Соя жылу сүйгіш өсімдік

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

Білім және ғылым министрлігі Қазақстан Республикасы
М.Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті
Агротехнологиялық Факультеті
"Агрономия және орман шаруашылығы" кафедрасы

ЕСЕП
диплом алды тәжірибе бойынша 4
(қашықтықтан оқыту)

Мамандық шифры
5В080100
Оқу түрі
күндізгі
Топ
А-16каз

Орындаған Якубова М.Қ

Жетекші Қаңтарбаева Э.Е

Петропавл қаласы
2020 жыл

Мазмұны:
Кіріспе 3
1. ЖШС Ордабасы агрофирмасына жалпы сипаттама 5
2. ЖШС "Ордабасы" топырақ сипаттамасы 7
3. ЖШС "Ордабасы" климат жағдайы 9
4. ЖШС "Ордабасы" агрофирмасында өсірілетін негізгі дақылдар: күріш, соя және жүгері дақылдарының өсіру технологиясы 11
4.1 Ауыспалы егіс 13
4.2 ЖШС Ордабасы агрофирмасында дақылдарды өсіру, топырақ өңдеу және тыңайтқыштар қолдану 15
4.3 Тұқым себу 21
4.4 ЖШС "Ордабасы" фирмасындағы күріш, соя және жүгерінің арамшөптері, зиянкестері және аурулары, олармен күресу жолдары 22
4.5 Ауыл шаруашылық дақылдардың технологиялық картасы 31
4.6 Суару жүйесі 37
5. Қоршаған ортаны қорғау және техникалық қауіпсіздік 44
ҚОРЫТЫНДЫ 47
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 49

Кіріспе
Қызылорда облысының орталық бөлігіндегі 100шайырдың мекені атанған ,тарихы терең киелі Қармақшы облыстың алға ұстар аудандарының бірі. Аудандағы 29 елді мекен 14 ауылдық әкімшілік округке біріктірілген. Ауданға қарасты ауылдардағы 9 шаруа қожалықтары қазіргі таңда күріш өсірумен айналысады. Ауыл шаруашылығы ел экономикасының маңызды секторы болып тұрған шақта, Қызылорда облысы диқандарының қамбаға тонналап құйып жатқан сыр салысын өсірудегі еңбектері ерен. Мемлекеттің әрі бизнестің қаражатын босқа шашпау үшін сыр диқандары Сан емес, сапа қағидатымен жүруге бел байлаған. Өнім сапасын арттыру - бүгінгі күннің аса маңызды міндеті.
Облыстың күріш шаруашылығына мамандануына байланысты, топырақ пен климат ерекшелігіне және басқада жағдайларды ескере отырып табиғи суармалы егістік жерлерді үш табиғи сілемге бөліп қарастыруға болады: Жаңақорған-Шиелі, Қызылорда және Қазалы-Арал. Облыстағы жалпы жер қорының 9193,0 мың га немесе 74,0 % жер көлемі суландырылатын жайылымдық жерлер болып табылады. Жер өндiрiс қорының көзi, әрi өндiрiстi орналастыру ортасы ретiнде өндiрiстiң барлық саласына қатысты. Өндiрiстiң даму қарқыны артқан сайын жер байлығын, жер қорын пайдалану мөлшерi де өсiп келедi. Осы уақытта егістік жерлердің көлемі 129,5 гектарға ұлғайған.
Облыс аумағындағы табиғи-экономикалық жағдайдың әр түрлі болуы, ауыл шаруашылықтық өндірісті орналастыруға мамандануға байланысты.
Солтүстік зонадағы соңғы жылдары суарылатын аймақтардағы күріш пен басқа дақылдардың егістік көлемі ұлғайды.
Оңтүстік зона температураның қолайлылығына байланысты шаруашылыққа жайлы. Көкөніс-бақша, жеміс - жидек, майлы және техникалық дақылдарды өсіру жолға қойылған. Қазіргі таңда осыған байланысты күріш дақылымен бірге мақта өсіру де қолға алынып жатыр.
Орталық зонада шаруашылықты дамытуға қолайлы болғандықтан күріш және де басқа астық дақылдары, майлы , техникалық, бақша дақылдары егіледі.
Жер шарында өсірілетін дәнді дақылдардың арасында күріш себу алаңы бойынша да, өнімділігі бойынша да екінші орынды алады. Күріш-Жер шарының жартысына жуығы негізгі азық-түлік. Оның астығынан алынатын жарма-Оңтүстік және Оңтүстік-Шығыс Азия тұрғындары тағамының басты көзі. Мұнда күрішті тұтыну жылына жан басына шаққанда орташа есеппен 100 кг-ға жетеді. Әлемнің осы өңірлерінің халықтары үшін күріштің маңыздылығы сонша оған "дгананга" атау берген. Бұл сөзді ежелгі атаудан аударар болсақ "адамның тамақтануының негізі" дегенді білдіреді.
Бүгінгі таңда 1 гектар күріштің орташа өнімділігі гектарына 46 центнер болса, еңбекшіл сыр диқандары 2017 жылы гектарына 41,9 центнер өнім алып, рекордтық межеге қол жеткізген болатын. Ал, өткен жылдың есебі бойынша Қызылорда облысы ауыл шаруашлығына айтарлықтай қуаныш сыйлады. (423,6 мың тонна, гектарынан 50,5 центнер). Ауылшаруашылық тауарларын өндірушілердің пікірінше, биылғы жиналатын өнім өткен жылға қарағанда ең кем дегенде 10%-ға жоғары болмақ!
Ғылыми негізделген ауыспалы егістерді енгізу нәтижесінде топырақтың қатпарлануы бұрын бұл жерде өсіріле алмаған дақылдардың ішінен күрішті өсіруге мүмкіндік берді. Өнімді емес батпақты және тұздалған жерлерді қарқынды пайдалануға енгізу күріш өндірісін күрт арттыруға мүмкіндік берді. Елімізде күріш өсіру технологиясы әзірленіп, кеңінен қолданылады, оны қатаң сақтау күріш себудің барлық аймақтарында жоғары және тұрақты өнім алуға кепілдік береді. Жаңа сорттарды, тыңайтқыштарды және күрішті арамшөптерден, аурулар мен зиянкестерден қорғау жүйелерін, бригадалық және звенолы еңбекті ұйымдастыру, күріш жүргізушілерді материалдық ынталандыру шараларын енгізу, суару жүйелерін жетілдіру осы дақылдың өнімділігін едәуір арттыруға мүмкіндік берді.

ЖШС Ордабасы агрофирмасына жалпы сипаттама
Дипломалды іс-тәжірибе жұмысы 6 сәуір айынан бастап ЖШС Ордабасы шаруақожалығында жүргізілді. Шаруа қожалық 2018 жылы құрылған.ЖШС Ордабасы Қызылорда облысы, Қармақшы ауданы , қалашы Ақжар ауылында орналасқан, жекеменшік болып саналады. Негізі бағыты - Өсімдік шаруашылығы оның ішінде күріш, соя және жүгері дақылдарының тұқымын өндіру, жылдан бастап дақылдардың вируссыз жоғары сапалы тұқымын өндіретін биотехнологиялық лаборатория жұмыс істейді.Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы Министрінің бұйрығымен 2019 жылдан дақылдардың тұқымын өндіруші және сатушы мәртебесі берілді. Шаруақожалық ауылшаруашылығын дамытып ,өнім көлемін арттыруда.
Ордабасы шаруа қожалығындағы ауыл шаруашылық машиналары:
БТЗ,К-701,ДТ-5,МТЗ-80, СЗ-3,6 және Джондир машиналары.
Сонымен қоса Израильдің технолгиялары бойынша дақылдарды өсіруге арналған техникалар:Трактор ФИАТ,Культиватор КНО-3,Ботва резка КИР-1,5 Б,Автомашины МАЙ.
Жер көлемі- 700 га .Астық дәнді дақылдар үшін- 700 га.Оның ішінде:
Күріш -100 га
Соя - 100 га
жүгері-100 га,басқада дақылдармен мал шаруашылығы үшін-80 га.
Шаруа қожалық басшысы: Әбдуәли Гүлназ Әбдуәлиқызы -Аграном.
Тел:8-702-685-12-17.
Ғылыми жетекшісі :Якубова Меруерт Қуатқызы -Ауыл шаруашылық ғылымының докторы.
Бас Аграном:Умарова Құндыз Қадірәліқызы - Ауыл шаруашылық ғылымының докторы.
Шаруа қожалық құрылған жылы 4 жұмыскер жұмыс істесе ,қазіргі таңда 65 жұмыскер жұмыс істейді, маусымдық жұмыстарда 150-200 адамға дейін жетеді. Жұмыскерлердің орташа жалақысы-100000 теңге. Қармақшы ауданында Ордабасы қожалығы өз жемісін беріп келеді. Шаруашылықтың негізгі мақсаты-өз өнімдерімен бүкіл Қазақстанның облыстарын, аудандарын қамтамасыз ету.Сонымен бірге шаруашылық қызметінің ұлғайтуды қалайды,Қазақстан экономикасының аграрлық секторының дамуына жағдай туғызуды,жақсы атаққа ілігуге әрекет етеді.

ШТАТ КЕСТЕСІ

Әкімшілік басқару аппараты бойынша

Қызметі
Адам саны
Негізгі айлығы тенге
30% экол. коэф. тенге
Айлық еңбек ақы тенге
Айы
Жылдық еңбек ақы тенге
Директор
1
96 448
28 934
125 382
12
1 504 584
Бас бухгалтер
1
89 660
26 898
116 558
12
1 398 696
Бас агроном
1
89 660
26 898
116 558
9
1 049 022
Бас инженер
1
89 660
26 898
116 558
9
1 049 022
Экономист,кадр маманы
1
67 033
20 110
87 143
12
1 045 716
Гидротехник
1
67 033
20 110
87 143
9
784 287
Орталық қойма меңгерушісі
1
67 033
20 110
87 143
9
784 287
Бригадир бригада 1
1
69 231
20 769
90 000
9
810 000
Бригадир бригада 2
1
69 231
20 769
90 000
9
810 000
Штат бойынша жинағы :
9
704 989
211 496
916 485

9 235 614

Бас бухгалтер :

Экономист :

ЖШС "Ордабасы" топырақ сипаттамасы
ЖШС Ордабасы негізгі орналасқан жері Қызылорда облысы, Қармақшы ауданы Ақжар ауылында. Шаруашылықтың топырақ-климаттық жағдайына тоқталатын болсақ, Қызылорда облысында орналасқандықтан облыстың топырақ климат жағдайына тоқталсақ. Қызылорда облысы - Арал теңізінің шығысында Сырдария өзенінің төменгі ағысы, Тұран ойпатында орналасқан. Облыс Арал теңізінің шығысында Сырдария өзенінің төменгі ағысында орналасқан. Аумақтың негізгі бөлігі Тұран ойпатында орналасқан (биіктігі 50-200 м.)
Шаруашылық аумағында шалғынды аллювиалды топырақ, шалғынды топырақ, шалғынды-батпақты топырақ, сондай-ақ қара топырақты шалғынды топырақ сияқты топырақ айырмашылығы бар.
Шалғынды-батпақты топырақтар тың жағдайда сирек кездеседі, көбінесе әр түрлі жастағы тыңайған жерлер немесе дәнді, бақша және бақша дақылдарын егумен айналысатын жерлер. Күріш еггенде олар суармалы (күріш) Батпақты топыраққа айналады. Олар әдетте Батпақты Топырақтардың әртүрлі түрлерінен, су басу және 1,5 -- 2,0 м тереңдікке топырақ суларының төмендеуі болмаған кезде , яғни Батпақты сатыға тән анаэробты үдерісті ауыстырғанда, топырақ суының деңгейінің төмендеуінен кейін болатын топырақтың кейбір құрғауы кезінде күшейтілген" аэрациямен " күшейтіледі. Жаңа су басу кезінде мұндай топырақтар қайтадан батпаққа айналады.
Негізінде суармалы (күріш) батпақты топырақтар кең таралған. Күріш астында аллювиальді-шалғынды, батпақты, шалғынды-батпақты және тақылды топырақты пайдалану кезінде пайда болады. Суғару кезінде олар тығыздалады, тұздан бірнеше жуылады, тұтандыру алады. Оларда анаэробтық процестер үстем бола бастайды және тек 1-2 см қабатта ғана суару суда ерітілген оттегі есебінен және өсімдіктер ұлпаларында ауа алмасу аэробтық процесс сақталады. Суару суының температурасы жоғарылаған кезде процесс басылады. Тұзданудың кең диапазоны бар, негізінен сульфат түрі, тек жоғары тұзданудың көлденеңінде хлорид түрі өседі. Барлық жағдайда тұздану Са және Mg басым болады. Күріш егісіне тартылған бастапқы топырақпен салыстырғанда гумустың (1,5%) төмен болуымен ерекшеленеді. Гидроморфтық топырақтың ерекше кезеңін шалғындық-батпақты топырақ құрайды (кесте 1) - суармалы егіншіліктің негізгі жер қоры тек Сырдарияның алдында ғана емес, төменгі жағында да. Бұл көбінесе әр түрлі жастағы шоғырлар. Олар қамыс астындағы тың шалғындық-батпақты топырақтар, үзік суару дақылдары астындағы шалғындық-батпақты және шалғындық-батпақты шөлейттенетін болып бөлінеді.

Қамыс астындағы тың шалғынды-батпақты топырақ маңының орталық бөлігінде, кең және жазық депрессияларда таралған. Батпақты топырағы бар кешендер құрайды және гидрологиялық режимге байланысты олардың өмір сүруінің және бір-біріне ауысуының динамикалық жүйесін бірге құрайды. Жер асты сулары -- 2-3 м тереңдікте, минералдану бойынша тұщы және сортаңды. Айқын гумус көкжиегімен ерекшеленеді. Профильдің жоғарғы бөлігінде тотығу процесі, төменгі бөлігінде -- қалпына келтіру үрдісі басым. Жеңіл саздақтан ауыр сазға дейін топырақпен салынған. Гумус мөлшері 2,7% - ға жетеді, ол профилі бойынша біркелкі бөлінген. Тұздану әлсіз, және де ең көбі профильдің жоғарғы бөлігіне негізделген, химизм бойынша хлоридті-сульфатты тұздану, катиондардан барлық жерде na басым. Механикалық құрамы бойынша олар ауыр көмірлі және сазды, гумустардың құрамында 2% - дан кем, тұздалмаған профилі бар. Сіңіру кешені негізінен Са қаныққан, mg үлесіне сіңірілген негіздер сомасының 16,3 -- 29,5% келеді,Na жоқ. Шалғынды-батпақты шөлейттенетін топырақ жер асты суларының деңгейі 2,5 м-ге дейін және одан төмен төмендеген кезде алдыңғы жерден түзіледі. Мұндай топырақтың пішіні құрғайды, тұтану жоғалады, бірақ тотық дақтар тіліктің барлық тереңдігіне тексеріледі. Гумустың құрамы 1,5% - дан төмен болмайды, ең жоғары беті бар тұздану күрт өседі. Жоғарғы қабатта натрий хлоридтері, төменгі қабатта -- сульфаттар басым. Шоғырда ұзақ уақыт болған жағдайда, осындай топыраққа айналады.

ЖШС "Ордабасы" климат жағдайы
ҚР физикалық-географиялық аудандастыру бойынша шаруашылық аумағы Қызылорда облысы Қармақшы ауданының құрамына кіреді. Ылғалдану көрсеткіші 0,25-0,35.
Қызылорда облысы вегетациялық кезеңде ең жоғары 1000-1500 мм жылдық булану шамасы бар аймаққа жатады. Булану жауын-шашыннан 10 және одан да көп есе асады. Сырдария суының жалпы шығынынан булану шығыны 0,4% құрайды. Орташа жылдық есеппен атмосфералық қысым оңтүстік-шығыстан солтүстік-батысқа ұлғаяды. Максимум қыс (қаңтар), минимум -- жаз (шілде). Ең көбі Қазалы стансасында -- 1018, ең азы ақ - құмда -- 984,9 мб.
Облыс аумағының басым бөлігінің қатты желдері бар күндердің саны 2-22, Жусалы және Злихи ауданында -- 46-65 құрайды. Жылдың жылы мезгілінде шаңды дауыл байқалады (маусымда орташа есеппен 2-20 күн, кей жерлерде 30-ға дейін). Желдің ең аз жылдамдығы жылдың жылы мезгілінде, ал ең көбі көктемде (IV -- V) және күзде (VIII -- IX) белгіленеді. Күн тәртібінде ең жоғары жылдамдықта жел күннің екінші жартысында жетеді, Кешке қарай жылдамдық төмендейді және минимум түнгі уақытқа келеді. Жел жылдамдығының артуы солтүстік-батыс бағытта, яғни жаққа қарай жүреді. Арал теңізі.
2019 жылдың жылы кезеңіндегі орташа тәуліктік ауа температурасы көпжылдық орташа мәндермен салыстырғанда 0 С көрсеткіштері (1-кесте). [2]

2-кесте- 2019 жылдың жылы кезеңіндегі орташа тәуліктік ауа температурасы көпжылдық орташа мәндермен салыстырғанда 0 С (Қазгидромет РМК Қызылорда облысы бойынша деректер).
Жыл
Айлар
Жалпы көрсеткіш t[0]
апрель-сентябрь

IV
V
VI
VII
VIII
IX

2019 (min)
2019 (max)
+23,
+25
+30,
+32
+31,
+32
+34,
+36
+33,
+34
+30,
+31
+181 t[0]
+ 190 t[0]

ЖШС "Ордабасы" агрофирмасында өсірілетін негізгі дақылдар: күріш, соя және жүгері дақылдарының өсіру технологиясы
ЖШС "Ордабасы" шаруашылығы 2020 жылы күріш, соя және жүгері дақылдарын егуді алға қойып отыр. Жалпы алғанда бұл дақылдар шаруашылығымызда алдлыңғы жылдары күріш ауысрпалы егісінде алғы дақыл ретінде егіліп шаруашылықтағы барлық жұмысшылармен агрономдардың арқасында қажет кезінде нақты шараларды қолданудың арқасында жемісін көрген болатын.
Жүгері. Дүние жүзінде жиналатын жүгері дәні өнімінің 20-25%-ы азық-түлік ретінде ең көп пайдаланылатын дақыл болып есептеледі. Жүгері дәнінен ұн,жарма, барлығы 250-ден астам тағам түрлері дайындалады. Дән құрамында ақуыз, көмірсулар, майлар, күлді заттардан басқа ферменттер мен витаминдер бар. Ферменттер тұқымдағы қоректік заттар қорын өніп келе жатқан ұрыққа сіңімді жағдайға дейін ыдыратады. Негізгі ферменттер: диастаз көмірсуларды ыдыратып (крахмалды қантқа дейін), лииаза, майларды ыдырататын, ақуыз заттарды өзгертетін- протеолетикалық ферменттер, тотықтырушы ферменттер- пероксидаза. Витаминдер- адам, жануарлар, өсімдіктер өмірінде маңызды рөл атқаратын күрделі және әртүрлі химиялық қосындылар. Жүгері дәнінде В витаминінің кешені (В1, В2, Р Р, В6) және А провитамині кездеседі.
Жүгері топырақ құнарлылығына жоғары талап қояды және тыңайтқыштар бергенді жақсы көретін дақыл. Жүгеріден ең мол өнім, құнарлы топырақта жоғары агротехникада алынады. Жүгеріге құрылымды қара топырақтар мен қара-қоңыр топырақтар және өте құнарлы және сіңімді өзен арналарының топырақтары жақсы. Топырақ ерітіндісінің оңтайлы реакциясы - бейтарап және әлсіз сілтілі (рН 5,5-7,0). Қышқыл, өте тұзды және батпақтануға бейім топырақтарда жүгері өсіруге болмайды. Жүгері тұқымының жылдам өнуі үшін топырақта жақсы аэрация болуы керек, өйткені оны үлкен ұрығы өну үшін оттегін көп қажет етеді. Топырақта ауаның мөлшері 18-20%-дан төмен болмағаны дұрыс
Соя жылу сүйгіш өсімдік. Оның тұқымы 8-10 °С температура жағдайында өне бастайды, ал бірақ тұқым түскен тереңдіктегі топырақ температурасы 16-18 0С болған жағдайда, ол біркелкі және тез өнеді. Вегетациялық өсу кезеңі сорттарға байланысты әр түрлі 110 күннен 140 күнге дейін ауытқиды. Соя өсіп өну кезеңінде ылғалды өте көп қажет етеді, ол әсіресе вегетациясының екінші кезеңінде байқалады. Егер дақылды гүлдену кезінде суармаса, оның өнімділігі бірден төмендейді. Сондықтан өсіру технологиясының барлық операциялары дұрыс орындалған жағдайда, соя тұқымының өнімділігі 35-40 цга дейін жетеді.
Негізгі биологиялық ерекшелігі , ол - жылу көзіне деген жоғары тәуелділік. Тұқымның өніп шығуы t +8+10°C болғанда басталады. Гүлдеу және пісу кезеңіндегі ең қолайлы температура +18+22°С. Топырақ температурасы +10+12°С-қа жеткенде, соя тұқымы еккен соң 5-6 күннен кейін өніп шығады. Жылуға қояр талабы. Соя- жылу сүйгіш дақыл. Оның тұқымы топырақ қыртысының температурасы 6-7°С болғанда өне бастайды. Бірақ, жылынбаған топыраққа сіңірілсе, оның тұқымы көпке дейін өніп шықпайды да, содан шіри бастайды, әр түрлі ауруларға шалдығады, көгі сирек болып өседі.
Соя дақылының ауыспалы егістегі алатын орны ерекше. Себебі, өзінен
кейін тек азот элементін ғана емес, фосфор, калий, кальций, күкірт және т.б.
микроэлементтерді қалдырып, топырақ құнарлығын арттырады және жақсы
алғы дақыл болып табылады. Биологиялық азот айналымы талдауларының
нәтижесі бойынша соя дақылынан кейінгі қалған биологиялық азот бастапқы 4 жылда өзінің кейінгі әсерін тигізеді. Соған байланысты, ауыспалы егісте мақсатты түрде бір алқапқа сояны егу қажет
Күріш - астық тұқымдас шөп түрі, бағалы астық дақылы. Бірнеше бунақты сабақ-сабаннан құралған бұта. Сорттарының көбісінде сабақтары тігінен тұрып немесе көтеріліп өседі, бірақ жатып өсетін түрлері де кездеседі. Негізінде, пісіп-жетілетін уақыты жақындаған кезде төрт бунақаралықтары ұзарады. Олардың ішінде үстіңгілері гүлденгіш деп аталатын, әдетте ең ұзыны болады; ол сіпсебас гүлшоғырын білдіреді. Күріштің сортына байланысты сіпсебасы шашыранды немесе қысыңқы, тік тұратын немесе салбыраңқы болады. Күріштің біртұтас дәні, түсі бірнеше қабық қабатымен анықталатын кебекті құрайтын, астында қоңыр түсті қауызы аршылған дәні бар қатты бірақ гүлдік қауыздары (топаны) оңай түсетін қабықтан тұрады. Қабықтың астында дәннің қоректік қоры болады - тегістелген немесе жалтыратылған деп аталатын және ақ күріш түрінде сатылатын эндосперм.Күріштің басқа астық тұқымдастарынан айырмашылығы - оның су қабатының астында өсуінде. Бірақ құрғақ алқаптысы (таулысы) да кездеседі. Күріш жоғары калориялы, бұл көрсеткіш бойынша ол бидайға сәл ғана жол береді (1 кг күріш 3594 ккалориядан, бидай 3610 ккалориядан тұрады); құрамындағы крахмал мөлшері бойынша ол бүкіл астық тұқымдылардан асып түседі. Күріш ұнға сирек қайта өңделеді, балуызы төмен болғандықтан одан нан пісірілмейді.

Ауыспалы егіс
Ордабасы агрофирмасының негізгі егістікк жер көлемі және ұйымдық құылымы келесі кестеде көрсетілген:
4-кесте. ЖШС Орхан Ахун ЛТД шаруашылығындағы өсімдік шаруашылығының ұйымдық құрылымы
Дақыл атауы
Алып жатқан аумақ, га
Егістік көлемі
800 га
Күріш
500 га
Жүгері
100 га
Соя
100 га

2020 жылы қолданылатын ауыспалы егіс жүйесі:
№
8-танапты күріш және арпа дақылының ауыспалы егіс жүйесі
5-танапты соя ауыспалы егіс жүйесі
5-танапты жүгері ауыспалы егіс жүйесі
1
жоңышқа
жоңышқа
жоңышқа
2
Жоңышқа
Жоңышқа
Жоңышқа
3
Жоңышқа
Жоңышқа
Жоңышқа
4
Күріш
Соя
Жүгері
5
Күріш
Соя
Жүгері
6
Арпа
Сояның үлесі 50%
Жүгерінің үлесі 50%
7
Күріш
8
Күріш

Күріштің үлесі 50%

Қазіргі таңдағы су тапшылығы жағдайына байланысты, Қызылорда облысы, соның ішінде шаруашылық аумағында күріштің ауыспалы егіс жүйесіне арпа,соя және жүгері дақылдарын орналастырған жөн. Бұл дегеніміз су тапшылығын шешуге мүмкіндік береді.
Кейінгі жылдары Қызылорда облысында су тапшылығы белең алуына байланысты экология-шаруашылық тұрғыдан үлкен қиындық болып тұр. Көпжылдық шөптердің бүркемелі дақылдары: ерте егілетін дәнді дақылдар: бидай (күздік, жаздық), арпа, рапс және соя, ал техникалық дақылдардан -- мақсары. Арпа күріш егілген атыз топырағының табиғи ылғалдылығын үнемді әрі тиімді пайдаланатын және жоғары өнім беретін, сонымен қатар басқа дінді дақылдармен салыстырғанда құрғақшылыққа және сортаң жерлерге төзімді дақыл екенін көрсетті.Ол алғашқы өсу дәуірінде өте жылдам интенсивті жағдайда өседі де, арамашөптерде қажетті қорек ылғал және күн көзінен алатын жарық, жылу сияқты факторларды тежеу, шектеу арқылы оларды тұншықтырып тастайды. Көпжылдық шөптерге бүркеме дақыл ретінде аса қолайлы. Жоңышқадан кейін үшінші жылы сидератты дақылдарды топыраққа жасыл тынайтқыш ретінде жер жыртумен бірге сіңіреді. Қызылорда облысының сортаң топырақты жерлерінде кей жағдайларда жоңышқаның зақымдалуы мүмкін, оны болдырмау үшін колекторлы -- дренажды тораптарды қатаң қадағалап, топырақтың екінші рет тұздануына жол бермеу қажет.
Көпжылдық шөптер ауыспалы егісте күріштің ең жақсы ізашары болып табылады. Олар топырақтың жоғарғы қабаттарын шөптердің тамыр массасымен байытады. Топырақ неғұрлым құнарлы болады, олардың физикалық қасиеттері жақсарады, өсімдік қоректендіруге арналған гумус пен минералды элементтер қоры ұлғаяды. Соңғысы күріш үшін өте маңызды, оның терең еніп қабатқа себілетін тамыр жүйесі және шөп қабатының айналымы. Органикалық зат негізінен топырақты азотпен байыту үшін қызмет етеді. Сонымен қатар, тамырлар мен қар қалдықтары түрінде көпжылдық шөптермен жинақталатын органикалық зат микроорганизмдердің тіршілік әрекеті үшін энергетикалық материал болып табылады, олар оның ыдырауына тікелей қатысады.
Топырақтағы органикалық заттардың ыдырауы топырақтың маңызды қасиеті - құнарлылығы анықталатын гуминді заттардың пайда болуына әкеледі.
Жоңышқа - азықтық дақылдардың ішіндегі ең көп тараған дақыл.
Оның қолайлы биологиялық ерекшеліктері, оның ішінде: көпжылдылық, көпсабақ-тылық, биологиялық азотты фиксациялау қабілеті, суға көп талап
қоймай-тындығында, жоғары азықтық салмағының өнімділігі мен аминқышқылының үйлесімді ақуызды құрамымен, әлемнің көптеген елдерінде жоңышқаны азықтық дақылдардың патшайымы деп атауға рұқсат етілген.
Агрокешеннің қиын жағдайында азықтық ақуыздың мәселесін шешу жолдары ауыл шаруашылық ғылым мен тәжірибесінің маңызды артықшылығы болып қалады. Мал шаруашылығында ақуыздың мәселесі шешімін таппайынша, әр жыл сайын азықтағы протеиннің жетіспеушілігінен өнімнің көп бөлігі жоғалады. Осы сұрақтың шешімінің бірі бұршақ дақылдарын өсіру. Соның бірі - жоңышқа. Азықтық әсерімен қоса, жоңышқа экологиялық тұрғыдан қоршаған ортаны түзеуге, фитомелиоративті, фитосанитарлы және ауыл шаруашылығының қарқынды дамуына маңызды симбиозды әсерлерінің болуымен ерекшеленеді.

ЖШС Ордабасы агрофирмасында дақылдарды өсіру, топырақ өңдеу және тыңайтқыштар қолдану
Көп жылдық шөптер.
Күріштің ауыспалы егісінің басты компоненті-көпжылдық шөптер, күріш сияқты жақсы дамиды және күріш жинағаннан кейін бірден ерте жырту бойынша егіннен жоғары өнім береді. Осыған қатысты көп жылдық шөптер ерекше болып табылады, оларды жырту көктемде мал азығына немесе қуырылған ұнға жасыл массаның бірінші еңісі алынғаннан кейін жүргізу керек. Бұл жағдайда қабаттың себу алдындағы өңдеулерінің саны екі еседен астам қысқарады, жасыл массаны қосымша шабу (150-200 цга) қамтамасыз етіледі және қабаттың күзгі көтерілуінде, әсіресе ерте мерзімде орын алатын азоттың жоғалуына жол берілмейді. Егер қабат күзде көтерілу қажет болса, оны кейінірек-қазан айының соңында-қараша айының басында жасау керек.
Егер екінші немесе үшінші жылғы шөптерді көктемгі жырту жоспарланса, онда алдыңғы жылы соңғы шабуды вегетацияны тоқтатар алдында кейінірек шешу керек.
Терең жырту кезінде жоңышқаның сорғыш қалдықтары күкіртсутегінің пайда болуымен анаэробты жағдайларда терең жыртылады; қоректік заттардың бір бөлігі жуылады.
Белсенді жұмыс жасайтын машиналармен дисктілеу (БДТ-3 14-16 см) немесе өңдеу органикалық заттың топырақпен біркелкі араласуына әкеледі, оның ыдырауы топырақпен сіңетін және күріштің азотты қоректену көзі болып табылатын аммиактың пайда болуымен жүреді.
Бұл ретте бірінші жылы жоңышқа жырту барлық органикалық массаның шамамен 50-55% - ы, екінші жылы 29-30-да, үшінші жылы-30 см-ден тұратын топырақтың қабатындағы оның құрамының 15-16% - ы пайдаланылады.
Ұсақ негізгі өңдеу кезінде, әсіресе фрезерлеу кезінде терең үйінді жыртумен салыстырғанда барлық операцияларды және топырақты себуге дайындау шығындарын 35-40% - ға қысқарту үшін жағдайлар жасалады.
Дақылдарды жинағаннан кейін атыз жазықтығын жоспарлау, суару және ағызу желілері мен құрылыстарын тазалау және жөндеу жүргізіледі.
Жоғары сапалы атыздарды жоспарлау, су қабатының біркелкі таралуына мүмкіндік береді, топырақтың температуралық режимін оңтайландыруға мүмкіндік береді, өсімдік зиянкестерімен күріштің зақымдануын болдырмайды, арамшөптермен су қабатымен күресуге мүмкіндік береді, күріштің жиналмалы өрісін күрт төмендетеді, суару суын үнемдеуге мүмкіндік береді.

Күріш.
Күріш алқабының сүдігер жыртылуын мүмкіндігінше ертерек бастау керек -- күріш бастағаннан және сабан шығарылғаннан кейін бірден осы жұмыспен кешікпей бастауға болмайды, өйткені күзгі жыртуға мүмкіндік бермейді.
Сүдігер жырту тереңдігі топырақ жағдайларына байланысты белгіленеді. Қара топырақты топырақта 22-25 см-ге, 20-22 см-ге шабындық және Жайылма топырақтары егіледі.
Топырақты себу алдында өңдеу өте маңызды агротехникалық әдіс болып табылады, оған өнімнің көлемі мен оның сапасы едәуір дәрежеде тәуелді болады.
Тұқымдарды егу алдында өңдеудің басты міндеті - топырақты құрғату, арамшөптерді жою, жақсы бөлу, чектердің тегістелген бетіне қол жеткізу, күріш тұқымы үшін жақсы қалайы жасау. Бұл міндеттер әр ауыспалы егіс алқабының, әрбір суару картасы мен чектің мелиоративтік жағдайын саралап қарау және есепке алу кезінде барынша табысты шешілуі мүмкін. Мелиоративтік жай-күйі негізінен топырақтың ластану сипаты мен дәрежесін, физикалық қасиеттерін және тиімді құнарлылығын анықтайды.
Жоғары белгілері бар атыздар және егіс алқаптары жақсы аэрацияланады, олар көпжылдық тамырлы арамшөптермен аз ластанған. Төмен карталар мен чектер аэрацияланады, жер асты сулары мұнда жоғары жатыр, олар әдетте түйнекамыспен, мүйізтұмсықпен, қамыспен және басқа да көпжылдық шөптермен ластанған.
Ең тиімді өңдеу болып табылады, ол топырақты қосыту және сәуірдің соңында -- мамырдың басында екі мәрте үйінді жырту. 14-16 немесе 16-18 см тереңдікте топырақты қопсыту топырақтың құрғауына және жақсы аэрациялануына ықпал етеді. 8-12 күннен кейін, сәуірдің екінші-үшінші онкүндігінде 18-20 см бірінші қайта жырту, содан кейін 8-2 күннен кейін -- екіншісін 14-15 см тыңайтқыштарды жырту жүргізіледі. Қайта жыртудан кейін не нивелирлік бақылаумен пайдаланушылық жоспарлау жасалады не чектерді грейдермен немесе ұзын базалы жоспарлаушымен себу алдында тегістеу жүргізіледі. Содан кейін тыңайтқыштарды, егер олар қайта жыртуға енгізілмеген болса, енгізеді, Оларды бір - екі дискілі БДТ-7 және тіс тырмасын бір мезгілде таптау арқылы бітейді. таптап алғаннан кейін себу жұмыстары жүргізіледі, содан кейін алаңды су қабатымен дереу суарады.

Соя.
Соя топырақты негізгі және себу алдында өңдеудің сапасын талап етеді. Стерильді аршылуды өнімді жинағаннан кейін жүргізу қажет. Ерте сүдігер жыртуды тырмалаумен жыртылған қабаттың тереңдігіне жүргізеді. Түзетілген ерте тұқымдарға тұқымдарды, арамшөптерді өсіру және оларды кейіннен бу өсіргіштермен жою үшін жақсы жағдай жасалады.
Суармалы жерлерде стернийді екі рет аршу ұсынылады: Біріншісі 6-8 см тереңдікке, ДТ - 75М + ЛДГ-10 агрегатының құрамы; Т-150К + ЛДГ-5; екіншісі арамшөптер жаппай пайда болғаннан кейін 10-12 см тереңдікке (Т-150 + БДТ - 7,0 немесе БД -10).Жырту екінші аршылғаннан кейін 10-15 күннен кейін жүргізіледі (Т-150К + ПЛП-6-35).
Егістіктерді күзден жоспарлау ДТ-75М + П-4 немесе ПА-З. агрегаттарымен жүргізіледі.
Жыртылғаннан кейін көпжылдық арамшөпті өсімдіктерді арамшөпті өсімдіктерді (К-700, К-701 + ЗКПГ-4 немесе КПС-4) кесу және тарау үшін жұмыс органдарының құрамдастырылған жиынтығы бар бу өсіргіштерімен жояды.
Топырақты себу алдында өңдеудің басты міндеті -- топырақтың борпылдақ қабаттарын жасау, ылғалды сақтау, алаңды тазалау, жырту бетін тегістеу.
Қажет болған жағдайда көктемде топырақ бетін қозғалыс бағытына 45° бұрышпен ВП-8 тегістегіштермен немесе тегістегіштермен тегістейді. Бұл жағдайда талшықтар секциясының жиектері борозд тарақтарын кеседі, оларды ұсақтайды, ал артқы жағын микрорельеф тегістейді. Егер топырақ ауыр болса, тегістеу дақылдан кейін жүргізіледі.
Көктемде гербицидтерді (трефлан және т.б.) 5-8 см тереңдікке КПС - 4 культиваторымен немесе дискілі құралдармен (БДТ-7, БДТ - 10) бітеді. Себу алдында және онымен бір мезгілде (бір агрегатпен) УСМК-5,4 А өсінділерінің тұқымдарын өңдеу тереңдігіне себуге дейінгі культивациялауды жүргізеді.

Жүгері
Жүгері егісіне уақытылы және дұрыс күтім жасау - жоғары өнімді алудың шешуші шарты. Жүгері егісін күтуді толығымен механикаландыруға болады. Бірінші рет жүгеріні себуден кейін 5-6 күн өткен соң, арамшөптер ақ жіп тәрізді өсінділер жағдайында болса және топырақ бетіне шығып үлгермеді. Өйткені арамшөптерді жұлып алып, оларды тырмамен жою қиынға соғады. Егер суық және шикі ауа райы болса, жүгері өскіндерінің пайда болуын кешіктіретін болса, ал арамшөп өсімдіктері қайтадан өседі, тырмалауды қайталайды. Егістікте жүгерінің өскіні пайда болған кезде, егістіктер топырақты қопсыту, жас өсімдіктерге ауаның кіруін күшейту және пайда болған арамшөптерді жою үшін тағы да тырысып тұрады. Жүгерінің жас өсімдіктерін жермен себпеу және тырмалау кезінде оларды жұлып алмау үшін топырақтың тығыздығына байланысты тырманың (жеңіл, орташа немесе ауыр) тиісті түрін таңдауға ерекше назар аудару керек. Жүгерінің егістерін уақытында тырмалау кезінде біржылдық арамшөптердің өскіні жойылады ғана емес, сонымен қатар топырақ қабығы жақсы қопсиды, сондай-ақ егістікті одан әрі күтуде еңбек шығындары едәуір қысқарады.
Жүгері өсімдіктерінде 3-4 жапырақ пайда болғанда, егістікті бірінші қатар аралық өңдейді. Қопсытқыштың барлық табандары мен ұстаралары бір көлденең жазықтықта орналасуы және арамшөптердің толық кесілуін қамтамасыз ететін жабыны (3-4 см) болуы тиіс. Жүгерінің жас өсімдіктерін жер себуден қорғау үшін бірінші рет қопсыту кезінде бір жақты қырыну табандарын пайдалану керек. Екінші рет арамшөптерді өсіруге мүмкіндік беру үшін қатараралық қопсыту бірден емес, 4-5 күннен кейін.
Қорғаныштық аймақтарда арамшөптермен күресу үшін культиваторлардың жұмыс органдарының секциялары арасында орнатылатын қосымша жұмыс органдары - жоғары серіппелі тістері бар қатардағы отау тырмасы, ротациялық мотыгалардың дискілері, сондай-ақ қатарлардағы арамшөптерді топырақпен себуге арналған қалақшалар қолданылады. Жыртылған дақылдарға қосымша жұмыс органдарын егістіктің ластануын, топырақтың ылғалдылығын және жүгері өсімдіктерінің биіктігін ескере отырып пайдалану керек. Қосымша жұмыс органдары үздік нәтижелерді алдыңғы жорықтан кейінгі тырысқақтың аясында қамтамасыз етеді,бұл ретте неғұрлым кеш кезеңде өсетін арамшөптер жойылады.
Қорғау аймақтарында арамшөптерді жою үшін қопсытқыштардың жұмыс органдарының секциялары арасында орнатылатын қосымша жұмыс органдары - жоғары серіппелі тістері бар қатардағы отау тырмасы, қажет болған жағдайда қуаң аудандардағы табандар - үйінді немесе арамшөптерді қатарлар мен ұяларда топырақпен себу үшін жеткілікті және артық ылғалдану ауданындағы құламалар қолданылады.

Соя тыңайтқыштары
Тыңайтқыштарды пайдалану әрекеттердің ажырамас бөлігі болып табылады, өнімділікті арттыруға және соя тұқымының сапасын жақсартуға бағытталған.
Тыңайтқыштардың әсерінің тиімділігі оларды пайдалану уақытына, топырақтың түрі мен құнарлылығына, ылғалдылығы мен сортының деңгейіне байланысты. Гектардан бір тонна соя тұқымын қалыптастыру үшін: 80-90 кгга азот (N), сонымен қатар құлпынай бактерияларының арқасында соя өсімдігінің 50-70% ауадан азотты бекітеді. 30-40 кгга калий (Р), 25-40 кгга фосфор (К),16 кгга кальций (Са), 8 кгга магний тотығы (MgO).
Фосфорлы-калий тыңайтқыштарын күзде топырақты негізгі дайындау кезінде қолдану ұсынылады. Өз кезегінде азот тыңайтқыштары-көктемде өсіру кезінде.

Өсімдіктің даму фазасы және сатысы
00
11
12
13
14-15
21
51
61
65
69
79
80-89
91-97
Тыңайтқыштар атауы және оларды қолдану мерзімі
КЛЮЗЕ 480
( 0.15-0.2 лга)

КВАД 150 (2.0-3.0 лга)

Макета 50(1.0-3.0 лга) Винес (0.75-1.0 лга)

Клиним Экстрим (2.0-3.0лга)

Тейзер (0.5-1.0 лга), Купросаг(1.0-2.0 лга)

Суми-Альфа(0.3 лга), Тамер (0.1- 0.12 лга)

Жүгері тыңайтқышы
Жүгері топырақтың құнарлылығын талап етеді және өсімдіктерді ылғалмен қамтамасыз ету жағдайында көп мөлшерде қоректік заттарды тұтынады. 60-70 цга астық өнімін қалыптастыру үшін оларды тұтыну шамамен: 150-180 кгга азот, 50-60 фосфор, 150 кг калий, ал 100 цга өнім тиісінше 390; 110 және 360 кгга құрайды.
Топырақтан қоректік заттарды тұтыну бүкіл вегетациялық кезең бойы жүреді. Азот пен калийдің сіңуі ерте аяқталады,ал фосфор өсімдікке піскенге дейін түседі.
Кәдімгі орташа қуатты және қуатты жүгері қара топырағында жеткіліксіз және тұрақсыз ылғалдану аймағында азотты және фосфорлы тыңайтқыштарды енгізген кезде дәннің жоғары өнімі, ал шым-жапырақты топырақтарда, күлденген және ұсақталған, сұр орман топырақтарында - азотты. Жеңіл топырақтарда, сондай-ақ көп калий (тамыр жемістілер, күнбағыс және т.б.) тұтынатын ізашарлардан кейін калий тыңайтқыштарын бірінші кезекте енгізу қажет.Тыңайтқыштарды күзден бастап немесе көктемде жыртуға немесе дақылдауға (негізгі тыңайтқышқа), себу кезінде - қатарға, ал өсу кезеңінде қосымша азықтандыруға енгізеді.
Нәтижесінде өсудің бастапқы кезеңінде және бүкіл вегетациялық кезең ішінде өсімдіктердің қоректенуіне неғұрлым қолайлы жағдайлар жасалады.
Жүгері топыраққа өте талғамды. Саз балшықты және тегістелген топырақты өсіру үшін жарамсыз. Жүгері өсу мен дамудың бірінші айында тамақтану элементтеріне өте талап етеді. Азотты барынша тұтыну кезеңі (65%) - сыпыртқы жапырақтарының гүлденуге дейін; осы уақытта қоректендірудің барлық элементтерінің жартысынан астамы тұтынылады. \
Жүгері топырақтың қышқылдығын талап етеді, оңтайлы деңгейі 5,7-7,3 рН, сондықтан қышқыл топырақты әктеу немесе әк-аммиак селитрасын енгізу ұсынылады. Жүгері органикалық тыңайтқыштарды қолдануға жақсы әсер етеді, күзден бастап жыртуға 80-100 т га органикалық енгізу ұсынылады.

Күріш тыңайтқышы
Бір тонна күріш дәнінің қоректік заттарын топырақтан шығару: азот - 24,2 кг; фосфор - 12,4 кг; калий - 30 кг. Бұл дақыл топырақ азотына ең сезімтал екені анықталды. Азот - күріш үнемі тұтынылады. Азоттың қарқынды жиналуы сыпыру сатысы басталғанға дейін байқалады, содан кейін азотты алу азаяды. Топырақ азотының жетіспеушілігі түсімнің азаюына әкелетін кезең - бұл көшеттер мен егу кезеңі. Бірақ азоттың артық болуы жер астындағы вегетативті мүшелердің көбеюі және осындай қауіпті аурудың - пирикулездің жеңілуі сияқты теріс салдарға әкеледі (бұл ауру өнімділікті 15-40% жоғалтуға әкеледі). Құрамында азот бар майды жеке қолдану ұсынылады. Мысалы, тыңайтқыштың есептелген мөлшерінің 30% -ы алдын-ала себу немесе егу тыңайтқышы ретінде пайдаланылады, 3 нағыз жапырақ пайда болған кезде 55% -ке дейін және түтікшелер сатысында 25% -ке дейін. Фосфор әдеттегідей негізгі тыңайтқыш ретінде қолданылады. Егу кезінде қолданылған тыңайтқыш ретінде оларды пайдалану жылдамдығы 30-40 кг га құрайды. Құрамында калий бар майды қолдану күрішті азайтуға және пирикулозға сезімталдыққа әкеледі.

4.3 Тұқым себу
ЖШС Ордабасы шаруашылығында дақылдарда отырғызу жұмыстары үш дақылға әр түрлі уақытта жүргізілді. Егу мерзімі климат ерекшеліктеріне де байланысты өзгеріп отырады. Ерте себудің пайдасы көп ерте себілген егін ерте көктеп шығады, топырақтағы ылғал мүмкіндігінше толық пайдаланылады, дақыл жазғы ыстық, аңызаққа ұрынбай, ерте піседі. Қазақстанның оңтүстік облыстарында жаңбыр негізінен көктем кезінде ғана жауады, жазда жаңбыр жоқтың қасы. Сондықтан бұл жақта егінді мүмкіндігінше ерте еккен дұрыс.
Күріш дақылын себу мөлшері топырақтың құнарлылығына, тұқымның сіңіру тереңдігіне, себу мерзіміне, сорттың биологиялык ерекшеліктеріне, танаптың арамшөптерден тазалығына, тұқым сапасына, алғы дақылға тікелей байланысты. Көп жылдық шөптердің қыртысынан кейін себудің оңтайлы мөлшері - гектарына 7-8 млн өнгіш дән, көп жылдық шөптің айналымынан кейінгі танаптарға 7,0-8,5 млн, ал мелиорациялық танапқа 6,0-8,5 млн өнгіш дән себіледі. Күрішті СЗ-3,6 дән сепкіштерімен тоғыспалы әдіспен 1,0-1,5 см тереңдікке себілді.

Сурет 6 -Тұқым сепкіш, Джондир CЗ-3,6
Соя мен жүгері тұқымдарын отырғызудың оңтайлы мерзімі - сәуірдің екінші онкүндігі - мамыр айының басы. Соя мен жүгеріні тым ерте отырғыз бауыңыз керек, өйткені суық және ылғалды ауа-райы жағдайлары нашар өркендеу ықтималдығын арттырады.

ЖШС "Ордабасы" фирмасындағы күріш, соя және жүгерінің арамшөптері, зиянкестері және аурулары, олармен күресу жолдары
Қазіргі классификацияға сәйкес күріш алқаптарының барлық арамшөптері бірқатар экологиялық түрлерге бөлінеді: ылғал сүйгіш, батпақты (жартылай батырылған), су және еркін жүзгіш.
Ылғал сүйгіш арамшөп өсімдіктері (тауық тары, күріш ежовник, ірі жемісті ежовник, қызылзер күріш, күріш тәрізді леерсия және т.б.) күріш егісінде де, сондай-ақ белікаралық білікшелерде де, суару, құрғату және дренаж арналарының еңістерінде де өседі.
Ылғал сүйгіш арамшөптердің көпшілігі, атап айтқанда, ежовник тұқымынан ұзақ уақыт төзбейді-су басу, осыған байланысты оларға қарсы күрестің осы тәсілі ерте уақытта күріш шаруашылығында пайдаланылады.
Осы топтың өкілдері барлық күріш өсіруші елдерде ең кең тараған және зиянды болып табылады.
Батпақты өсімдіктер (қамыс, түйнекамыш, рогоз, стрелолистт, қамыс, частуха, Корсаков монохориясы, сусак және т.б.) су астында орналасқан тамыр жүйесі бар, бірақ олардың жер үсті массасының негізгі бөлігі су бетінде орналасқан. Төмен батпақты және үнемі су төгілген учаскелерді көреді, тек қана терең ғана емес, ұзақ су басуды да шығарады. Бұл арамшөптер күріш шаруашылығына үлкен зиян келтіреді, әсіресе ауысымсыз мәдениет кезінде.Су өсімдіктерінің топырақта бекітілген түбірлік жүйесі бар. Бұл арамшөптердің жер үсті бөлігі едәуір дәрежеде немесе толығымен суға батырылған. Олар топырақта судың тұрақты қабатын талап етеді,осыған байланысты топырақ күзгі-қысқы кезеңде құрғатпайтын, сондай-ақ ағызу және дренаж арналарын өте қатты ластайды. Көптеген су арамшөптері өте әлсіз жарықтандырумен (мысалы, понтедерия мен роголистник қалыпты жарықтандырумен есептегенде тек 1-4% жарықты тұтынады) қанағаттанады.
Жүзуші су өсімдіктері немесе суда еркін жүзетін, немесе арналар мен су қоймаларының қабырғаларына немесе түбіне белгілі бір мерзімге бекітілетін және шектеулі шектерде қозғалып өсетін арамшөптер. Күріш егісінде егістікке тұрақты су қабаты анықталғаннан кейін пайда болады.

3 кесте - Күріш, рапс және соя дақылдары арамшөптердің сипаттамалары
№

Арамшөптің атауы
Ботаникалық тұқымдасы
Өмір сүру ұзақтығы (біржылдық, көпжылдық)

Зияндылығы
1
Тауық тары
Echinochloa crus galli.
Өсімдік біржылдық, қуатты, биіктігі 160-170 см. Вегетациалық кезеңі 60-90 күн. Бірінші жылы тұқымның 50-60% - ға жуығы өседі, қалғандары топырақта өнімділікті 5-8 жыл сақтайды. Алайда топырақтың ылғалдылығы жоғары болған кезде олар топырақ температурасы 12-14° С кезінде 7-8 см тереңдіктен өскіндерді бере алады.
Тауықтың тары нашар жоспарланған алқаптарда, білікшелерде, арналардың дамбаларында, жол жиектерінде өседі. Күріштің егіс айналымының барлық дақылдарын ластайды.

2
Кәдімгі қамыс
Phragmites communis
Көпжылдық тамыр өсімдігі. Биіктігі 4-4, 5 м болатын сабақтар негізінен тамыршаларымен және жер бетіндегі тамырларымен, сондай-ақ қалыңдығы 4 см және ұзындығы 5-6 м болатын тамыр тұқымдарымен көбеюде, негізінен 30-40 см тереңдікте орналасқан, өте өміршең.

Оның таралуымен жер асты суларын бұруды, топырақтың жоғарғы қабаттарын құрғатуды, суаруды уақытша тоқтатуды қамтитын дренаждық жұмыстармен күресіледі. Бұдан басқа, құрақ тамырларын әлсірету мақсатында топырақты бірнеше рет терең өңдейді, суармалы суды оның тұқымынан тазартады, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.