Бактериялардан алынатын антибиотиктер
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ
Сәкен Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті
Ветеринарлық медицина кафедрасы
Курстық жұмыс
Фармакология және токсикология
(пәннің атауы)
Тақырыбы Антибиотиктердің негізгі әсер ету механизмі.
Орындаған Дүйсенбаев Диас
(аты-жөні)
Тексерген к.в.н., доцент Есжанова Г.Т.
(оқытушының аты-жөні, ғылыми дәрежесі)
Курстық жұмыс қорғауға қабылданды
___________________________________
(оқытушының қолы)
С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
"ВЕТЕРИНАРИЯЛЫҚ МЕДЕЦИНА" КАФЕДРАСЫ
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСҚА
Пікір
ВЕТЕРИНАРЛЫҚ ФОРМАКОЛОГИЯ
(пәннің атауы)
Білім алушы Дүйсенбаев Диас Тобы 17-02 Жұмыстың тақырыбы Антибиотиктердің негізгі әсер ету механизмі
___________________________________ ___________________________________ ___
Жұмыс мазмұнының тапсырмаға сәйкестігі ___________________________________
___________________________________ _____________________________
Жұмыстың кемшіліктері:
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
Курстық жұмысты тексеру күні ___________________________________ __
Алғашқы баға ___________________________________ ________
Жұмысты қорғау күні ___________________________________ _______
Қорғағаннан кейінгі бағасы ___________________________________ __________
Жетекшінің қолы ________________________
Нұр-Сұлтан-2020
Жоспар:
1. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2. Әдеби шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3. Антибиотиктер биосинтезінің түрлі жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4. Микроорганизмдер - антибиотиктердің продуценттері ... ... ... ... ... .. ... ...
5. Актиномицеттердің классификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6.Антибиотиктердің негізгі әсер ету механизмі ... ... ... ... ... .. ... ...
7. Микроорганизімдердің торшаларының қабырғаларының өткізгіштігін тежейтін антибиотиктер- ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
8.Цитоплазмалық мембрананың өткізгіштігін тежейтін антибиотиктер18... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
9.Ақуыз синтезін тежейтін антибиотиктер
10.Нуклеин қышқылның синтезін тежейтін антибиотиктер
11.Терапевтикалық тиімділік
12.Рецептура
13.Антибиотиктерді синтездеу технологиясы
14.Антибиотиктердің қолданылуы
15.Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
16.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Антибиотиктер (гр. autі -- қарсы және гр. bіos -- тіршілік) -- микроорганизмдердің өсуін, көбеюін тежейтін немесе тоқтататын микробтар, өсімдіктер мен жануарлар клеткасынан алынатын органикалық зат; микроағзалармен жоғары өсімдіктермен және жануарлармен микроағзаларды және ісік жасушаларының дамуын басатын және жоятын заттар. Антибиотиктер төменгі молекуларлы қосылыс оның құрамына көміртегі-оттегі және сутегінен басқа азот (1 немесе 2 аммин тобы түрінде) және 1 немесе 2 карбоксильді топтар енеді.[1]
Антибиотиктер микробтар мен кейбір қатерлі ісікке әсер етіп, олардың дамуын тежейді немесе жойып жібереді. Антибиотиктердің пайда болуы микробтар дүниесінде кездесетін бір-біріне қарама-қарсылық әрекетіне негізделген. Антибиотиктер туралы ғылымның негізін қалап, алғаш көгерткіш саңырауқұлақтан пенициллин алған (1929) ағылшын ғалымы А.Флеминг болды. Антибиотиктердің бірнеше жүздеген түрі бар, бірақ олардың бәрі бірдей медицинада қолданыла бермейді. Антибиотиктер шығу тегі, хим. құрамы, микробтарға әсер ету механизмі т.б. қасиеттері бойынша жіктеледі. Антибиотиктерді ретсіз қолданудың әр түрлі салдары болуы мүмкін. Мыс., денеге бөртпе шығып, қышыма пайда болады, кейде естен тануға әкеп соғады. Сондықтан оларды тек қана дәрігердің айтуы бойынша қолдану қажет. Антибиотиктер медицинадан басқа а.ш-нда, тамақ өнеркәсібінде және микробиологиялық өндірісте пайдаланылады. Антибиотиктер зен саңырауқұлаңынан,актиномиоцидтік, кейбір бактериялардан алынады. Жіктелуі: синтетикалық және табиғи. Әсері: бактериостатикалық, бактериоциттік. Әсер ету механизмі: Бактерия жасуша синтезін бұзу, цитоплазмалық мембрана өткізгіштігін бұзу, жасушаішілік синтезін бұзу, РНҚ синтезін бұзу
Әдеби шолу
Антибиотиктер биотехнология, медицина тарихында ереше орын алды. Е. Хаувник 1984ж биотехнологияның даму кезеңдерін анықтағанда, оның бір кезеңін антибиотиктер дәуірі деп атаған. Әрине, бұл өте дұрыс, өйткені вакциналармен қатар антибиотиктер адамзатты жүз мыңдай, миллиондаған адам өмірлерін әкететін, меғмлекеттер тіршілігіне әлеуметтік және экономикалық былықты тудыратын глобальдық инфекциялардан сақтандырған. Бүгін олар өте маңызды, ең алдымен, қолданылатынбарлық дәрілердің ішінде 13% қамтитын емдеу-профилактикалық препараттар ретінде қарастырылуы.
Антибиотиктер пигменттер, алкалоидтар, уыттар сияқты мироорганиздердің екіншілік метаболиттері. Олардың биологиялық міндеті - қоректік ортадағы мироорганизмдердің басқа бөтен топтарының тіршілігін басып жою.
Бұл молеклярлық салмағы төмен, шамамен 1000 дальтон, клеткада амин қышқылдардан, көмірсулардан, май қышқылдарынан, пуриндерден және т.б. синтезделеді. Антибиотктер - бұл тікелей емес трансляцияның өнімдері, күрделі биосинтетикалық жолға ие. Сонымен қатар, антибиотиктернегізгі алмасудың метаболиттеріне жатпайды және клеткалар олардың қатысуынсыз тіршілігін сақтай алады.
Жалпы антибиотктердің 9000 астам түрлері белгілі, олардың 200 қосылысы медицинада және басқа саларда қолданылады. Олардың ішінде пенициллиндердің, цефалоспориндердің, әсіресе оларды жартылай синтетикалық туындылары.аминогликозидтердің, макролиттердің, сонымен қатар синтетикалық препараттардың ішінде - фторхинолдардың өндірісі басым.
Антибиотктерді басқа биологиялық заттардан айыратын қасиеті - олардың антимикробтық әрекеті және бұл әрекеттің бір бағыттылығы болуында.
Медицинада қолданылатынантибиотиктер ветеринарияда, ауыл шаруашылығанда қолданылмайды және керісінше.
Антибиотиктер биосинтезінің түрлі жолдары
Антибиотиктер екіншілік метаболитер болып, өскен дақылдың стационарлық фазасында, идиофазасында синтезделеді.
Антибиотиктер продуцент клеткаларының ішіне жиналып, тек аз мөлшерде клеткадан тыс қоршаған ортаға (нистатин) бөліне алады, сонымен қатар, клетка ішінде ортақ мөлшерде болып, тура солай белсенді түрде (ристомицин, кандицидин) немесе басым ортаға (стрептомицин, тетрациклин, макролидтер) бөліне алады.
Құрамында ароматтық туындылар қамтитын антибиотиктердің көптеген түрі бар. Олар микроорганизмдер клеткаларында ароматикалық аминқышқылдардың түрленуі кезінде аралық және ақырғы өнімдерден синтезделеді. Бұл шиким қышқылының биосинтетикалық жолы.
Осылай, хлроамфениколдың және коринециннің ілеспелі С-С байланыстары хоризмді. Қышқылдан (n-аминофенилаланин - аралық метаболит арқылы), рифамциннің ароматикалық компоненті - антранил қышқылынан; актиномициннің ароматикалық сақиналары - антранил қышқылынан және т.б. ауыстырылады.
Негізгі бастапқы зат - шиким қышқылы эритрозо-4-фосфаттың (пентозо-фосфатты циклдің өнімі) фосфоенолпируватпен (гликолиз өнімі) конденсациялау нәтижесінде түзіледі де, одан кейін хоризмді қышқылға айналады.
Str.venezuelae клеткалармен хлроамфениколдың синтезі - ароматикалық аминқышқылы тирозиннің биосинтезіне ұқсас. Бірақ, хлроам-феникол синтезі езінде хоризмді қышқыл тирозин синтезі кезіндегідей n-оксифенилпирожүзім қышқылына айналмай, n-аминофенилпирожүзім қышқылына айналады.,
Көптеген антибиотиктер биосинтезінің негізгі кезеңі конденсация жолымен өтетін полимеризация реакциялары болып табылады:
- полимер тізбегінде кето- және метиленді топтардың кезектесіп ацетеат-малонатты (сирек пропионат-метилмалонатты) бірліктердің поликетидтегі синтезі;
- тиоматрицалық механизмі бойынша олиго- және полипептидтер түзілуімен жүретін амнқышқылдар;
- олигосахаридтердің түзілуіменқатар моносахаридтер (аминосахаридтер)
Бұл конденсация реакциялары микроорганизмдердің клетка қабырғалары компоненттері синтезінің, метаболизм жолының негізгі реакцияларына ұқсас. Мысалы, поликетдті синтезін белгілі бір дәрежеде тиоматрицалық механизм, мембрана ретінде қарастыруға болады, ал көмірсу табиғатты антибиотиктер түзілуін грам теріс макроорганизмдердің клетка қабырғаларның полисахаридтер синтезіне ұқсастығы бар.
Полимеризациямен қатар антибиотиктер біріншілік метаболиттердің модификациясы жолымен немесе бірінші модификацияланаған метабулиттердің конденсацясымен синтезделе алады. Жеке антибитиктердің синтезі нуклеозидтердің метеболизмімен байланысты.
Стрептомицин, сизомцин және гентамицин сияқты аминогликоздтердің құрылымдық формулаларына жасалған сараптау негізінде айтуға болады, олардың биосинтезі көмірсулардың (глюкоза, аминоқанттар) бірліктеріне негізделген. Глюкозадан амногликозд молекулаларындағы қант қалдықтарынан бақа, олардың аминоциклоттық ферменті де синтезделе алады. Стрептомцин моликуласының басқа екі фрагменті пентоза (стрептоз) және L- глюкозамин де көмірсу текті. Стептомицин малекуласының синтезі осы 3 компонентінқосылуымен аяқталады. Антбиотиктің босинтезін микроорганизмдердің жиырмадан астам түрі ферменттері жүзеге асырады.
Жалпы актиномцеттермен және кейбір мицеллалы саңырауқұлақтармен снтезделетін 150 астам нуклеозид табиғатының антибиотиктері белгелі. Олардың биосинтезі пуриндік және пиримидиндік нукеотдтердің метоболизм жолының синтезіне ұқсас. Мысал ретінде, Str.antibioticus түзетін вирусқа қарсы видарабин деген антбиотик жолынан пайда болды.
Фунгицидтық қасиеті бар және ауыл шаруашылықта қоданатын полиоксин туыстығының антибиотиктер тобы тура сол нуклеозидтік табиғаттың және уридиннің метаболим жолының шығырылған.
Антибиотиктердің көп мөлшері поликетидті жолмен синтезделеді. Бұлар эритромицин, тетрациклин, рифамицн, макролдтер, полиэфирлік антибиотиктер. Олерды көбінесе актиномицеттер, сирек миксобактериялар және псевдомонадтар өндіреді. Аталмыш антиботикалық қосылыстардың полимеризация механизмі клеткалық мебраналардағы май қышқылдардың биосинтезіне ұқсас. Сонымен қатар қоса реакцияларды жүзеге асыратын біріншілік құрылымы ферменттердің биохимиялық реакцияларға да ұқсас.
Сөйтіп, актиномицеттердің күрделі тиоэфирлік қосылысты түзетін активті түрдегі ацетаттың және малонаттың конденсациясы (ацетил СоА) екі синтезбен жүзеге асырылды - І және ІІ типті поликетометиленсинтезі; бұл бастапқы биосинтез үрдісі поликетідті антибиотиктерге және май қышқылдарда ұқсас.
Пропион қышқылы және пропил спирті макролидті антибиотиктердің биосинтезін метилмалонил СоА арқылы ширатады.
Тетрациклиннің синтезін малонды қышқылдың моноамиді күшейтеді.
Эритромицин - бұл кето- және метилді топтары бар 14-атомды лактонды макроцил, оның қант қалдықтары келесі құрылыс белоктардан аонденсацияланады - ацетаттың 1 молекуласы, малонттың 4 молекуласы, метилмалонттың 7 молекуласы және этилмалонаттың 1 молекласы.
Рифамциннің құрылыс жүйелері - 3-амино-5-гидроксибензойлы қышқылды, малонттың 2 қалдығын, метилмалонттық 6 қалдығын қамтиды.
Поли эфирлік қосылыстарға жататын 80 астам антибиотиктер синтезделген. Бұл монензин, салиномицин және т.б. кокцидиозды емдеуде фунгистатиктер ретінде, ауыл шаруашылық жануарлардың өсуін ширатушы ретінде қолданады. Монензин А-ның құрылыс жүйелері - ацетонның 1 млекуласы, малонттың 4 моекуласы, метилмалонттың 7 молекуласы және этилмалонттың 1 молекуласынан құралған.
Пептидті антибиотиктердің бірсыпырасы рибосомадағы ақуыздардың транскрипция жүйелерін қолданумен өндіріледі. Бұндай антибиотиктер - лантибиотиктер деп аталады (құрамында треонин немесе серн мен цистеин қалдықтары арасында күкіртті байланыстары бар лантонинді құрылымдар бар). Бұл стрептококктар және бациллалармен өндірілетін низин және сбутилин; актиномицеттермен - анковенин және актогардин. Олар прелантибиотиктер деп аталатын ірі, рибосомаларда синтезделетін пептидтерден түзіледі. Мысалға, циклді пептидті антибиотик - граммицдин С6 идиофазада Dacillus brevis продуцирленеді, өйткені граммицидн С - синтетаза, клеткадағы өсудің логарифмді фазасы аяқталмағанша түзілмейді. Екі тізбектен тұратын күрделі антибиотиктер әр тізбегінде 5 маинқышқылдар қалдықтары (фенилаланин, прлин, орнитин, валин, лейцин) кездеседі.
Полимиксин В (продуценті топырақ апоратүзуші бактерия Baccilus polymyxa) аминқышқылдардың қалдықтарымен , май қышқылдар құрылымдарының қалдықтарымен айырмашылығы бар 20-дан астам түрлі полимиксиндердің өкілі болып табылады. Бұл антибиотик 3 бөліктен құралды: сызықты типептид, циклді пептид және 6-метлоктанды қышқыл қалдығы молекуланың пептидті емес бөлігі.
Микроорганизмдер - антибиотиктердің продуценттер
Антибиотикалық заттарды көбінесе актиномицеттерге, бактерияларға, мицелиальды саңырауқұлақтарға жататын топырақ микрорганизмдердің түрлі топтары синтездейді. Бұлар сапрофттер, аэробтар, гетеротрофтар.
Топырақ анаэробтары, ацетонды-бутилді, дссульфатты, пропионды қышқылды бактерялар арасында антибиотиктер продуценттері сирек кездеседі, сесебі анаэробтар бәсекелеу ортасын ашыту метаболттердің жинақталуымен жасайды: бутанол, пропион қышқылы, сірке қышқылы, этанол сонымен қатар сульфидтердің, күкіртсутекті және т.б. өнімдер арқасынды.
Антибиотиктердің продуценттері сіке-қышқылды, тиолды. Метилотрофты бактериялар арасында кездеспейді. Бұл аэробтар бақталастыққа кірмейді, себебі қоршаған мкрорганизмдер олардың арнайы субстратын қолданбайды, немесе олар құрайтын өте қышқыл жағдайларда тіршілік ете алмайды.
Микроорганизмдердің бір түрі табиғаты жағынан әр түрлі антибиотиктерді өндіре алады және керісінше, бір антибиотикті таксономиялық топтары әр түрлі микрорганизмдер синтездей алады. Мысалға, Str.griseus-тің түрлі штамдары ортаның жағдайларына байланысты: амногликозид - стрептомицин, плоинді антибиотик - кандицидин, пептидті антибиотик - виридогризенді түзеді. Пенициллиндерді, бетелактамды антибиотиктерді мицелалы саңырауқұлақтардан басқа, кейбір актиномицеттер де синтездейді.
Антибиотиктердің продуценттері арасында доминантты орынды актиномицеттер алады. Микроорганизмдердің осы тобымен синтезделетін 4000 астам антибитиктер белгілі. Актиномцеттердің тек бір түрі Str.griseus 50 шақты антибиотикалық қослыстарды синтездейді. Бактериялар текті 1000 астам антибиотиктер белгілі, продуценттері көбінесе Bacillus туысының топырақ, споратүзуші бактериялары. Олармен минтезделетін антибиотиктер табиғаты пептидті.
Мцеллалы саңырауқұлақтар антибилтиктердің продуценттері ретінде, ең біріншіден беталактамдармен - пенициллн және цефалоспоринмен белгілі. Саңыруқұлақтардың негізгі продуценттері: Penicillum6 Cephalosporim (Аcremonium).
Жоғары сатыдағы актиномицеттердің мицелийі өте жақсы дамыған. Жіңішке гиф диаметрі -- 0,1-1,0 мкм, ал айрықша жуан гифтер -- 1,5 мкм-ге дейін жетеді. Тығыз агарланған қоректік орталарда (беттік егу) мицелийдің 3 типін анықтауға болады: субстратты, ауалы, субстрат алды немесе колониялар. Субстратты мицелий ортаның тереңдігінде дамиды және "тамыр жүйесі" қызметін атқарады. Оның жіпшелері қоректік заттарды өздеріне сіңіреді де колонияларға тасымалдайды, ал ол жерден ауалы мицелийге ауысады. Субстрат алды мицелийі агарланған ортаның бетінде дамиды және көлемі жағына үлкен жіне кіші колониялардың таралуы жүреді. Актиномицеттердің колониялары тығыз, көн тәрізді және ортамен тұтасып өседі. Ұсақ колониялар мөлшері -- 0,5 -- 2 мм, ал ірі колониялар 1 см-ге дейін жетеді 3,4. Колониялардың сыртқы көрінісі де алуан түрлі: тегіс, бұдыр, қатпарлы, түйіршікті. Актиномицеттердің ауалы мицелийі колонияның беткі қабатында қалыптасады.
Актиномицеттердің клеткалары негізгі бірнеше бөліктерден құралған. Клетка қабықшамен -- 0,01-0,03 мкм көлемі бар қабырғасы болады 3. Мицелий қабықшаларының бетінде шырышты капсула орналасқан, көбіне ол өте жұқа және тығыз емес жүйе болып келеді.
Актиномицеттердің классификациясы
Актиномицеттердің систематикасы үшін микроорганизмдердің бұл тобына жататын микробтарға тән қасиеттер анықталды. Сонымен қатар, зерттеу барысында актиномицеттер түрлерінің морфологиялық өзгергіштіктері, ұрпақ беру органдарының құрылымы және даму дәрежесі, споратасушылар сипаты, спора қабықшасының құрылымы сияқты көрсеткіштер есепке алынды.
Жалпы, Actinomycetes класы 2 қатардан құрылған. Actinoplanales - қозғалмалы және Actinomycetales - қозғалмайтын. Класс 26 туысы бар 6 тұқымдасты біріктіреді.
Streptomyces туысы - Actinomycetales қатары Streptomycetaceae тұқымдасына жататын топырақ актиномицеттерінің туысы, тұқымдастың ең үлкен туысы (500-ден астам түрі бар). Көптеген антибиотиктердің продуценттері ретінде танымал
Актиномицеттермен синтезделетін антибиотиктер:
:: тетрациклиндер (хлор-, окситетрациклиндер және олардың туындылары - доксициклин, метациклин - Str.grimsus, Str.aureaciens)
:: аминогликозидтер (стрептомцин - Str.greseus; неoмицин - Str.feadiae; канмицин - Str.kanamyceticus);
:: макролидтер (эритромицин - Str.erythraeus; оландомицин - Str.antiioticus);
:: ароматикалық қосылыстар (хлорамыеникол - Str.venezuelae)
:: полеинді (амфотеррицин В, нистатин - Str7nourazei);
:: рифамциндер (рифампицин - Str.{Nocardia} mediterranei);
:: антрациклдер және ісікткрге қарсы (болеомицин - Str.verticillius).
Тетрациклндер, аминогликозидтер,макролидтер және ароматикалық қосылыстар трансляциясын тежейді.
Полеинді антибиотиктер лейкоз ауруының қоздырғыштардың цитоплазмалық мембранасының өткізгіштігін бұзады.
Рифамцндер бактериялардың РНқ-полмеразасын тежейді. Антрациклиндер ДНҚ репликациясын бұзады.
Бакреиялар - пептидті антибититердің продуценттері:
oo граммицидинС, bacillus brevis, Р.Дюьро,1939;
oo Полимиксин В, bscillus polimyxae, 1947 және т.б.
oo Бацитрациндер, Bscollus lichenformis.
Пептидті антибиотиктер прокартиоттардың цитоплазмалық мембранасының өткізгіштігін бұзады.
Мицеллалы саңырауқұлақтар беталактамды антибиотиктермен олардың туындыларын түзеді, олар грам теріс әсіріесе, грам оң микроорганизмдердің клетка қабырғасы компоненті - пептидогликан синтезін тежейді
:: пенициллиндер (пенициллин және олардың жартылай синтетикалық туындылары;
:: цефалоспориндер (цефалоспорин С және туындылары)
:: цефамциндер )цефамцин С, цефоксин)
Синтетикалық және жартылай синтетикалық антибиотиктер - фторхинолондар - офлосацин, эноксацин, пефлоксацин және т.б., прокариоттардың ДНҚ-ның суперспирализациясына жауап беретін ДНҚ-гираза ферментінің активтігін ингибирлейді.
Өсімдік антибиотктерін - фитонцидтерді 1928ж. Б. Токин сипаттаған болатын; химимлық таза күйінде тұрақты емес, бунин, жалбыздан сальвн, шалғамнан рафанин және т.б.
Жануартекті антибиотик заттар: осетрбалықтардан экмолин, эритроцттерден эритрин, лизоцим және интерферонның микробоцидтік әрекеті басым.
Антибиотиктердің штам-сверхпродуценттері - бұл кезектеліп, көп сатулы мутациялар мен селекциялар жолымен алынған организмдер. Топырақтан бөлінген продуценттер антибиотиктердің жеткіліксіз мөлшерін түзейді. Мутация және көп сатылы сұрыптау жолымен антибиотиктердің өнімін алғашқы, жабайы продуценттерге қарағанда 100-1000есе күшейтуге болады. Продуценттердің биосинтетикалық қабілетін екі жолмен күшейтеді: антибиотиктердің жоғары өнімділігіне байланысты жаңа генотиптерді алу және сұрыпталған утанттарды дақылдандыру үшін қолайлы жағдайларды таңдау.
Антибиотиктердің синтезінің генетикалық және биохимиялық реттеуінің күрделі механизмдеріне байланысты сверхпродуценттердің рекомбинатты өндірістік дақылдарын алу тәжірибелік өңдеу сатысында жүргізілуде. Мысалға, хлортетрациклиннің синтез жолы 72 аралық қосылыстардың түзілуін қамтиды. Осындай гендердің үлкен тобын клондау өте күрделі. Актномицеттердің рекомбнаттық штамын констркциялау кезінде клондайтын ДНҚ моекуласын трансформациялау үшін мицлийдің клеткалық қабырғасын бұзу керек және жеке протопластарды алу керек Плазмидті ДНҚ векторының протопластқа енуін полиэтленгликольдің қатысуымен жеңілдетуге болады. Трансформацияланған ротопластар тығыз қорктік ортаға еккенде, қайтадан өсіп-көбею барысында клетка қабырғасы қалпына келеді. Одан кейін трансформациядан өткен бөліп алу үшін клеткаларды селективті қоректік орталарға көшіреді. КЛОНДАУ 10-30 ферментатвтік реакцияларды қамтиды, клетка реципиентке антибиотиктердің сверхсинтезін атқаратын гендердің толық жиыны.
Peкомбинатты ДНК технология көмегімен антибиотиктер өнімін күшейтуден басқа, биосинтез жолын өзгертіп модификацияланган антибиотикті де алуга болады. Химерлі антибнотиктердің өнімі екі антибиотикер гендерін араластыру жолымен жүзеге асырылады: актннородин және медермицин, эртромицин жане олеандомиицин. Актиномицеттін рекомбинатты штамы алғашкы жағдайда - 2-норэритромицинді. Сверхпродуцентті түзудің келесі жолы бұл оттегінің теменгі концентрациясына платамның адаптациясы. Кобінесе антбиотиктердің өндірістік синтезінде шектейтін факторы -бұл дақылдақ сұйықтықтарда стрептемицеттердің көбейген клеткаларының жогарылап бара жаткан тығыздығында ерітілген оттегі концентрациясын темендету болады. Мақсаты
Антибиотиктердің негізгі әсер ету механизмі
Антибиотиктер (тр қарсы және гр. bios тіршілік) микр өсуін, көбеюін тежейтін немесе тоқтататын микробтар,жануарлар клеткасынан алынатын органикалық зат; микроагзалармен жоғары өсімдіктермен және жануарлармен микроағзаларды және ісік жасушаларының дамуын басатын және жояті н заттар.Антибиотиктер төменгі молекулалық қосылыс оның құрамына көміртегі-оттегі және сутегінің басқа азот (1 немесе 2 аммии тобы түрінде) және немесе 2 карбоксильді топтар енеді.Антибиотиктер микробтар мен кейбір қатерлі ісікке әсер етіп, олардың немесе жойып жібереді. Антибиотиктердің пайда болуы микрониесінде кездесетін бір-біріне қарама-қарсылық әрекетіне негізделген. Антибиотиктер туралы ғылымнегізін қалап, алғаш көгерткіш саңырауқұлақтан пенициллин алған (1929) ағылшын, ғалымы A. Флеминг болды. Антибиотиктердің бірнеше жүздеген түрі бар, бірақ олардың бәрі бірдей медицинада қолданыла бермейді. Антибиотиктер шығу тегі, хим. құрамы, микробтарға әсер ету механизмі т. б. қасиеттері бойынша жіктеледі. Антибиотиктерді ретсіз қолданудың әр түрлі салдары болуы мүмк денеге бөртпе шығып, қышыма пайда болады, кейде естен тануға текст соғады. Сондықтан оларды тек қана дәрігердің айтуы бойынша қолдану қажет. Антибиотиктер медицинадан басқа а.ш-нда, тамақ өнеркәсібінде және микробиологиялық өндірісте пайлалалылады. Антибиотиктер зен саңырауқұлаңынан. актиномнөцидтік, кейбір бактериялардан алынады. Жіктелуі: және табиғи. Әсері: бактериостатикалық, бактериониттік. Әсер ету механизмі: Бактерия жасуша синтезін бөлу мембрана өткізгіштігін бұзу, жасушаішілік НҚ синтезін бұзу. Алышу кезіне байланысты антибиотиктерді 5 топқа ажыратады:саңырауқұлақтардан алынатын антибиотиктер, мысалы: Пенициллиум (пеницил, гризеофульвин). (цефалоспорин). Фузидиум (фузидин) және т. б. алынатын антибиотктер, бұл топқа 80% енеді. Антибиотиктердің арасында ең негізгі стрептомицин, эритромицин, левомицетин, нистатин және басқа антибиотиктерді өндіретін стрептомицес өкілдері. Бактериялардан алынатын антибиотиктер. Бұл мақсатта жиі қолданылатын Бациллиус және Pseudomonos өкілдері. Бұл топқа мысал ретінде полимиксинді айтуға болады. Жануарлардан алынатын антибиотиктер. Балықтың майынан утилиты. Есім алынатын антибиотиктер. Оларга пияздан, сарымсақтан, басқа өсімдіктерден алынатын фитонцидтерді жатқызуға болады. Олар өте тұрақсыз қосылыстар болғандықтан таза күйінде алынбанан Көртеген микробтардың антимикробтық қасиеті бар. Мысалы, ромашка, шалфей, календула. Антибиотиктерді алу тәсілдері. Антибиотиктерді алудың 3 тәсілі бар. синтез.Бул антибиотиктерді алу үшін, микроорганизмдердің жоғарғы өнімді штаммдарын және оларды өсіретін арнайы қоректік орталарын пайдаланады. Мысалы, бұл тәсілмен пенициллинді алады.Химиялық синтез. Кейбір антибиотиктердің құрылымын- білгеннен кейін, оларды химиялық синтездеу тәсілімен алу мүмкіндігі туды. Мысалы, бұл тәсілмен алынған қы - левомицетин. ленген тәсіл. алдыңғы екі тәсілдің ұштасуы болып табылады. Биологиялық синтез жолыменантибиотиктің ядросые алса (мысалы, пенициллен ваминопенициллан қышқылын) ал, химиялық синтез жолымен оған әр түрлі радикалдарды қосады. Осы тәсілмен алынған антибиотиктерді жартылай синтетикалык деп атайды. Мысалы: жартылай синтетикалық цефалоспорин,тетра антибиотиктерді кеңінен қолданыс тапқан, Жартылай синтет антибиотиктердің ерекшелігі олардың табиғи антибиотиктерге тұрақты микроорганизмдердің сезімталдылыгы болып табылады. Бұл әдіс антибиотиктер өндірісінде кең қолданылады. Антибиотиктердің әсер ету механихмі мен спектрі. Антибиотиктерді әсер ету микроорганизмдеріне байланысты 5 топқа бөледі. Сонымен бірге ісікке қарсы антибиотиктер де бар. Бұлардың әрқайсысы кең спектрлік және кең емесе спектрлік болып 2 подгруппаға териалық антибиотиктер - препараттардың ең көп санды тобы. Оның ішінде бактериялардың барлық өкілдеріне әсер ететін, кең спектрлі әсер етушілер басым, Кең спектрлі әсері бар антибиотиктерге аминогликозидтер, тетрациклиндер және т. б. жатады. Тар спектрлі антибиотиктер бактериялардың тек кейбір әкілдеріне гана эсер етеді. Мысалы: полимиксин тек грам теріс, ал ванкомицин тек грам оң әсер степ! қарсы антибиотиктер. Құрамына препараттардың азмолшері кіреді. Кең спектрлі антибитикке, минералы, бластомикоз, аспергиллез кезінде эффективтілік көрсететін амфотерцин В-не жатқызуға болады. Ал тар спектрлі антибиотикке саңырауукулақтың Кандида туысына әсер етуші нистатинді айтуға болады. Антипротозойдтік антибиотиктер санды препараттар. Мысалы, амебиаз кезінде тар спектрлі антибяотик - фумагин пайдаланылады. автибиотиктердің қазіргі уақытта бірде - бір өкілі Ісікке қарсы антибиотиктер көп санды препараттар. Олардың цитотоксикалық әсері бар. Олардың кәбісі әр түрлі ісіктерде қолданылады, мысалы: рубомицин, митомицин. иктердін антибактериалық асері бактериялардың өлуіне желет и бактарицидтік (мысалы, пенициллиндерие, цефалоспориндерде) және бактериялардың өсуі мен дамуын тежейтін биктериостатикалық (мысалы, тетрациклин, левомецитин) болуы мүмкін. Бактериостагикалық антибиотиктердің дозасын көбейтсе, ол да бактериялардың өсуіне әкеледі. Саңырауқұлаққа қарсы антибиотиктердің де осыған ұқсас әсері болады: Фунгицидті және Фунгиостатикалық. Көбінесе ауыр ауруларда бактериоцилтік және фунтицидтік антибиотиктерді қолданады. жерге антибиотиктердің әсері олардың микроб клеткасындағы биохиминстви, реакцияларды тежеуімен байланысты. Антибиотиктерді әсер ету механизміне байланысты 4 топқа біледі. клетка қабырғасының синтезін бұзатын антиби топқа мысалы, в-лактамдарды жатқызамыз. Клетка мембранасының синтезін және молекулалық ұжымын бұзатын антибиотиктер. Мысалы, полимиксин, полиендер. Белок синтезін бұзатын антибиотиктер. Бұл топтың өкілдері: амин тетрациклиндер, микролидтар, левомецитин. НК тоқтататын антибиотиктер. Бұл топқа мысалы, ісікке қарсы антибиотиктер - актиномициндер (РНҚ синтезін тежейтін) және ДНК синтезін тежейтін - рубомицин жатады.
Клиникалық қолдану бойынша антибиотиктерді негізгі немесе таңдау антибиотиктеріне және резервтік антибиотиктерге бөлу қабылданған.
Негізгі немесе таңдау антибиотиктері-қауіп пен пайданың оңтайлы арақатынасы бар және ауру тудырған микроорганизмдердің оларға сезімталдығын анықтағанға дейін емін бастайды. Резервтік антибиотиктер микроорганизмдердің негізгі антибиотиктерге төзімділігі жағдайында немесе негізгі антибиотиктердің макроорганизмімен төзімсіздігі кезінде қолданылады. Резервтік антибиотиктер әдетте аз белсенділікке ие, оларда жағымсыз әсерлері бар, олар үлкен уыттылыққа ие және оларға тез резистенттілік дамиды. 4]Бактериялық инфекциялардың терапиясындағы маңыздылығы бойынша антибиотиктер I, II, III, IV ұрпақтағы антибиотиктерге бөлінеді. Антибиотиктер ұрпақтары бактериялық жасушаларға әсер ету тиімділігінің салыстырмалы коэффициентінің шамасы бойынша өзара ерекшеленеді. Әдетте клиникалық практикада жаңа класты антибиотиктердің пайда болу мерзімі 10 жылды құрайды, себебі осы уақыт ішінде ескі антибиотиктерге микроорганизмдердің тұрақты штаммдары өндіріледі. Алайда антибиотиктерді ұрпақтарға мұндай бөлу тәжірибеге тиісті топтың жаңа препараттарын енгізу мерзімдерімен әрдайым байланысты емес. Цефалоспориндердің жіктелуі Бактерияға қарсы әсердің спектрінде құрылған, ал жаңа ұрпақтың пайда болуы олардың бактерияға қарсы белсенділігінің жаңа спектрімен байланыстырады. Жасушалық деңгейде антибиотиктің әсері болуы мүмкін:
бактериостатикалық-антибиотик жасушалардың репликациясы мен бөлінуін бұғаттайды және олардың өлімін тудырмайды. Антибиотик жойылса, жасушалар өсу және көбею қабілетін сақтайды;
бактерицидті-антибиотиктің қатысуымен жасуша өледі.
Антибиотик бактерицидті әсер етеді,өйткені ол субжасушалық құрылымдармен өзара әрекеттеседі, олардың бүтіндігін немесе функцияларын қайтымсыз бұзады. Бұл ретте антибиотик жоғары туыс болғандықтан, жасушаның өміршеңдігін сақтау үшін қажетті ферментпен немесе жасушалық құрылымдармен байланысады, іс жүзінде қайтымсыз. Көптеген бактериялық жасушалардың жасушалық қабырғасы жұқа, серпімді, ригидті, микробтық жасушаны сыртқы әсерлерден қорғайды және микроағзаның түрін анықтайды. Бір мезгілде жасушалық қабырға Ішкі ортаның тұрақтылығын қолдайды және жасушаны жоғары жасушаішілік осмотикалық қысымда бұзылудан қорғайды. Жасушалық қабырға арқылы жасушаға қоректік заттар тасымалданады және метаболиттер бөлінеді. Жасушалық қабырға элементтерінің құрылымы мен құрамы белгілі бояғыштарды қабылдау қабілетін анықтайды. Бұл микроағзаларды грамоң және грамтеріс деп жіктеуге мүмкіндік береді.
Бактериялардың жасушалық қабырғасының негізгі компоненті пептидогликан (макромолекулярлық полимер) болып табылады. Пептидогликанның грам+ бактерияларда (40 қабатқа дейін) едәуір көп, ал грам - бактериялардың барлығы 1-2 қабат. Пептидогликанның құрамына N-ацетилглюкозамин және N-ацетилмурам қышқылы кіреді. Пептидогликандар екі мономерлік тізбектерден тұрады: ацетилмурам қышқылы (М) және ацетилглюкозамина (G), кезекпен орналасқан және гликозидті байланыстармен қосылған. Тізбектер өзара 4-хаминқышқыл пептидтермен біріктірілген. Пептидтер ацетилмурам қышқылының қалдықтарынан таралып, үш өлшемді құрылымды құрайды. Гликопептидтер мен муреиннен тұратын үш өлшемді пептидогликандық желіден басқа жасушалық қабырғада басқа да полимерлер (полисахаридтер, липопротеиндер және т. б.) бар.
-Грамоң микроорганизмдердің күрделі емес, бірақ пептидогликанның көптеген қабаттарынан, ақуыз бен тейхой қышқылдарынан тұратын қуатты жасушалық қабырғасы бар. Мембраналық тейхой қышқылдары глицериннің немесе рибиттің және фосфаттардың ауыспалы қалдықтарынан тізбектелген.
-Грамтеріс бактериялардың жасушалық қабырғасы жұқа, бірақ әлдеқайда қиын. Ол бірнеше қабаттан тұрады. Ішкі қабат пептидогликан арқылы түзілген және тейхой қышқылы жоқ, плазмалық мембранадан периплазматтық кеңістіктен алыс, онда кейбір ферменттер жұмыс істейді. Пептидогликан қабатының сыртында сыртқы мембрана орналасқан, ол плазмалық мембранаға ұқсас құрылымға бастау беретін липополисахаридтің Қос қабатын білдіреді. Қабаттар ақуыз молекулаларымен қиылысады, олардың кейбіреулері көлік қызметін атқарады. Жасушалық мембрананың сыртқы беті күрделі липополисахарид қабатын жабады. Жасушалық мембрананың қабырғасында оның синтезіне қатысатын ферменттер бар: трансгидроксилаза және транспептидаза[5][9].
Микроорганизімдердің торшаларының қабырғаларының өткізгіштігін тежейтін антибиотиктер
Пептидогликан-бактериялардың жасушалық қабырғасының негізі бірегей және прокариот үшін өмірлік қажет, ол жасушалық қабырғасы жоқ бактериялардың көпшілігінде бар. Пептидогликанның ізашарларының синтезі цитоплазмадан басталады. Содан кейін олар ЦПМ арқылы тасымалданады, онда оларды гликопептидті тізбектерге біріктіріледі (бұл кезең гликопептидтерді тежейді). Толық пептидогликанның пайда болуы ЦПМ сыртқы бетінде орын алады. Бұл кезең пенициллиннің ақуыздары деп аталатын ақуыз-ферменттердің қатысуымен жасалады, өйткені олар пенициллин және басқа бета-лактамды антибиотиктер үшін нысана болып табылады. Пенициллин байланатын ақуыздарды тежеу бактериялық жасушада пептидогликанның ізашарының жиналуына әкеледі. Нәтижесінде осы ізашарлардың көп саны бактериялық жасушада оларды жою жүйесін -- қалыпты жағдайда бактериялық жасушаларды бөлу кезінде пептидогликан ыдырайтын аутентикалық ферменттерді іске қосады. Аутолитикалық ферменттердің әсерінен бактериялық жасушаның лизисі жүреді. Пептидогликан жануарлардың қабырғаларында жасушалар жоқ болғандықтан, бұл антибиотиктер макроорганизм үшін өте төмен уыттылыққа ие және оларды жоғары дозада (мегатерапия) қолдануға болады[2].
Пенициллиндер-алғашқы антибиотиктер және бүгінгі күні Penicillium тектес саңырауқұлақтар. Пенициллин алудың екі жолы бар: биосинтетикалық, ферментация жолымен, және синтетикалық -- пенициллин ядросынан-6 аминопенициллан қышқылы. Осы пенициллиндер негізінде: табиғи (биосинтетикалық) -- бензилпеницилин және оның тұздары, феноксиметилпенициллин жартылай синтетикалық -- пенициллиназаға төзімді (метициллин, оксациллин, клоксициллин, диклоксациллин) және грамоң және грамтеріс микрофлораға (ампициллин, карбициллин, амоксициллин) әсер ететін микробқа қарсы кең спектрлі болып бөлінеді. Биосинтетикалық пенициллиндерді (бензилпенициллин және т.б.) саңырауқұлақтың белгілі бір штаммдары өсірілетін арнайы ыдыста -- ферментаторларда сұйық қоректік ортада алады. Бензилпенициллин-бір негізді қышқыл; аминотопта 6-аминопенициллан қышқылын бір сутегін бензильдік радикалаға ауыстыру жолымен алынды.
Пенициллиннің микробқа қарсы әсерінің негізінде микроағзаның клеткалық қабырғасының биосинтезін басу жатыр, оның негізін күрделі пептидогликан құрайды. Пенициллиндер пептидогликанның синтезіне қатысатын ферменттердің белсенділігін бәсеңдетеді, бұл микроорганизмдердің өсуін тоқтатады. Бір мезгілде пептидогликанды гидролиздейтін ферменттер белсендіріледі,клеткалық қабырғаның коваленттік байланыстары бұзылады. Өсіп келе жатқан жасушалар бөлінуін тоқтатады, ісінеді және ыдырайды. Пенициллиндердің негізгі "нысана" ретінде макроорганизмде жоқ пептидогликан қызмет етеді, бұл препараттар өте төмен уыттылыққа ие. Пенициллиндер емдік әсерде микробқа қарсы әсерді және денеге қолайлы әсер етеді. Бұл соңғы қорғаныс механизмдерін белсендіруде көрінеді: фагоцитоздың жоғарылауы, ағзаның уыттану деңгейінің төмендеуі, тотығу қалпына келтіру үдерістерінің активтілігі.
Антибиотиктерді көптеген жануарлар, соның ішінде аңдар, құстар, балық және аралар аурулары кезінде емдеу-алдын алу мақсатында қолданады. Парентеральды енгізу кезінде препараттар 30-60 минуттан кейін ең жоғары концентрациясына жетіп, тез сіңеді, бүкіл ағзаға (бас және жұлын миынан басқа) тез таралады және 4-6 сағаттан кейін қанда препараттың іздері ғана анықталады. Пенициллиндердің 90% -- ға дейін ағзадан бүйрекпен шығарылады, қалған Саны-түрлі бездермен шығарылады. Пенициллиндер грамоң микрофлорадан туындайтын жануарлардың бактериялық инфекцияларында, асқынулардың алдын алу мақсатында, сондай-ақ микробқа қарсы ассоциацияларда (сібір жарасы, пастереллез, септицемия, стафилококкоздар, шошқа тілімі, жылқылар тұяғы, инфекциялық стоматит, ринит, құстардың спирохетозы, пневмония, маститтер, метриттер және т.б.) қолданылады. Пенициллиндердің жағымсыз әсерлері негізінен аллергиялық реакциялармен байқалады: есекжем, дерматиттер, фарингиттер, анафилактикалық шокқа дейін, олар 0,01% жағдайда кездеседі.
Бензилпенициллиннің натрий (калий) тұзы (Benzylpenicillinum-natrium). Ақ кристалды ұнтақтар суда, ацетонда, этанолда жақсы ериді. Үш жылдан астам бөлме температурасында белсенділікті жоғалтпайды. Натрий тұзының құрғақ затының 1 мг - да шамамен 1 670 ӘБ, ал калийде-1 600 ӘБ бензилпенициллин бар. Арнайы сауыттарда 100; 125; 200; 250; 300; 500 және 1000 мың ӘБ. Бензилпенициллин препараттарын сақтықпен (Б тізімі), құрғақ, жарықтан қорғалған жерде, бөлме температурасында сақтайды. Көрсетілген сақтау шарттарында жарамдылық мерзімі 3 жыл. Препараттар стрептококктерге, пневмокктерге, менингокктерге, гонокктерге, спирохеталарға және басқа да қоздырғыштарға қарсы тиімді. Ауыл шаруашылығы малдарының төлінің өсуі мен дамуын жеделдетеді.
Терапевтік мақсатта оларды периодтық бұлшықетішілік инъекция арқылы қолданады. Бензилпенициллин тұздары жақсы сіңеді және 3-4 сағатқа жуық ұсталатын жануарлардың қанында жоғары концентрацияны (0,48-3,84 мкгмл) жасайды. Содан кейін антибиотиктердің құрамы тез төмендейді және 5-6 сағаттан кейін жоқ. Сондықтан қандағы қажетті концентрацияны ұстап тұру үшін оларды әрбір 4-5 сағат сайын енгізеді. Сіңірілгеннен және қанға түскеннен кейін бензилпенициллин тұздары қабыну процесі болған кезде ғана өтетін жұлын мен бас миын қоспағанда, бүкіл ағзаға таралады. Ағзадан негізінен несеппен және өт, сілекей, сүтпен аз мөлшерде бөлінеді.
Дифтерия, сальмонеллез, пастереллез, инфекциялық ларинготрахеит, стрептококкоз, листериоз, спирохитоз, метрит, мастит, тері күйігі, шырышты қабықтың жіті іріңді қабыну процестері, тілік септицемия, бронхопневмония және тыныс алу органдарының басқа да аурулары кезінде бензилпенициллинді натрий (калий) тұзын қолданады.
Бұлшықет ішіне енгізу үшін препараттарды стерильді изотониялық ерітіндіде, дистилденген суда, ал әсерін арттыру үшін - 0,25-0,5% новокаин ерітіндісінде ерітеді. Ішке препараттар азықпен (құрама жеммен) беріледі. Тыныс алу органдарының ауруларын емдеуде оларды аэрозоль түрінде қолдануға болады. Бұлшықет ішіне(мың. ӘБкг жануар салмағына): үйрек, күркетауық 50; ІҚМ 2-3, жас мал 5; қой 4, жас мал 10; шошқа 3-5, жас мал 8; жылқы 2-3; терісі бағалы аң 20, жас мал 30.
Бензилпенициллин новокаин тұзы (Benzylpenicillinum-novocainum)
Ақ кристалды ұнтақ иіссіз, ащы дәмсіз, суда нашар ериді; онымен тұрақты суспензия жасайды. Стерильді құтыда 100; 300 және 600 мың ӘБ шығарылады. Антимикробқа қарсы әсер спектрі бойынша натрий және калий тұздарынан айырмашылығы жоқ, бірақ баяу сіңеді және ұзақ әсер етеді. Препаратты бір рет енгізу қандағы терапиялық концентрацияны 12 сағатқа дейін қамтамасыз етеді. Бұлшықет ішіне қолданылады; азықпен ішке сирек. Бензилпенициллин новокаин тұзын қолдану көрсеткіштері бензилпенициллин натрийі мен калий тұздары үшін бірдей, алайда препарат әлсіз әсер ететіндіктен, оны бензилпенициллин натрийі мен калий тұзына қарағанда 20-50% - ға үлкен мөлшерде тағайындайды[2][3].
Бициллин ( Bicillinum). Шығарылады бициллины -1, -2, -3, -5. Олардың тән ерекшелігі-ұзақ әсер етеді. Бициллин - 1-иіссіз және дәмсіз ақ кристалды ұнтақ, суда нашар еритін (1:5000), спиртте, ацетонда, формалинде еритін. Бициллин-2 100 мың ӘБ бензилпенициллин калий тұзынан және 300 мың ӘБ Бициллин-1 тұрады. Сумен араластыру кезінде суспензия түзеді. Қандағы пенициллиннің жоғары концентрациясын құруға ықпал етеді. Бициллин-3-бензилпенициллин калийдан, новокаин тұздарынан және бициллинден тұратын қоспа-1-100 мың ӘБ. Бициллин-5-Бициллин-1 (1,2 млн.ӘБ) және новокаин тұзының бензилпенициллині (300 мың ӘБ) қоспасы. Бициллин-1 және Бициллин-2 сауыттарда 300; 600 мың және 1 млн. ӘЮ; Бициллин - 3-300; 600; 900 мың және 1,2 млн.ӘБ; Бициллин-5-1,5 млн.ӘБ. Оларды сальмонеллезді, пастереллезді, бронхопневмонияны және тыныс алу органдарының басқа да ауруларын, аналық бездер мен жұмыртқалардың қабынуын, қоздырғыштары пенициллинге сезімтал жануарлар ауруларын емдеу және алдын алу үшін тағайындайды. Емдік мақсатта бициллиндер дозасына байланысты 2-7 күн инъекция арасындағы аралықпен бұлшық етке ғана қолданылады. Өсуді ынталандыру үшін оларды ішке тағайындайды.
5-6 күннен кейін бұлшық етке (бір рет) дозалар: ересек жануарларға 5-8 мың ӘБкг; қойға 10-20 мың ӘБкг; шошқаларға 10-20 мың ӘБкг; жылқыларға 1-1,5 мың ӘБкг; курам 10 мың ӘБкг.
Феноксиметилпенициллин (Phenoxymethylpenicillinum).Ақ кристалды ұнтақ, суда аз еритін (0,6-0,9 мг мл), жақсы - органикалық еріткіштерде. 1 мг құрамында 1610 бірлік бар.Антибиотик ұнтақ түрінде, 1-10 кг-нан қосарланған полиэтилен пакеттерге құйылған және 0,1 және 0,25 г-нан таблеткаларда шығарылады.Феноксиметилпенициллин асқазан сөлінің қышқылымен бұзылмайды, ұзақ уақыт бойы (8-10 сағат) қандағы пенициллиннің жоғары деңгейін ескере отырып, ішектің жұқа бөлімімен жақсы сіңеді. Ағзадан негізінен несеппен бөлінеді.
Көбінесе грамоң микроорганизмдерге бензилпенициллинге ұқсас әсер етеді. Ішек-тифозды топтағы бактерияларға, қарапайым вирустарға және барлық дерлік саңырауқұлақтар мен риккетсияларға қатысты белсенді емес.
Некробактериозды, пастереллезді, пневмонияны, маститті, эндометритті, жара инфекциясын, отиттерді, септицемияны, флегмонды, несеп шығару жолдарының инфекциясын, актиномикозды, мытаны, стрептококкозды, стафилококкозды, шошқа тілімін, құстардың спирохетозын емдеу үшін қолданылады. Препаратты тәулігіне 3-5 рет келесі дозаларда (мгкг салмағына) тағайындайды: ірі қара мал 4, жас мал 6 айға дейін 10, тиісінше ұсақ мүйізді мал 10 және 20, Шошқа 10 және 15, ересек құс 10-20, балапандар 10 күнге дейін 2-3 басқа.
Ампициллин (Ampicillinum). Ақ кристалды ұнтақ, суда еритін қиын, қышқыл ортада төзімді. Полиэтилен пакеттерге құйылған ұнтақ түрінде және 0,25 г таблеткалар түрінде шығарылады. Қандағы оның ең жоғарғы концентрациясына 1,5-2 сағаттан кейін жетеді және кемінде 6 сағат терапиялық деңгейде ұсталады. Ампициллин ағзалар мен тіндерге жақсы енеді; негізінен бүйрекпен шығарылады. Шошқаның бронхопневмониясы, бұзаулар, сальмонеллез, колибактериоз, жаңа туған жануарлардың диспепсиясы, эндометрит (бұлшық ет және жатырішілік) кезінде қолданады.
Бір реттік доза ішке (тірі салмағына мгкг): торай 30; бұзау-сүтқоректілерге және қозыларға 20.
Микроцид (Microcidum). Сыртқа қолдануға арналған пенициллинді антибиотик. Сұйық. Грам оң және сауатты микрофлораға әрекет етеді. Инфекциялық жарақаттар, жаралар, күйіктер және т. б. кезінде қолданылады.
Карбенициллин динатрий тұзы (Carbenicillinum dinatricum). Жартылай синтетикалық пенициллин бар дәрілер кең қолданылатын. Ұнтақ, суда оңай ериді. Негізінен ампициллиннің натрий тұзы ретінде парентеральды қолданылады және дозада[2][12].
Цефалоспориндер. Цефалоспориндерге табиғи антибиотиктер және олардың жартылай синтетикалық туындылары жатады. Бактерияға қарсы белсенділіктің кең спектрі бар. Микробты жасушаға бактерицидті әсер етеді. Әсер ету механизмі бойынша пенициллиндер сияқты бактериялардың жасушалық қабырғасы синтезінің тежегіштеріне жатады. Микроорганизмдердің цефалоспориндерге төзімділігі баяу дамиды. Цефалоспориндер төрт топқа бөлінеді.
Бірінші буын цефалоспориндері-цефалоридин, цефалексин, цефалотин және т.б. -- негізінен грамоң микрофлораға әсер етеді: стафилококктар, стрептококктар. Сонымен қатар, ішек таяқшасына, дифтерия таяқшасына, сальмонеллаға әсер етуі мүмкін.
Екінші буын цефалоспориндері-цефуроксим, цефокситин, цефаклор және т.б. -- негізінен грамтеріс бактерияларды басады және грамоң микроорганизмдерге әлсіз әсер етеді.
Үшінші буын цефалоспориндері-цефотаксим, цефтазидин, цефексим идр.- бірінші және екінші ұрпақтың антибиотиктеріне қарағанда микробқа қарсы әсердің кең спектрі бар.
Төртінші буын цефалоспориндері-цефпер, цефецим және т.б. - пенициллиндерге, цефалоспориндерге және аминогликозидтерге төзімді штаммдарды басуға қабілетті үшінші буын препараттары сияқты микроорганизмдерге әсер етеді.
Цефалексин (Cefalexinum) I-ші. Ішке тағайындайды.(болжамды дозада) 5-12 мг кг, күніне 3 рет, 5-7 тәулік.
Цефуроксим (Cefuroximum), II-ші. 5-10 мг кг, күніне 2 рет, 5-7 тәулік тағайындайды.
Цефотаксим (Cefotaximum), III-ші. 5-10 мг кг, күніне 1-2 рет, 5-7 тәулік тағайындайды.
Цефтриаксон (Ceftriaxonum), IV-ші ұрпақ. 10-15 мгкг, күніне 2 рет, 5-7 тәулік тағайындайды.
Монобактамалар. Осы топтан негізінен грамтеріс микрофлораға, соның ішінде таяқшаға әрекет ете отырып, жиі қолданылады. Антибиотик несеп шығару жолдары, пневмония, менингит, сепсис инфекциясы бар науқастарды емдеуде қолданылады. Асқазан ішек жолынан нашар сіңеді, сондықтан оны бұлшық етке немесе көктамыр ішіне тағайындайды. Жағымсыз әсерлер - тері бөртпелері,қызару, қан құйылу және бауыр қызметінің бұзылуы.
Карбопенемалар тиенем (Tienem) және меропенем (Meropenem) ұсынылған. Бірінші антибиотик бүйрек ферментінің әсерінен уытты метаболит түзеді, сондықтан оны циластатинмен қолданады. (Нил M. Дж.) Біріктірілген препарат-примаксим бар. Улы метаболиттердің меропенемі пайда болмайды. Екі антибиотик микробқа қарсы кең спектрге ие. Оларды бұлшықет ішіне немесе көктамыр ішіне тәулігіне 2-3 рет енгізеді. Жағымсыз әсерлерден аллергиялық және диспептикалық құбылыстар, тітіркендіргіш әсер, лейкопоэздің қайтымды бұзылулары болуы мүмкін[4][5].
Цитоплазмалық мембрананың өткізгіштігін тежейтін антибиотиктер
Гликозидтерге жататын полиенді антибиотиктер патогенді саңырауқұлақтарға (Кандид, аспергиллус және т.б.) белсенді. Оларға нистатин, в амфотерицин, леворин, микогептин және т.б. жатады. Әрбір компоненттердің молекуласы гликозидті байланысты біріктірген макроциклдық құрылымы бар агликон мен аминосахардан тұрады. Сондықтан бұл антибиотиктер аминогликозидтер қатарына жатқызылуы мүмкін. Полиендердің химиялық құрылымы макролидтік антибиотиктерге ұқсас, бірақ полиендік антибиотиктер Алифатикалық тізбектің ұзындығына ие. Продуцируются саңырауқұлақ тектес стрептомицес. Барлық препараттар суда және спиртте ерімейді. Суда ерігіштігін жақсарту үшін леворинді натрий тұзы түрінде қолданады, ал амфотерицинді в метилглюкаминмен бірге қолданады. Бұл препарат амфоглюкамин деп аталады. Полиен антибиотиктері жарықтың, жоғары температураның, ауа оттегінің және басқа тотықтырғыштардың әсеріне сезімтал. Олар қышқыл және сілтілі ортада оңай белсендіріледі, гигроскопиялық. Леворин жарық әсеріне төзімді.
Нистатин (Nystatinum). Ұнтақ ашық сары түсті, ерекше иісі бар, ащы дәмі бар, суда ерімейді, спиртте өте аз. Нистатин патогенді саңырауқұлақтарға, әсіресе Candida тектес, сондай-ақ аспергиллаларға әсер етеді. Фунгицид және тек жоғары мөлшерде ғана жұмыс істейді. Микроорганизмдерге әсер етпейді. Ішу арқылы енгізген кезде антибиотик іс жүзінде сіңірілмейді және негізінен асқазан ішек жолы арқылы өзгеріссіз түрде шығарылады. Асқазан ішек жолының шырышты қабығының, несеп-жыныс мүшелерінің, өкпенің, бүйректің және т. б. әртүрлі кандидоздары кезінде емдік алдын алу мақсатында қолданылады. Ішу арқылы қолданғанда нистатин қанға нашар сіңеді және ағзадан нәжіспен шығарылады. Нистатин бактерияларға қатысты патогенді саңырауқұлақтардың өсуі мен дамуын бәсеңдетеді. Нистатин Candida тектес ашытқы тәрізді саңырауқұлақтар тудыратын ауруларды емдеу және алдын алу үшін қолданылады. Антибиотиктерді қолдану асқазан-ішек, несеп-жыныс жолдарының шырышты қабықтарының кандидамикоздарында, сондай-ақ терінің зақымдануында көрсетілген.
Нистатинді тәулігіне 3-4 рет ішу арқылы енгізеді (тірі салмағы мың ӘБкг): шошқаларға 10-15; 7-10 күн ішінде 15-20 курам. Нистатинді қолдануға қарсы көрсеткіштер анықталмаған.
Леворин (Levorinum). Иісі және дәмі жоқ қара сары ұнтақ. Қышқылдар мен сілтілердің әсерінен, сондай-ақ жарыққа оңай жойылады. Іс жүзінде суда және спиртте ерімейді. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Сәкен Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті
Ветеринарлық медицина кафедрасы
Курстық жұмыс
Фармакология және токсикология
(пәннің атауы)
Тақырыбы Антибиотиктердің негізгі әсер ету механизмі.
Орындаған Дүйсенбаев Диас
(аты-жөні)
Тексерген к.в.н., доцент Есжанова Г.Т.
(оқытушының аты-жөні, ғылыми дәрежесі)
Курстық жұмыс қорғауға қабылданды
___________________________________
(оқытушының қолы)
С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
"ВЕТЕРИНАРИЯЛЫҚ МЕДЕЦИНА" КАФЕДРАСЫ
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСҚА
Пікір
ВЕТЕРИНАРЛЫҚ ФОРМАКОЛОГИЯ
(пәннің атауы)
Білім алушы Дүйсенбаев Диас Тобы 17-02 Жұмыстың тақырыбы Антибиотиктердің негізгі әсер ету механизмі
___________________________________ ___________________________________ ___
Жұмыс мазмұнының тапсырмаға сәйкестігі ___________________________________
___________________________________ _____________________________
Жұмыстың кемшіліктері:
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
Курстық жұмысты тексеру күні ___________________________________ __
Алғашқы баға ___________________________________ ________
Жұмысты қорғау күні ___________________________________ _______
Қорғағаннан кейінгі бағасы ___________________________________ __________
Жетекшінің қолы ________________________
Нұр-Сұлтан-2020
Жоспар:
1. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2. Әдеби шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3. Антибиотиктер биосинтезінің түрлі жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4. Микроорганизмдер - антибиотиктердің продуценттері ... ... ... ... ... .. ... ...
5. Актиномицеттердің классификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6.Антибиотиктердің негізгі әсер ету механизмі ... ... ... ... ... .. ... ...
7. Микроорганизімдердің торшаларының қабырғаларының өткізгіштігін тежейтін антибиотиктер- ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
8.Цитоплазмалық мембрананың өткізгіштігін тежейтін антибиотиктер18... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
9.Ақуыз синтезін тежейтін антибиотиктер
10.Нуклеин қышқылның синтезін тежейтін антибиотиктер
11.Терапевтикалық тиімділік
12.Рецептура
13.Антибиотиктерді синтездеу технологиясы
14.Антибиотиктердің қолданылуы
15.Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
16.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе
Антибиотиктер (гр. autі -- қарсы және гр. bіos -- тіршілік) -- микроорганизмдердің өсуін, көбеюін тежейтін немесе тоқтататын микробтар, өсімдіктер мен жануарлар клеткасынан алынатын органикалық зат; микроағзалармен жоғары өсімдіктермен және жануарлармен микроағзаларды және ісік жасушаларының дамуын басатын және жоятын заттар. Антибиотиктер төменгі молекуларлы қосылыс оның құрамына көміртегі-оттегі және сутегінен басқа азот (1 немесе 2 аммин тобы түрінде) және 1 немесе 2 карбоксильді топтар енеді.[1]
Антибиотиктер микробтар мен кейбір қатерлі ісікке әсер етіп, олардың дамуын тежейді немесе жойып жібереді. Антибиотиктердің пайда болуы микробтар дүниесінде кездесетін бір-біріне қарама-қарсылық әрекетіне негізделген. Антибиотиктер туралы ғылымның негізін қалап, алғаш көгерткіш саңырауқұлақтан пенициллин алған (1929) ағылшын ғалымы А.Флеминг болды. Антибиотиктердің бірнеше жүздеген түрі бар, бірақ олардың бәрі бірдей медицинада қолданыла бермейді. Антибиотиктер шығу тегі, хим. құрамы, микробтарға әсер ету механизмі т.б. қасиеттері бойынша жіктеледі. Антибиотиктерді ретсіз қолданудың әр түрлі салдары болуы мүмкін. Мыс., денеге бөртпе шығып, қышыма пайда болады, кейде естен тануға әкеп соғады. Сондықтан оларды тек қана дәрігердің айтуы бойынша қолдану қажет. Антибиотиктер медицинадан басқа а.ш-нда, тамақ өнеркәсібінде және микробиологиялық өндірісте пайдаланылады. Антибиотиктер зен саңырауқұлаңынан,актиномиоцидтік, кейбір бактериялардан алынады. Жіктелуі: синтетикалық және табиғи. Әсері: бактериостатикалық, бактериоциттік. Әсер ету механизмі: Бактерия жасуша синтезін бұзу, цитоплазмалық мембрана өткізгіштігін бұзу, жасушаішілік синтезін бұзу, РНҚ синтезін бұзу
Әдеби шолу
Антибиотиктер биотехнология, медицина тарихында ереше орын алды. Е. Хаувник 1984ж биотехнологияның даму кезеңдерін анықтағанда, оның бір кезеңін антибиотиктер дәуірі деп атаған. Әрине, бұл өте дұрыс, өйткені вакциналармен қатар антибиотиктер адамзатты жүз мыңдай, миллиондаған адам өмірлерін әкететін, меғмлекеттер тіршілігіне әлеуметтік және экономикалық былықты тудыратын глобальдық инфекциялардан сақтандырған. Бүгін олар өте маңызды, ең алдымен, қолданылатынбарлық дәрілердің ішінде 13% қамтитын емдеу-профилактикалық препараттар ретінде қарастырылуы.
Антибиотиктер пигменттер, алкалоидтар, уыттар сияқты мироорганиздердің екіншілік метаболиттері. Олардың биологиялық міндеті - қоректік ортадағы мироорганизмдердің басқа бөтен топтарының тіршілігін басып жою.
Бұл молеклярлық салмағы төмен, шамамен 1000 дальтон, клеткада амин қышқылдардан, көмірсулардан, май қышқылдарынан, пуриндерден және т.б. синтезделеді. Антибиотктер - бұл тікелей емес трансляцияның өнімдері, күрделі биосинтетикалық жолға ие. Сонымен қатар, антибиотиктернегізгі алмасудың метаболиттеріне жатпайды және клеткалар олардың қатысуынсыз тіршілігін сақтай алады.
Жалпы антибиотктердің 9000 астам түрлері белгілі, олардың 200 қосылысы медицинада және басқа саларда қолданылады. Олардың ішінде пенициллиндердің, цефалоспориндердің, әсіресе оларды жартылай синтетикалық туындылары.аминогликозидтердің, макролиттердің, сонымен қатар синтетикалық препараттардың ішінде - фторхинолдардың өндірісі басым.
Антибиотктерді басқа биологиялық заттардан айыратын қасиеті - олардың антимикробтық әрекеті және бұл әрекеттің бір бағыттылығы болуында.
Медицинада қолданылатынантибиотиктер ветеринарияда, ауыл шаруашылығанда қолданылмайды және керісінше.
Антибиотиктер биосинтезінің түрлі жолдары
Антибиотиктер екіншілік метаболитер болып, өскен дақылдың стационарлық фазасында, идиофазасында синтезделеді.
Антибиотиктер продуцент клеткаларының ішіне жиналып, тек аз мөлшерде клеткадан тыс қоршаған ортаға (нистатин) бөліне алады, сонымен қатар, клетка ішінде ортақ мөлшерде болып, тура солай белсенді түрде (ристомицин, кандицидин) немесе басым ортаға (стрептомицин, тетрациклин, макролидтер) бөліне алады.
Құрамында ароматтық туындылар қамтитын антибиотиктердің көптеген түрі бар. Олар микроорганизмдер клеткаларында ароматикалық аминқышқылдардың түрленуі кезінде аралық және ақырғы өнімдерден синтезделеді. Бұл шиким қышқылының биосинтетикалық жолы.
Осылай, хлроамфениколдың және коринециннің ілеспелі С-С байланыстары хоризмді. Қышқылдан (n-аминофенилаланин - аралық метаболит арқылы), рифамциннің ароматикалық компоненті - антранил қышқылынан; актиномициннің ароматикалық сақиналары - антранил қышқылынан және т.б. ауыстырылады.
Негізгі бастапқы зат - шиким қышқылы эритрозо-4-фосфаттың (пентозо-фосфатты циклдің өнімі) фосфоенолпируватпен (гликолиз өнімі) конденсациялау нәтижесінде түзіледі де, одан кейін хоризмді қышқылға айналады.
Str.venezuelae клеткалармен хлроамфениколдың синтезі - ароматикалық аминқышқылы тирозиннің биосинтезіне ұқсас. Бірақ, хлроам-феникол синтезі езінде хоризмді қышқыл тирозин синтезі кезіндегідей n-оксифенилпирожүзім қышқылына айналмай, n-аминофенилпирожүзім қышқылына айналады.,
Көптеген антибиотиктер биосинтезінің негізгі кезеңі конденсация жолымен өтетін полимеризация реакциялары болып табылады:
- полимер тізбегінде кето- және метиленді топтардың кезектесіп ацетеат-малонатты (сирек пропионат-метилмалонатты) бірліктердің поликетидтегі синтезі;
- тиоматрицалық механизмі бойынша олиго- және полипептидтер түзілуімен жүретін амнқышқылдар;
- олигосахаридтердің түзілуіменқатар моносахаридтер (аминосахаридтер)
Бұл конденсация реакциялары микроорганизмдердің клетка қабырғалары компоненттері синтезінің, метаболизм жолының негізгі реакцияларына ұқсас. Мысалы, поликетдті синтезін белгілі бір дәрежеде тиоматрицалық механизм, мембрана ретінде қарастыруға болады, ал көмірсу табиғатты антибиотиктер түзілуін грам теріс макроорганизмдердің клетка қабырғаларның полисахаридтер синтезіне ұқсастығы бар.
Полимеризациямен қатар антибиотиктер біріншілік метаболиттердің модификациясы жолымен немесе бірінші модификацияланаған метабулиттердің конденсацясымен синтезделе алады. Жеке антибитиктердің синтезі нуклеозидтердің метеболизмімен байланысты.
Стрептомицин, сизомцин және гентамицин сияқты аминогликоздтердің құрылымдық формулаларына жасалған сараптау негізінде айтуға болады, олардың биосинтезі көмірсулардың (глюкоза, аминоқанттар) бірліктеріне негізделген. Глюкозадан амногликозд молекулаларындағы қант қалдықтарынан бақа, олардың аминоциклоттық ферменті де синтезделе алады. Стрептомцин моликуласының басқа екі фрагменті пентоза (стрептоз) және L- глюкозамин де көмірсу текті. Стептомицин малекуласының синтезі осы 3 компонентінқосылуымен аяқталады. Антбиотиктің босинтезін микроорганизмдердің жиырмадан астам түрі ферменттері жүзеге асырады.
Жалпы актиномцеттермен және кейбір мицеллалы саңырауқұлақтармен снтезделетін 150 астам нуклеозид табиғатының антибиотиктері белгелі. Олардың биосинтезі пуриндік және пиримидиндік нукеотдтердің метоболизм жолының синтезіне ұқсас. Мысал ретінде, Str.antibioticus түзетін вирусқа қарсы видарабин деген антбиотик жолынан пайда болды.
Фунгицидтық қасиеті бар және ауыл шаруашылықта қоданатын полиоксин туыстығының антибиотиктер тобы тура сол нуклеозидтік табиғаттың және уридиннің метаболим жолының шығырылған.
Антибиотиктердің көп мөлшері поликетидті жолмен синтезделеді. Бұлар эритромицин, тетрациклин, рифамицн, макролдтер, полиэфирлік антибиотиктер. Олерды көбінесе актиномицеттер, сирек миксобактериялар және псевдомонадтар өндіреді. Аталмыш антиботикалық қосылыстардың полимеризация механизмі клеткалық мебраналардағы май қышқылдардың биосинтезіне ұқсас. Сонымен қатар қоса реакцияларды жүзеге асыратын біріншілік құрылымы ферменттердің биохимиялық реакцияларға да ұқсас.
Сөйтіп, актиномицеттердің күрделі тиоэфирлік қосылысты түзетін активті түрдегі ацетаттың және малонаттың конденсациясы (ацетил СоА) екі синтезбен жүзеге асырылды - І және ІІ типті поликетометиленсинтезі; бұл бастапқы биосинтез үрдісі поликетідті антибиотиктерге және май қышқылдарда ұқсас.
Пропион қышқылы және пропил спирті макролидті антибиотиктердің биосинтезін метилмалонил СоА арқылы ширатады.
Тетрациклиннің синтезін малонды қышқылдың моноамиді күшейтеді.
Эритромицин - бұл кето- және метилді топтары бар 14-атомды лактонды макроцил, оның қант қалдықтары келесі құрылыс белоктардан аонденсацияланады - ацетаттың 1 молекуласы, малонттың 4 молекуласы, метилмалонттың 7 молекуласы және этилмалонаттың 1 молекласы.
Рифамциннің құрылыс жүйелері - 3-амино-5-гидроксибензойлы қышқылды, малонттың 2 қалдығын, метилмалонттық 6 қалдығын қамтиды.
Поли эфирлік қосылыстарға жататын 80 астам антибиотиктер синтезделген. Бұл монензин, салиномицин және т.б. кокцидиозды емдеуде фунгистатиктер ретінде, ауыл шаруашылық жануарлардың өсуін ширатушы ретінде қолданады. Монензин А-ның құрылыс жүйелері - ацетонның 1 млекуласы, малонттың 4 моекуласы, метилмалонттың 7 молекуласы және этилмалонттың 1 молекуласынан құралған.
Пептидті антибиотиктердің бірсыпырасы рибосомадағы ақуыздардың транскрипция жүйелерін қолданумен өндіріледі. Бұндай антибиотиктер - лантибиотиктер деп аталады (құрамында треонин немесе серн мен цистеин қалдықтары арасында күкіртті байланыстары бар лантонинді құрылымдар бар). Бұл стрептококктар және бациллалармен өндірілетін низин және сбутилин; актиномицеттермен - анковенин және актогардин. Олар прелантибиотиктер деп аталатын ірі, рибосомаларда синтезделетін пептидтерден түзіледі. Мысалға, циклді пептидті антибиотик - граммицдин С6 идиофазада Dacillus brevis продуцирленеді, өйткені граммицидн С - синтетаза, клеткадағы өсудің логарифмді фазасы аяқталмағанша түзілмейді. Екі тізбектен тұратын күрделі антибиотиктер әр тізбегінде 5 маинқышқылдар қалдықтары (фенилаланин, прлин, орнитин, валин, лейцин) кездеседі.
Полимиксин В (продуценті топырақ апоратүзуші бактерия Baccilus polymyxa) аминқышқылдардың қалдықтарымен , май қышқылдар құрылымдарының қалдықтарымен айырмашылығы бар 20-дан астам түрлі полимиксиндердің өкілі болып табылады. Бұл антибиотик 3 бөліктен құралды: сызықты типептид, циклді пептид және 6-метлоктанды қышқыл қалдығы молекуланың пептидті емес бөлігі.
Микроорганизмдер - антибиотиктердің продуценттер
Антибиотикалық заттарды көбінесе актиномицеттерге, бактерияларға, мицелиальды саңырауқұлақтарға жататын топырақ микрорганизмдердің түрлі топтары синтездейді. Бұлар сапрофттер, аэробтар, гетеротрофтар.
Топырақ анаэробтары, ацетонды-бутилді, дссульфатты, пропионды қышқылды бактерялар арасында антибиотиктер продуценттері сирек кездеседі, сесебі анаэробтар бәсекелеу ортасын ашыту метаболттердің жинақталуымен жасайды: бутанол, пропион қышқылы, сірке қышқылы, этанол сонымен қатар сульфидтердің, күкіртсутекті және т.б. өнімдер арқасынды.
Антибиотиктердің продуценттері сіке-қышқылды, тиолды. Метилотрофты бактериялар арасында кездеспейді. Бұл аэробтар бақталастыққа кірмейді, себебі қоршаған мкрорганизмдер олардың арнайы субстратын қолданбайды, немесе олар құрайтын өте қышқыл жағдайларда тіршілік ете алмайды.
Микроорганизмдердің бір түрі табиғаты жағынан әр түрлі антибиотиктерді өндіре алады және керісінше, бір антибиотикті таксономиялық топтары әр түрлі микрорганизмдер синтездей алады. Мысалға, Str.griseus-тің түрлі штамдары ортаның жағдайларына байланысты: амногликозид - стрептомицин, плоинді антибиотик - кандицидин, пептидті антибиотик - виридогризенді түзеді. Пенициллиндерді, бетелактамды антибиотиктерді мицелалы саңырауқұлақтардан басқа, кейбір актиномицеттер де синтездейді.
Антибиотиктердің продуценттері арасында доминантты орынды актиномицеттер алады. Микроорганизмдердің осы тобымен синтезделетін 4000 астам антибитиктер белгілі. Актиномцеттердің тек бір түрі Str.griseus 50 шақты антибиотикалық қослыстарды синтездейді. Бактериялар текті 1000 астам антибиотиктер белгілі, продуценттері көбінесе Bacillus туысының топырақ, споратүзуші бактериялары. Олармен минтезделетін антибиотиктер табиғаты пептидті.
Мцеллалы саңырауқұлақтар антибилтиктердің продуценттері ретінде, ең біріншіден беталактамдармен - пенициллн және цефалоспоринмен белгілі. Саңыруқұлақтардың негізгі продуценттері: Penicillum6 Cephalosporim (Аcremonium).
Жоғары сатыдағы актиномицеттердің мицелийі өте жақсы дамыған. Жіңішке гиф диаметрі -- 0,1-1,0 мкм, ал айрықша жуан гифтер -- 1,5 мкм-ге дейін жетеді. Тығыз агарланған қоректік орталарда (беттік егу) мицелийдің 3 типін анықтауға болады: субстратты, ауалы, субстрат алды немесе колониялар. Субстратты мицелий ортаның тереңдігінде дамиды және "тамыр жүйесі" қызметін атқарады. Оның жіпшелері қоректік заттарды өздеріне сіңіреді де колонияларға тасымалдайды, ал ол жерден ауалы мицелийге ауысады. Субстрат алды мицелийі агарланған ортаның бетінде дамиды және көлемі жағына үлкен жіне кіші колониялардың таралуы жүреді. Актиномицеттердің колониялары тығыз, көн тәрізді және ортамен тұтасып өседі. Ұсақ колониялар мөлшері -- 0,5 -- 2 мм, ал ірі колониялар 1 см-ге дейін жетеді 3,4. Колониялардың сыртқы көрінісі де алуан түрлі: тегіс, бұдыр, қатпарлы, түйіршікті. Актиномицеттердің ауалы мицелийі колонияның беткі қабатында қалыптасады.
Актиномицеттердің клеткалары негізгі бірнеше бөліктерден құралған. Клетка қабықшамен -- 0,01-0,03 мкм көлемі бар қабырғасы болады 3. Мицелий қабықшаларының бетінде шырышты капсула орналасқан, көбіне ол өте жұқа және тығыз емес жүйе болып келеді.
Актиномицеттердің классификациясы
Актиномицеттердің систематикасы үшін микроорганизмдердің бұл тобына жататын микробтарға тән қасиеттер анықталды. Сонымен қатар, зерттеу барысында актиномицеттер түрлерінің морфологиялық өзгергіштіктері, ұрпақ беру органдарының құрылымы және даму дәрежесі, споратасушылар сипаты, спора қабықшасының құрылымы сияқты көрсеткіштер есепке алынды.
Жалпы, Actinomycetes класы 2 қатардан құрылған. Actinoplanales - қозғалмалы және Actinomycetales - қозғалмайтын. Класс 26 туысы бар 6 тұқымдасты біріктіреді.
Streptomyces туысы - Actinomycetales қатары Streptomycetaceae тұқымдасына жататын топырақ актиномицеттерінің туысы, тұқымдастың ең үлкен туысы (500-ден астам түрі бар). Көптеген антибиотиктердің продуценттері ретінде танымал
Актиномицеттермен синтезделетін антибиотиктер:
:: тетрациклиндер (хлор-, окситетрациклиндер және олардың туындылары - доксициклин, метациклин - Str.grimsus, Str.aureaciens)
:: аминогликозидтер (стрептомцин - Str.greseus; неoмицин - Str.feadiae; канмицин - Str.kanamyceticus);
:: макролидтер (эритромицин - Str.erythraeus; оландомицин - Str.antiioticus);
:: ароматикалық қосылыстар (хлорамыеникол - Str.venezuelae)
:: полеинді (амфотеррицин В, нистатин - Str7nourazei);
:: рифамциндер (рифампицин - Str.{Nocardia} mediterranei);
:: антрациклдер және ісікткрге қарсы (болеомицин - Str.verticillius).
Тетрациклндер, аминогликозидтер,макролидтер және ароматикалық қосылыстар трансляциясын тежейді.
Полеинді антибиотиктер лейкоз ауруының қоздырғыштардың цитоплазмалық мембранасының өткізгіштігін бұзады.
Рифамцндер бактериялардың РНқ-полмеразасын тежейді. Антрациклиндер ДНҚ репликациясын бұзады.
Бакреиялар - пептидті антибититердің продуценттері:
oo граммицидинС, bacillus brevis, Р.Дюьро,1939;
oo Полимиксин В, bscillus polimyxae, 1947 және т.б.
oo Бацитрациндер, Bscollus lichenformis.
Пептидті антибиотиктер прокартиоттардың цитоплазмалық мембранасының өткізгіштігін бұзады.
Мицеллалы саңырауқұлақтар беталактамды антибиотиктермен олардың туындыларын түзеді, олар грам теріс әсіріесе, грам оң микроорганизмдердің клетка қабырғасы компоненті - пептидогликан синтезін тежейді
:: пенициллиндер (пенициллин және олардың жартылай синтетикалық туындылары;
:: цефалоспориндер (цефалоспорин С және туындылары)
:: цефамциндер )цефамцин С, цефоксин)
Синтетикалық және жартылай синтетикалық антибиотиктер - фторхинолондар - офлосацин, эноксацин, пефлоксацин және т.б., прокариоттардың ДНҚ-ның суперспирализациясына жауап беретін ДНҚ-гираза ферментінің активтігін ингибирлейді.
Өсімдік антибиотктерін - фитонцидтерді 1928ж. Б. Токин сипаттаған болатын; химимлық таза күйінде тұрақты емес, бунин, жалбыздан сальвн, шалғамнан рафанин және т.б.
Жануартекті антибиотик заттар: осетрбалықтардан экмолин, эритроцттерден эритрин, лизоцим және интерферонның микробоцидтік әрекеті басым.
Антибиотиктердің штам-сверхпродуценттері - бұл кезектеліп, көп сатулы мутациялар мен селекциялар жолымен алынған организмдер. Топырақтан бөлінген продуценттер антибиотиктердің жеткіліксіз мөлшерін түзейді. Мутация және көп сатылы сұрыптау жолымен антибиотиктердің өнімін алғашқы, жабайы продуценттерге қарағанда 100-1000есе күшейтуге болады. Продуценттердің биосинтетикалық қабілетін екі жолмен күшейтеді: антибиотиктердің жоғары өнімділігіне байланысты жаңа генотиптерді алу және сұрыпталған утанттарды дақылдандыру үшін қолайлы жағдайларды таңдау.
Антибиотиктердің синтезінің генетикалық және биохимиялық реттеуінің күрделі механизмдеріне байланысты сверхпродуценттердің рекомбинатты өндірістік дақылдарын алу тәжірибелік өңдеу сатысында жүргізілуде. Мысалға, хлортетрациклиннің синтез жолы 72 аралық қосылыстардың түзілуін қамтиды. Осындай гендердің үлкен тобын клондау өте күрделі. Актномицеттердің рекомбнаттық штамын констркциялау кезінде клондайтын ДНҚ моекуласын трансформациялау үшін мицлийдің клеткалық қабырғасын бұзу керек және жеке протопластарды алу керек Плазмидті ДНҚ векторының протопластқа енуін полиэтленгликольдің қатысуымен жеңілдетуге болады. Трансформацияланған ротопластар тығыз қорктік ортаға еккенде, қайтадан өсіп-көбею барысында клетка қабырғасы қалпына келеді. Одан кейін трансформациядан өткен бөліп алу үшін клеткаларды селективті қоректік орталарға көшіреді. КЛОНДАУ 10-30 ферментатвтік реакцияларды қамтиды, клетка реципиентке антибиотиктердің сверхсинтезін атқаратын гендердің толық жиыны.
Peкомбинатты ДНК технология көмегімен антибиотиктер өнімін күшейтуден басқа, биосинтез жолын өзгертіп модификацияланган антибиотикті де алуга болады. Химерлі антибнотиктердің өнімі екі антибиотикер гендерін араластыру жолымен жүзеге асырылады: актннородин және медермицин, эртромицин жане олеандомиицин. Актиномицеттін рекомбинатты штамы алғашкы жағдайда - 2-норэритромицинді. Сверхпродуцентті түзудің келесі жолы бұл оттегінің теменгі концентрациясына платамның адаптациясы. Кобінесе антбиотиктердің өндірістік синтезінде шектейтін факторы -бұл дақылдақ сұйықтықтарда стрептемицеттердің көбейген клеткаларының жогарылап бара жаткан тығыздығында ерітілген оттегі концентрациясын темендету болады. Мақсаты
Антибиотиктердің негізгі әсер ету механизмі
Антибиотиктер (тр қарсы және гр. bios тіршілік) микр өсуін, көбеюін тежейтін немесе тоқтататын микробтар,жануарлар клеткасынан алынатын органикалық зат; микроагзалармен жоғары өсімдіктермен және жануарлармен микроағзаларды және ісік жасушаларының дамуын басатын және жояті н заттар.Антибиотиктер төменгі молекулалық қосылыс оның құрамына көміртегі-оттегі және сутегінің басқа азот (1 немесе 2 аммии тобы түрінде) және немесе 2 карбоксильді топтар енеді.Антибиотиктер микробтар мен кейбір қатерлі ісікке әсер етіп, олардың немесе жойып жібереді. Антибиотиктердің пайда болуы микрониесінде кездесетін бір-біріне қарама-қарсылық әрекетіне негізделген. Антибиотиктер туралы ғылымнегізін қалап, алғаш көгерткіш саңырауқұлақтан пенициллин алған (1929) ағылшын, ғалымы A. Флеминг болды. Антибиотиктердің бірнеше жүздеген түрі бар, бірақ олардың бәрі бірдей медицинада қолданыла бермейді. Антибиотиктер шығу тегі, хим. құрамы, микробтарға әсер ету механизмі т. б. қасиеттері бойынша жіктеледі. Антибиотиктерді ретсіз қолданудың әр түрлі салдары болуы мүмк денеге бөртпе шығып, қышыма пайда болады, кейде естен тануға текст соғады. Сондықтан оларды тек қана дәрігердің айтуы бойынша қолдану қажет. Антибиотиктер медицинадан басқа а.ш-нда, тамақ өнеркәсібінде және микробиологиялық өндірісте пайлалалылады. Антибиотиктер зен саңырауқұлаңынан. актиномнөцидтік, кейбір бактериялардан алынады. Жіктелуі: және табиғи. Әсері: бактериостатикалық, бактериониттік. Әсер ету механизмі: Бактерия жасуша синтезін бөлу мембрана өткізгіштігін бұзу, жасушаішілік НҚ синтезін бұзу. Алышу кезіне байланысты антибиотиктерді 5 топқа ажыратады:саңырауқұлақтардан алынатын антибиотиктер, мысалы: Пенициллиум (пеницил, гризеофульвин). (цефалоспорин). Фузидиум (фузидин) және т. б. алынатын антибиотктер, бұл топқа 80% енеді. Антибиотиктердің арасында ең негізгі стрептомицин, эритромицин, левомицетин, нистатин және басқа антибиотиктерді өндіретін стрептомицес өкілдері. Бактериялардан алынатын антибиотиктер. Бұл мақсатта жиі қолданылатын Бациллиус және Pseudomonos өкілдері. Бұл топқа мысал ретінде полимиксинді айтуға болады. Жануарлардан алынатын антибиотиктер. Балықтың майынан утилиты. Есім алынатын антибиотиктер. Оларга пияздан, сарымсақтан, басқа өсімдіктерден алынатын фитонцидтерді жатқызуға болады. Олар өте тұрақсыз қосылыстар болғандықтан таза күйінде алынбанан Көртеген микробтардың антимикробтық қасиеті бар. Мысалы, ромашка, шалфей, календула. Антибиотиктерді алу тәсілдері. Антибиотиктерді алудың 3 тәсілі бар. синтез.Бул антибиотиктерді алу үшін, микроорганизмдердің жоғарғы өнімді штаммдарын және оларды өсіретін арнайы қоректік орталарын пайдаланады. Мысалы, бұл тәсілмен пенициллинді алады.Химиялық синтез. Кейбір антибиотиктердің құрылымын- білгеннен кейін, оларды химиялық синтездеу тәсілімен алу мүмкіндігі туды. Мысалы, бұл тәсілмен алынған қы - левомицетин. ленген тәсіл. алдыңғы екі тәсілдің ұштасуы болып табылады. Биологиялық синтез жолыменантибиотиктің ядросые алса (мысалы, пенициллен ваминопенициллан қышқылын) ал, химиялық синтез жолымен оған әр түрлі радикалдарды қосады. Осы тәсілмен алынған антибиотиктерді жартылай синтетикалык деп атайды. Мысалы: жартылай синтетикалық цефалоспорин,тетра антибиотиктерді кеңінен қолданыс тапқан, Жартылай синтет антибиотиктердің ерекшелігі олардың табиғи антибиотиктерге тұрақты микроорганизмдердің сезімталдылыгы болып табылады. Бұл әдіс антибиотиктер өндірісінде кең қолданылады. Антибиотиктердің әсер ету механихмі мен спектрі. Антибиотиктерді әсер ету микроорганизмдеріне байланысты 5 топқа бөледі. Сонымен бірге ісікке қарсы антибиотиктер де бар. Бұлардың әрқайсысы кең спектрлік және кең емесе спектрлік болып 2 подгруппаға териалық антибиотиктер - препараттардың ең көп санды тобы. Оның ішінде бактериялардың барлық өкілдеріне әсер ететін, кең спектрлі әсер етушілер басым, Кең спектрлі әсері бар антибиотиктерге аминогликозидтер, тетрациклиндер және т. б. жатады. Тар спектрлі антибиотиктер бактериялардың тек кейбір әкілдеріне гана эсер етеді. Мысалы: полимиксин тек грам теріс, ал ванкомицин тек грам оң әсер степ! қарсы антибиотиктер. Құрамына препараттардың азмолшері кіреді. Кең спектрлі антибитикке, минералы, бластомикоз, аспергиллез кезінде эффективтілік көрсететін амфотерцин В-не жатқызуға болады. Ал тар спектрлі антибиотикке саңырауукулақтың Кандида туысына әсер етуші нистатинді айтуға болады. Антипротозойдтік антибиотиктер санды препараттар. Мысалы, амебиаз кезінде тар спектрлі антибяотик - фумагин пайдаланылады. автибиотиктердің қазіргі уақытта бірде - бір өкілі Ісікке қарсы антибиотиктер көп санды препараттар. Олардың цитотоксикалық әсері бар. Олардың кәбісі әр түрлі ісіктерде қолданылады, мысалы: рубомицин, митомицин. иктердін антибактериалық асері бактериялардың өлуіне желет и бактарицидтік (мысалы, пенициллиндерие, цефалоспориндерде) және бактериялардың өсуі мен дамуын тежейтін биктериостатикалық (мысалы, тетрациклин, левомецитин) болуы мүмкін. Бактериостагикалық антибиотиктердің дозасын көбейтсе, ол да бактериялардың өсуіне әкеледі. Саңырауқұлаққа қарсы антибиотиктердің де осыған ұқсас әсері болады: Фунгицидті және Фунгиостатикалық. Көбінесе ауыр ауруларда бактериоцилтік және фунтицидтік антибиотиктерді қолданады. жерге антибиотиктердің әсері олардың микроб клеткасындағы биохиминстви, реакцияларды тежеуімен байланысты. Антибиотиктерді әсер ету механизміне байланысты 4 топқа біледі. клетка қабырғасының синтезін бұзатын антиби топқа мысалы, в-лактамдарды жатқызамыз. Клетка мембранасының синтезін және молекулалық ұжымын бұзатын антибиотиктер. Мысалы, полимиксин, полиендер. Белок синтезін бұзатын антибиотиктер. Бұл топтың өкілдері: амин тетрациклиндер, микролидтар, левомецитин. НК тоқтататын антибиотиктер. Бұл топқа мысалы, ісікке қарсы антибиотиктер - актиномициндер (РНҚ синтезін тежейтін) және ДНК синтезін тежейтін - рубомицин жатады.
Клиникалық қолдану бойынша антибиотиктерді негізгі немесе таңдау антибиотиктеріне және резервтік антибиотиктерге бөлу қабылданған.
Негізгі немесе таңдау антибиотиктері-қауіп пен пайданың оңтайлы арақатынасы бар және ауру тудырған микроорганизмдердің оларға сезімталдығын анықтағанға дейін емін бастайды. Резервтік антибиотиктер микроорганизмдердің негізгі антибиотиктерге төзімділігі жағдайында немесе негізгі антибиотиктердің макроорганизмімен төзімсіздігі кезінде қолданылады. Резервтік антибиотиктер әдетте аз белсенділікке ие, оларда жағымсыз әсерлері бар, олар үлкен уыттылыққа ие және оларға тез резистенттілік дамиды. 4]Бактериялық инфекциялардың терапиясындағы маңыздылығы бойынша антибиотиктер I, II, III, IV ұрпақтағы антибиотиктерге бөлінеді. Антибиотиктер ұрпақтары бактериялық жасушаларға әсер ету тиімділігінің салыстырмалы коэффициентінің шамасы бойынша өзара ерекшеленеді. Әдетте клиникалық практикада жаңа класты антибиотиктердің пайда болу мерзімі 10 жылды құрайды, себебі осы уақыт ішінде ескі антибиотиктерге микроорганизмдердің тұрақты штаммдары өндіріледі. Алайда антибиотиктерді ұрпақтарға мұндай бөлу тәжірибеге тиісті топтың жаңа препараттарын енгізу мерзімдерімен әрдайым байланысты емес. Цефалоспориндердің жіктелуі Бактерияға қарсы әсердің спектрінде құрылған, ал жаңа ұрпақтың пайда болуы олардың бактерияға қарсы белсенділігінің жаңа спектрімен байланыстырады. Жасушалық деңгейде антибиотиктің әсері болуы мүмкін:
бактериостатикалық-антибиотик жасушалардың репликациясы мен бөлінуін бұғаттайды және олардың өлімін тудырмайды. Антибиотик жойылса, жасушалар өсу және көбею қабілетін сақтайды;
бактерицидті-антибиотиктің қатысуымен жасуша өледі.
Антибиотик бактерицидті әсер етеді,өйткені ол субжасушалық құрылымдармен өзара әрекеттеседі, олардың бүтіндігін немесе функцияларын қайтымсыз бұзады. Бұл ретте антибиотик жоғары туыс болғандықтан, жасушаның өміршеңдігін сақтау үшін қажетті ферментпен немесе жасушалық құрылымдармен байланысады, іс жүзінде қайтымсыз. Көптеген бактериялық жасушалардың жасушалық қабырғасы жұқа, серпімді, ригидті, микробтық жасушаны сыртқы әсерлерден қорғайды және микроағзаның түрін анықтайды. Бір мезгілде жасушалық қабырға Ішкі ортаның тұрақтылығын қолдайды және жасушаны жоғары жасушаішілік осмотикалық қысымда бұзылудан қорғайды. Жасушалық қабырға арқылы жасушаға қоректік заттар тасымалданады және метаболиттер бөлінеді. Жасушалық қабырға элементтерінің құрылымы мен құрамы белгілі бояғыштарды қабылдау қабілетін анықтайды. Бұл микроағзаларды грамоң және грамтеріс деп жіктеуге мүмкіндік береді.
Бактериялардың жасушалық қабырғасының негізгі компоненті пептидогликан (макромолекулярлық полимер) болып табылады. Пептидогликанның грам+ бактерияларда (40 қабатқа дейін) едәуір көп, ал грам - бактериялардың барлығы 1-2 қабат. Пептидогликанның құрамына N-ацетилглюкозамин және N-ацетилмурам қышқылы кіреді. Пептидогликандар екі мономерлік тізбектерден тұрады: ацетилмурам қышқылы (М) және ацетилглюкозамина (G), кезекпен орналасқан және гликозидті байланыстармен қосылған. Тізбектер өзара 4-хаминқышқыл пептидтермен біріктірілген. Пептидтер ацетилмурам қышқылының қалдықтарынан таралып, үш өлшемді құрылымды құрайды. Гликопептидтер мен муреиннен тұратын үш өлшемді пептидогликандық желіден басқа жасушалық қабырғада басқа да полимерлер (полисахаридтер, липопротеиндер және т. б.) бар.
-Грамоң микроорганизмдердің күрделі емес, бірақ пептидогликанның көптеген қабаттарынан, ақуыз бен тейхой қышқылдарынан тұратын қуатты жасушалық қабырғасы бар. Мембраналық тейхой қышқылдары глицериннің немесе рибиттің және фосфаттардың ауыспалы қалдықтарынан тізбектелген.
-Грамтеріс бактериялардың жасушалық қабырғасы жұқа, бірақ әлдеқайда қиын. Ол бірнеше қабаттан тұрады. Ішкі қабат пептидогликан арқылы түзілген және тейхой қышқылы жоқ, плазмалық мембранадан периплазматтық кеңістіктен алыс, онда кейбір ферменттер жұмыс істейді. Пептидогликан қабатының сыртында сыртқы мембрана орналасқан, ол плазмалық мембранаға ұқсас құрылымға бастау беретін липополисахаридтің Қос қабатын білдіреді. Қабаттар ақуыз молекулаларымен қиылысады, олардың кейбіреулері көлік қызметін атқарады. Жасушалық мембрананың сыртқы беті күрделі липополисахарид қабатын жабады. Жасушалық мембрананың қабырғасында оның синтезіне қатысатын ферменттер бар: трансгидроксилаза және транспептидаза[5][9].
Микроорганизімдердің торшаларының қабырғаларының өткізгіштігін тежейтін антибиотиктер
Пептидогликан-бактериялардың жасушалық қабырғасының негізі бірегей және прокариот үшін өмірлік қажет, ол жасушалық қабырғасы жоқ бактериялардың көпшілігінде бар. Пептидогликанның ізашарларының синтезі цитоплазмадан басталады. Содан кейін олар ЦПМ арқылы тасымалданады, онда оларды гликопептидті тізбектерге біріктіріледі (бұл кезең гликопептидтерді тежейді). Толық пептидогликанның пайда болуы ЦПМ сыртқы бетінде орын алады. Бұл кезең пенициллиннің ақуыздары деп аталатын ақуыз-ферменттердің қатысуымен жасалады, өйткені олар пенициллин және басқа бета-лактамды антибиотиктер үшін нысана болып табылады. Пенициллин байланатын ақуыздарды тежеу бактериялық жасушада пептидогликанның ізашарының жиналуына әкеледі. Нәтижесінде осы ізашарлардың көп саны бактериялық жасушада оларды жою жүйесін -- қалыпты жағдайда бактериялық жасушаларды бөлу кезінде пептидогликан ыдырайтын аутентикалық ферменттерді іске қосады. Аутолитикалық ферменттердің әсерінен бактериялық жасушаның лизисі жүреді. Пептидогликан жануарлардың қабырғаларында жасушалар жоқ болғандықтан, бұл антибиотиктер макроорганизм үшін өте төмен уыттылыққа ие және оларды жоғары дозада (мегатерапия) қолдануға болады[2].
Пенициллиндер-алғашқы антибиотиктер және бүгінгі күні Penicillium тектес саңырауқұлақтар. Пенициллин алудың екі жолы бар: биосинтетикалық, ферментация жолымен, және синтетикалық -- пенициллин ядросынан-6 аминопенициллан қышқылы. Осы пенициллиндер негізінде: табиғи (биосинтетикалық) -- бензилпеницилин және оның тұздары, феноксиметилпенициллин жартылай синтетикалық -- пенициллиназаға төзімді (метициллин, оксациллин, клоксициллин, диклоксациллин) және грамоң және грамтеріс микрофлораға (ампициллин, карбициллин, амоксициллин) әсер ететін микробқа қарсы кең спектрлі болып бөлінеді. Биосинтетикалық пенициллиндерді (бензилпенициллин және т.б.) саңырауқұлақтың белгілі бір штаммдары өсірілетін арнайы ыдыста -- ферментаторларда сұйық қоректік ортада алады. Бензилпенициллин-бір негізді қышқыл; аминотопта 6-аминопенициллан қышқылын бір сутегін бензильдік радикалаға ауыстыру жолымен алынды.
Пенициллиннің микробқа қарсы әсерінің негізінде микроағзаның клеткалық қабырғасының биосинтезін басу жатыр, оның негізін күрделі пептидогликан құрайды. Пенициллиндер пептидогликанның синтезіне қатысатын ферменттердің белсенділігін бәсеңдетеді, бұл микроорганизмдердің өсуін тоқтатады. Бір мезгілде пептидогликанды гидролиздейтін ферменттер белсендіріледі,клеткалық қабырғаның коваленттік байланыстары бұзылады. Өсіп келе жатқан жасушалар бөлінуін тоқтатады, ісінеді және ыдырайды. Пенициллиндердің негізгі "нысана" ретінде макроорганизмде жоқ пептидогликан қызмет етеді, бұл препараттар өте төмен уыттылыққа ие. Пенициллиндер емдік әсерде микробқа қарсы әсерді және денеге қолайлы әсер етеді. Бұл соңғы қорғаныс механизмдерін белсендіруде көрінеді: фагоцитоздың жоғарылауы, ағзаның уыттану деңгейінің төмендеуі, тотығу қалпына келтіру үдерістерінің активтілігі.
Антибиотиктерді көптеген жануарлар, соның ішінде аңдар, құстар, балық және аралар аурулары кезінде емдеу-алдын алу мақсатында қолданады. Парентеральды енгізу кезінде препараттар 30-60 минуттан кейін ең жоғары концентрациясына жетіп, тез сіңеді, бүкіл ағзаға (бас және жұлын миынан басқа) тез таралады және 4-6 сағаттан кейін қанда препараттың іздері ғана анықталады. Пенициллиндердің 90% -- ға дейін ағзадан бүйрекпен шығарылады, қалған Саны-түрлі бездермен шығарылады. Пенициллиндер грамоң микрофлорадан туындайтын жануарлардың бактериялық инфекцияларында, асқынулардың алдын алу мақсатында, сондай-ақ микробқа қарсы ассоциацияларда (сібір жарасы, пастереллез, септицемия, стафилококкоздар, шошқа тілімі, жылқылар тұяғы, инфекциялық стоматит, ринит, құстардың спирохетозы, пневмония, маститтер, метриттер және т.б.) қолданылады. Пенициллиндердің жағымсыз әсерлері негізінен аллергиялық реакциялармен байқалады: есекжем, дерматиттер, фарингиттер, анафилактикалық шокқа дейін, олар 0,01% жағдайда кездеседі.
Бензилпенициллиннің натрий (калий) тұзы (Benzylpenicillinum-natrium). Ақ кристалды ұнтақтар суда, ацетонда, этанолда жақсы ериді. Үш жылдан астам бөлме температурасында белсенділікті жоғалтпайды. Натрий тұзының құрғақ затының 1 мг - да шамамен 1 670 ӘБ, ал калийде-1 600 ӘБ бензилпенициллин бар. Арнайы сауыттарда 100; 125; 200; 250; 300; 500 және 1000 мың ӘБ. Бензилпенициллин препараттарын сақтықпен (Б тізімі), құрғақ, жарықтан қорғалған жерде, бөлме температурасында сақтайды. Көрсетілген сақтау шарттарында жарамдылық мерзімі 3 жыл. Препараттар стрептококктерге, пневмокктерге, менингокктерге, гонокктерге, спирохеталарға және басқа да қоздырғыштарға қарсы тиімді. Ауыл шаруашылығы малдарының төлінің өсуі мен дамуын жеделдетеді.
Терапевтік мақсатта оларды периодтық бұлшықетішілік инъекция арқылы қолданады. Бензилпенициллин тұздары жақсы сіңеді және 3-4 сағатқа жуық ұсталатын жануарлардың қанында жоғары концентрацияны (0,48-3,84 мкгмл) жасайды. Содан кейін антибиотиктердің құрамы тез төмендейді және 5-6 сағаттан кейін жоқ. Сондықтан қандағы қажетті концентрацияны ұстап тұру үшін оларды әрбір 4-5 сағат сайын енгізеді. Сіңірілгеннен және қанға түскеннен кейін бензилпенициллин тұздары қабыну процесі болған кезде ғана өтетін жұлын мен бас миын қоспағанда, бүкіл ағзаға таралады. Ағзадан негізінен несеппен және өт, сілекей, сүтпен аз мөлшерде бөлінеді.
Дифтерия, сальмонеллез, пастереллез, инфекциялық ларинготрахеит, стрептококкоз, листериоз, спирохитоз, метрит, мастит, тері күйігі, шырышты қабықтың жіті іріңді қабыну процестері, тілік септицемия, бронхопневмония және тыныс алу органдарының басқа да аурулары кезінде бензилпенициллинді натрий (калий) тұзын қолданады.
Бұлшықет ішіне енгізу үшін препараттарды стерильді изотониялық ерітіндіде, дистилденген суда, ал әсерін арттыру үшін - 0,25-0,5% новокаин ерітіндісінде ерітеді. Ішке препараттар азықпен (құрама жеммен) беріледі. Тыныс алу органдарының ауруларын емдеуде оларды аэрозоль түрінде қолдануға болады. Бұлшықет ішіне(мың. ӘБкг жануар салмағына): үйрек, күркетауық 50; ІҚМ 2-3, жас мал 5; қой 4, жас мал 10; шошқа 3-5, жас мал 8; жылқы 2-3; терісі бағалы аң 20, жас мал 30.
Бензилпенициллин новокаин тұзы (Benzylpenicillinum-novocainum)
Ақ кристалды ұнтақ иіссіз, ащы дәмсіз, суда нашар ериді; онымен тұрақты суспензия жасайды. Стерильді құтыда 100; 300 және 600 мың ӘБ шығарылады. Антимикробқа қарсы әсер спектрі бойынша натрий және калий тұздарынан айырмашылығы жоқ, бірақ баяу сіңеді және ұзақ әсер етеді. Препаратты бір рет енгізу қандағы терапиялық концентрацияны 12 сағатқа дейін қамтамасыз етеді. Бұлшықет ішіне қолданылады; азықпен ішке сирек. Бензилпенициллин новокаин тұзын қолдану көрсеткіштері бензилпенициллин натрийі мен калий тұздары үшін бірдей, алайда препарат әлсіз әсер ететіндіктен, оны бензилпенициллин натрийі мен калий тұзына қарағанда 20-50% - ға үлкен мөлшерде тағайындайды[2][3].
Бициллин ( Bicillinum). Шығарылады бициллины -1, -2, -3, -5. Олардың тән ерекшелігі-ұзақ әсер етеді. Бициллин - 1-иіссіз және дәмсіз ақ кристалды ұнтақ, суда нашар еритін (1:5000), спиртте, ацетонда, формалинде еритін. Бициллин-2 100 мың ӘБ бензилпенициллин калий тұзынан және 300 мың ӘБ Бициллин-1 тұрады. Сумен араластыру кезінде суспензия түзеді. Қандағы пенициллиннің жоғары концентрациясын құруға ықпал етеді. Бициллин-3-бензилпенициллин калийдан, новокаин тұздарынан және бициллинден тұратын қоспа-1-100 мың ӘБ. Бициллин-5-Бициллин-1 (1,2 млн.ӘБ) және новокаин тұзының бензилпенициллині (300 мың ӘБ) қоспасы. Бициллин-1 және Бициллин-2 сауыттарда 300; 600 мың және 1 млн. ӘЮ; Бициллин - 3-300; 600; 900 мың және 1,2 млн.ӘБ; Бициллин-5-1,5 млн.ӘБ. Оларды сальмонеллезді, пастереллезді, бронхопневмонияны және тыныс алу органдарының басқа да ауруларын, аналық бездер мен жұмыртқалардың қабынуын, қоздырғыштары пенициллинге сезімтал жануарлар ауруларын емдеу және алдын алу үшін тағайындайды. Емдік мақсатта бициллиндер дозасына байланысты 2-7 күн инъекция арасындағы аралықпен бұлшық етке ғана қолданылады. Өсуді ынталандыру үшін оларды ішке тағайындайды.
5-6 күннен кейін бұлшық етке (бір рет) дозалар: ересек жануарларға 5-8 мың ӘБкг; қойға 10-20 мың ӘБкг; шошқаларға 10-20 мың ӘБкг; жылқыларға 1-1,5 мың ӘБкг; курам 10 мың ӘБкг.
Феноксиметилпенициллин (Phenoxymethylpenicillinum).Ақ кристалды ұнтақ, суда аз еритін (0,6-0,9 мг мл), жақсы - органикалық еріткіштерде. 1 мг құрамында 1610 бірлік бар.Антибиотик ұнтақ түрінде, 1-10 кг-нан қосарланған полиэтилен пакеттерге құйылған және 0,1 және 0,25 г-нан таблеткаларда шығарылады.Феноксиметилпенициллин асқазан сөлінің қышқылымен бұзылмайды, ұзақ уақыт бойы (8-10 сағат) қандағы пенициллиннің жоғары деңгейін ескере отырып, ішектің жұқа бөлімімен жақсы сіңеді. Ағзадан негізінен несеппен бөлінеді.
Көбінесе грамоң микроорганизмдерге бензилпенициллинге ұқсас әсер етеді. Ішек-тифозды топтағы бактерияларға, қарапайым вирустарға және барлық дерлік саңырауқұлақтар мен риккетсияларға қатысты белсенді емес.
Некробактериозды, пастереллезді, пневмонияны, маститті, эндометритті, жара инфекциясын, отиттерді, септицемияны, флегмонды, несеп шығару жолдарының инфекциясын, актиномикозды, мытаны, стрептококкозды, стафилококкозды, шошқа тілімін, құстардың спирохетозын емдеу үшін қолданылады. Препаратты тәулігіне 3-5 рет келесі дозаларда (мгкг салмағына) тағайындайды: ірі қара мал 4, жас мал 6 айға дейін 10, тиісінше ұсақ мүйізді мал 10 және 20, Шошқа 10 және 15, ересек құс 10-20, балапандар 10 күнге дейін 2-3 басқа.
Ампициллин (Ampicillinum). Ақ кристалды ұнтақ, суда еритін қиын, қышқыл ортада төзімді. Полиэтилен пакеттерге құйылған ұнтақ түрінде және 0,25 г таблеткалар түрінде шығарылады. Қандағы оның ең жоғарғы концентрациясына 1,5-2 сағаттан кейін жетеді және кемінде 6 сағат терапиялық деңгейде ұсталады. Ампициллин ағзалар мен тіндерге жақсы енеді; негізінен бүйрекпен шығарылады. Шошқаның бронхопневмониясы, бұзаулар, сальмонеллез, колибактериоз, жаңа туған жануарлардың диспепсиясы, эндометрит (бұлшық ет және жатырішілік) кезінде қолданады.
Бір реттік доза ішке (тірі салмағына мгкг): торай 30; бұзау-сүтқоректілерге және қозыларға 20.
Микроцид (Microcidum). Сыртқа қолдануға арналған пенициллинді антибиотик. Сұйық. Грам оң және сауатты микрофлораға әрекет етеді. Инфекциялық жарақаттар, жаралар, күйіктер және т. б. кезінде қолданылады.
Карбенициллин динатрий тұзы (Carbenicillinum dinatricum). Жартылай синтетикалық пенициллин бар дәрілер кең қолданылатын. Ұнтақ, суда оңай ериді. Негізінен ампициллиннің натрий тұзы ретінде парентеральды қолданылады және дозада[2][12].
Цефалоспориндер. Цефалоспориндерге табиғи антибиотиктер және олардың жартылай синтетикалық туындылары жатады. Бактерияға қарсы белсенділіктің кең спектрі бар. Микробты жасушаға бактерицидті әсер етеді. Әсер ету механизмі бойынша пенициллиндер сияқты бактериялардың жасушалық қабырғасы синтезінің тежегіштеріне жатады. Микроорганизмдердің цефалоспориндерге төзімділігі баяу дамиды. Цефалоспориндер төрт топқа бөлінеді.
Бірінші буын цефалоспориндері-цефалоридин, цефалексин, цефалотин және т.б. -- негізінен грамоң микрофлораға әсер етеді: стафилококктар, стрептококктар. Сонымен қатар, ішек таяқшасына, дифтерия таяқшасына, сальмонеллаға әсер етуі мүмкін.
Екінші буын цефалоспориндері-цефуроксим, цефокситин, цефаклор және т.б. -- негізінен грамтеріс бактерияларды басады және грамоң микроорганизмдерге әлсіз әсер етеді.
Үшінші буын цефалоспориндері-цефотаксим, цефтазидин, цефексим идр.- бірінші және екінші ұрпақтың антибиотиктеріне қарағанда микробқа қарсы әсердің кең спектрі бар.
Төртінші буын цефалоспориндері-цефпер, цефецим және т.б. - пенициллиндерге, цефалоспориндерге және аминогликозидтерге төзімді штаммдарды басуға қабілетті үшінші буын препараттары сияқты микроорганизмдерге әсер етеді.
Цефалексин (Cefalexinum) I-ші. Ішке тағайындайды.(болжамды дозада) 5-12 мг кг, күніне 3 рет, 5-7 тәулік.
Цефуроксим (Cefuroximum), II-ші. 5-10 мг кг, күніне 2 рет, 5-7 тәулік тағайындайды.
Цефотаксим (Cefotaximum), III-ші. 5-10 мг кг, күніне 1-2 рет, 5-7 тәулік тағайындайды.
Цефтриаксон (Ceftriaxonum), IV-ші ұрпақ. 10-15 мгкг, күніне 2 рет, 5-7 тәулік тағайындайды.
Монобактамалар. Осы топтан негізінен грамтеріс микрофлораға, соның ішінде таяқшаға әрекет ете отырып, жиі қолданылады. Антибиотик несеп шығару жолдары, пневмония, менингит, сепсис инфекциясы бар науқастарды емдеуде қолданылады. Асқазан ішек жолынан нашар сіңеді, сондықтан оны бұлшық етке немесе көктамыр ішіне тағайындайды. Жағымсыз әсерлер - тері бөртпелері,қызару, қан құйылу және бауыр қызметінің бұзылуы.
Карбопенемалар тиенем (Tienem) және меропенем (Meropenem) ұсынылған. Бірінші антибиотик бүйрек ферментінің әсерінен уытты метаболит түзеді, сондықтан оны циластатинмен қолданады. (Нил M. Дж.) Біріктірілген препарат-примаксим бар. Улы метаболиттердің меропенемі пайда болмайды. Екі антибиотик микробқа қарсы кең спектрге ие. Оларды бұлшықет ішіне немесе көктамыр ішіне тәулігіне 2-3 рет енгізеді. Жағымсыз әсерлерден аллергиялық және диспептикалық құбылыстар, тітіркендіргіш әсер, лейкопоэздің қайтымды бұзылулары болуы мүмкін[4][5].
Цитоплазмалық мембрананың өткізгіштігін тежейтін антибиотиктер
Гликозидтерге жататын полиенді антибиотиктер патогенді саңырауқұлақтарға (Кандид, аспергиллус және т.б.) белсенді. Оларға нистатин, в амфотерицин, леворин, микогептин және т.б. жатады. Әрбір компоненттердің молекуласы гликозидті байланысты біріктірген макроциклдық құрылымы бар агликон мен аминосахардан тұрады. Сондықтан бұл антибиотиктер аминогликозидтер қатарына жатқызылуы мүмкін. Полиендердің химиялық құрылымы макролидтік антибиотиктерге ұқсас, бірақ полиендік антибиотиктер Алифатикалық тізбектің ұзындығына ие. Продуцируются саңырауқұлақ тектес стрептомицес. Барлық препараттар суда және спиртте ерімейді. Суда ерігіштігін жақсарту үшін леворинді натрий тұзы түрінде қолданады, ал амфотерицинді в метилглюкаминмен бірге қолданады. Бұл препарат амфоглюкамин деп аталады. Полиен антибиотиктері жарықтың, жоғары температураның, ауа оттегінің және басқа тотықтырғыштардың әсеріне сезімтал. Олар қышқыл және сілтілі ортада оңай белсендіріледі, гигроскопиялық. Леворин жарық әсеріне төзімді.
Нистатин (Nystatinum). Ұнтақ ашық сары түсті, ерекше иісі бар, ащы дәмі бар, суда ерімейді, спиртте өте аз. Нистатин патогенді саңырауқұлақтарға, әсіресе Candida тектес, сондай-ақ аспергиллаларға әсер етеді. Фунгицид және тек жоғары мөлшерде ғана жұмыс істейді. Микроорганизмдерге әсер етпейді. Ішу арқылы енгізген кезде антибиотик іс жүзінде сіңірілмейді және негізінен асқазан ішек жолы арқылы өзгеріссіз түрде шығарылады. Асқазан ішек жолының шырышты қабығының, несеп-жыныс мүшелерінің, өкпенің, бүйректің және т. б. әртүрлі кандидоздары кезінде емдік алдын алу мақсатында қолданылады. Ішу арқылы қолданғанда нистатин қанға нашар сіңеді және ағзадан нәжіспен шығарылады. Нистатин бактерияларға қатысты патогенді саңырауқұлақтардың өсуі мен дамуын бәсеңдетеді. Нистатин Candida тектес ашытқы тәрізді саңырауқұлақтар тудыратын ауруларды емдеу және алдын алу үшін қолданылады. Антибиотиктерді қолдану асқазан-ішек, несеп-жыныс жолдарының шырышты қабықтарының кандидамикоздарында, сондай-ақ терінің зақымдануында көрсетілген.
Нистатинді тәулігіне 3-4 рет ішу арқылы енгізеді (тірі салмағы мың ӘБкг): шошқаларға 10-15; 7-10 күн ішінде 15-20 курам. Нистатинді қолдануға қарсы көрсеткіштер анықталмаған.
Леворин (Levorinum). Иісі және дәмі жоқ қара сары ұнтақ. Қышқылдар мен сілтілердің әсерінен, сондай-ақ жарыққа оңай жойылады. Іс жүзінде суда және спиртте ерімейді. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz