Проблемалық оқытудың кемшіліктері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Мәселелік оқыту мәні мәселелік жағдай туғызу мен оқушылардың оқу мәселелік дербес шешулері бойынша іс-әрекеттерін басқару болып табылатын оқыту түрі.
Оқытудың дәстүрлі және мәселелік әдістерінің салыстарсақ, егер сабақ дәстүрлі оқыту тәсілінде құрылған болса, онда оқушылар дайын білім алады, оларды арнайы жаттығулар, мұғалім мен оқу әдебиеті сұрақтарының көмегімен бекітеді. Баяндау барысында жаңа білімдер бұрын зерттелген материалмен байланыстырылады. Оқушылар дайын түрде білім алып, ойлау, есте сақтау және ойнату керек. Демек, оқушылардың қызметі репродуктивті болып табылады. Мәселелік оқытуды ұйымдастыру кезінде оқушылардың білімі проблемалық мәселелерді өз бетінше шешу жолымен алынады.
Дәстүрлі оқыту үшін дайын білім хабарланатын көрнекі-иллюстрациялық әдістің басым болуы тән. Мәселелік оқыту кезіндегі мұғалімнің қызметі оқушылардың өз бетінше жұмыс істеу негізінде зерттеу қызметін дамытуға және оқу іс-әрекеттерін басқаруға бағытталған.
Дәстүрлі оқыту кезінде оқушылардың қызметі репродуктивті сипатқа ие: дайын оқу материалын үйрену, білімді бекіту жаттығуларын орындау, дайын білімді жаңғырту.Мәселелік оқытуда оқыту дамуға бағытталған: оқушылар мәселлерді шешу жолдарын өз бетінше іздейді, өзін-өзі бақылау және өзін-өзі бағалау жүргізеді.
Дәстүрлі оқыту кезінде мотивация мұғалімнің тікелей қызметімен байланысты, мысалы, оқу материалын қызықты баяндау.Ал мәселлелік сабақ барысында оқушылар көптеген маңызды іскерліктер мен дағдыларға ие болады,ең бастысы, олардың іс-әрекеті интеллектуалды мотивтермен нығайтылады.
Мәселелік оқытудың ең негізгі мақсаты-қазіргі заманғы ғылым жетістіктеріне сүйене отырып, продуктивтік және творчестволық оқу процесінің логикалық жолдарын баяндау. Міндеттер: мұғалімнің проблемалық оқыту процесінің ұйымдастыруының негізгі тәсілдері мен формаларын көрсету, оқытудың ғылымилық дәрежесін жоғарылатып, оқушылардың неғұрлым тиімді жалпы дамуына жағдай тудыру.
Мәселелік оқытуда мұғалімнің түсіндіруі мен оқушылардың репродуктивтік қызметті талап ететін міндеттер мен тапсырмаларды орындауы жоққа шығарылмайды.
Мәселелік ахуал - оқушылардың игерген білімі мен іскерлікті қалыптастырудағы қажетті ұғымдар мен фактілердің арасындағы сәйкессіздік. Информатика пәнінде оның негізгі көзі берілген есептің математикалық моделін жасау, алгоритмін құру болып табылады. Бұл кезде оқушылардың өзіндік шығармашылық әрекеті орындалады.
Мәселелік оқыту əдісі негізінен екі функциясымен анықталады:
1. Ақыл-ой ізденісінің бағытын анықтау, яғни оқушылардың проблемаларды шешудіңамалдарын іздестіруі.
2.Оқушының жаңа білімді меңгерудегі танымдық қабілетін дамыту, оқу əрекеті белседілігін қалыптастыру.
Заманауи білімдендірудің мақсаты мамандарды шығармашылыққа дайындау екені даусыз. Шығармашылық дегеніміз жаңалықты(жаңа нысана, жаңа білім, жаңа проблема, жаңа әдіс ) ашу. Осыған орай, проблемалық оқытудың өзі де шығармашыл процесс: бейқалыпты ғылыми-оқу мәселені бейқалыпты әдістермен шешу. Соңғы кезде кең тараған оқу түрінің мәні: мұғалім жаңа білімді дайын түрде баяндамай, оқушылардың алдына проблемалық сұрақтарды қойып, оларды шешудің жолдары мен тәсілдерін іздеуге бейімдейді.
Атамыш оқыту жаңадан ғана пайда болған жоқ. Кезінде бұған өз үлес қосқан педагог-ғалымдар: Сократ, Руссо, Дистерверг, Ушинский. Мысалы, Дистервергтің дәлелдеуінше, жаман ұстаз ақиқатты айта салады, жақсы ұстаз оны іздеп табуды үйретеді.
Мәселелік оқыту - мәні проблемалық ситуация туғызу мен оқушылардың оқу проблемасын дербес шешулері бойынша іс-әрекеттерін басқару болып табылатын оқыту түр болғадықтан қазіргі оқу жүйесінде бұл әдісті кейс технологиясын қолдану арқылы жүзее асыруға болады.
Мұғалім проблемалық оқытудың барысында оқушы ойына, пікір қайшылықтарына дұрыс бағдар жасай отыра, жауап табу әдістерін үйретеді. Әдетте, оқытудың бұл түрі жаңа оқу материалын түсіндіру кезеңінде қолданылады. Сонымен, проблемалы оқытудың ерекшелігі: оқушыға дайын білім берілмей, одан проблемаларды ізденіс арқылы шешу талап етіледі.
Мәселелік оқытудың күшті жақтары:
1.Оқушылардың логикалық ойлау қабілетін арттырады;
2.Оқу еңбегіне қызығушылығын арттырады;
3.Оларды өздігінен саналы жұмыс істеуге үйретеді;
4.Берік білімге, оқытудың жоғары нәтижесіне жеткізеді.
5.Проблемалық оқытудың кемшіліктері:
6.Оқушылардың танымдық іс-әрекетін басқаруға әлсіз ықпал ету;
Мақсатқа жету үшін көп уақыт жұмсау.
Жоғары білім беретін мектептің міндеттеріне сүйене отырып, оқытудың дәстүрлі типін мәселелік оқытумен салыстырудан шығарылған қорытындылар негізінде проблемалық оқытудың негізгі міндеттерін тұжырымдауға болады. Оларды шартты түрде жалпы және арнайы қызметтерге бөлеміз. Проблемалық оқытудың жалпы міндеттері:
- оқушылардың білім жүйелері мен ақыл-ой және практикалық қызмет
тәсілдерін меңгеру;
- танымдық дербестігі мен шығармашылық қабілеттерін дамыту;
- оқушылардың өз бетінше ойлау қабілеттерін дамыту.
Бұған қоса проблемалық оқытудың арнайы міндеттері төмендегідей болып бөлінеді:
- білімді шығармашылық меңгеру дағдыларына тәрбиелеу (логикалық әдістерді немесе шығармашылық қызметтің жекелеген тәсілдерін қолдану);
- алған білімді шығармашылықпен қолдану дағдыларына (жаңа ситуацияларда) және оқу проблемаларын шешу шеберлігіне тәрбиелеу;
- шығармашылық қызмет тәжірибесін қалыптастыру және жинақтау (ғылыми зерттеу, практикалық проблемаларды шешу және шындық болмысты көркем бейнелеу әдістеріне ие болу);
Мәселелік оқыту - мәні проблемалық ситуация туғызу мен оқушылардың оқу проблемасын дербес шешулері бойынша іс-әрекеттерін басқару болып табылатын оқыту түр болғадықтан қазіргі оқу жүйесінде бұл әдісті кейс технологиясын қолдану арқылы жүзее асыруға болады.
Кейс әдісін қолданудағы оқытудың табысты болуы модератор жұмысына байланысты. Оның негізгі мақсаты ‒ тыңдаушылар бір командада жұмыс істеуге үйреніп, дерек көздерінің тапшылығына қарамастан, тез арада шешім қабылдау қабілетін қалыптастыру. Ашық пікірлер алмасу арқылы, әрбір қатысушының өз қабілетін, ортақ мәселелер шешуге қолдануына жағдай жасау. Оқытушы өзінің іс жобасын жүзеге асыру барысында сабаққа қатысушының атқаратын әрекеттерін: сарапшылық, аналитиктік және экспериментаторлық істер атқаруына мүмкіндік жасау. Кейсті жүзеге асыру әдістемесі: модератор талдауға алынатын жағдаятты түсіндіреді, соны шешуге қатысты барлық пікірлерді жинақтайды, соларды белгілі бір реттілікке сәйкес сараптап, топтап, сыныптап, бағалап отырады.
Кейс - әдісі білім алушылардың оқуға қызығушылқтарын арттырады және тұлғаның келешек маман ретінде қалыптасуына ықпал етеді. Бұл әдіс оқушы тарапынан нақтылы мәселені шешуге қажетті шығармашылық қабілетін дамытуды қажет етеді және оның ой-өрісінің бейнелі көрінісі болып табады. Оқытушы да сол әдіске байланысты өзінің өмірдегі жағдаяттарды талдау мен бағалауға байланысты қабілетін де көрсетеді және жетілдіреді. Яғни екі тараптан да ойлау мен шығармашылық қабілеттері еркін ашылады.
Курстық жұмысымның мазмұны:Екі бөлімнен тұрады олар:негізгі және практикалық бөлім.Негізгі бөлімде мәселелік оқытуға және оның түрлеріне тоқталамыз.Тәжірибелік бөлімде сабақты кейс әдісімен ұйымдастырдым.
Курстық жұмысымның мақсаты: қазіргі заманғы ғылым жетістіктеріне сүйене отырып шығармашылық оқу процесінің логикалық жолдарын баяндау
Курстық жұмысымның міндеті:
-Мәселелік оқытуға шолу жасау;
-Мәселелік оқытудың түрлерімен танысу;
-Мәселелік оқытудың технологияларымен танысу;
-Кейс әдісін қолдану;

1.Мәселелік оқыту технологиясы

Мәселелік оқыту технологиясы оқушылардың танымдық белсенділігін арттырудың тиімді құралы болып табылады. Бұл технология шығармашылық қабілеттерін дамытуға, өз бетінше ойлауды қалыптастыруға, оқушының білімін табысты дамытуға мүмкіндік береді. Мәселелік оқыту технологиясы әмбебап технология болып табылады және кез келген пән сабағында білім беру қызметін ұйымдастыруға жарамды Бұл оқыту технологиясының мәні Блонскийдің айтуы бойынша : Балаға тәлім беру - бұл біздің шындықты беру емес, өз ақиқатымызды өзімізге дамыту, басқаша айтқанда, біздің ойымыздан туындаған әлемді таңдамау үшін емес, сонымен бірге сезімтал әлемді ойлаумен айналысуға көмектесу. Мәселелік оқыту тәсілін жаңа әдіс деп атауға болмайды.Ақыл-ой белсенділігін дамытуға арналған бұл тәсіл пифагорей мектебінен бастап колданылып келеді.Сонымен қатар Чех ұстазы Я. Коменский және Сократ ұстаздар бұл тәсілді құптаған[1]
Ал Ф. А. Дистервег оқытудың бұл тәсілін оқушының танымдық әрекетін белсендіруге жаксы әдіс деген және Дистервеген бұл тәсілді Ж.Ж.Руссо, И.Г.Пестолоцци құптаған. Бұл кезде педагогтер қарапайым үйретулерден қарағанда оқытудың тиімді жаңа әдістерін әзірлеуге ұмтылды және ΧΙΧ ғасырдың соңы мен ΧΧ ғасырдың басында . оқыту практикасына оқытудың белсенді әдістері енгізілді олар : эвристикалық, тәжірибелік-эвристикалық, зертханалық-эвристикалық әдістер, зертханалық сабақтар және жаратылыстану-ғылыми оқыту бағыты. Бұл әдістер Б. Е. Райков зерттеулеріне байланысты аталды. Бұл әдістерді мектеп практикасында қолданудың нәтижелері айқын көрінді және оқушылардың танымдық белсенділігі, шығармашылық белсенділігі көрініс тапты. Алайда, ΧΧ ғасырдың 30-жылдары бұл әдіс қате деп танылды. Бірақ біраз уақыттан кейін оқу процесін жандандыру туралы мәселе қайтадан көтерілді .Себебі, дәстүрлі оқыту мектептегі оқуыды дамытпады.
Айта кету керек, ΧΧ ғасырдың басында американдық мектеп педагогикасында оқытудың жаңа формаларын белсенді әзірлеу кезеңі басталды. Мысалы, Чикаго мектебінде Джон Дьюи оқушылардың белсенділігін дамыту бойынша зерттеулер жүргізе бастады. Ол оқу мәселелерін шешуде,оқушыларды оқытуды өзіндік ізденуге ауыстыруды ұсынды. Сондай-ақ, ол "ойлаудың толық актісі" тұжырымдамасын әзірледі.Бұл тұжырымдамада онда мұғалімнің рөлі оқушыларға оқу материалын меңгерудегі киындық туғызатын материалдарды түсіндеретін көмекші рөлге ие болды.
Мәселелік оқыту әдісінің теориялық базасын құруға біздің көптеген педагогтар, ғалымдар үлес қосты. Олардың арасында:
-Лернер И. Я. және Скаткин М. К. мәселелік оқыту әдістерін жіктеді.
-Матюшкин А.Н. Мәселелік жағдайлардың рөлі туралы ереже әзірленді.
-Махмутов М. И. мәселелік оқыту кезеңдерін анықтады.
-Н. Ал Мечинская және Е. Н. Кабанова-Меллер танымдық іс-әрекет тәсілдерінің жүйесін құруға үлес қосты.
Жалпы мәселелік оқыту технолгиясы дегеніміз не?
Мысалы, Махмутова М.И пікірі бойынша оқушылардың меңгерген дайын білімі мен өзіндік ізденісінің бірігуі. Ал Лернер И.Я. мәселелік оқытуды мұғалімнің басшылығымен жаңа танымдық мәселелерді шешуге оқушының қатысу процесін санайды.[5]
Мәселелік оқыту бұл оқушылардың шығармашылық қабілеттерді дамыту болып табылады.Мәселелік оқытудың маңызды ерекшелігі мұғалімнің оқушының өзіндік танымдық қызметін ұйымдастыруы болып табылады. Оқушылардың танымдық іс-әрекеті дайын пәндік білімдермен үйлесуі тиіс.Мәселелік оқытуды пайдалана отырып сабақты ұйымдастыру баланың ойлау заңдылықтарын және педагогикалық құралдарды білуге негізделуі тиіс. Мәселелік оқытудың дәстүрлі оқытудан ерекшелігі мақсат қою (мақсатты орнату) және оқу үдерісін ұйымдастыру.Мәселелік окытуға негізделген сабақта студенттерге проблеманы шешу жолдарын іздестіру мүмкіндігі беріледі.
Мәселелік оқытуда жағдаяттағы танымдық іс-әрекет келесі тізбекте құрылған: Мәселелік жағдаят -- мәселе -- оны шешу жолдарын іздеу -- мәселені шешу.Мәселе және мәселелік жағдаят екі түрлі түсінік.Мәселе мәселелік жағдаяттарды қамтиды. Мәселелік жағдаят - бұл саналы қиындық және оны шешу жолын іздеу. Оқытудың проблемалық әдісінің артықшылықтары арасынна оқушының жеке мотивациясын қалыптастыруды,ойлау қабілетін дамытуды. танымдық белсенділікті жаткызуға болады. Алайда бұл әдісті қолдану мектеп практикасында,кең таралған дәстүрлі оқыту әдістеріне қарағанда көп уақыт жұмсауды талап етеді. Дәстүрлі оқытудың сыныптық-оқу формасының негізін 400 жыл бұрын Яковом Коменский салған болатын. Мұндай формада сынып-оқу сабақтары ұйымдастырылады және оқушылар дайын түрде білім алады. Әрине, білім берудің мұндай тәсілі үшін уақыт шығындары мәселелік оқытуды ұйымдастыру үшін талап етілетін уақыт өлшемінен аз. Мәселелік оқыту негізенен оқушының есте сақтауына бағытталған. . Ең бастысы ақпаратты есте сақтау және оны жағдаяттарда қолдана білу. Дәстүрлі оқыту үдерісінде кездесетін қайшылықтар көптеген ғалымдар мен педагогтардың назарын өзіне аударды.Олардың бірі А. А. Вербицкий дәстүрлі оқыту формасында оқушы үшін білімді қолдану перспективасының жоқтығын атап өтті.
Бірақ мәселлелік оқытудыңда өзіндік қиындықтары кездеседі. . Ол, ең алдымен, сараланған тәсілді талап етеді. Оқушыны қарама-қайшылыққа апара білу керек, ал оқушы оны өзі шеше алу керек.Ал мұғалім мәселелік жағдаяттарды туғыза алуы керек.Мәселелік оқытуды ұйымдастыруда білім алушыларға мынадай тапсырмаларды ұсынуға болады: салыстырулар жүргізу, мәселелік жағдайдан қорытынды жасау, мәселелерді тұжырымдау, фактілерді салыстыру. [19]
Оқытудың дәстүрлі және мәселелік әдістерінің салыстарсақ, егер сабақ дәстүрлі оқыту тәсілінде құрылған болса, онда оқушылар дайын білім алады, оларды арнайы жаттығулар, мұғалім мен оқу әдебиеті сұрақтарының көмегімен бекітеді. Баяндау барысында жаңа білімдер бұрын зерттелген материалмен байланыстырылады. Оқушылар дайын түрде білім алып, ойлау, есте сақтау және ойнату керек. Демек, оқушылардың қызметі репродуктивті болып табылады. Проблемалық оқытуды ұйымдастыру кезінде оқушылардың білімі проблемалық мәселелерді өз бетінше шешу жолымен алынады.
Дәстүрлі оқыту үшін дайын білім хабарланатын көрнекі-иллюстрациялық әдістің басым болуы тән. Мәселелік оқыту кезіндегі мұғалімнің қызметі оқушылардың өз бетінше жұмыс істеу негізінде зерттеу қызметін дамытуға және оқу іс-әрекеттерін басқаруға бағытталған.
Дәстүрлі оқыту кезінде оқушылардың қызметі репродуктивті сипатқа ие: дайын оқу материалын үйрену, білімді бекіту жаттығуларын орындау, дайын білімді жаңғырту.Мәселелік оқытуда оқыту дамуға бағытталған: оқушылар мәселлерді шешу жолдарын өз бетінше іздейді, өзін-өзі бақылау және өзін-өзі бағалау жүргізеді.
Дәстүрлі оқыту кезінде мотивация мұғалімнің тікелей қызметімен байланысты, мысалы, оқу материалын қызықты баяндау.Ал мәселлелік сабақ барысында оқушылар көптеген маңызды іскерліктер мен дағдыларға ие болады,ең бастысы, олардың іс-әрекеті интеллектуалды мотивтермен нығайтылады.[3]

1.2.Мәселелік оқыту технологиясының мақсаттары, міндеттері мен функциялары

Кез келген оқытуда және дәстүрлі оқытуда сонымен қатар білім беру технологияларын қолдануда мақсаттарды қойылады және белгілі бір функцияларды жүзеге асырылады
Мәселелік оқытудың мақсаттары:
- ғылыми таным нәтижелерін меңгеру, сондай-ақ таным тәсілдерін меңгеру;
- оқушылардың интеллектуалды, мотивациялық саласын қалыптастыру және дамыту;
- оқушылардың жеке қабілеттерін дамыту.
Мәселелік оқыту оқушылардың өз бетімен білім алуына бағытталған. Мәселелік сабақты ұйымдастыру мәселелік принципке негізделеді.
Мектепте дәстүрлі оқытудың мақсаты мен мазмұны оқушылардың білім, білік және дағдыларды меңгеруіне бағытталған. Ал мәселелік оқыту кезінде қолданылатын әдістер мен тәсілдер оқушылардың білімін игеруге бағытталған. Алайда, мәселелік оқыту кезінде білімді шығармашылық қолдану дағдыларын тәрбиелеуге көп көңіл бөлінеді, яғни алған білімді жаңа жағдайда қолдана білу және туындаған мәселелерді шеше білу.[5]
Мәселелік оқыту екі топқа бөлінеді.Олар: жалпы және арнайы.
Ол жалпы функцияларға мыналар жатады:
- оқушылардың білім жүйесін және ақыл-ой және практикалық іс-әрекет тәсілдерін меңгеруі;
- оқушылардың ой-өрісін, яғни олардың танымдық дербестігі мен шығармашылық қабілеттерін дамыту;
- оқушылардың диалектикалық-материалистік ойлауын қалыптастыру;
- жан-жақты және үйлесімді дамыған тұлғаны қалыптастыру.
Арнайыға жатады:
- білімді шығармашылықпен меңгеру дағдыларын тәрбиелеу (логикалық тәсілдер жүйесін немесе шығармашылық қызметтің жеке тәсілдерін қолдану);
- білімді шығармашылық қолдану дағдыларын тәрбиелеу (жаңа жағдайда игерілген білімді қолдану) және оқу мәселелерін шеше білу;
- шығармашылық іс-әрекет тәжірибесін қалыптастыру және жинақтау (ғылыми зерттеу әдістерін меңгеру, практикалық мәселелерді шешу және шындықты көркем бейнелеу);
- оқу мотивін, әлеуметтік, адамгершілік және танымдық қажеттіліктерді қалыптастыру.
Мәселелік оқытудың маңызды функциялары оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту, білімді пайдаланудың практикалық дағдыларын дамыту және оқу материалын меңгеру деңгейін арттыру болып табылады. Шығармашылық даму-мәселелік оқытудың ажырамас бөлігі.
Шығармашылық үрдістің білімді меңгерудің қарапайым тәсіліне айырмашылығы?
Шығармашылық процестің ерекшелігі білімді стандартты емес жағдайларда қолдану қабілеті болып табылады.
Шығармашылық түрлері: көркем, ғылыми, техникалық, педагогикалық шығармашылық. Психологтардың танымдық іс-әрекетінде шығармашылық қабілеттерін көрсетеді.[3]
Шығармашылықтың мынандай түрлері бар : көркем, ғылыми, техникалық, педагогикалық шығармашылық. Психологтардың танымдық іс әректәнде шығармашылық қабілеттерін көрсетеді.Мектепте тұлғаны шығармашылық жағынан дамыту оқушыларды танымдық ізденіске қатыстыру,ойлауды дамыту арқылы жүзеге асады.Мәселлелік оқыту шығармашылық тұлғаны дамыту құралы ретінде талдау және қорытынды жасау іскерлігін қалыптастырады. Шығармашылық тұлғаны қалыптастыруға мәселені көтере білу және оны шешу тәсілдерін табу, танымдық дағдыларды дамыту, іздеу-зерттеу дағдыларын дамыту ықпал етеді. Шығармашылық процесс қиындық тудыратын кезеңдерін және игерген білімінң нәтижесінде мәселені шешуді, шешімді интуитивті іздеу, шешімнің логикалық негіздемесін қамтиды.
Бұған дейін атап өтілгендей, мәселелік оқыту оқушылардың білімді пайдалану дағдыларын дамыту және оқу материалын меңгеру деңгейін арттыру қызметін атқарады. Мәселелік жағдай шеңберінде практикада қайталанған біліктер мен білімдер оларды жақсы меңгеруге және тез бекітуге ықпал ететіні белгілі. Дәстүрлі педагогика құралдарымен, проблемалық жағдайды шешпей, білімді іс жүзінде қолдану оқу материалын меңгеру ретінде жол береді.[10]
Проблемалық сабақты ұйымдастыру кезінде оқу материалын меңгеруге танымдық қажеттіліктерді қалыптастыру елеулі әсер етеді. Г. Щукина былай деп көрсетті. "танымдық қызығушылық біздің алдымызда таным саласына, оның пәндік жағына және білімді меңгеру процесіне бағытталған тұлғаның сайлау бағыты ретінде көрінеді". Танымдық белсенділік туындаған сұрақтарға өз бетінше жауап іздеуді көздейді. Оқушылардың мұндай қызмет түрі білім алуға және өз бетінше ойлау қабілетін дамытуға қызығушылықтың пайда болуына ықпал етеді.
Оқушының проблемалық ретінде ұйымдастырылған оқу процесіндегі белсенді қызметі оның танымдық саласын белсендіреді. В. М. Максимованың классификациясына сәйкес танымдық белсенділіктің үш түрі бар: ойнату, түсіндіру және шығармашылық.[7]
Танымдық белсенділікті арттыру деңгейін іске асыру білім алумен және үлгі бойынша іс-әрекеттерді орындау тәсілдерімен байланысты.
Белсенділіктің интерпретациялық деңгейі үшін жаңа жағдайларда білім мен қызмет тәсілдерін қолдану тән. Шығармашылық деңгей үшін құбылыстар арасындағы байланыстарды түсіну және мәселелерді шешуді өз бетінше іздеу тән. Оқушылардың дайын білімін баяндаумен қатар жүретін дәстүрлі оқыту оқушы оқыту нысаны болып табылатын пассивті оқуға бағытталған. Оқу үдерісін осындай ұйымдастыру кезінде іздеу тапсырмалары жоқ. Оқу материалы мұғалімнің әңгімесі, демонстрация, ал жоғары мектепте - дәріс сабақтары арқылы жиі оқытылады. Проблемалық оқыту оқушы оқу процесінің субъектісі ретінде әрекет етеді және шығармашылық және іздеу тапсырмаларын орындайды деп болжайды.
Тұлғаның танымдық қызығушылығы таным процесі мен нәтижесіне бағытталған. Танымдық процеске қызметті ұйымдастыруға, оның кезеңдерін іске асыруға және аяқтауға ықпал ететін жеке тұлғаның ерік-жігерлік процестері кіреді. Қызығушылық оқыту мотиві рөлінде болады. Оқу іс-әрекеті барысында оқушылардың қызығушылығын не тудыруы мүмкін? Бұл оқу материалының мазмұны мен білім алу процесі. Ал білім алу процесі проблемалық оқыту технологиясын енгізу арқылы оқушыларға қызықты болып келеді. Балалар жаратылыстану-ғылыми цикл сабақтарында зертханалық жұмыстарды қуана орындайды. Алғашқы зертханалық жұмыстар, мысалы, биологиядан, зертханалық құрал - жабдықтарды-микроскоптан пайдалана отырып, көптеген жағымды эмоциялар мен тағы бір нәрсе ашу және көру ниетін тудырады. Оқушылардың тандануы зерттеу объектісіне қызығушылықтың пайда болуына ықпал етеді.[10]
білімдеріне жауап бермейді және ойлау әрекетін белсендіруге итермелейді.
Мәселелік оқыту процесіндегі ойлау қызметі, ғылыми таным нәтижелерін меңгеруге бағытталған іс-әрекет әрине, оқушылардың зияткерлік саласы мен шығармашылық әлеуетін дамыту көзі болып табылады.[3]

1.3. Сабақты ұйымдастыру барысында мәселелік жағдайларды құру

Сабақта мәселелік жағдайды құру оқушылардың оқылатын тақырыпқа қызығушылығын оятуға мүмкіндік беретін және ойлауды қалыптастыруға, сөйлеуді дамытуға ықпал ететін құрал болып табылады. Өйткені мұндай жағдайлар өз жорамалдарын мен болжауларынайта алады. Қызметтің бұл түрі кез келген мектеп пәніне жарамды.
Мәселелік оқытудың мынадай құрылымы бар: мәселені қою, мәселені шешу, шешімді сипаттау, шешімді іске асыру. Мәселені қою мәселелік оқыту құрылымында маңызды мәнге ие. Сабақтың барысы мен оқу материалын меңгеруі мәселені қойылуына байланысты болады: немесе оқушылар мәселені шешу барысында жаңа сабақ үдерісіне белсенді қатысып, барлығын өз бетінше біледі, немесе мәселелік жағдай сәтсіз болса-мұғалімнен дайын жауап алады.[15]
Мәселелік жағдай қайшылықтың пайда болуынан туындайды. Қайшылық қиындықтарға немесе таңқалуға байланысты пайда болады. Сондықтан да мәселелік жағдайлардың екі түрі бар: таңданумен туындаған және қиындықтармен туындаған.
Қиындықтан туындаған мәселелік жағдайлар тапсырманы орындау қажет болған кезде пайда болады, бірақ оны жүзеге асыру мүмкін емес. Қиыншылық туындаған проблемалық жағдайды құру үшін мұғалім оқушыларға тапсырма берілген кезде не мүлдем орындалмайтын тапсырма немесе оқушыларға таныс емес және бұрын шешілген тапсырмалармен ұқсастығы жоқ қабылдауды пайдалана алады. Бұл тәсілдер орыс тілі мен математика сабақтарына жақсы келеді.
Сабақта проблемалық жағдайлардың туындауына әкелетін қарама-қайшылықтардың бірі-бұл таңданумен туындайтын қайшылықтар. Мұндай қайшылықтар екі түрі бар:
- бірнеше ережелер арасында;
- оқушылардың өмір сүруі мен ғылыми дерек арасында.
Бірінші жағдайда проблемалық жағдайды құру үшін оқушыларға бір мезгілде қарама-қайшы фактілерді, көзқарастарды ұсынуға болады.

2.Мәселелік оқытудың түрлері мен деңгейлері

Педагогикада неге мәселелік оқытудың түрлері мен деңгейлерін қарастырады? Бұл тәсіл оқушылардың танымдық белсенділігінің әртүрлі даму дәрежесімен және оларда туындайтын зияткерлік қиындықтармен байланысты. Белгілі педагог, ғалым, профессор М. И. Махмутов шығармашылық түрлерін негіздей отырып, мәселелік оқытуды жіктейді. Ол мәселелік оқытуды үш түрге бөледі:
- ғылыми шығармашылық;
- практикалық шығармашылық;
- көркем шығармашылық.
Осы түрлердің қысқаша сипаттамасын қарастырайық.
Ғылыми шығармашылық жаңа ережені, заңды, дәлелдемелерді іздестірумен байланысты. Бұл шығармашылық түрі теориялық зерттеу болып табылады.
Практикалық шығармашылық-бұл алынған білімді жаңа жағдайда қолдану тәсілін іздеу. Проблемалық жағдайдың бұл түрі Практикалық оқу мәселелерін қоюға және шешуге негізделген.[12]
Көркем шығармашылық-сурет салу, ойын, музицирование қамтитын шығармашылық қиял негізінде шындықтың көркемдік көрінісі.
Ғылыми шығармашылық теориялық сабақтарда қолданылады, ал практикалық шығармашылықты зертханалық және практикалық сабақтарда, үйірме сабақтарында қолданған жөн.\
Көркем шығармашылық сабақтарда да, сабақтан тыс қызметте де қолданылады.
Проблемалық оқыту түрлері: ғылыми шығармашылық, практикалық шығармашылық және көркем шығармашылық проблемалық оқытудың төрт деңгейіне ие. Деңгейлер бойынша бөлу оқушылардың білімін меңгерудің және ойлаудың әртүрлі деңгейімен байланысты.
1 деңгей. Әдеттегі белсенділік деңгейі.
2 деңгейі. Жартылай белсенділік деңгейі.
3 деңгей. Өзіндік (өнімді) белсенділік деңгейі.
4 деңгейі. Шығармашылық белсенділік деңгейі.
Бұл деңгейлер оқушылардың жаңа білімдерін меңгеру деңгейін және ақыл-ой іс-әрекетінің тәсілдерін, сондай-ақ ойлау деңгейін көрсетеді. Басқаша айтқанда, оқушы қандай жағдайда және қандай жолмен өз білімін қолдана алады. Оқушылардың ең жоғары деңгейі-төртінші.
Әдеттегі белсенділік деңгейінде оқушылардың мұғалім баяндаған оқу материалын қабылдауы, мәселелік жағдай жағдайында ақыл-ой әрекетінің бейнесін меңгеруі және жаңғырту сипатындағы тапсырмаларды орындауы орын алады.
Екінші деңгейде - жартылай белсенділік деңгейінде-оқушылар алған білімдерін жаңа жағдайда қолданады және оқу проблемасын шешу тәсілін іздестіруге қатысады. Бұл оқушылардың көпшілігі осы деңгейде. Осы деңгейдегі оқушылар мұғалімнің көмегіне мұқтаж және жаңа танымдық жағдайларда қиындықтарға тап болады.
Мәселені шешудің барлық логикалық тізбегін құру үшін оқушылардың білімі жеткіліксіз.
Репродуктивті-іздеу түріндегі дербес жұмыстарды оқушылардың өз бетінше белсенділіктің үшінші деңгейге жетіп орындай алады. Осы деңгейге жеткенде оқушылар жаңа жағдайда өз бетінше игерілген білімді қолдана алады, оқулық мәтінімен жұмыс істей алады, күрделілігі орташа деңгейдегі есептің шешімін құрастыра алады.[10]
Логикалық талдауды, шешімнің жаңа тәсілін ашуды, шығармашылық қиялды талап ететін өзіндік жұмыстарды орындауға оқушылар төртінші деңгейге - шығармашылық белсенділікке қол жеткізе алады.
Төртінші даму деңгейіндегі оқушылар тез меңгереді және ақыл-ой қызметінің тәсілдері гипотезаны шығаруға және мәселені шешу жолдарын таңдауға қабілетті. Мұндай оқушылардың сөздік-логикалық ойлауы басым.
Мәселелік оқыту деңгейі - оқыту процесінің жиынтығында және оның нәтижесін, оқушылардың танымдық дербестігінің қалыптасу дәрежесін, шығармашылық қабілеттерін көрсету.
Сабақты ұйымдастырғанда, сынып оқушылары бар белсенділік деңгейіне назар аудару керек. Сынып оқушылары мұғалімнің көмегінсіз тапсырмаларды орындай алмайды. Осыны ескере отырып, оқушылар үшін сараланған тапсырмаларды қолдануға болады.
М.Н Скаткин мәселелік оқытудың келесі үш түрін қарастырады.Олар:
1. Білімді проблемалық баяндау.
2. Оқушыларды білімді баяндаудың жеке кезеңдерінде іздеуге тарту.
3. Зерттеу әдісі.
Білімді мәселелік баяндау М.Н. Скаткиннің пікірі бойынша проблеманы қоюмен және оны шешу процесін көрсетумен сипатталады. Білім берудің жекелеген кезеңдерінде оқушыларды іздеуге тарту, мұғалімнің оқу материалын баяндауды сұрақтарды қоя отырып ұсынуын көздейді. Оқушылар тапсырмаларды шешуді іздеуге қосылады.
Баяндалатын материалдың мазмұнын ескере отырып, мәселелік баяндаудың екі түрін бөліп көрсетуге болады:
1. Мазмұны тарихты қамтитын материалды мәселелік баяндау, ғылыми ашылулар, эксперименттер;
2. Қазіргі ғылыми білім негізінде мәселелік баяндау.
Мәселелік баяндаудың бірінші түрі орта және жоғары мектеп үшін қолайлы, ал бастауыш мектепте білімнің жеткіліксіздігі мен жас ерекшеліктеріне байланысты қолданылмайды.
Мәселелік баяндау барысында мұғалім міндеттер қояды (міндеттерге өзгертілген мәселелер - нені анықтау керек). Оқу материалынан фрагменті баяндалады және оған сәйкес мәселелік тапсырма қойылады. Мұндай тапсырмаларды мұғалім бірнеше қадамдар бойынша түсіндіреді.Әр тапсырманы оқушылармен шешіледі.[9]
Мұнда мұғалім әр кезеңде түсіндіруден кейін оқушыларға шешуге тапсырма береді. Материалды мәселелік баяндаудың соңында қорытынды жасалады.
Проблемалық оқытудың басқа түрін пайдалану кезінде-зерттеушілерге үлкен дербестік беріледі. Бұл дербестік іздеу жоспарын құруда, гипотезаны ұсынуда, оны тексеруде, тәжірибе жүргізуде, бақылауда, фактілерді бекітуде, жіктеуде және тұжырымдауда көрінеді. Бұл жұмыс барысында оқушы ғылыми зерттеудің кезеңдері мен принциптерін таниды.
Скаткин зерттеуі бойынша төмендегі схемада оқушы мен мұғалімнің іс-әрекетін ұсынылған

Зерттеу әдісі

Мұғалімнің қызметі

Оқушының қызметі
Іздеу үшін мәселелік міндеттерді құрастыру және ұсыну

Мәселені қабылдау немесе өз бетінше қарау
Шешімдерді түсіну. Шешімдердің барысын бақылау

Есептің шарттарын, зерттеу тәсілдерін түсіну.

Зерттеу және оны аяқтау процесінде өзін-өзі бақылау. Зерттеу барысын жаңғырту, оның нәтижесін дәлелдеу.
Кесте 1.Зерттеу әдісі

Мұғалім өзінің тәжірибесі мен сынып оқушыларының ерекшеліктеріне сүйене отырып, ең тиімді болатын мәселелік оқытудың түрін таңдайды. Бірақ мұғалім сабақта мәселелік оқытудың қандай да бір түрлерін пайдаланбаған, ойлау дербестігін дамыту, танымдық қызығушылықты дамыту және білімді сапалы игеру маңызды кезең болып табылады.

2.1.Мәселелік сабақтың құрылымы

Дәстүрлі және проблемалық сабақтың жалпы мақсаты-оқушылардың білім алуы. Алайда, проблемалық сабақ дәстүрлі сабақтан білімді енгізу және жаңғырту кезеңдерімен ерекшеленеді. Мәселелік сабақтың орталық буыны муғалімнің басшылығымен оқушылардың танымдық әрекеттерін ұйымдастыратын мәселелік жағдай болып табылады. Осындай сабақта оқушылар проблемалық жағдайларды шешу тәсілдерін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.