Аймақтық саясат құрылымы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе 3

1. Қазақстан Республикасының экономикасын аймақтық
басқарудың теориялық және әдістемелік аспектілері

1. 1 Қазақстан Республикасының экономикасын мемлекеттік

аймақтық басқару негіздері5

Қазақстандағы аймақтық экономикалық саясат түсінігі және

мәні. 9

Қазақстан Республикасындағы аймақтық дамытуды мемлекеттік

реттеу15

2. Алматы қаласындағы экономиканы мемлекеттiк реттеу

ерекшелiктерi

2. 1 Алматы қаласының экономикалық даму жағдайын талдау19

2. 2 Алматы қаласының экономикалық жағдайын көтеруге арналған
стратегиялық жоспарлар мен жобалар22

2. 3 Аймақ экономикасының инвестициялау ерекшеліктері мен
мәселелері27

3. Аймақтағы экономиканы мемлекеттік реттеуді

жетілдіру

3. 1 Қазақстан Республикасындағы аймақтық басқару механизмін
жетілдіру жолдары31

Аймақтық дамудың негізгі басымдылықты бағыттарын

анықтау35

Қорытынды 41

Пайдаланылған әдебиеттер 43

КІРІСПЕ

Бүгінгі күнде қазіргі экономиканы тереңінен талдау қажеттігі, оның бүтіндей сипаттамасы, тұрақтылығы, әлсіз жағдайларын анықтау қажеттілігі өзекті тапсырмалардың бірі болып тұр. Әлеуметтік- экономикалық реформаларды ғылыми негіздеу үшін нарықтық қатынастардың дамуы мен қалыптасуы жағдайында үлкен мәнге аймақтық экономика ие болып отыр.

Қазіргі кезде негізгі шаруашылық ету қызметі аймақтарда жүзеге асырылады. Оларға өздігінен әлеуметтік -экономикалық мәселелерді шешуге және аймақаралық байланыстар жасауға мүмкіндік берілген. әр аймақ еліміздегі шаруашылық кешенді белгілі бір орынды алады, осыған қоса басқа аймақтармен бүтіндей экономикалық бірлікті құрайды.

Сонымен қатар, Қазақстан Республикасындағы әр аймақтың өзіндік табиғи ресурстары, оларды орналастырудағы ерекшеліктері, ұлттық және тарихи белгілері, экономикалық даму деңгейі, өзіндік шаруашылық құрылымы бар.

Соңғы жылдары нарықтық қатынастарға өту барысында аймақтық экономиканың ерекшелігі. Аймақтың экономикалық дамуын мемлекеттік реттеу қазіргі кездегі тез арада шешуді талап ететін проблемалардың бірі болып отыр.

Аймақтық дамуын мемлекеттік реттеудің негізгі мақсаты- аймақтарға экономикалық өсуге жету арқылы бүкіл республикалық экономиканы жақсартуды қамтамасыз ету.

Қазақстанның әрбір аймағы өзіне тән табиғи ресурстарға, олардың қалыптасу ерекшеліктеріне, ұлттық немесе табиғи белгілеріне, өзінің шаруашылық құрылымына, экономикалық дамуы мен мамандандыру деңгейіне ие. Әрбір аймақ, бiрiншiден, мемлекеттің шаруашылық кешендерінің белгілі бiр орнын алса, екiншiден, ел басқа айналыммен бірігіп бүтін экономикалық бірлік құрайды. Сондықтан мемлекет туралы білім оның барлық айналымын жан- жақты зерттеуден құрылады.

Аймақ экономикалық мазмұны рационалды, ғылыми негіздерден саясат пен стратегия әзірлеуді талап етеді. Қазіргі кезде әрбір аймақтардың мүмкіншіліктері мен ерекшеліктеріне байланысты нақты экономикалық мәселелерді шешуде дифференцияланған бағытты қолдану ерекше маңызды тек аймақтың барлық табиғи, экономикалық, демографиялық, геогрфиалық және тағы басқа ерекшеліктері мен жағдайларын жан - жақты қатаң есепке алу ғана экономиканың көтерілуіне қатысты негізгі тапсырмалар мен мәселелерді шешуге мүмкіндік береді.

Бұл жұмыстың мақсаты - аймақтың әлеуметтік -экономикалық даму ерекшеліктерін ескере отырып, мемлекеттік реттеуді тиімді жүргізу жолдарын анықтау, аймақ экономикасын дамыту болып табылады.

Бұл курстық жұмысымдағы барлық аймақтар үшін жалпы аймақтық тапсырмалары:

бұл экономика құрылымын реформалауды жүзеге асыру:
жеке аймақтардағы депрессифті жағдайдан шығару:
әлеуметтік, нарықтық инфрақұрылымды дамыту:
экономиканы тұрақтандыру:
аймақаралық көлік жүйесін дамыту:
экологиялық қауіпсіз жағдай туғызу:
кәсіпкерлікті дамыту.

Жалпы, аймақтық экономиканың негізгі тапсырмасы, аймақтардың экономикалық және әлеуметтік даму стратегиясын жасап шығару болып табылады.

Курстық жұмыстың құрылымы негізінен 3 бөлімнен тұрады.

Бірінші бөлімде жалпы аймақ, аймақтық саясат түсінігі, оларды жүзеге асыру қарастырылған.

Екінші бөлімінде Алматы қаласының дербес аймақ ретінде дамуына сипаттама беріп, экономикалық даму жолына талдау жасап, экономикасын реттеу ерекшеліктері қарастырылған.

Үшінші бөлімде аймақ экономикасын жетілдіру басымдықтары жазылған және қорытынды, кіріспе, пайдалынылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

I ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЭКОНОМИКАСЫН АЙМАҚТЫҚ БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ӘДІСТЕМЕЛІК АСПЕКТІЛЕРІ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЭКОНОМИКАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК АЙМАҚТЫҚ БАСҚАРУ НЕГІЗДЕРІ

Соңғы жылдары экономиканы аймақтық басқару мағынасы көп қолданылып жүр. Қазіргі кезде, негізгі орынды әлеуметтік-экономикалық және экологиялық мақсаттар, сонымен қатар еліміздің экономикалық даму жетістіктеріне жету жолдары алады.

Аймақтық экономика - бұл экономика білім жүйесіндегі ең маңызды салалардың бірі болып тадбылады. Аймақтық экономикалық пәні, Қазақстан Республикасының өндіргіш күштерін әлеуметтік-экономикалық аумақтық орналастыру және оның экономикалық салаларын дамыту, аймақтардың маңызды табиғи-экономикалық, демографиялық және экологиялық ерекшеліктерін, оған қоса аймақаралық, ішкі аймақтық және мемлекетаралық экономикалық байланыстарды зерттейді. Басқаша айтқанда, аймақтық экономиканы зерттеудің маңызды құралы болып қоғамдық ұдайы өндірістің кеңістіктік аспектісін зерттеу болып саналады.

Аймақтық экономика білімнің ғылым саласы ретінде, аймақтық аспетіде әлеуметтік инфрақұрылымының және өндіргіш күштердің барлық элементтерінің қағидаларын, заңдылықтарын зерттеумен, талдаумен және болжаумен айналысады, сонымен қатар экологиялық талаптары мен әлеуметтік-экономикалық дамытудың жалпы стратегиясын қосқанда өндіргіш күштерді орналастыру бағыттарын негіздеумен; республика мен аймақ экономикасын және аймақаралық экономикалық байланыстарын зерттекмен, шаруашылық аумақтық ұйымын зерттекмен айналысады.

Аймақтық экономика Қазақстанның табиғи ресурстық потенциалын, оның аймақтарын, тұрғындарын, еңбек ресурсын және қазіргі демографиялық проблемаларын қарастырады, сонымен қатар нарықтық қатынастардың құрылу және оның аймақтарының экономикалық деңгейін талдайды. Әлемдік шаруашылық жүйесінде еліміздің алатын орнын, экономикасының құрылмдылық қайта құру бағытын, нарыққа өту кезіндегі өндіргіш күшті орналастыру факторларын анықтайды және шаруашылық құрылымын зерттеп, оны тиімді пайдалану жолдарын қарастырады/1/.

Аймақтық экономика анықтамасына келмес бұрын, бірінші территория аймақ деген ұғымдарға түсінік беріп өтелік. Территория - бұл географиялық жағдаймен және тағы басқа да белгіленген белгілі бір территорияны сипаттайтын, жердің беткі қатты шектелген бөлігі. әртүрлі белгілері бойынша басқалардан ерекшеліктерін және оның элементтерін құрайтын өзара байланысты бүтінділікке ие территорияны анықтайды.

Аймақ территориядан белгілі бір мақсаттары жәнее тапсыриаларымен ерекшеленеді. Әр ғылымда аймақты бөлуде өзінің критериялары қолданылады:

экономикалық-әкімшіліе басқару диспозициясы;
еңбекті аумақтық бөлудегі рөлі;
әлеуметтік-экономикалық роблемаларды шешу;
экономикалық кеңістік - бұл олармен байланысы: жергілікті пунктер, егістік, жерді иелену, көлік инженерлік торабы және тағы басқа.

Әр аймақтың сыртқы экономикалық кеңістікпен байланысты өзіндік экономикалық кеңістіктің сапасы келесідей сипаттамалармен анықталады:

тығыздық ( халық саны, жалпы ішкі өнім, негізгі капитал, табиғи ресурстар) ;
орналастыру (тең көрсеткіштер, халықты бөлу, экономикалық қызмет) ;
байланыстылық (экономикалық байланыстардың қарқындылығы, тауар, капитал, еңбек қозғалысының жағдайы) .

Аймақтық экономика - бұл табиғи экологиялық жағдайлармен тығыз байланысты, еліміздің тнрриториясының және оның аймақтарының әлеуметтік-экономикалық процестерін, өндіргіш күштерді орналастыру және дамытуды зерттейтін ғылым саласы болып табылады /2/.

Соңғы жылдары нарықтық қатынастарға өту барысында аймақтық экономиканы дамыту мәселесіне көп көңіл бөлінуде. Қайта құру процестерде туындайтын барлық проблемалар аймақтық факторлар мен жағдайлардың іс-әрекетімен тығыз байланысты. Аймақтық экономиканы дамыту мақсаты, тек әлеуметтік бағытталған ғана емес, мемлекетпен ретелетін нарық қүру болып табылады. Осындай реттеу жалпы аймақтың халық шаруашылығының тиімді қызмет ету жағдайын жасау керек. Ең алдымен, бұл тиімді, яғни аймақтың мамандануы, еңбек ресурстарын пайдалану және шығынды минималдау мен табиғи жағдайларға байланысты.

Аймақтық экономика өзінің зерттеулерінде ғылыми әдістер кешенін қолданады, оның ішінде баланстық әдіс маңызды болып табылады. Салалық және аймақтық баланс жасау нарықтық маманданған салалар, территориялық кешенді толықтырушы, яғни алдағы салалардың да, халықтың қажеттілігін қамтамасыз ететін, салалар және қызмет сферасындағы салалар арасындағы дұрыс қатынасты таңдаға мүмкіндік береді. Баланстар (тепе-теңдіктер) санымен қатар тиімді аймақаралық және аймақ ішіндегі байланыстарды дайындау үшін де қажет. Кәсіпорын жылжуын экономикалық негіздеу (кәсіорынды құрал-жабдықпен қамту, құрылыс орнын анықтау, оны шикізатпен, энергиямен, сумен, жылумен, еңбек және басқа ресурстармен қамтамасыз ету есебін жұргізу үшін аймақ таңдау) баланстық әдістің мазмұнын құрайды. Аймақ экономикасының негізгі аймақтық өндіріс және өнімнің негізгі түрлерін тұтыну тепе-теңдігі (балансы) кіреді.

Аймақтық байланыстарды құру үшін өнделетін әдістер қолданатын үлкен жобалы жұмыстар мен эксепдициялар алдын-ала жүргізілуі тиіс. Салалық және аймақтық баланстар құру аймақтың кешенді даму деңгейін, оның дамуындағы диспропорциялардың болуын анықтауға мүмкіндік береді.

Нарықтық жағдайда аймақтардың рөлі және қызметі халықтың өмірінің қызметі арасында экономикалық қатынастар қалыптастыруда көрінеді. А. К. Осипов аймақтық рөлін толығырақ сипаттап, оның қызметтерін бөлді:

институтционалды қызметтер- бір жағынан экономикалық дербесті, екінші жағынан, халыққа еркін өмір сүру, қай жерде өміп сүруінен тәуелсіз және әлеуметтік және заңды қорғамауына конституциялық құқықты кепілдейтін, мемлекеттің жалпы экономикалық бірлігінің саясатын анықтайды;
экономикалық қызметтерді, елдің ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, экономикалық қызметті еркін жүзеге асыруға мүмкіндік және жағдай туғызуға бағытталған;
әлеуметтік қызметтері, халықтың әлеуметтік дамуын, аймаққа экономикалық потенциалын қамтамасыз ету мүмкіндіктері мен құқығын кепіл етеді;
экологиялық қызметтері, халықтың дұрыс өмір сүруін қамтамасыз етеді, табиғи қорғау және басқа да қоршаған ортаны жақсарту бойынша шараларды жүзеге асырады /4/.

Қазіргі кезде аймақтық деңгейде басқарудың қызметтері мен әдістері экономикалық, әлеуметтік, әкімшілдік бағыттардың бірігуіне негізделеді.

Реттеудің нарықтық әдістері жалпы танылған маркетинг жүйесі мен экономикалық тұтқалары мен ынталары арқылы мемлекеттік реттеуден шығады.

Мақсаттар мен тапсырмалар жүйесі көзқарасынан қарайтын болсақ, аймақтық экономика өзінің мазмұны бойынша қайшы, ал ең алдымен жалпы республиканың мүддесі үшін дамиды. Аймақтық экономиканы зерттеудегі басты артықшылықтары аймақтардың экономикасына әсер ететін процестерді білу, әсіресе: еңбек бөлінісін жетілдіру, аймақтық шаруашылықтарды территориялдық ұйымдастыру, экономика құрылымдық қайта құру, халықаралық қауымдастықты және жеке аймақтардың өндіргіш күштерін орналастыруды дамыту болып табылады. Нарықтық қатынастардың құрылуы және даму барысында мамандану және шаруашылықтың кешенді дамуы деген түсінік қалыптасады, яғни қазіргі кезде Қазақстанның жалпы шаруашылық кешенінің қызмет етуін жақсарту үшін әр аймақтың жинақ қорын көтеру ғана емес, сонымен қатар әрбір аймақ тұрғындарының мүдделерін біршама толық қанағаттандыруды қамтамасыз ету қажет.

Аймақтардың дамуын болжау әдістемесі 15 жылға дейінгі кезеңді қамтитын өндіргіш күшті орналастыру мендамытуды ретроспективті талдаудың міндетті түрде жүргілуін қарастыруы керек. Бұл әдісте ретроспективті кезеңде аймақтардың әлеуметтік даму аспектілерін бағалау, ішкі аймақтық дифференциясын ескере отырып маңызды әлеуметтік бағдарламаларды жүзеге асыру деңгейі қарастырылуы тиіс. Табиғи, экономикалық және ғылыми ерекшеліктерін ескеріп халықтың өмір сүру деңгейі баңалануы тиісті.

Экономикалық талдаудың басты бағыттары болып депрессивті зоналар мен экономикалық өсуі тез территориялардың пайда болуы, аймақтық шаруашылық кешенін құру және аймақтық ресурстарды пайдалану тиімділігіне нарықтық маманданудың әсер етуін анықтау болып табылады.

Аймақтық экономиканың негізгі тапсырмасы аймақтардың экономикалық және әлеуметтік даму стратегиясын жасап шығару болып табылады.

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ АЙМАҚТЫҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ САЯСАТ ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ МӘНІ

Қазіргі экономикалық әдебиеттерде нарыққа өту барысында аймақтық экономикалық саясат мәселелеріне көп көңіл бөлінеді. Бірақ, аймақ саясаты аймақтық экономикалық саясаттың нақты бір көзқарасы жоқ десек болады.

Аймақтық саясат - көпмағыналы ұғым, әртүрлі мәндерде кеңінен қолданылады. Көбінесе осы ұғым қолданылатын сипаттамадағы негізгі 3 проблемаларды көрсетуге болады:

Билік және атқарушы органдар және биліктің аймақтық органдары арасындағы әртүрлі түрдегі қарым-қатынастарды сипаттау;
Кәсіпкерлік және өмір деңгейі жағдайында мағыналы аймақтық өзгешіліктерді игеру мақсатымен және территориялдық құрылымды дамытуға мемлекеттің араласуы;
Аймақтық және саясатын сипаттауда: әлеуметтік, экономикалық, өндірістік, аймақтық және тағы басқалар .

В. С. Жихаревич келесідей анықтама береді: “ экономикалық саясат - құрастырылған мақсаттарға жету мүддесінде аймақта өткізілген белгілі бір концепцияны, экономикаға реттеуші әсер етуші”. Аймақтық экономикалық саясат үш құраушылардан тұрады: субъект, объект және мақсаттар. Аймақтардың өздерімен жүргізілген аймақтық саясат - бұл нақты бір территорияда жергілікті жағдайларды қосқанда кеңістіктегі тараптайтын сферасының барлық элементтердің өзара және келісілген бұзылмайтын дамыту үшін жасалуы тиіс. Мемлекеттік аймақтық саясат жерлерде аймақтық саясаттық қабілетсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған. Аймақтық саясаттың объектісі - аймақ арасындағы өзара байланытар және қатынастар.

Қазақстанның басты аймақтық мүддесі қазіргі кезде, жергілікті құрылымдарды қолдау ретінде, Қазақстан Республикасының әрбір аймағы өзінің ішкі потенциалын максималды қолдануы және мемлекеттік көмек мүмкіндіктеріне көп сенбей жалпы қазақстандық жағдайлар құру болып табылады.

Орталық үкімет аймақтық саясаты елімізді дамытудың жалпы ұлттық мақсаттары шегінде жүзеге асырылады және экономика жағдайына тәуелді. Экономикалық дағдарыс кезеңінде экономикалық мақсаттарды иеленеді, экономикалық өсу кезеңінде - әлеуметтік мақсаттар болады. Қазіргі уақытта, Қазақстан үшін аймақтық даму мақсаттарына төмендегідей түрлерін пайдалану пайдалы және мүмкін болып есептеледі:

1. Әр аймақтағы халықтың тұрмыс-жағдайы деңгейін теңестіру . Еліміздегі жүргізілген реформалар аймақтық бөліністердің тез көтерілуіне әкелді.

Аймақтық экономикасын дамыту ерекшеліктеріне төмендегідей негізгі факторлар әсер етеді:

өнеркәсіптік дамудың табиғи-шикізаттық база спецификасы;
еңбек потенциалының сипаты және тұрғындары;
аймақтық шаруашылық жинақталған құрылымы;
аймақтың шаруашылық жағдайда жиналған дәстүрлері;
еліміздің басқа аймақтарымен экономикалық байланыстарды дамытудың болмауы немесе қолда бар мүмкіндіктері.

Аймақтық даму мақсаты- дипрессивті аймақтарды құрылымдық қайта құру. Бірінші мақсаттан айырмашылығы теңестіру саясаты жалпы барлық мемлекет үшін жүргізілетінімен ерекшеленеді. Депресивті аймақтарды қөұрылымдық қай құру тек ірі жалпы мемлекеттік юағдарлама көмегімен жүзеге асырылады, кейбір аймақтарда бұл тапсырманы орындай үшін қажет ресурстардың жетіспеушілігі болады. Мемлекеттің негізгі функциясы, артта қалған территорияларды жоғары дамудағы аймақтардың деңгейіне дейін көтерілу, бірақ халықтар зардап шекпеуі тиіс.
Аймақтардың кешенді дамуыбірдей деңгейде жалпы мемлекеттік сияқты экономикалық дамудың жеке аймақтық мақсатымен сәйкес келеді. Жергілікті аймақтық мүдделер берілген территорияның барлық элементтерінің тепе-теңдік дамуымен келісіледі.
Тұрақты экономикалық өсуді қамтамасыз ету. Бірақ бұл мақсатты жүзеге асыруда ауырлық түсіп тұрған аймақтарға экономикалық өсуді көтеру қажеттілігін ұмытпау керек .

Мемлекеттің аймақтық саясаты - мемлекет пен аймақ арасындағы өзара қатырастар ретінде әсер ететін және кеңістіктік, аймақтық аспектіде еліміздің экологиялық. әлеуметтік, экономикалық, саяси басқару бойынша қызмет сферасы болып табылады.

Аймақтық саясаттың мәні және тапсырмалары бар және оларды жүзеге асырудың тәжірибелік жолдарының көзқарастары бар. Аймақтық саясат тапсырмаларын нақты қою үшін еліміздің кеңістікті айырмашылық себептерін көрсету қажет. Оларға жататындар төмендегідей:

еліміздің жеке аймақтарындағы кәсіпкерлікті және табиғи-климаттық жағдайының айырмашылығы;
аймақтың продуктивтілігін анықтайтын табиғи ресурстарды пайдалану бағыты, саласы және масштабы. Бұл фактор тек ауыл шаруашылық, пайдалы қазбаларды шығару ғана емес, өнеркәсіпті орналастыру жағдайына және халықтың өмір сүру жағдайын ұйымдастыруға да әсер етеді;
аймақтың терең немесе қатпарлы жағдайы, соның әсерінен көлік шығыны, баға өсуіне әкеледі. Бұл аймақтың көлік және байланыс қызметтерінің нашарлығына оның экономикалық дамуын қиындатады;
инновация енгізумен артта қалуы, өндірістің ескі құрылымы;
агромеграциондық артықшылық (аймақтағы салааралық байланыстардың қиылуы) және агромеграциондық жетіспеушіліктер (қайта орналастыру) ;
елдің экономикалық дамудағы тенденциясы;
тауар өндірісіне әсер ететін технологиялық даму стадиясы;
жалпы және аймақтық саясаттың формалары, саяси жағдайы; институтционалды факторы: аймақтық автономия деңгейі, аймақтық даму тарихы және басқалары;
орналастырудың физикалық факторлары: аэропорт, көлік жүйесі, өндірістік алаңдардың бар болуы немесе жоқ болуы, байланыс жүйелерін қамтамасыз етілуі, өндірістік инфроқұрылым;
жергілікті кәсіпкерлермен негізделген фирманы үлкен сыртқы бақылау немесе фирманың шағын салмақ үлесі;
әлеуметтік-мәдени факторлар: урбанизация деңгейі, халықтың білім деңгейі, ғылыми орталықтардың бар болуы және тағы басқа;
орталықпен жүргізілетін экономикалық макросаясатты жүргізудің аймақтық есепке алынбауы;
орталық пен аймақ арасындағы құқықтары мен міндеттерін шектеу процестерінің аяқталмауы;
аймақтық жүйеде және жеке аймақ арасында халық кірістерінің диференциа процессінің бақыланбауы.

Нарықтық қатынастар экономикалық елдерде аймақтық дамытуда мемлекеттің араласуының екі негізгі мақсатын бөліп қарастырады:

“әділдік”, яғни барлық аймақ тұрғындары жақсы тұрмыс-жағдайға жетудің тең мүмкіндіктерінде экономикалық қызметті орналастыру болып табылады;
“тиімділік”, жалпы ұлттың тұрмыс-жағдайы мақсатында әр аймақтың өндірістік потенциалын тиімді пайдалануды талап етіледі. Бұл екі мақсат қарама-қайшы да біріңғай да болуы мүмкін. Мысалы, экономикалық өсу кезеңінде бірінші мақсат болса, дағдарыс кезеңінде - екінші мақсатты қолданады.

Кесте 1

Аймақтық саясат құрылымы

Қазақстанның аймақтық экономикалық саясаты унитарлық мемлекет саясаты ретінде құрылуы керек, бірақ, бұған қоса федеративті мемлекеттердің аймақтық саясат қағидаларымен сәйкес келуі қажет.

Біріншіден , аймақтық экономикалық саясат, орталық үкіметпен сияқты аймақтық биліктерімен де жүргізілуі тиіс. Бізге белгілі қазіргі кезде негізі пайда өндіруші салаларда, әсіресе отын-энергетикалық кешенінде қалыптасады. Тек орталық үкіметте жалпы елдің экономикалық өсуді ынталандыру, жалпы әлеуметтік шиеленісуді азайту үшін аймақ және сала арасындағы пайданы тиімді қайта бөлуді, елдің экономикалық дамудағы терең аймақтық және салалық диспропорцияны қысқартуға мүмкіндік беретін тұрақты экономикалық өсу траекториясына шығуға, республиканың іс белсенділігін дамытуды көздейді. Сондықтан, Қазақстанның қазіргі даму этапының проблемасы болып аймақтық экономикалық саясат шығару және механизмдерін жасау болып табылады.

Екіншіден , барлық аймақтарда жалпы мемлекеттік қаржылық ресурстарына қол жеткізу және тең құқық болуы керек, сонымен қатар, макроқұралдарды пайдалануда тең құқықтық монетарлы, фискалды және сауда саясаты болуы тиіс.

Аймақтық экономикалық саясат құжаттарымен шешуге мүмкін болатын Қазақстанның қазіргі даму этапының негізгі проблемаларына біздің көзқарасымызға байланысты төмендегілер жатады:

орталық Үкіметпен жүргізілген экономикалық реформалар шараларының жергілікті жағдайларына адаптация;
Қазақстан Үкіметі, аймақтық биліктермен аймақтық экономикалық саясат координациясы;
әлеуметтік-экономикалық жағдайларды тұрақтандыру және экономикалық көтерілу траекториясына шығу;
кәсіпкерлікті дамыту және өмір сүру қызметі жағдайында аймақтық айырмашылық минимумына мәліметтер жинау /7/.

Нарықтық жағдайларда бірінші екі проблема макросаясат пен координация қаражаттарымен, ал кейінгі екеуі макро-микросаясат қаражатымен шешіледі. Егер Үкімет макроэкономикалық саясатты жүргізудегі аймақтық ерекшеліктеріне көңіл аудармаса, әлсіз аймақтық экономикалық саясат жүргізеді, осыған орай аймақтар территориалды немесе басқа да мүдделері бойынша бірігуді бастайды. Еліміздің аймақтық экономикалық саясатын құруда “донор” және “реципиент” аймақтардың қарсылығының пайда болуына жол бермеу керек, әйтпесе ол бірлік экономикалық кеңістіктің құлдырауына әкелуі мүмкін, соңында Қазақстанның бүтінділігі мен мемлекеттігінің құлдырауына әкеліп соғады.

Аймақтық саясаттың мақсатты функциясы ең алдымен экономиканың қайта құрулар және экономиканың құрылымдық қайта құруларынан шығады. Экономиканы реформалау кезіндегі экономикалық реформалар тереңдігін және әлеуметтік-экономикалық жағдайын сипаттайтын негізгі параметрлері бойынша аймақ дифференциациясы болады, ресурстарды территориалды қайта бөлуде жабық каналдар, бірінші кезекте қаржылық жаңай туады. Осы аймақтарда процестердің нәтижесінде басқа аймақтардың сәйкесінше тездетілген дамуда барлық әлеуметтік-экономикалық сфераның құлдырауына әкелуі мүмкін.

Экономикалық мақсаттар негізінен өндіргіш күштерді орналастыру факторы ретінде инвестицияны орналастыруды мемлекеттік реттеуден тұрады, осыған орай мемлекеттің рөлі өндіріс факторының мағынасы қаншама көп болса, соншама жоғары болады.

Әлеуметтік мақсат экономикалық мақсаттармен тікелей байланысты, олардың жетістігіне мемлекет пен аймақтардың әлеуметтік-экономикалық даму стратегиясының негізгі мақсаты бағытталған. Әлеуметтік мақсаттарға жетуде мемлекеттің рөлі әлеуметтік әділдік және азаматтардың теңдігі ретіндегі демографиялық қоғамның осындай қағидаларынан тікелей шығады.

Экономикалық саясат , еліміздің және оның жеке бөліктерінің экономикалық жағдайын қамтамасыз ету және қойылған даму мақсаттарына жетуге әсер беретін проблемаларды шешу болып табылады. Ал, аймақтық саясаттың мәні жалпы ұлттық мақсаттарға жету үшін аймақтық дамуды басқару қатынастарынан тұрады.

Экономикалық теорияда 2 деңгейі бар, яғни