамасы – педагогтың тәрбиелеушіге
ықпал етуі емес, тәрбиелеушімен өзара ықпалдасуы.
Ал, әдіснамаға келер болсақ, ғылым тек жаңа білімдермен толықтырылып
отырған жағдайда ғана дамуы мүмкін. Алынған білімнің обьективтілігі
ең алдымен зерттеу әдіснамасын таңдауға байланысты.
Әдіснама ( методология ) – ( гр. мetһodos - зерттеу немесе таным
жолы, теория, білім және logos – сөз, түсінік ): 1) теориялық құрылымның
және практикалық іс-әрекетті ұйымдастырудың тәсілдері мен принциптер
жүйесі; 2) танымның ғылыми әдістері туралы ілім; 3) қандайда бір
ғылымда қолданатын әдіс-тәсілдер жиынтығы.
Педагогика ғылымының әдіснамасы - бұл педагогикалық болмысты құруда
таным процесіндегі формалар, әдіс-тәсілдер, принциптер туралы ілім.
Ғылымның әдіснамасы: талдау обьектісі мен пәнінің талдауларына,
зерттеу міндеттеріне, оларды шешуге қажетті зерттеу әдіс-тәсілдері мен
құралдарының жиынтығына, зерттеу компоненттеріне сипаттама береді,
сонымен қатар зерттеу міндеттерін шешу процесіндегі кезең, іс-
әрекеттің жүйелілігі туралы түсінікті қалыптастырады.
4 Тақырып. Жоғары білім педагогикасы 1 сағат
Мақсаты: Жоғары мектеп педагогикасының педагогикалық жүйесі- біртұтас
білімдендіру процесі ретіндегі мәнін ашып түсіндіру.
Жоспары:
1. Жоғары мектеп педагогикасының пәні және мәні
2. Жоғары мектептің білімдендіру процесінің ерекшелігі
Негізгі ұғымдар: жоғары мектеп педагогикасы, педагогикалық жүйе, білім беру
процесі және т.б.
Дәрістің қысқаша мазмұны
1. Жоғары мектеп педагогикасының пәні
Жоғары мектеп педагогикасы- кәсіби-мамандарды тәрбиелеу мен
білімдендіру туралы ғылым. Жоғары мектеп педагогикасының пәні – жоғары оқу
орнындағы педагогикалық жүйе мен педагогикалық іс-әрекет.Жоғары білімді
дамытудың негізгі бағыты қазіргі заман талаптарына сай, ғылыми зерттеу
жұмыстардың нақты өмір барысында экономикалық бәсекелестік жағдайында ене
алатын, ақпараттық және жаңа технологиялармен жетілген болуын қамтамасыз
ету.
Жоғарғы мектеп- білім берудің және іс-әрекет жүйелерінің қайта
жаңғыруымен дамуын қамтамассыз етеді. Бұл қызмет адамдардың бірін-бірі
үзіліссіз алмастырып отыратын ұрпақтарымен, әлеуметтік қатынастардың жаңа
материалдарында және өзгеріп отыратын тарихи жағдайлардағы мәдени
нормаларды іске асыру арқылы орындалады. Білім беру қызметі ретінде адамдар
қарым-қатынастарының барлық жүйесіне таралған, бірақ ұйымдасқан үрдіс
ретінде білім беру арнайы әлеуметтік институттары мен іске асырылады.
Білім берудің басты мақсаты- адамның қорларын дамыту болып табылады.
Әрбір ел үшін экономикалық және технологиялық даму, қоғамның жақсы жағдайы
мен азаматтарының жақсы өмірі оның белсенді халқының дағдыларының,
білімдері мен біліктіліктерінің орташа деңгейіне пропоционал болады.
Жоғары білікті адамдардың жақсы еңбек ақы алуына, бақталастыққа
қабілеттілікті жоғарылатуға көмектесу мүмкіндіктері бар, олар жұмыс
профилінің мүмкін болатын өзгерістеріне жақсы бейімделген, одан айрылып
қалған жағдайда көп қайғырмайды, өз білімдері мен дағдыларының деңгейін
көтеруге және оны жаңартуға қабілетті болып келеді.
Адам қорлары дамуының біртұтас және ұзақ мерзімді жобасы
университеттердегі, политехникалық және кәсіби мектептердегі білім беруге
қол жеткізу үшін қажетті жағдай жасау дегенді білдіреді. Бұл білім берудің
үшінші деңгейі. Оған оқытудың кішігірім жалғасымдылығымен кәсіби-ұйғарымдық
бағыты кіреді.
Жоғары білім – ғылым мен техниканың, мәдениеттің белгілі саласы бойынша,
теориялық және практикалық міндеттемелерді орындауға мүмкіндік беретін
жүйе: білім мен дағдылар жиынтығы. Жалпы білім беретін орта мектеп пен
арнаулы оқу орындарын бітіргендерді қабылдап, эканомика, ғылым мен техника
және мәдениет салалары үшін жоғары дәрежелі мамандар даярлайтын түрлі
типтегі жоғары мектептер де жоғары білім терминдерінің түсінігін береді.
Ғылымның, техниканың, мәдениеттің дамуына байланысты әр білім беру
сатысының мазмұны, ғылыми дәрежесі артты. Ал жоғарғы білім орта ғасырларда
оқыту мен ғылыми жұмыс тығыз байланыстырып, біріңғай оқу процесінде жүзеге
асырылды. Оқуда теориялық зерттеулермен бірге бақылау, тәжірибе,
эксперимент жұмыстары да жүргізіледі.
2. Педагогикалық жүйе біртұтас білімдендіру процесі ретінде.
Педагогикалық процесті тұтастық ретінде тек жүйелі амалының
ұстанымымен ғана қарастыруға болады. Жүйе – реттелген элементтерінің
жиынтығы, функциялануының жалпы мақсатының біріктірумен кейбір тұтас
атаулар (П. К. Анохин, В. Н. Садовский).
Педагогикалық жүйе мен компоненттер, тұлға дамуы үшін білім алатын және
тұтас білім беретін процестерде қызмет ететін көптеген өзара байланыстың
құрылымдық копоненттері ретінде түсіндіріледі. Білім беру процесінде
жүйенің құрлымдық компоненті – білім беру мақсаты, педагог, тәрбиеленуші,
білім беру мазмұны, білім беру тәсілі болып табылады. Берілген жүйе үлкен
күрделі жағдайдын шексіз әртүрлілігінен көрінетін, мақсаттылық пен байланыс
ретінде сипатталады.
Білім беру процесі – бұл бір жағдайдан басқаға алмасушы білім беру
мақсатынан оның білім беру процесінде педагогикалық әрекеттестіктің
жәрдеміндегі қозғалысы. Жеке даралық тұлғалық аспектіде білім беру процесс
ретінде, адамның білім беру мекемесінде, не өз бетімен білім алу арқылы
білім, білік пен дағды, танымдық және тәжірибелік әрекеттестігі
тәжірибесін, өте пайдалы бағытта болу мен қарым-қатынасты меңгеру болып
табылады.
5 Тақырып. Жоғары білімнің мақсаты мен міндеттері педагогикалық процесс
ретінде 1 сағат
Мақсаты: Жоғары білімнің мақсат міндеттерімен танысу және оның тұтас
педагогикалық процесс екендігіне көз жеткізу.
Жоспары:
1. Педагогикалық процесс – жоғары білім берудің мақсат, міндеті.
2. Жоғары мектеп оқытушысының кәсіби біліктілігі.
3. Әдіснамалық және кәсіби мәдениет.
Негізгі ұғымдар: кәсіби біліктілік, әдіснамалық мәдениет, кәсіби мәдениет,
құрылым, жүйе компоненттері, педагогикалық өзара әрекеттесу және т. б.
Дәрістің қысқаша мазмұны
Педагогикалық процесс – жоғары білім берудің мақсат, міндеті.
Педагогикалық процесс дегеніміз – қойылған мақсатқа жетуге бағытталған
тәрбиелеуші және тәрбиеленушілердің өзара әрекеттесуі. Басқа сөзбен
айтқанда, педагогикалық үрдіс дегенеміз - әлеуметтік тәжірибе жеке адамның
сапасына айналатын үрдіс. Тұтастылық негізінде оқыту, тәрбиелеу және дамыту
бірлігін қамтамасыз ету педагогикалық үрдістің басты мәнін құрайды.
Педагогикалық процесті жүйе ретінде қарастырайық (1-сурет). Педагогикалық
процесс дегенеміз – барлық жүйелерді біріктіретін басты жүйе. Онда
шарттары, формалары, әдістері бар дамыту, оқыту, тәрбиелеу үрдістері
қамтылған.
Педагогикалық теория педагогикалық үрдісті динамикалық жүйе ретінде
елестетуді үйрене отырып, прогрессивті қадам жасады. Құрамдас
компоненттерді нақты айырудан бөлек, елестету көптеген байланыстарды және
олардың компоненттерінің арасындағы қатынастарды талдауға мүмкіндік береді;
ал бұл педагогикалық процесті басқару тәжірибесінде басты болып табылады.
Педагогикалық процесс орын алатын жүйелер – толығымен алынған халық
білімінің жүйесі, мектеп, сынып, сабақ және т.б. Бұлш жүйелердің әрқайсысы
белгілі бір сыртқы орталарда қызмет етеді: табиғи-географиялық, қоғамдық,
өндірістік, мәдени және т.б. Алайда арнайы жүйелер де болады, мысалы,
иектеп ішіндегі жағдайларға материалдық-техникалық, санитарлық-гигеналық,
моральдік-психологиялық, эстетикалық және т.б. жағдайлар жатады.
Құрылым дегенеміз - жүйе ішіндегі элементтердің орналастырылуы. Жүйе
құрылымын қабылданған критерийлар бойынша бөлінген элементтер
(компоненттер), сонымен қатар олардың арасындағы байланыстар жатады.
Педагогикалық жүйелер арасындағы байланыстар басқа динамикалық жүйелердегі
компоненттер арасындағы байланыстарға ұқсамайды. Педагогтың мақсатқа
бағытталған әрекеті еңбектің едәуір бөлігі бар органикалық бірлікте жатыр.
Объект – сол субъект. Үрдіс нәтижесі қабылданған технологияға, педагог және
оқушының өзара әрекеттесуіне байланысты.
Педагогикалық процесті жүйе ретінде талдау үшін талдау критерийлерін
бекіту керек. Мұндай критерия ретінде процестің едәуір көрсеткіші немесе
жеткен нәтижелердің шамалары бола алады. Оның жүйені зерттеу мақсаттарына
жауап бере алатындағы маңызды.
Педагогикалық процеспен алғаш танысқан студенттің мақсаты қандай? Әрине,
бәрінен бұрын ол жүйенің жалпы құрылымын, оның басты компоненттерінің
арасындағы өзара байланыстарды түсінгісі келеді. Сондықтан жүйе мен
критерийлер бағдарланған мақсатқа сәйкес келу керек.
Педагогикалық процесс жүретін жүйенің компоненттері – педагогтар,
тәрбиеленушілер, тәрбилеу шарттары. Педагогикалық процестің өзі педагог
және оқушылардың өзара әреткеттесуінің мақсаттары, мазмұнын, әдістерін,
формаларын сипаттайды. Бұл жүйені қалыптастыратын компоненттер – мақсат,
мазмұны, қызмет және нәтижелі.
Процестің мақсатты компонентіне педагогикалық қызметтің алуан түрлі
мақсаттары және тапсырмалары кіреді: жалпы мақсаттан – жеке тұлғаның жан-
жақты және үйлесімді даиуынан – жекелеген сапаларын және олардың
элементтерін қалыптастырудың нақты мақсаттарына дейін. Мазмұнды компонент
жалпы мақсатқа және сол сияқты әрбір нақты мақсатқа кіретін ойды
бейнелейді, ал қызметті – педагогтар және оқушылардың өзара әрекеттесуін,
олардың бірлесіп қызмет етуін, процесті ұйымдастыру және басқаруды
білдіреді. Сонымен қатар бұл компонент әдебиетте ұйымдастырушы немесе
ұймдастыру-басқарушы деп аталады. Процестің нәтижелік компоненті оның өту
нәтижелілігін бейнелейді (2-сурет).
Жоғары мектеп оқытушысының кәсіби біліктілігі.
Маманға шешуі тиіс кәсіби мәселелерімен қатар оның жалпы
интеллектуалдық дамуына, тек кәсіби салада ғана емес, жалпы кез-келген істе
мәселенің мәнін көре білу қабілетіне, оны шешудің оңтайлы әдістерін
қарастыру, практикалық шешімге келуі, болжай білуіне қатысты талаптар легі
қойылады.
Кәсіби интеллектіге бұл тұрғыдан келу педагогикалық психологияның кәсіби
оқытуды ұйымдастырудың, демек, кәсіби қажетті білімдер мен оларды игеру ді
ұйымдастыруда арайы ақпараттық модельдер жасап шығаруын талап етуде.
Психологияның проблемасы педагогика ғылымының біліктілігіне енетін кәсіби
білімнің мазмұнынын таңдау емес, білімді қалыптастыру мен қолданудағы
психологиялық проблемаларды шешу. Осыған байланысты оқытудың ақпараттық
негіздерінің, оқу пәнін әр тұрғыдан зерттеу және оны игеруге қатысты
мәселелерді шығармашылық тұрғыда, өз бетінше, байланыстар мен қарым-
қатынастардың барлық кешеніне бағытталу деңгейінде психологиялық
негіздемесі жасалуда.
Кәсіби білім жүйесіндегі оқытудың ақпараттық негізі субъекті
материалдың толық көлемін игеруі мен оны болашақ іс-әрекетінде дұрыс
қолдана алуы үшін психологиялық механизмдер проблемасын түзуі мен талдауын
қажет етеді.
Ойлауда игерілетін біліммен байланыстығы жөніндегі Л.С. Выготский ұсынған
идея оқыту теориясы негізін қалаушы теориялардың біріне айналды. Бұл
байланыс мазмұны қабылдау тәсілін арнайы іс-әрекет ретінде ұйымдастыру
арқылы ашылады.
Кәсіби біліктілік маманның өз кәсібі туралы толық білуі мен оны сүюі және
маман ретінде терең теориялық білімінің, шеберлігінің болуымен анықталады.
Жоғары оқу орнындағы педагогикалық қызмет әртүрлі деңгейдегі
оқытушылардың кәсіби шеберлігі арқылы жүзеге асырылады және олар әртүрлі
нәтижелер береді. Кез келген оқытушы кәсіби өсуге, педагогикалық шеберлікті
үйренуге тырысады. Әртүрлі педагогикалық шеберлікті меңгеру студенттік
жыллдардан басталады десек болады.
Педагогикалық шеберлік – кәсіби педагогикалық жұмысты ұйымдастырудың жоғары
деңгейін білдіреді яғни ол қысқа уақыт арлығында дұрыс қорытынды береді.
Кәсіби біліктіліктің негізгі баспалдақтары:
1. Педагогикалық кәсібилік.
2. Педагогикалық шеберлік.
3. Педагогикалық жаңашылдылығы.
XX ғ. педагогикалық шеберліктің мәнін көптеген зертеушілер зерттеген. Олар:
А.С.Макаренко, А.И.Щербаков, В.А.Сластенин,В.Н.Кузьмина, И.Ф. Харламов және
т.б. Олардың көзқарастарына сүйене отырып педагогикалық шеберлікке
толықтырулар енгізсек, онда оның құрылысына келесі қажетті компоненттерді
кіргізуге болады.
1. Кәсіби білім: Педагогикалық шеберліктің негізін қалайды және үш жақты
оқыту пәндері кіреді: арнайы, психо-педагогикалық, әлеуметтік - мәдени.
2. Педагогикалық біліктілігі үш түрлі қабілетілікті қажет етеді: оқыту
–тәрбиелеу процесін, тәрбиелеу процесін жүзеге асырады; студенттермен қарым
– қатынас жасау, әртүрлі жұмыс үлгісінде оларды басқара алу; өзін -өзі
басқара алу - өзінің көңіл – күйін, денесін ұстауы, сөйлеу мәнерін
қадағалау.
Педагогикалық қабілеттілік оқытушының кісіби тұрғыдан қалыптасуға
көмектеседі, ал педагогикалық техникалар жоспарланған ойларына, көздеген
мақсатына жетуге жағдай жасайды.
1. Педагогикалық қабілеттілік. Педагогикалық қызметке келесі негізгі
қабілеттіліктерді бөлуге болады. Тіл табыса алушылық, перцевтивті
(интуиция, көрегіштік), ой өрісінің кеңдігі, ұйымдастырушылық.
Педагогикалық қабілеттілік педагогикалық процесті жылдамдатып, оның жемісті
болуына ықпал етеді.
2. Педагогикалық өнегелілік. Оқытушының бағыттылығының құндылығын яғни
қызығушылығы, арман мұраты жатады. Оқытушының педагогикалық тұрғыда
тәрбиелеу – білім беру процесіндегі нақты мәселелерді таңдауға анықтап,
студенттермен қарым – қатынас жасауына әсер етеді.
3. Кәсіби және жеке моральдық қасиеттері. Жеке тұлғаның кәсіби және
моральдық қасиеттері педагогикалық қызметтің жемісті болуына әкелсе, кейбір
жағдайда керісінше оның дамуына кедергі келтіруі мүмкін. Кәсіби маңызды
қасиеттерге: адамгершілік, талап етушілік, өзін -өзі билеушілік,
қабілеттіліктің жоғары сатысы, өзін -өзі ұстай білуі, жинақылық,
оптимисттік қасиеттер жатады. Осыған байланысты әр оқытушы өзінің жақсы
және жаман қасиеттерін біле алады, яғни біріншісіне сүйене отырып оны
дамыту, ал екінші қасиеттерді өз бойынан жоғалту.
4. Сыртқы келбеті. Бұл оқытушыныңжұмысында маңызды рөлді алады. Себебі
оқытушы әр қашан студенттердің назарында болады. Сыртқы мәдениетке –
сыртқы келбеті, мәнері, ұжым және студенттермен вербальды емес қарым –
қатынас жатады. Сыртқы келбет мәдениетіне: киімі, шаш үлгісі, өзін- өзі
ұстай алуы (жүру, отыру, тұру). Сөйлеу мәдениеті лексикалық қорының
байлылығына, мұқамды қоя білуден, сөйлемдерді грамматикалық тұрғыдан дұрыс
құра білуден, дұрыс ырғағын қоя білуге байланысты. Ал вербальды емес қарым
–қатынасқа сабырлылық, сенімділік, дене қимылы жатады.
Аталған алты компоненттер оқытушының кәсіби шеберлігін құрайды және
осылар педагогикалық қызметтің өнерге айналуына септігін тигізеді. Бұл
компоненттерді педагогикалық шеберліктің үш бағытында (оқытушылық,
дамытушылық, тәрбиелік ) да кездестіруге болады. Бірақ олар әр түрлі
берілуіне, даму деңгейіне байланысты.
ЖОО жағдайына байланысты ең алдымен педагогикалық қызметке дайындауға
қалыптастыру керек. А.А.Микролюбов,А.В.Петровский, П.Ф.Промченконың айтуы
бойынша педагогикалық қызметке төмендегілер жатады.Олар:
1. Психологиялық дайындық – педагогикалық қызметке студенттермен жұмыс
жасауға бағыттылықты қалыптастыру.
2. Ғылыми – педагогикалық дайындық – жұмысты жақсы қарқынмен жасауда
психологиялық–педагогикалық, арнайы, әлеуметтік-мәдени білімдерді меңгеруді
жатқызады.
3. Тәжірбиелік дайындық – талап етілген деңгейдегі кәсіби – педагогикалық
іскерлік қажет.
4. Психофизикалық дайындық – ЖОО түлектері педагогикалық қызметті үйренуде
оған сәйкес алғы шарттары бар яғни қабілеттеріне байланысты.
5. Физикалық дайындық – денсаулық жағдайы және физикалық дамуыпедагогикалық
қызметтің және кәсіби жұмысқа қабілеттіліктің талаптарына сай болу керек.
Әдіснамалық және кәсіби мәдениет.
Әдіснамалық мәдениет білім алушының зерттеушілік іс-әрекетінің қалыптасуы
барысында игеріледі. Ол үшін әдіснамалық білім қажет. Әдіснамалық білім
қайта қалыптастыру іс-әрекетінің тәжірибесі мен теориясының құралы
ретінде. Бұл өз кезегінде зерттеушіні сыни тұғыдан ойлауын қалыптастырады.
Әдіснамалық мәдениет ғылыми зерттеу этикасын сақтаумен сипатталады.
Ғылыми зерттеудің этикасын бұзудың түрлеріне:
1) Плагиат
2) Мәліметтерді бұрмалау
Яғни, Плагиат (ұрлау) - біреудің шығармасын толық немесе жарым- жартылай өз
атымен ұрлап пайдалану.
Мәліметтерді бұрмалау формаларына :
• Зерттеуші мәліметтер жинамайды, тек оларды даярлап шығарады;
• Соңғы нәтиже жақсы болу үшін мәліметтердің бөлігін жасыру мен
өзгертулер енгізу;
• Кейбір белгілі көлемдегі мәліметтерді жинақтау мен жетіспейтін
қорытынды мәліметтерді жинау арқылы толықтыру;
Егер шыққан нәтиже күткен нәтижемен сәйкес келмесе, өзінің барлық
зерттеулерін жасыру. Сонымен қатар зерттеушінің шығармашылық сипаты да
әдіснамалық мәдениеттің құрылымын анықтайды.
Кәсіби педагогикалық мәдеинет – бұл арнайы тапсырмаларды шешудің әдіс –
тәсілдерін итеру деңгейі.
Кәсіби педагогикалық мәдениет өзіне жалпы мәдениетті қосады және
педагогикалық әрекет сферасындағы жалпы мәдениеттің спецификалық проектілеу
функциясын атқарады.
Жоғарғы оқу орындарындағы оқу – тәрбие процесінде қалыптасатын
болашақ маманның жеке тұлғасына тән қасиеттері кәсіби біліктері мен білімі,
кәсіптік деңгейінің қалыптасуына бастама болады.
Кәсіптік бейімделу – кәсіптік іс - әрекеттің мазмұнын ұғына отырып, оның
сипатына, ыңғайына икемделу, кәсіби міндеттерді орындау. Маманның кәсіптік
іс-әрекетке бейімделуі оның бойында, жалпы оның ұғымында кәсіптік
идентификацияның бар – жоғымен байланысты.
Оқытушы педагогикалық мәдениетке үш аспект арқылы қарым – қатынасқа түседі:
- кәсіпті игеру, процесте педагогикалық мәдениетті үйрену:
- мәдени – педагогикалық сфераға тәжірибелік әрекет арқылы қосылу.
Педагог педагогикалық құндылықтырды жинақтаушы және таратушы
ретінде;
- педагогтің педагогикалық шығармашылық әрекетінде өзін - өзі
жетілдіруі, педагогикалық мәдениетті қалыптастыруы.
Кәсіби – педагогикалық мәдениеттің құрлымы:
Аксиологиялық компонент :
Технологиялық компонент:
Тұлғалық - шығармашылық компонент:
3 Модуль ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНДАҒЫ ОҚЫТУШЫНЫҢ ЖЕКЕ ЖӘНЕ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ІС-
ӘРЕКЕТІ
6Тақырып. Педагогикалық әрекеттің мәні мен құрылымы 1 сағат
Мақсаты: болашақ жоғары мектеп оқытушыларына педагогикалық іс-әрекеттің
мәні мен құрылымын түсіндіру
Жоспары:
1. Педагогикалық іс-әрекет ұғымына түсінік .
2. Педагогикалық болжам жасаудың маңыздылығы
негізгі ұғымдар: педагогикалық іс-әрекет, тұлғаның білімділігі,
диагностика, педагогикалық болжам, педагогикалық ситуация және т.б.
Дәрістің қысқаша мазмұны
Педагогикалық іс-әрекет ұғымына түсінік .
Қоғамдық (әлеуметтік) тәрбие – бұл "адам-адам" қатынастары желісінде
жүргізілетін тәрбие, яғни тікелей адам аралық байланыстар мен осы мақсатқа
арнайы ұйымдастырылған қоғамдық мекемелер (қайырымдылық қорлары, ұйымдары,
қоғамдар бірлестіктер т.б.) тарапынан болатын істер.
Педагогикалық іс-әрекеттің нәтижесі мінез-құлық, әрекет пен қарым-
қатынаста екі жақты өзгерісі болатын педагог пен тәрбиеленушінің арнайы
келсімі.
Педагогикалық әрекеттестік келесі құрылым арқылы жүзеге асырылады:
1) мақсатқа бағытталған педагогикалық әсер ету;
2) тәрбиеленушінің әлеуметтік-мәдени тәжірибелерінің әр түрлі
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz