Желін терісінің аурулары
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ
Сәкен Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті
Ветеринарлық медицина кафедрасы
Курстық жұмыс
Акушерство және гинекология
(пәннің атауы)
Тақырыбы Желін жаралары
Орындаған Өмірхан А.Б.
(аты-жөні)
Тексерген к.в.н., Бисенгалиев Р.М.
(оқытушының аты-жөні, ғылыми дәрежесі)
Курстық жұмыс қорғауға қабылданды
___________________________________
(оқытушының қолы)
Нұр-Сұлтан-2020
С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ВЕТЕРИНАРЛЫҚ МЕДИЦИНА КАФЕДРАСЫ
ВЕТЕРИНАРЛЫҚ АКУШЕРСТВО ЖӘНЕ ГИНЕКОЛОГИЯ ПӘНІ БОЙЫНША КУРСТЫҚ ЖҰМЫС ОРАНДАУҒА
ТАПСЫРМА №____
БІЛІМ АЛУШЫ: Өмірхан А. ТОП: 17-02
Жұмыстың тақырыбы: Желін жаралары
Бастапқы деректер___________________________ ___________________________________ _____
№
Негізгі бөлімінің мазмұны
Орындау мерзімі
Көлемі
1
Кіріспе
Қыркүйек-Қазан
1
2
Әдеби шолу
Қыркүйек-Қазан
4
3
Негізгі бөлім
Қыркүйек-Қазан
38
4
Қорытынды
Қыркүйек-Қазан
1
№
Графикалық бөлімінің мазмұны
Орындау мерзімі
Парақ саны
Форматы
1
Тіркеме
Қыркүйек-Қазан
2
А4
2
3
Әдебиеттер: Андрианов А. М. сүт безін инфекциядан қорғаудың жергілікті факторлары. - Ветеринария, 1997. - № 2. - С. 29.
2.Артемьев М. Л. сиырларда мастит кезінде новокаин блокадасының әртүрлі әдістерінің салыстырмалы терапиялық тиімділігі: Автореф. дис. канд. вет. ғылымдар.- Қазан, 1971. - 21 c.
3.Алиханов О., Каратаев Ш., Сарыбаев Ы, Нурходжаев Н. Методическое указание по дисциплине искусственное осеменение сельскохозяйственных животных к практическим занятиям г.Шымкент Южно-Казахстанский государственный университет им. М.Ауэзова, 2016. 162 с.
4.М.Н. Жоланов, Қ.У. Қойбағаров, О.Т. Туребеков, М.Ө. Мадиаров., Мал акушерлігі және гинекологиясы Мал көбеюі биотехнологиясы, Алматы, 2009.
Тапсырма алу күні 18.09.2020, Жұмысты қорғау күні_____________________
Курстық жұмыс жетекшісі Бисенгалиев Р.М.
Тапсырманы орындауға алған Өмірхан А. 19.09.2020
Дата, білім алушының қолы
С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Кафедра Ветеринарлық медицина
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСҚА
Пікір
Акушерство және гинекология
(пәннің атауы)
Білім алушы: Өмірхан А. Топ: 17-02
Жұмыстың тақырыбы Желін жаралары
___________________________________ ___________________________________ ___
Жұмыс мазмұнының тапсырмаға сәйкестігі ___________________________________
___________________________________ _____________________________
Жұмыстың кемшіліктері:
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
Курстық жұмысты тексеру күні ___________________________________ __
Алғашқы баға ___________________________________ ________
Жұмысты қорғау күні ___________________________________ _______
Қорғағаннан кейінгі бағасы ___________________________________ __________
Жетекшінің қолы ________________________
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
Ғылыми әдебиеттерге шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.2 Желін безінің аурулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.2.1 Желін зақымдануларының жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 0
1.2.2 Желіндердің механикалық зақымдануы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..11
1.2.2.1 Жабық механикалық зақымданулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
1.2.2.2 Ашық механикалық зақымданулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
1.2.3 Желін зақымдануының асқынулары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
1.2.3.1 Гиперкератоз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
1.2.3.2 Сүт берудің бұзылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
1.2.4 Желін терісінің аурулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
1.2.5 Желіннің инфекциялық аурулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
1.2.6 Желін безінің пайда болу себептері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 5
1.3 Профессор А.П. Студенцовтың кестесі бойынша: желінсаудың жіктелуі және алдын алу, емдеу шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
1.4 Сауылатын сиырдың желін ауруын диагностикалау ... ... ... ... ... . ... ... ... ..42
1.5 Желін ауруларын емдеу және алдын алу шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... .45
2. Экономикалық тиімділік ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .53
4. Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 55
Пайдаланылған әдебиет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...56
Кіріспе
Малшаруашылық өнімдерінің сапасын, жалпы көлемін ұлғайтуда ветеринария ғылымының және тәжірибенің маңызы өте зор. Бұл жаңағы шаруашылықты әртүлі, инфекциялық және инвазиялық аурулардан сақтандырады. Көптеген аурулармен күресу ойдағыдай жүріп жатқанымен, кейбір жеке аурулар кездесіп жатады. Бұл аурулар шаруашылыққа өте зор нұқсан келтіреді. Мұндай ауруларға желін ауруларын жатқызуға болады. Желін ауруларының әсерінен сиырлардың өнімділігі төмендеп, табыннан көптеген жас әрі жоғары өнімді сиырлар шығарылып жатады. Бұл шаруашылықтын тез өркендеуіне өте үлкен зиян келтіреді. Сонымен қатар желін ауруларының әсерінен сүттің сапасы төмендеп, төл аурулару көбейе түседі.
Желін ауруларының ішінде ең көп әрі көрнекі түрде зиян келтіретіні желінсау ауруы (сүт безінің қабыныуы).
Жаңа емдік және диагностикалық препараттарды қолдану, машинамен сауудың техникасының жаңаруының өзі қазіргі уақытта желінсаумен күресуде көзделген мақсаттарға жетпей жатыр.
Желінсаумен ауырған сиырларды сауу кезінде сүт безінде пайда болатын ауырсынулар жатыр спазмасына әкеледі, басқа көбею органдарының жұмысын бұзады (төлдің шығарылуы және сорылуы, іш тастау, дұрыс жетілмеген төлдердің туылуы, сиырларды қайталап ұрықтандыру). Бұлардың барлығы төлдің жатырдан шығуына кері әсерін тигізеді.
Желінсау кең тараған ауру болып тұр. Бұл аурудың пайда болуында негізгі себептердің бірі машинамен сауу техналогиясының және жалпы сүт сауу техналогиясының бұзылуы болып тұр. Осыған байланысты басқа аурулармен салыстырғанда қазіргі жағдайда сүт өнімінің төмендеуіне байланыстысты, сиырларды уақытынан ерте бракқа шығару, төл аурулары және бедеу сиырлардың санының артуы, сонымен қатар сүттің тағамдық және техналогиялық қасиеттерінің төмендеуі үлкен мөлшерде экономикалық зиян әкелуде
1.Негізгі бөлім
1.1 Ғылыми әдебиеттерге шолу
В. Венскявиченің мәліметі бойынша 225 бас сиырлардан тұратын табында 171-нен желін патологиясы табылған. Сауу кезінде желіннің ауру бөлігінен сауылған сүт, сау бөлігімен салыстырғанда орта есеппен 23 пайызға аз болған, және де желіннің ауырған бөлігінің өнімділігі лактация аяғына дейін төмен болған.
В.И. Мутовиннің мәліметі бойыша жасырын желінсау кезінде болатын желін бөлігінің гипогалактиясында төлдеуден кейінгі мерзімде орта есеппен сиырдан 7,5 пайыз аз сүт алынған.
Қандағы май алмасуы бұзылғанда кетон денелерінің саны артады (ацетон, ацетоуксус және бета-оксимай қышқылы). Сонымен қатар кетон денелерінің және несептегі (кетонурия) мөлшері артады. Алиментарлық агалактия мен гипогалактияға азықтың сапасыздығы салдарынан және жануарлардың суға ашығуы салдарынан сүт беру қаблеті, бұзылуы жатады[1,2,47].
В.М. Карташованың мәліметтері бойынша көптеген елдерде жылына желінсаумен 50 пайызға дейін сиырлар ауырады. Және көптеген зиян әкеледі.
Сиырларды уақытынан ерте бракқа шығару олардың өнімділігі мен пайдаланылуын қысқартады. Нәтижесінде сиырлардың өмір сүруі орта есеппен 5,5-6,5 жылдан аспайды[3,8,60]. Осыған орай өнімділігі де 3,5-4 жылдан аспайды. Осылай етке кеткен әрбір мұндай сиырдан 3-4 бұзау және 3-4 лактацияның сүті алынбайды. Экономикалық шығынның бір бөлігін желінсауды емдеуге кеткен және профилактикалық жұмыстарды жүргізуге кеткен шығындар жатады. Олардың бағасы қабынудың дәрежесіне және аурудың асқынуына байланысты[4,5,42].
Н.И. Полянцев пен Б.А. Калашниктің мәліметтері бойынша желінсаумен зақымдалған сүтте ауру туғызатын микробтар болады. Бұндай сүтті бұзауларға термиялық өңдеуден өткізбей бұзауға беретін болсақ көптеген ішек-қарын ауруларына әкелуі мүмкін. Сондай-ақ, адамдарда ангина, скарлатина және әр түрлі ішек ауруларын тудыруы мүмкін. Жалпы сүтте 5-10 пайыз желінсаулы сүттің болуы ірімшік және әртүрлі сүт өнімдерінің техналогиялық дайындау процесін бұзады.
В.Венскявиченің зерттеулерінде 1-14 күндік жастағы бұзаулардың диспепсиямен ауырғанын байқаған. 315 желінсаудан таза сиырлардан алынған бұзаулар және 205 желінсаумен ауырған сиырлардан алынған бұзаулар зерттеуге алынған. Аурған бұзауларды емдеу тиімділігі де қарастырылған. Зерттеулер нәтижесінде желінсаумен ауырған сиырлардан туып оның уызын ішкен бұзаулар 2 есе диспепсиямен ауырып 4,3 есе өлім-жітімге ұшыраған, олармен бірге туылған сау сиырдың уызын ішкен бұзаулармен салыстырғанда.
Белгілі дат ғалымы S. O. Klastur-дың көрсету бойынша микробиологиялық жағдайын білу үшін бактериологиялық зерттеулер жүргізіп. Нәтижесінде әр түрлі микроб қоздырғыштарын тапқан.
Н.Т. Климов, В.А. Паринов, В.И. Слободяник, Е.Е. Шевелева, В.И. Зимников, А.Н. Модин, А.В. Чурсин, Д.М. Пониткиндердің айтулары бойынша: Сиырларда желінсаудың пайда болу және даму себебі машинамен сауу техналогиясының бұзылуынан болып табылады. Әр түрлі микроорганизмдер ең бастысы, коккалы флора (стафилакоккалар және стрептакоккалар), күтіп бағу, азықтандырудың дұрыс болмауы асептикалық қабынуды асқындыруы мүмкін. Әдетте сүт безінің резистенттілігі төмен сиырларда кездеседі.
В.М. Карташовтың айтуы бойынша азықпен улану кезінде малдардың сүтінің техналогиялық қасиеті және биологиялық көрсеткіштері бірден төмендейді. Желінсаудың пайда болуында негізгі улану сауылып жүрген сиырлардың нитриттермен және нитраттармен уланудан болады. Егер де бұл заттар жасыл шөпте қалыпты концентрациядан көп мөлшерде болатын болса.
С.И. Пляшенко және тағы басқаларының айтулары бойынша сүт безінің табиғи резистенттілігінің деңгейін сүттің құрамындағы лактопераксидаза, лизоцим, лактоферрин және иммуноглобулиндер мен лейкоцидтер көрсеткіштеріне байланысты делінген.
B.Senft және басқаларының айтулары бойынша микроорганизмдердің сүт безіне енуіне және онда көбеюіне тосқауыл болатын организнің қорғаныс жүйесі. Бұған фогацитоз, иммунды жүйе, сүттегі бактериостатикалық әсер ететін протеиндер және ферменттер.
A. Frerking және басқалары қосымша желін бөліктерімен 201 сиырдың секретіне бактериологиялық зерттеулер жүгізді. Қосымша желін бөліктері бар 52,2 пайыз (102 жануар) сиырдан стрептакоккалар, микрококкалар, стафилакоккалар, коринебактериялар және ішек таяқшалары бөлініп алынды[6,7,67]. Бактериологиялық зерттеу кезінде негізгі желін бөлітерінен сынақтың 14,4 пайызынан оң нәтижелер алынды. Негізгі және қосымша желін бөліктерінен бірдей микрофлора бөлінгеннің өзінде сиырларда көп бөліктіліктің тұқымқуалауы зерттелінді. Желіннің басқа да белгілері сияқты көптөлділік те тұқым қуалайды.
Э.Ф. Ложкиннің тұжырымдауы бойынша, созылмалы желінсаумен ауырған сиырлар келесі сүтию кезеңінде де ауырады. Алғаш рет төлдеген сиырлар желінсаудың кез келген түрімен ауырса, онда 96,6 пайызы келесі сүтию кезеңінде ауырады. Сондықтан желінсауға төзімсіз деп - үлкен сиырларды егер олар сүтиюдің бір кезеңінде желінсаудың созылмалы, клиникалық және жасырын түлерімен ауырса, сонымен қатар желінсаудың кез келген түрімен ауырған алғашқы төлдеген сиырларды жатқызуға болады[9,11,58].
А.И. Ильин және А.К. Поспеловтың көрсетулері бойынша: Желінсаудың пайда болуына әсер ететін ең негізгі себеп: азықтандырудың зоогигиеналық қалыпты мөлшерінің бұзылуы, жануарларды күтіп бағудың дұрыс болмауынан. Олардың тексерулері бойынша желінсаумен ауыратын сиырлар көбіне зоогигиеналық, зоотехникалық және ветеринариялық- санитариялық талаптары сақталмаған шаруашылықтарда кездеседі.
Сиырларда желінсаудың таралуы В.Н. Олескиевтің мәліметтері бойынша бірден бұзаулағаннан кейін - 25 пайызында, сүтею кезеңінің бірінші - екінші айларында - 20 пайызында, сүтеюдің келесі айларында - 17 пайызында, жіберу кезеңінде - 23 пайызында, суалу кезеңінде - 15 пайызында кездесті. Желінсаудың пайда болуында және дамуында ең маңызды рольді микробтық фактор атқарады.
Н.Ф.Мышкин, А.П. Студенцов, Н.А. Флегматов және басқа да ғалымдардың көрсетулері бойынша сиырларда желінсау көбінде төлдегеннен соң бірінші күні басталады.
Г.В. Зверевой және басқаларының мәліметтері бойынша сүтею кезінде желінсаумен - 36,3 пайыз, бұзауын жіберу кезінде - 22,6 пайыз, суалу кезінде - 15,8 пайыз, және төлдегеннен кейін алғашқы күні - 25,3 пайыз. Бұл жыл бойы желінсаумен ауырған сиырлар санына.
R.Gotze және D.Sahnketer-дің мәліметтері бойынша инфекциялық аурулар үрпі каналы арқылы жұғуда көбінде домаланған және конус тәрізді ұшы бар үрпіге қарағанда, тарелкалы және кратерлі ұшы бар желін бөліктері көп зақымдалады[10].
Сүт безіндегі патологиялық процесс келесі ретпен дамиды. Мәселен, сауу ережесі мен технологиясы бұзылса (сүт беру рефлексі тумай тұрып сауу аппаратттарын ерте қосу немесе сауылып біткен желінде олардың ұзақ тұрып қалуы), алдымен тітіркену дамиды да, қайталама теріс әсерлерде асептикалық қабынуға - жасырын маститке ұласады. Желіннің бұл ширегінің жергілікті төзімділігі төмендейді, үрпі ұшының және сыртқы саңылауының стрептококк, стафилококк сияқты микроорганизмдермен ластануы және үрпі үстіндегі цистерналарға (синустарға) енуі нәтижесінде әртүрлі ауырлық дәрежесіндегі жұқпалы процесс дамиды.
АҚШ -та желінсаумен күрес бағдарламасы 30 жыл бұрын қабылданған болатын, бірақ осыған қарамастан, сиырлардың ауруынан келетін жыл сайынғы шығындар орташа 2 млрд дол., Осының шамамен 70% шығын субклиникалық желінсаудан келді[21,23].
Сүтті мал шаруашылығына желінсау ауруы келтіретін зияндар, барлық жұқпалы емес аурулардың жалпы экономикалық шығындарына теңеседі. Көбінесе жоғары өнімді сиырлар ауырады. Қолайсыз жағдайлардың әсерінен жіті желінсаудың бір түрі екінші түріне айнала береді, не олар ұштаса жүреді. Желінсаудың кейбір түрлері, әсіресе, іріңді - катаральды желінсау (стрептококк енуінен болған) ұзаққа созылады да, бірте-бірте желін ұлпасына зақым тигізеді, оның орнын дәнекер ұлпа қаптайды.
30% дейін ауырып айыққан сиырлар желін ширектерді семуі салдарынан ақауға шығарылады[18,19]. Нәтижесінде сиырдың өмірінің орта ұзақтығы 5 жыл шамасынан аспайды, одан 2,5-3 жыл ғана өнім алынады. Демек әрбір осындай сиырлардан 3-4 бұзау кем алынады және сауым сүт 3-4 лактацияға кемиді.
Желінсау себептерінің ерекше тобын желін және емшектердің жарақаттары (жара, сызат, жарылу, соғылу), сонымен қатар, үсу, күйіктер, өрескел уқалаумен және әсері күшті сүртпе майлар жағудан туған дерматиттар және тітіркенулер құрайды[26,29].
Жалпы ағза мен сүт безіне неғұрылым көп теріс факторлар әсер етсе, соғұрылым сыртқы ортаға патогенді микрофлора бөлетін, желінсаумен ауырған сиырлар көбейеді. Нәтижесінде тіпті шартты түрде патогенді микроорганизмдердің де уыттылығы күшеюіне жағдай жасалып, олар сүт безіне алдымен галактогенді жолмен жаппай түсіп (массивті инфекция), төзімділігі мықты малдардың өзінде де желінсау туғызуы мүмкін. Ауру бұл жағдайда энзоотия түрінде өтіп, көбінесе жоғары өнімді сиырларды зақымдап, шаруашылыққа орасан зор зияндар әкеледі[14,18].
Ф. К. Хасанов (2000) жүргізген тәжірибелерде виватонмен емдеу клиникалық айқын білінетін мастит кезінде новокаин блокадасымен үйлескен, 76-100% жағдайда тиімді болды, ал терапиялық әсердің ұзақтығы 4-7 тәулік болды. Субклиникалық мастит кезінде 3 күндік курс бойынша виватонмен емдеу тиімділігі 93,3% құрады.
А. И. Варганов пен И. Г. Конопельцевтің (1994) деректері бойынша лактобацилл негізінде құрылған биосанмен емдеу тиімділігі катаральды мастит кезінде 81,21%, іріңді-катаральды - 68,4% құрады. Субклиникалық мастит жануарлардың 85,7% - ында емделді.
Н. Және. Полянцев, В. В. Подберезный (1994) лактация кезеңінде іріңді-катаральды мастит кезінде споробактерин препаратын қолданғанда оң емдік әсері туралы хабарлады. Споробактерин бақылаудағы 62,8% - ға қарсы 87,8% жағдайда патологиялық процесті толық жоюды қамтамасыз еткендігі анықталды. Созылмалы іріңді-катаральді маститте терапиялық тиімділігі споробактериннің төмен болды, бірақ, соған қарамастан, 13,7% - дан асты. Сиырдың (белгілі және ұсынылатын) маститі кезінде терапияның екі әдісін экономикалық бағалау соңғысының елеулі айырмашылықтарын анықтады: емдеу құны 5,2 есе, еңбек шығындары 2,1 есе төмендеді[21,25].
Ферментті препараттарды қолдану маститтер терапиясындағы перспективалық бағыттардың бірі болып табылады. Ферментотерапия подостор және созылмалы іріңді-катаральды мастит кезінде ең тиімді (Кондырев Л. В., 1991).
В. С. Понамаревтің мәлімдеуінше, қосавт. (1991), иммунозиннің ферменттік препаратын желін каналы арқылы сүт безіне тікелей енгізу антибиотиктермен курстық емдеу ұзақтығын 1,5 есе қысқартты.
А. С. Гаврилиннің (2002) деректері бойынша линомаст препараты маститтің негізгі қоздырғыштарына қатысты жоғары бактерицидтік белсенділікке ие: стафилокококтар - 0,025 ЛЕсм3, стрептококтар - 0,38-0,78, ішек таяқшалары - 3,13 ЛЕсм3, псевдомонад - 6,25-12,5 ЛЕсм3. Линомаст препаратын өндірістік жағдайларда маститпен ауыратын сиырларды емдеу үшін қолдану сиырлардың 99,5% - ын 1-3 енгізгеннен кейін сауығуын қамтамасыз етеді. Субклиникалық және серозды мастит кезінде осы препараттың терапиялық тиімділігі 100,0%, ал серозды-катаральды мастит кезінде - 94,7% құрайды, бұл жалпы фермалардағы сиырлардың ауру деңгейінің 25,9% төмендеуін қамтамасыз етеді[20,23].
Терапияның медикаментозсыз әдістері (суық, жылу, массаж) белгісіз уақыттан бері қолданылады. Суық әдетте қабыну реакциясының бастапқы фазасында тағайындалады, бұл тіндердің ісінуінің дамуына кедергі келтіреді. Жылу процедуралары асқынған қабыну процесінде тағайындалады. Жылудың әсері трофикалық процестерді күшейтеді, инфильтраттардың сіңірілуін тездетеді, зақымданған ұлпаларда қорғаныс реакцияларын күшейтеді[6,9].
Маститтерді емдеуде УВЧ қолданудың жоғары тиімділігі туралы и. И. Балкова және т.б. (1993), В. П. Иноземцево (1993), А. В. Лебедев және т. б. (1999) және т. б. олардың мәліметтері бойынша емдік әсері 60-тан 80% - ға дейін құрайды.
И. Идельбаев (2007) сиырларды субклиникалық мастит кандидозды анатоксинмен мастицидпен үйлескенде емдеудің терапиялық тиімділігі 93,3%, диофурмен - 100,0%; аспергилезды анатоксинмен және диофурмен - 100,0%; бұлшық етішілік және көктамырішілік енгізулер кезінде натрий тиосульфатымен үйлескенде мастицидпен - тиісінше 73,3-80,0%; натрий тиосульфатымен үйлескенде диофурмен тиісінше 73,3 - 80,0%; натрий тиосульфатымен үйлескенде натрий тиосульфатымен үйлескенде диофурмен бұлшықетішілік және көктамырішілік енгізулерде-93,3-100,0% мал, тиісінше. Диофурмен бірге candida және Aspergillus тектес саңырауқұлақтардан дайындалған анатоксиндерді пайдалана отырып, маститтің әртүрлі түрлерімен сиырларды емдеудің кешенді тәсілінің экономикалық тиімділігі диофурды қолданудан ғана қарағанда 1,27-3,4 есе жоғары.
1.2 Желін безінің аурулары.
1.2.1 Желін зақымдануларының жіктелуі
Қазіргі уақытта емізік зақымдануларының бірыңғай жіктемесі жоқ. Қол жетімді әдебиеттерде біз егжей-тегжейлі қарастыратын бірнеше классификациялар туралы ақпарат бар.
J. E. Hillerton, W. F. Morgan (2001) классификациясында желіннің зақымдануы ■ олардың пайда болу себептерін ескере отырып ұсынылған. Олар емізік зақымдануының үш негізгі тобын анықтады. Бірінші топқа сауудан туындаған емізік зақымдануы (сауу жабдықтары мен сауу технологиясы) жатады: емізік түсінің өзгеруі, емізіктің тығыздалуы және ісінуі, емізік каналының саңылауының тарылуы, емізік каналының ашық ашылуы, тамырлы өзгерістер (терапия), гиперкератоз. Екінші топқа қоршаған ортаға теріс әсер ететін емізіктердің зақымдануы жатады: терінің құрғауы мен кедір-бұдыры, гиперкератоз, емізік жарықтары, емізік жарақаттары, фотосенсибилизация, химиялық зақым, аллергиялық реакциялар, жәндіктердің шағуы. Үшінші топқа емізік жұқпалы аурулары кіреді: бактериялық, вирустық, саңырауқұлақ.
G. A. Mein, F. Neijenhuis et al (2001) инфекциялық емес факторлардан туындаған емізік кезеңдерінің жіктелуін жасады. Ондағы емізіктердің зақымдануы теріс факторлардың әсер ету ұзақтығына байланысты бөлінеді, бұл тіндердің өзгеруі үшін қажет емізік көрінетін болады. Олар төрт негізгі топты анықтады: қысқа мерзімді әсер етудегі өзгерістер (бір саууға реакция), орташа әсер ету ұзақтығындағы 1 зақымдану (бірнеше күн немесе одан да көп уақыт ішінде көрінетін реакция), ұзақ әсер ету кезіндегі зақымданулар (өзгерістер 28 аптадан кейін пайда болады) және өте ұзақ әсер ету (бірнеше айда пайда болады). Патогендік фактордың қысқа мерзімді әсерінен пайда болатын зақымданулар тобына мыналар жатады: емізік түсінің өзгеруі, емізіктің жоғарғы және денесінің ісінуі және орналасуы, сыртқы емізіктің ашылу дәрежесі. Емізік терісінің күйінің өзгеруі және қан кету зақымданудың екінші тобының белгілеріне жатады. Емізіктерде гиперкератоздың пайда болуы теріс фактордың ұзақ мерзімді әсерін көрсетеді. Өте ұзақ әсер ететін өзгерістер тобына емізік мөлшерінің өзгеруі, тіндердің фиброзы және емізіктің тығыздалуы жатады. Бұл жіктеу, біздің ойымызша, үлкен практикалық маңызы бар, өйткені ол сиырлардың емізіктерінің күйіне сәйкес сауу технологиясының бұзылуын уақтылы анықтауға мүмкіндік береді.
Жіктеуде А.и. Ивашура (1991) емізік зақымдануы 4 санатқа бөлінеді. Бірінші санатқа жарақат жатады. Олар ең ауыр және әдетте сиырдың өзі немесе жаралары бар емізіктерді қысқанда пайда болады. Екінші санат-жұқпалы зақым, олар әдетте жалған шешек және герпес вирустарынан болады. Үшінші санатқа химиялық зақымданулар кіреді, олар көбінесе антисептиктерді дұрыс қолданбаудың нәтижесі болып табылады. Емшектің табиғи зақымдануы крекинг, күннің күйіп қалуы немесе мұздату нәтижесінде пайда болатын зақымданудың төртінші санатына жатады. Бұл жіктеу емізік зақымдануының негізгі себептерін көрсетеді, бірақ іс жүзінде қолдану үшін емізік тіндерінің зақымдану белгілері жоқ.
1.2.2 Желіндердің механикалық зақымдануы
1.2.2.1 Жабық механикалық зақымданулар
Ең жиі кездесетін жабық емізік жарақаттары (70-90%), олар бұлшықет қабаты мен шырышты қабықтың зақымдалуымен, терінің және тері астындағы тіндердің тұтастығын бұзбай жүреді.
S. Mosenfechtel (2004) емізіктің жабық зақымдануын машиналық сауу ережелері мен технологиясын бұзған кезде емізік жарақатының ауырлығына байланысты емізік зақымдануының үш негізгі тобына бөледі: емізік цистернасының аймағында шырышты қабықты жыртпай, емізік розеткасы мен емізік каналының аймағында және емізік каналының шырышты қабығының циркулярлық жыртылуымен және оның сыртқа шығуымен.
Желіннің емізіктеріне механикалық зақым келтірудің негізгі себептерінің бірі-сауу технологиясының әртүрлі бұзылуы, мысалы, сауу аппараттарының шамадан тыс әсер етуі, тұрақсыз вакуумдық режим, сауу кезіндегі вакуум мөлшерінің ауытқуы және т.б. (Савран в. п., 1988; саңырау B. JL, 1996; Петруш Е. З., Париков в. а. с. соавт., 2000; Сафиуллин H. A., 2003; Конопельцев и. Г., Шулятьев в.Н. және басқалар, 2006; Worstorff Н., Schatzl D., 2000; Bunting Sh., 2006).
Көптеген авторлар тіндердің механикалық тітіркенуінің негізгі белгілеріне емізік түсінің өзгеруі, емізіктің жоғарғы немесе денесінің тығыздалуы немесе ісінуі, емізік каналының ашық ашылуы, тамырлы өзгерістер жатады.
Емшектің түсін өзгерту. Сауу стаканын алып тастағаннан кейін бірден емізіктер гиперемияға ұшырауы мүмкін. Өзгеріс қозғай алады саласы ретінде қазақ соска, сондай-ақ бүкіл емшек ұшын. Емшектер сауу стаканын алып тастағаннан кейін 30-60 секундтан кейін қызаруы мүмкін. Сүттен кейін тез жоғалып кететін қызару (жұмыс гиперемиясы) патология болып саналмайды. Төтенше жағдайларда емізік көк болуы мүмкін немесе сауу аппаратын алып тастағаннан кейін көк түске ие болады. (Hillerton J.E., Ohnstad I. et al., 1998; Hillerton J.E. et al., 2000). Емізік түсінің өзгеруі қысқа немесе жұқа емізіктерде айқын көрінеді (Rasmussen M. D., Frimer E. S., 1998). Алдын-ала болжайтын факторлар-бұл сауу кезінде жоғары вакуум, пульсация санының тұрақсыздығы немесе емізік резеңке түрлері мен Табын бойындағы емізіктердің орташа мөлшері арасындағы сәйкессіздік (Городецкая т. к., 1974;
Карликова г., 2005; Mein G. A. at al., 1983; Ronningen O., Reitan A.D., 1990; Hillerton J.E., Pankey J.W. et al., 2002).
Емізіктің тығыздалуы және ісінуі. Сауу стақандарын алып тастағаннан кейін емізіктің түбінде ролик тәрізді сақина байқалады, оның пішіні мен ені емізік резеңкесінің сорғышына сәйкес келеді, кейде қан кету және терінің тұтастығын бұзу, емізік пішінін жазыққа өзгерту арқылы сақина тәрізді форма түрінде болады. Пальпация кезінде тығыз сақина анықталады. Әдетте, емізік түбінде ісінудің пайда болуы тар емізік резеңкесімен, әсіресе кең жоғарғы соратын емізік резеңкесінің тар немесе конустық пішінімен, сауу стаканының емізік түбіне көтерілуімен, емізік резеңкесінің емізік мөлшеріне сәйкес келмеуімен, серпімді емес емізік резеңкесімен (Барабанщиков Н.В., 1983; Кансволь Н., 2006; Zecconi A. et al., 1992; Wetzel S, 1993; Hillerton J.E., Ohnstad 1. et al., 1998). Сонымен қатар, емізік сауғаннан кейін пальпация кезінде ісінген немесе тығыз болуы мүмкін. Төтенше жағдайларда олар қатты және жанасуға жауап бермейді (Hillerton J. E. et al., 2000). Көп жағдайда сауғаннан кейін емізіктер Тегіс немесе сына тәрізді көрінеді, олардың жоғарғы жағы сәл тегістелген. Бұл өзгерістерге қатты емізік резеңке, емізік резеңкесінің жоғары кернеуі, пульсаторсыз сауу, жоғары вакуум себеп болуы мүмкін (Ивашура А.и., 1989; о ' Бриен в., 1989; Ziesack A. et al., 1989; Hamman J., Mein G.A., 1990; Rasmussen M.D., 1993; Hamman J., Mein G.A., 1996; Paulrud C.O. et al.,).
Емізіктің жоғарғы жағындағы ісіну, тар емізік резеңке, жоғары сору камерасы, вакуумның жоғары деңгейі, пульсация санының тұрақсыздығы кезінде пайда болады (Полянцев Н.И., 1990; Ebendorff W., 1991; Hamann J., Mein G. A.', 1995; Rasmussen M. D., 1997; Neijenhuis F. et al., 1999). Сауу нәтижесінде пайда болған емізік ісінуі кезінде қалпына келтіру үшін емізік тіндері әдетте 6-дан 8 сағатқа дейін қажет (Neijenhuis F. et al., 2001).
Емізік каналының ашық ашылуы. Емізік каналының ашық ашылуы қысқа мерзімді өзгеріс болуы мүмкін, ол сауғаннан кейін орташа емес, сонымен қатар тұрақты болады. Сауғаннан кейін емізік каналының қысқа мерзімді ашылуына келесі факторлар себеп болуы мүмкін: сауу кезінде жоғары вакуум, емізік резеңкесінің саптамасының конструкциясы, жоғары кернеулі емізік резеңкесін орнату, беру (Кансволь Н., 2006; Париков в.а. с соавт., 2000; Hillerton J.E., et al., 2000). Емізік каналының ашылуы тіндердегі терең өзгерістермен үнемі ашық болуы мүмкін (емізік шыңының гиперкератозы, жарақат салдарынан сфинктердің әлсіздігі немесе сал ауруы және т.б.) (Студенцов а. п., Шипилов B. C. және басқалар, 1999; O ' Shea J., 1987).
Тамырлы өзгерістер. Ең жиі кездесетіні-емізік терісінде қан кету. Зақымданудың бұл түрі, әдетте, пульсацияның бұзылуында, әсіресе вакуумның жоғары деңгейінде және немесе ұзақ уақыт берілгенде кездеседі (Мутовин В. И.1974; Петров В. В., Ковальчук С. Н., 2005; Mein G. A., Brown M. R. et al., 1983; Mein G.A. et al. 1986). Егер қан кетулер созылмалы ағымға ие болса, онда олар тұрақты берілуден туындайды. "Бос" сауу емізік эпителийінің гиперемиясын, көгеруді және ісінуді тудырады (Тарасов В.Р., 1965; Петерсон к., 1964). Сүт көзілдіріктерін жиі, бірақ қысқа мерзімді шамадан тыс ұстау сирек кездесетін, бірақ ұзаққа созылғанға қарағанда аз механикалық зақым келтіреді. А.и. Ивашураның (1991) мәліметтері бойынша сауу стақандарын емізіктерде 20, 15 және 10 минутқа артық ұстаған кезде эпителий астында қан кету, сондай-ақ сүт арналарының, емізіктердің цистерналары мен сфинктерінің ішкі қабырғаларының эпителийінің вакуолизациясы және некрозы болуы мүмкін. Емшектегі сауу стақандарын 3-5 минут бойы артық ұстаған кезде жарақатты тек гистологиялық тұрғыдан ғана анықтауға болады, өйткені ол көзбен байқалмайды (Петров к.с. соавт., 1981).
Петехиальды геморрагиялармен немесе одан да қарқынды қан кетулермен емізіктердің пропорциялары тамырлы өзгерістердің көрсеткіштерінің бірі болып табылады (Mein G. A., Neijenhuis F., 2001). Кейбір жақсарту бірнеше сауу кезінде пайда болуы мүмкін, бірақ толық қалпына келтіру патологияны анықтағаннан кейін 4 аптаға дейін созылады (Ohnstand I. C. et al., 2007).
Жабық механикалық зақымданудың алдын-алу, ең алдымен, машинамен сауу ережелері мен технологиясын сақтау, машинамен сауу операторларының жоғары біліктілігі (Полянцев Н.И., 1990; Климов Н.Т., Курило Н.Ф., 1996; Сафиуллин H. A., 2003).
Емшектегі патологиялық жағдайларды емдеу және алдын-алу үшін сауғаннан кейін желінді уқалау ұсынылады. Ол қалыпты қан айналымын қалпына келтіреді, қан айналымының бұзылуынан пайда болатын ауырсынуды жеңілдетеді, осылайша тітіркену және мастит сияқты аурулардың пайда болуына жол бермейді (Мутовин В.И. 1974; Гончаров в. п. бірге., 1980).
1.2.2.2 Ашық механикалық зақымданулар
Емізік патологиясының құрылымында ашық механикалық зақымданулар шамалы орын алады, бірақ олар асқынулардың көп болуына және көбінесе қолайсыз болжамға байланысты үлкен маңызға ие.
Ашық емізік жарақаттары малды орманды жерде, Тікенді сым қоршауларында ұстаған кезде пайда болады, олардың пайда болуына техникалық қызмет көрсету технологиясының бұзылуы ықпал етеді, атап айтқанда, қораның мөлшері, байлау жүйесі, қоралар арасындағы бөлімдер, еден түрі (Ивашура А.и., 1991). Ашық механикалық бұзылулардың пайда болуының алдын-ала болжайтын факторы-желіннің еденге қатысты төмен орналасуы (Графф К.және т. б., 2007).
Зақымдайтын фактордың сипаты бойынша жаралар жыртылған, жарылған, көгерген, көгерген-жыртылған, ал зақымдану тереңдігі бойынша -- беткі, тері мен тері астындағы тіндердің тұтастығы бұзылған және енетін - емізік каналының және цистернаның емізік бөлігінің зақымдалуымен ерекшеленеді (Полянцев Н.И., 1990; с.Мозенфехтель, 2004).
Көбінесе тегіс емес жиектері бар үшбұрыш түрінде жыртылған немесе жамылғы жаралары бар, олардың жоғарғы жағы сүт безінің түбіне бағытталған, алдыңғы және сирек кездесетін желіннің артқы лобтарында локализацияланған (Кузнецов г.с., 1973; Шакалов К. и. бірге., 1987).
Желіннің беткі зақымдануы қан кетумен бірге жүреді, олар шеттердің қышуымен және жараларға Тән басқа белгілермен сипатталады. Желіннің терең (енетін) жаралары сүттің жара саңылауы арқылы сыртқа шығуымен және шығарылған сүттің қызыл түске боялуымен ерекшеленеді (Гавриш в.г. бірге)., 2006; Семенов б.с. серіктес., 2007).
Терең жаралар, әсіресе жыртылған, шеттері қатты жараланған, көбінесе инфекцияның без тіндерінің терең жерлеріне енуімен қиындайды. Осы жерден микроорганизмдер сүт каналдары мен лимфа тамырлары арқылы желіннің төрттен бір бөлігіне немесе жартысына таралады және іріңді маститтің, флегмонның және басқа асқынулардың пайда болуын анықтайды, ауыр клиникалық ағыммен және көбінесе сүт өнімділігінің толық жоғалуымен бірге жүреді (Студенцов а.п., 1952; Кузнецов г. с., 1973; Логвинов Д. Д. бірге., 1979).
Емшектің жараларын сауу кезінде жиі тітіркенудің салдарынан емдеу қиын, ал енетін жаралармен ағып жатқан сүт оның майлау әсерімен жабысқақ қабыну мен түйіршіктердің дамуына жол бермейді (Гончаров в.п. бірге., 1980). Нәтижесінде сүт цистернасының фистулалары, сүт ұстамау, стеноздар сияқты асқынулар пайда болуы мүмкін, бұл көбінесе жануарлардың негізгі табыннан мерзімінен бұрын қабылданбауына әкеледі.
Енбейтін жараларды емдеу кезінде емізікті тігуге болады, егер; жарақат алған сәттен бастап 12 сағаттан аспаса. Бұл жағдайда емізік функциясы тез қалпына келеді. Сондай-ақ, тері жамылғысын алып тастауға және жараларды емдейтін препараттар мен антибиотиктерді қолдана отырып, консервативті емдеуді жүргізуге болады. Алайда, бұл жағдайда емізіктің қабілетсіздігі ұзартылады (тарасов в.р., 1965; mösenfechtel S., 2004). 1 lo пікірі в. М. Грибанов (1971) сүт безі аймағындағы беткі жараларды емдеудің тиімді әдісі ультрадыбыстық болып табылады.
Емшектің енетін жарақаттары кезінде хирургиялық емдеу жүргізіледі. Көптеген авторлардың пікірінше, сиырларды сүт ыдысы мен емізікке енетін жарақаттармен жедел емдеу кезінде операцияның нәтижесіне әсер ететін маңызды факторлар-тиісті анестезия, жараны хирургиялық емдеу, оның шеттерін сенімді түрде біріктіру, маститтің алдын-алу, сондай-ақ зақымдалған емізікке тыныштық беру. Жараны емдеу кезінде сүт безінің сапалы дренажын қамтамасыз ету қажет. Ол үшін металл немесе пластик болуы мүмкін сүт катетерлері қолданылады (Кондратьев B. C. бірге., 1959; В.А. Елесин, Барашкин М. И., 2005; Семенов Б. С. серіктес., 2007). И. И. Магданың пікірінше, бірлескен авторлармен (1990) ең ыңғайлы және қауіпсіз-бұл Е. Н.Пономаренко ұсынған өздігінен бекітілген катетер, өйткені ол жеңіл, жеткілікті түрде өтеді және желіннің тіндерін тітіркендірмейді.
Жараларды хирургиялық емдеу өміршең тіндерді үнемді кесуді, кейіннен тігістерді ескере отырып, жараға дұрыс пішін беруді қамтамасыз етуі керек. Жараны тігудің бірнеше әдісі ұсынылған, үзіліссіз де, үздіксіз де, жақшаларды қолдану. А. Б. Елесин, м.и. Барашкин (2005) үзіліссіз цикл тәрізді тігістерді қолдануды ұсынады. Студенттер а. п. (1952) енетін жараны мықтап тігуге болмайды деп санайды: оның вентральды ұшы экссудаттың ағып кетуіне ашық қалуы керек. И. Целищев (1961) екі қабатты тігісті қолдануды ұсынады: бірінші қатар субмукозаға, екіншісі - емізік қабырғасының қалыңдығына. А. А. Веллермен бірге. (1968) емізік жарасын шырышты қабықсыз қарапайым түйіндік тігіспен тігу ұсынылады. Тігіс салу техникасын таңдауға қарамастан, ол жараның шеттерін жақсы біріктіруді, ал енетін жаралар кезінде -- емізік цистернасының герметикалығын қамтамасыз етуі тиіс.
Операциядан кейін емізік аймағында асқынулар жиі кездеседі. Сонымен, М. Ариги және басқалар. (1987) операциядан кейінгі кезеңде жануарларды тексеру кезінде сиырлардың 25% - ында мастит, 30,8% - ында Елеулі ақаулар, ал 5,8-де тігістердің алшақтығы анықталды.
Операциядан кейінгі кезеңде авторлардың көпшілігі антибиотикалық терапияны қолдануды ұсынады.
1.2.3 Желін зақымдануының асқынулары 1.2.3.1 Гиперкератоз
Машинамен сауу технологиясының бұзылуынан туындаған жабық механикалық зақымданудың жиі кездесетін асқынуы-емізік басының гиперкератозы, бұл емізік каналы мен емізік каналының сыртқы саңылауын қоршап тұрған терінің қалыңдауы. Емізік ұшының жүгерісі-емізік тіндерінің саууға қалыпты физиологиялық реакциясы (Mein G. A., Williams D. M. D., reinemann DJ., 2003). Ол лактацияның алғашқы төрт айында қалыптасады, содан кейін біртіндеп азаяды (neijenhuis F. et al., 2001). Емізіктің пайда болу дәрежесіне емізіктің мөлшері, орналасуы, мөлшері, сүт өнімділігі әсер етеді (Баккен г., 1981; Sieber R. L., farnswort R. J., 1981; neijenhuis F. et al., 2001).
Гиперкератоздың дамуы үшін жануардың сезімтал бейімділігі де маңызды (Миллс а., 2003; ohnstand I. C. et al., 2007). Гиперкератоз дәрежесі (кедір - бұдыр, кератинизация немесе омезия) ауа-райы жағдайлары, дезинфекциялық заттарды қолдану немесе олардың жоғары концентрациясы (Тиммс Л.л. және басқалар) сияқты әртүрлі факторлардың әсерінен өзгеруі мүмкін., 1997). Сонымен, L. K Fox, R. J. Norell (1994) мәліметтері бойынша, құрамында йод бар дезинфекциялық заттармен сауғаннан кейін өңделген емізіктердің жағдайы емделмегендерге қарағанда нашар. Дәл осындай нәтиже D. E. glesson et al. (2004) хлоргексидин негізіндегі дезинфекциялық ерітіндіні қолданған кезде. Кератиннің құрғауы мен қатаюы ауа-райының маусымдық өзгеруіне әкелуі мүмкін (Britt J. S., Farnsworth R, 1996; TIMMS L. L., 1998).
Ұзақ пигментирацияланған емізіктері бар сиырлар гиперкератозға өте сезімтал, баяу сүт шығаратын және өнімділігі жоғары Жануарлар (Баккен г, 1981; Мейн Г.А., Томпсон п. д., 1993; neijenhuis F., 1998; Глесон Д. Е. және басқалар., 2007).
Гиперкератоздың дамуына әсер ететін негізгі фактор-машинамен сауу. 1942 жылы емізік каналының ашылуының "бұзылуы" машиналық сауудың әсерімен байланысты болды (espe D., Cannon C., 1942). Өзгерістер көбінесе жоғары вакуумды емізікке әсер етумен, емізік резеңкесінің қатты қысылуымен, ұзақ сауу уақытымен, емізік резеңкесінің түрімен байланысты (карликова г., 2005; ebendorff W., zi-esackj., 1991; Rasmussen M. D., 1993).
Емізіктің жоғарғы жағында тегіс дөңгелек каллустың болуы емізік каналының кератин қабатының аздап қалыңдатылуымен байланысты (capuco et al., 2000). Сауу процесінде емізік каналының кератинінің бір бөлігі басып алынған бактериялармен бірге жуылады, осылайша емізік каналының бактериялары мен патогендік микробтардың енуіне жол бермейді . Шығарылған және шығарылған емізік каналының кератинінің көлемі тепе-теңдікте болуы керек. M. W. woolford (1997) мәліметтері бойынша сауу кезінде кератиннің шамамен 40% - ы емізік каналында сау кератин қабатын сақтау үшін жуылуы керек. Емізік ұшының тегіс қабығы сауу кезіндегі десвамация дәрежесі мен емізік каналының сыртындағы кератин қабатының қалпына келу дәрежесі арасындағы қалыпты тепе-теңдікті көрсетеді (Уильямс Д.М., Мейн Г. А., 1985; Мейн Г. А. және басқалар., 2001).
R. L. Sieber, R. J. Farnswort (1981) мәліметтері бойынша, емізік каналы мен мастит саңылауының Ги перератозы арасында тікелей байланыс анықталған жоқ. Бірқатар зерттеулердің нәтижесінде гиперкератоздың әлсіз немесе орташа дәрежесі бар емізіктер мастит қаупінің жоғарылауына әкелмегені анықталды. Алайда, қатты гиперкератоз кезінде маститтің пайда болу ықтималдығы жоғарылайды (полян-цев Н.И., 1990; Mein G. A., Томпсон P. D., 1993; neijenhuis F., barkema H. W., 2000; Lewis S. et al., 2000). Сәйкес D. E. Gleeson et al. (2004) гиперкератоздың жоғары және орташа дәрежесінде және дезинфекция болмаған кезде зерттелетін сүттегі соматикалық жасушалардың деңгейі едәуір артады.
Алайда, ф.Neijenhuis (2004) мәліметтері бойынша, емізіктің жоғарғы жағында жүгері жоқ сиырлар, машиналық саууға физиологиялық жауап ретінде, тегіс жүгері бар жануарларға қарағанда мастит қаупі жоғары. Бұл емізік каналының кератинді қалпына келтіру жылдамдығының төмендігіне байланысты болуы мүмкін.
Гиперкератоздың формасын анықтау үшін әр түрлі класстар жасалды, олар сізге нақты немесе сипаттамаға сәйкес диагноз қоюға мүмкіндік береді (Britt J. S., Farnsworth R., 1996; neijenhuis F., 1998; Rasmus-Sen M. D., Larsen H. D., 1998; TIMMS L. L., 1998).
1.2.3.2 Сүт берудің бұзылуы
Кеуде қуысының бұзылуы-бұл емізік тіндерінің зақымдануының ең көп таралған ос-жалған белгілері. Олар созылмалы қабыну процестерінің немесе сүт бездерінің әртүрлі жарақаттарының, соның ішінде сауу салдарынан болуы мүмкін. Бірқатар авторлардың пікірінше, емізіктердің жабық зақымдануы сүт өндірісінің бұзылуының пайда болуының маңызды себебі болып табылады (70-тен 90% - ға дейін) (Логвинов Д.д., Чумакова Т. А., 1971; Берчтольд М., 1986; Шульц Дж., 1994; сех соавт., 1998). Егер сауу технологиясында немесе сауу аппаратурасының жұмысында бұзушылықтар болса, емізік тіндеріне тұрақты жарақат түседі. Созылмалы қабынудың нәтижесінде үнемі қайталанатын тітіркенумен шырышты қабатта гранулемалардың көбеюі немесе емізік каналының ашылу аймағында эпителий мембранасының қалыңдауы (гиперкератоз) пайда болуы мүмкін, нәтижесінде қаттылық пайда болуы мүмкін (Богдащев Н.Ф., Елисеев а. п., 1957; студентов а. н. бірге., 1999; Wendt K. et al., 1994; Ducharme N.G.e t al., 1987; Hamann J., Bürvenich С. және басқалар., 1994). Ю. т. пікірі бойынша Техвера (1968) емізік каналының тарылуына сфинктердің бұлшық еттерінің спазмы, емізік ұшындағы эластин тіндері немесе емізік түтігінің айналасындағы тығыз дәнекер тінінің шамадан тыс дамуы себеп болуы мүмкін. Сүт тастары да каналдың люменін жабуы мүмкін.
Емшектің тарылуы немесе бітелуі (стеноз) туа біткен немесе сатып алынуы мүмкін. Локализация орны жоғары стенозды ажыратады, онда тарылу немесе айналу орны цистернаның бездік бөлігінің емізікке өту аймағында, ортаңғы стеноз -- емізік цистернасында және төмен стеноз бар, онда тарылу емізік каналы мен оның тесіктері аймағында байқалады (Берчтольд М., 1986; Grunert E. et al., 1996). C. Seeh et al. (1998) сүт беру бұзылыстарын функционалдық деп бөледі, олар сүт беру рефлексін тежеу кезінде пайда болады, гипо - және агалактия және органикалық. Органикалық, өз кезегінде, травматикалық емес (цистернаның шырышты қабығының өткір қабынуы, жұқпалы аурулардың фонында созылмалы пролиферативті өсу, емізік терісінің аурулары, бөгде заттар) және травматикалық (шырышты қабықтың жыртылуымен немесе жыртылмауымен) болып бөлінеді.
Көбінесе сиырлардың стенозы емізік каналы мен Фюрстенберг розеткасы аймағында локализацияланған (студенттер а.п. бірге., 1999; Medl M., quer-engässer K., 1994). Сүт шығуының бұзылуы дәнекер тінінің тыртықтарының пайда болуына немесе эпителийдің өсуіне байланысты біртіндеп пайда болады. Сүт беру жылдамдығының төмендеуімен сауу процесі баяулайды, сүт безіне механикалық әсер ету уақыты ұзартылады, бұл өз кезегінде желіннің қабынуына, сондай-ақ безді тіндердің атрофиясына және сүт беруді тоқтатуға әкеледі (Якимчук и. Л., 1967; Кузнецов г. с., 1973; Шакалов К. и. с.авт., 1987; Medl M. et al., 1994). Кеуде қуысының бұзылуы емізік каналы мен Фюрстенберг розеткасының аймағында шырышты қабықтың жыртылуымен кенеттен пайда болуы мүмкін, ол емізік қуысына еніп, сүт ағынына кедергі келтіреді (Берчтольд М., 1986; Medl M., Quer - engässer к., 1994; Seeh C. et al.,).
Емізік каналының тарылуы немесе толық кедергісі катетеризация арқылы орнатылады. Сүт цистернасындағы өзгерістерді диагностикалау үшін ультрадыбыстық және рентгендік зерттеу әдістерін, сондай-ақ телотомия мен эндоскопияны қолдануға болады (Кузнецов г.с., 1973; Стокер х. соавт., 1989; Medl M. et al., 1994). Бұл патологияның болжамы емдеу мүмкіндігіне байланысты тіндердің өзгеру дәрежесі мен локализациясына байланысты болады (Witzig P., Hugelshofer J'., 1984; Grunert E. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Сәкен Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті
Ветеринарлық медицина кафедрасы
Курстық жұмыс
Акушерство және гинекология
(пәннің атауы)
Тақырыбы Желін жаралары
Орындаған Өмірхан А.Б.
(аты-жөні)
Тексерген к.в.н., Бисенгалиев Р.М.
(оқытушының аты-жөні, ғылыми дәрежесі)
Курстық жұмыс қорғауға қабылданды
___________________________________
(оқытушының қолы)
Нұр-Сұлтан-2020
С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ВЕТЕРИНАРЛЫҚ МЕДИЦИНА КАФЕДРАСЫ
ВЕТЕРИНАРЛЫҚ АКУШЕРСТВО ЖӘНЕ ГИНЕКОЛОГИЯ ПӘНІ БОЙЫНША КУРСТЫҚ ЖҰМЫС ОРАНДАУҒА
ТАПСЫРМА №____
БІЛІМ АЛУШЫ: Өмірхан А. ТОП: 17-02
Жұмыстың тақырыбы: Желін жаралары
Бастапқы деректер___________________________ ___________________________________ _____
№
Негізгі бөлімінің мазмұны
Орындау мерзімі
Көлемі
1
Кіріспе
Қыркүйек-Қазан
1
2
Әдеби шолу
Қыркүйек-Қазан
4
3
Негізгі бөлім
Қыркүйек-Қазан
38
4
Қорытынды
Қыркүйек-Қазан
1
№
Графикалық бөлімінің мазмұны
Орындау мерзімі
Парақ саны
Форматы
1
Тіркеме
Қыркүйек-Қазан
2
А4
2
3
Әдебиеттер: Андрианов А. М. сүт безін инфекциядан қорғаудың жергілікті факторлары. - Ветеринария, 1997. - № 2. - С. 29.
2.Артемьев М. Л. сиырларда мастит кезінде новокаин блокадасының әртүрлі әдістерінің салыстырмалы терапиялық тиімділігі: Автореф. дис. канд. вет. ғылымдар.- Қазан, 1971. - 21 c.
3.Алиханов О., Каратаев Ш., Сарыбаев Ы, Нурходжаев Н. Методическое указание по дисциплине искусственное осеменение сельскохозяйственных животных к практическим занятиям г.Шымкент Южно-Казахстанский государственный университет им. М.Ауэзова, 2016. 162 с.
4.М.Н. Жоланов, Қ.У. Қойбағаров, О.Т. Туребеков, М.Ө. Мадиаров., Мал акушерлігі және гинекологиясы Мал көбеюі биотехнологиясы, Алматы, 2009.
Тапсырма алу күні 18.09.2020, Жұмысты қорғау күні_____________________
Курстық жұмыс жетекшісі Бисенгалиев Р.М.
Тапсырманы орындауға алған Өмірхан А. 19.09.2020
Дата, білім алушының қолы
С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Кафедра Ветеринарлық медицина
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСҚА
Пікір
Акушерство және гинекология
(пәннің атауы)
Білім алушы: Өмірхан А. Топ: 17-02
Жұмыстың тақырыбы Желін жаралары
___________________________________ ___________________________________ ___
Жұмыс мазмұнының тапсырмаға сәйкестігі ___________________________________
___________________________________ _____________________________
Жұмыстың кемшіліктері:
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
Курстық жұмысты тексеру күні ___________________________________ __
Алғашқы баға ___________________________________ ________
Жұмысты қорғау күні ___________________________________ _______
Қорғағаннан кейінгі бағасы ___________________________________ __________
Жетекшінің қолы ________________________
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
Ғылыми әдебиеттерге шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.2 Желін безінің аурулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.2.1 Желін зақымдануларының жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 0
1.2.2 Желіндердің механикалық зақымдануы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..11
1.2.2.1 Жабық механикалық зақымданулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
1.2.2.2 Ашық механикалық зақымданулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
1.2.3 Желін зақымдануының асқынулары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
1.2.3.1 Гиперкератоз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
1.2.3.2 Сүт берудің бұзылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
1.2.4 Желін терісінің аурулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
1.2.5 Желіннің инфекциялық аурулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
1.2.6 Желін безінің пайда болу себептері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 5
1.3 Профессор А.П. Студенцовтың кестесі бойынша: желінсаудың жіктелуі және алдын алу, емдеу шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
1.4 Сауылатын сиырдың желін ауруын диагностикалау ... ... ... ... ... . ... ... ... ..42
1.5 Желін ауруларын емдеу және алдын алу шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... .45
2. Экономикалық тиімділік ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .53
4. Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 55
Пайдаланылған әдебиет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...56
Кіріспе
Малшаруашылық өнімдерінің сапасын, жалпы көлемін ұлғайтуда ветеринария ғылымының және тәжірибенің маңызы өте зор. Бұл жаңағы шаруашылықты әртүлі, инфекциялық және инвазиялық аурулардан сақтандырады. Көптеген аурулармен күресу ойдағыдай жүріп жатқанымен, кейбір жеке аурулар кездесіп жатады. Бұл аурулар шаруашылыққа өте зор нұқсан келтіреді. Мұндай ауруларға желін ауруларын жатқызуға болады. Желін ауруларының әсерінен сиырлардың өнімділігі төмендеп, табыннан көптеген жас әрі жоғары өнімді сиырлар шығарылып жатады. Бұл шаруашылықтын тез өркендеуіне өте үлкен зиян келтіреді. Сонымен қатар желін ауруларының әсерінен сүттің сапасы төмендеп, төл аурулару көбейе түседі.
Желін ауруларының ішінде ең көп әрі көрнекі түрде зиян келтіретіні желінсау ауруы (сүт безінің қабыныуы).
Жаңа емдік және диагностикалық препараттарды қолдану, машинамен сауудың техникасының жаңаруының өзі қазіргі уақытта желінсаумен күресуде көзделген мақсаттарға жетпей жатыр.
Желінсаумен ауырған сиырларды сауу кезінде сүт безінде пайда болатын ауырсынулар жатыр спазмасына әкеледі, басқа көбею органдарының жұмысын бұзады (төлдің шығарылуы және сорылуы, іш тастау, дұрыс жетілмеген төлдердің туылуы, сиырларды қайталап ұрықтандыру). Бұлардың барлығы төлдің жатырдан шығуына кері әсерін тигізеді.
Желінсау кең тараған ауру болып тұр. Бұл аурудың пайда болуында негізгі себептердің бірі машинамен сауу техналогиясының және жалпы сүт сауу техналогиясының бұзылуы болып тұр. Осыған байланысты басқа аурулармен салыстырғанда қазіргі жағдайда сүт өнімінің төмендеуіне байланыстысты, сиырларды уақытынан ерте бракқа шығару, төл аурулары және бедеу сиырлардың санының артуы, сонымен қатар сүттің тағамдық және техналогиялық қасиеттерінің төмендеуі үлкен мөлшерде экономикалық зиян әкелуде
1.Негізгі бөлім
1.1 Ғылыми әдебиеттерге шолу
В. Венскявиченің мәліметі бойынша 225 бас сиырлардан тұратын табында 171-нен желін патологиясы табылған. Сауу кезінде желіннің ауру бөлігінен сауылған сүт, сау бөлігімен салыстырғанда орта есеппен 23 пайызға аз болған, және де желіннің ауырған бөлігінің өнімділігі лактация аяғына дейін төмен болған.
В.И. Мутовиннің мәліметі бойыша жасырын желінсау кезінде болатын желін бөлігінің гипогалактиясында төлдеуден кейінгі мерзімде орта есеппен сиырдан 7,5 пайыз аз сүт алынған.
Қандағы май алмасуы бұзылғанда кетон денелерінің саны артады (ацетон, ацетоуксус және бета-оксимай қышқылы). Сонымен қатар кетон денелерінің және несептегі (кетонурия) мөлшері артады. Алиментарлық агалактия мен гипогалактияға азықтың сапасыздығы салдарынан және жануарлардың суға ашығуы салдарынан сүт беру қаблеті, бұзылуы жатады[1,2,47].
В.М. Карташованың мәліметтері бойынша көптеген елдерде жылына желінсаумен 50 пайызға дейін сиырлар ауырады. Және көптеген зиян әкеледі.
Сиырларды уақытынан ерте бракқа шығару олардың өнімділігі мен пайдаланылуын қысқартады. Нәтижесінде сиырлардың өмір сүруі орта есеппен 5,5-6,5 жылдан аспайды[3,8,60]. Осыған орай өнімділігі де 3,5-4 жылдан аспайды. Осылай етке кеткен әрбір мұндай сиырдан 3-4 бұзау және 3-4 лактацияның сүті алынбайды. Экономикалық шығынның бір бөлігін желінсауды емдеуге кеткен және профилактикалық жұмыстарды жүргізуге кеткен шығындар жатады. Олардың бағасы қабынудың дәрежесіне және аурудың асқынуына байланысты[4,5,42].
Н.И. Полянцев пен Б.А. Калашниктің мәліметтері бойынша желінсаумен зақымдалған сүтте ауру туғызатын микробтар болады. Бұндай сүтті бұзауларға термиялық өңдеуден өткізбей бұзауға беретін болсақ көптеген ішек-қарын ауруларына әкелуі мүмкін. Сондай-ақ, адамдарда ангина, скарлатина және әр түрлі ішек ауруларын тудыруы мүмкін. Жалпы сүтте 5-10 пайыз желінсаулы сүттің болуы ірімшік және әртүрлі сүт өнімдерінің техналогиялық дайындау процесін бұзады.
В.Венскявиченің зерттеулерінде 1-14 күндік жастағы бұзаулардың диспепсиямен ауырғанын байқаған. 315 желінсаудан таза сиырлардан алынған бұзаулар және 205 желінсаумен ауырған сиырлардан алынған бұзаулар зерттеуге алынған. Аурған бұзауларды емдеу тиімділігі де қарастырылған. Зерттеулер нәтижесінде желінсаумен ауырған сиырлардан туып оның уызын ішкен бұзаулар 2 есе диспепсиямен ауырып 4,3 есе өлім-жітімге ұшыраған, олармен бірге туылған сау сиырдың уызын ішкен бұзаулармен салыстырғанда.
Белгілі дат ғалымы S. O. Klastur-дың көрсету бойынша микробиологиялық жағдайын білу үшін бактериологиялық зерттеулер жүргізіп. Нәтижесінде әр түрлі микроб қоздырғыштарын тапқан.
Н.Т. Климов, В.А. Паринов, В.И. Слободяник, Е.Е. Шевелева, В.И. Зимников, А.Н. Модин, А.В. Чурсин, Д.М. Пониткиндердің айтулары бойынша: Сиырларда желінсаудың пайда болу және даму себебі машинамен сауу техналогиясының бұзылуынан болып табылады. Әр түрлі микроорганизмдер ең бастысы, коккалы флора (стафилакоккалар және стрептакоккалар), күтіп бағу, азықтандырудың дұрыс болмауы асептикалық қабынуды асқындыруы мүмкін. Әдетте сүт безінің резистенттілігі төмен сиырларда кездеседі.
В.М. Карташовтың айтуы бойынша азықпен улану кезінде малдардың сүтінің техналогиялық қасиеті және биологиялық көрсеткіштері бірден төмендейді. Желінсаудың пайда болуында негізгі улану сауылып жүрген сиырлардың нитриттермен және нитраттармен уланудан болады. Егер де бұл заттар жасыл шөпте қалыпты концентрациядан көп мөлшерде болатын болса.
С.И. Пляшенко және тағы басқаларының айтулары бойынша сүт безінің табиғи резистенттілігінің деңгейін сүттің құрамындағы лактопераксидаза, лизоцим, лактоферрин және иммуноглобулиндер мен лейкоцидтер көрсеткіштеріне байланысты делінген.
B.Senft және басқаларының айтулары бойынша микроорганизмдердің сүт безіне енуіне және онда көбеюіне тосқауыл болатын организнің қорғаныс жүйесі. Бұған фогацитоз, иммунды жүйе, сүттегі бактериостатикалық әсер ететін протеиндер және ферменттер.
A. Frerking және басқалары қосымша желін бөліктерімен 201 сиырдың секретіне бактериологиялық зерттеулер жүгізді. Қосымша желін бөліктері бар 52,2 пайыз (102 жануар) сиырдан стрептакоккалар, микрококкалар, стафилакоккалар, коринебактериялар және ішек таяқшалары бөлініп алынды[6,7,67]. Бактериологиялық зерттеу кезінде негізгі желін бөлітерінен сынақтың 14,4 пайызынан оң нәтижелер алынды. Негізгі және қосымша желін бөліктерінен бірдей микрофлора бөлінгеннің өзінде сиырларда көп бөліктіліктің тұқымқуалауы зерттелінді. Желіннің басқа да белгілері сияқты көптөлділік те тұқым қуалайды.
Э.Ф. Ложкиннің тұжырымдауы бойынша, созылмалы желінсаумен ауырған сиырлар келесі сүтию кезеңінде де ауырады. Алғаш рет төлдеген сиырлар желінсаудың кез келген түрімен ауырса, онда 96,6 пайызы келесі сүтию кезеңінде ауырады. Сондықтан желінсауға төзімсіз деп - үлкен сиырларды егер олар сүтиюдің бір кезеңінде желінсаудың созылмалы, клиникалық және жасырын түлерімен ауырса, сонымен қатар желінсаудың кез келген түрімен ауырған алғашқы төлдеген сиырларды жатқызуға болады[9,11,58].
А.И. Ильин және А.К. Поспеловтың көрсетулері бойынша: Желінсаудың пайда болуына әсер ететін ең негізгі себеп: азықтандырудың зоогигиеналық қалыпты мөлшерінің бұзылуы, жануарларды күтіп бағудың дұрыс болмауынан. Олардың тексерулері бойынша желінсаумен ауыратын сиырлар көбіне зоогигиеналық, зоотехникалық және ветеринариялық- санитариялық талаптары сақталмаған шаруашылықтарда кездеседі.
Сиырларда желінсаудың таралуы В.Н. Олескиевтің мәліметтері бойынша бірден бұзаулағаннан кейін - 25 пайызында, сүтею кезеңінің бірінші - екінші айларында - 20 пайызында, сүтеюдің келесі айларында - 17 пайызында, жіберу кезеңінде - 23 пайызында, суалу кезеңінде - 15 пайызында кездесті. Желінсаудың пайда болуында және дамуында ең маңызды рольді микробтық фактор атқарады.
Н.Ф.Мышкин, А.П. Студенцов, Н.А. Флегматов және басқа да ғалымдардың көрсетулері бойынша сиырларда желінсау көбінде төлдегеннен соң бірінші күні басталады.
Г.В. Зверевой және басқаларының мәліметтері бойынша сүтею кезінде желінсаумен - 36,3 пайыз, бұзауын жіберу кезінде - 22,6 пайыз, суалу кезінде - 15,8 пайыз, және төлдегеннен кейін алғашқы күні - 25,3 пайыз. Бұл жыл бойы желінсаумен ауырған сиырлар санына.
R.Gotze және D.Sahnketer-дің мәліметтері бойынша инфекциялық аурулар үрпі каналы арқылы жұғуда көбінде домаланған және конус тәрізді ұшы бар үрпіге қарағанда, тарелкалы және кратерлі ұшы бар желін бөліктері көп зақымдалады[10].
Сүт безіндегі патологиялық процесс келесі ретпен дамиды. Мәселен, сауу ережесі мен технологиясы бұзылса (сүт беру рефлексі тумай тұрып сауу аппаратттарын ерте қосу немесе сауылып біткен желінде олардың ұзақ тұрып қалуы), алдымен тітіркену дамиды да, қайталама теріс әсерлерде асептикалық қабынуға - жасырын маститке ұласады. Желіннің бұл ширегінің жергілікті төзімділігі төмендейді, үрпі ұшының және сыртқы саңылауының стрептококк, стафилококк сияқты микроорганизмдермен ластануы және үрпі үстіндегі цистерналарға (синустарға) енуі нәтижесінде әртүрлі ауырлық дәрежесіндегі жұқпалы процесс дамиды.
АҚШ -та желінсаумен күрес бағдарламасы 30 жыл бұрын қабылданған болатын, бірақ осыған қарамастан, сиырлардың ауруынан келетін жыл сайынғы шығындар орташа 2 млрд дол., Осының шамамен 70% шығын субклиникалық желінсаудан келді[21,23].
Сүтті мал шаруашылығына желінсау ауруы келтіретін зияндар, барлық жұқпалы емес аурулардың жалпы экономикалық шығындарына теңеседі. Көбінесе жоғары өнімді сиырлар ауырады. Қолайсыз жағдайлардың әсерінен жіті желінсаудың бір түрі екінші түріне айнала береді, не олар ұштаса жүреді. Желінсаудың кейбір түрлері, әсіресе, іріңді - катаральды желінсау (стрептококк енуінен болған) ұзаққа созылады да, бірте-бірте желін ұлпасына зақым тигізеді, оның орнын дәнекер ұлпа қаптайды.
30% дейін ауырып айыққан сиырлар желін ширектерді семуі салдарынан ақауға шығарылады[18,19]. Нәтижесінде сиырдың өмірінің орта ұзақтығы 5 жыл шамасынан аспайды, одан 2,5-3 жыл ғана өнім алынады. Демек әрбір осындай сиырлардан 3-4 бұзау кем алынады және сауым сүт 3-4 лактацияға кемиді.
Желінсау себептерінің ерекше тобын желін және емшектердің жарақаттары (жара, сызат, жарылу, соғылу), сонымен қатар, үсу, күйіктер, өрескел уқалаумен және әсері күшті сүртпе майлар жағудан туған дерматиттар және тітіркенулер құрайды[26,29].
Жалпы ағза мен сүт безіне неғұрылым көп теріс факторлар әсер етсе, соғұрылым сыртқы ортаға патогенді микрофлора бөлетін, желінсаумен ауырған сиырлар көбейеді. Нәтижесінде тіпті шартты түрде патогенді микроорганизмдердің де уыттылығы күшеюіне жағдай жасалып, олар сүт безіне алдымен галактогенді жолмен жаппай түсіп (массивті инфекция), төзімділігі мықты малдардың өзінде де желінсау туғызуы мүмкін. Ауру бұл жағдайда энзоотия түрінде өтіп, көбінесе жоғары өнімді сиырларды зақымдап, шаруашылыққа орасан зор зияндар әкеледі[14,18].
Ф. К. Хасанов (2000) жүргізген тәжірибелерде виватонмен емдеу клиникалық айқын білінетін мастит кезінде новокаин блокадасымен үйлескен, 76-100% жағдайда тиімді болды, ал терапиялық әсердің ұзақтығы 4-7 тәулік болды. Субклиникалық мастит кезінде 3 күндік курс бойынша виватонмен емдеу тиімділігі 93,3% құрады.
А. И. Варганов пен И. Г. Конопельцевтің (1994) деректері бойынша лактобацилл негізінде құрылған биосанмен емдеу тиімділігі катаральды мастит кезінде 81,21%, іріңді-катаральды - 68,4% құрады. Субклиникалық мастит жануарлардың 85,7% - ында емделді.
Н. Және. Полянцев, В. В. Подберезный (1994) лактация кезеңінде іріңді-катаральды мастит кезінде споробактерин препаратын қолданғанда оң емдік әсері туралы хабарлады. Споробактерин бақылаудағы 62,8% - ға қарсы 87,8% жағдайда патологиялық процесті толық жоюды қамтамасыз еткендігі анықталды. Созылмалы іріңді-катаральді маститте терапиялық тиімділігі споробактериннің төмен болды, бірақ, соған қарамастан, 13,7% - дан асты. Сиырдың (белгілі және ұсынылатын) маститі кезінде терапияның екі әдісін экономикалық бағалау соңғысының елеулі айырмашылықтарын анықтады: емдеу құны 5,2 есе, еңбек шығындары 2,1 есе төмендеді[21,25].
Ферментті препараттарды қолдану маститтер терапиясындағы перспективалық бағыттардың бірі болып табылады. Ферментотерапия подостор және созылмалы іріңді-катаральды мастит кезінде ең тиімді (Кондырев Л. В., 1991).
В. С. Понамаревтің мәлімдеуінше, қосавт. (1991), иммунозиннің ферменттік препаратын желін каналы арқылы сүт безіне тікелей енгізу антибиотиктермен курстық емдеу ұзақтығын 1,5 есе қысқартты.
А. С. Гаврилиннің (2002) деректері бойынша линомаст препараты маститтің негізгі қоздырғыштарына қатысты жоғары бактерицидтік белсенділікке ие: стафилокококтар - 0,025 ЛЕсм3, стрептококтар - 0,38-0,78, ішек таяқшалары - 3,13 ЛЕсм3, псевдомонад - 6,25-12,5 ЛЕсм3. Линомаст препаратын өндірістік жағдайларда маститпен ауыратын сиырларды емдеу үшін қолдану сиырлардың 99,5% - ын 1-3 енгізгеннен кейін сауығуын қамтамасыз етеді. Субклиникалық және серозды мастит кезінде осы препараттың терапиялық тиімділігі 100,0%, ал серозды-катаральды мастит кезінде - 94,7% құрайды, бұл жалпы фермалардағы сиырлардың ауру деңгейінің 25,9% төмендеуін қамтамасыз етеді[20,23].
Терапияның медикаментозсыз әдістері (суық, жылу, массаж) белгісіз уақыттан бері қолданылады. Суық әдетте қабыну реакциясының бастапқы фазасында тағайындалады, бұл тіндердің ісінуінің дамуына кедергі келтіреді. Жылу процедуралары асқынған қабыну процесінде тағайындалады. Жылудың әсері трофикалық процестерді күшейтеді, инфильтраттардың сіңірілуін тездетеді, зақымданған ұлпаларда қорғаныс реакцияларын күшейтеді[6,9].
Маститтерді емдеуде УВЧ қолданудың жоғары тиімділігі туралы и. И. Балкова және т.б. (1993), В. П. Иноземцево (1993), А. В. Лебедев және т. б. (1999) және т. б. олардың мәліметтері бойынша емдік әсері 60-тан 80% - ға дейін құрайды.
И. Идельбаев (2007) сиырларды субклиникалық мастит кандидозды анатоксинмен мастицидпен үйлескенде емдеудің терапиялық тиімділігі 93,3%, диофурмен - 100,0%; аспергилезды анатоксинмен және диофурмен - 100,0%; бұлшық етішілік және көктамырішілік енгізулер кезінде натрий тиосульфатымен үйлескенде мастицидпен - тиісінше 73,3-80,0%; натрий тиосульфатымен үйлескенде диофурмен тиісінше 73,3 - 80,0%; натрий тиосульфатымен үйлескенде натрий тиосульфатымен үйлескенде диофурмен бұлшықетішілік және көктамырішілік енгізулерде-93,3-100,0% мал, тиісінше. Диофурмен бірге candida және Aspergillus тектес саңырауқұлақтардан дайындалған анатоксиндерді пайдалана отырып, маститтің әртүрлі түрлерімен сиырларды емдеудің кешенді тәсілінің экономикалық тиімділігі диофурды қолданудан ғана қарағанда 1,27-3,4 есе жоғары.
1.2 Желін безінің аурулары.
1.2.1 Желін зақымдануларының жіктелуі
Қазіргі уақытта емізік зақымдануларының бірыңғай жіктемесі жоқ. Қол жетімді әдебиеттерде біз егжей-тегжейлі қарастыратын бірнеше классификациялар туралы ақпарат бар.
J. E. Hillerton, W. F. Morgan (2001) классификациясында желіннің зақымдануы ■ олардың пайда болу себептерін ескере отырып ұсынылған. Олар емізік зақымдануының үш негізгі тобын анықтады. Бірінші топқа сауудан туындаған емізік зақымдануы (сауу жабдықтары мен сауу технологиясы) жатады: емізік түсінің өзгеруі, емізіктің тығыздалуы және ісінуі, емізік каналының саңылауының тарылуы, емізік каналының ашық ашылуы, тамырлы өзгерістер (терапия), гиперкератоз. Екінші топқа қоршаған ортаға теріс әсер ететін емізіктердің зақымдануы жатады: терінің құрғауы мен кедір-бұдыры, гиперкератоз, емізік жарықтары, емізік жарақаттары, фотосенсибилизация, химиялық зақым, аллергиялық реакциялар, жәндіктердің шағуы. Үшінші топқа емізік жұқпалы аурулары кіреді: бактериялық, вирустық, саңырауқұлақ.
G. A. Mein, F. Neijenhuis et al (2001) инфекциялық емес факторлардан туындаған емізік кезеңдерінің жіктелуін жасады. Ондағы емізіктердің зақымдануы теріс факторлардың әсер ету ұзақтығына байланысты бөлінеді, бұл тіндердің өзгеруі үшін қажет емізік көрінетін болады. Олар төрт негізгі топты анықтады: қысқа мерзімді әсер етудегі өзгерістер (бір саууға реакция), орташа әсер ету ұзақтығындағы 1 зақымдану (бірнеше күн немесе одан да көп уақыт ішінде көрінетін реакция), ұзақ әсер ету кезіндегі зақымданулар (өзгерістер 28 аптадан кейін пайда болады) және өте ұзақ әсер ету (бірнеше айда пайда болады). Патогендік фактордың қысқа мерзімді әсерінен пайда болатын зақымданулар тобына мыналар жатады: емізік түсінің өзгеруі, емізіктің жоғарғы және денесінің ісінуі және орналасуы, сыртқы емізіктің ашылу дәрежесі. Емізік терісінің күйінің өзгеруі және қан кету зақымданудың екінші тобының белгілеріне жатады. Емізіктерде гиперкератоздың пайда болуы теріс фактордың ұзақ мерзімді әсерін көрсетеді. Өте ұзақ әсер ететін өзгерістер тобына емізік мөлшерінің өзгеруі, тіндердің фиброзы және емізіктің тығыздалуы жатады. Бұл жіктеу, біздің ойымызша, үлкен практикалық маңызы бар, өйткені ол сиырлардың емізіктерінің күйіне сәйкес сауу технологиясының бұзылуын уақтылы анықтауға мүмкіндік береді.
Жіктеуде А.и. Ивашура (1991) емізік зақымдануы 4 санатқа бөлінеді. Бірінші санатқа жарақат жатады. Олар ең ауыр және әдетте сиырдың өзі немесе жаралары бар емізіктерді қысқанда пайда болады. Екінші санат-жұқпалы зақым, олар әдетте жалған шешек және герпес вирустарынан болады. Үшінші санатқа химиялық зақымданулар кіреді, олар көбінесе антисептиктерді дұрыс қолданбаудың нәтижесі болып табылады. Емшектің табиғи зақымдануы крекинг, күннің күйіп қалуы немесе мұздату нәтижесінде пайда болатын зақымданудың төртінші санатына жатады. Бұл жіктеу емізік зақымдануының негізгі себептерін көрсетеді, бірақ іс жүзінде қолдану үшін емізік тіндерінің зақымдану белгілері жоқ.
1.2.2 Желіндердің механикалық зақымдануы
1.2.2.1 Жабық механикалық зақымданулар
Ең жиі кездесетін жабық емізік жарақаттары (70-90%), олар бұлшықет қабаты мен шырышты қабықтың зақымдалуымен, терінің және тері астындағы тіндердің тұтастығын бұзбай жүреді.
S. Mosenfechtel (2004) емізіктің жабық зақымдануын машиналық сауу ережелері мен технологиясын бұзған кезде емізік жарақатының ауырлығына байланысты емізік зақымдануының үш негізгі тобына бөледі: емізік цистернасының аймағында шырышты қабықты жыртпай, емізік розеткасы мен емізік каналының аймағында және емізік каналының шырышты қабығының циркулярлық жыртылуымен және оның сыртқа шығуымен.
Желіннің емізіктеріне механикалық зақым келтірудің негізгі себептерінің бірі-сауу технологиясының әртүрлі бұзылуы, мысалы, сауу аппараттарының шамадан тыс әсер етуі, тұрақсыз вакуумдық режим, сауу кезіндегі вакуум мөлшерінің ауытқуы және т.б. (Савран в. п., 1988; саңырау B. JL, 1996; Петруш Е. З., Париков в. а. с. соавт., 2000; Сафиуллин H. A., 2003; Конопельцев и. Г., Шулятьев в.Н. және басқалар, 2006; Worstorff Н., Schatzl D., 2000; Bunting Sh., 2006).
Көптеген авторлар тіндердің механикалық тітіркенуінің негізгі белгілеріне емізік түсінің өзгеруі, емізіктің жоғарғы немесе денесінің тығыздалуы немесе ісінуі, емізік каналының ашық ашылуы, тамырлы өзгерістер жатады.
Емшектің түсін өзгерту. Сауу стаканын алып тастағаннан кейін бірден емізіктер гиперемияға ұшырауы мүмкін. Өзгеріс қозғай алады саласы ретінде қазақ соска, сондай-ақ бүкіл емшек ұшын. Емшектер сауу стаканын алып тастағаннан кейін 30-60 секундтан кейін қызаруы мүмкін. Сүттен кейін тез жоғалып кететін қызару (жұмыс гиперемиясы) патология болып саналмайды. Төтенше жағдайларда емізік көк болуы мүмкін немесе сауу аппаратын алып тастағаннан кейін көк түске ие болады. (Hillerton J.E., Ohnstad I. et al., 1998; Hillerton J.E. et al., 2000). Емізік түсінің өзгеруі қысқа немесе жұқа емізіктерде айқын көрінеді (Rasmussen M. D., Frimer E. S., 1998). Алдын-ала болжайтын факторлар-бұл сауу кезінде жоғары вакуум, пульсация санының тұрақсыздығы немесе емізік резеңке түрлері мен Табын бойындағы емізіктердің орташа мөлшері арасындағы сәйкессіздік (Городецкая т. к., 1974;
Карликова г., 2005; Mein G. A. at al., 1983; Ronningen O., Reitan A.D., 1990; Hillerton J.E., Pankey J.W. et al., 2002).
Емізіктің тығыздалуы және ісінуі. Сауу стақандарын алып тастағаннан кейін емізіктің түбінде ролик тәрізді сақина байқалады, оның пішіні мен ені емізік резеңкесінің сорғышына сәйкес келеді, кейде қан кету және терінің тұтастығын бұзу, емізік пішінін жазыққа өзгерту арқылы сақина тәрізді форма түрінде болады. Пальпация кезінде тығыз сақина анықталады. Әдетте, емізік түбінде ісінудің пайда болуы тар емізік резеңкесімен, әсіресе кең жоғарғы соратын емізік резеңкесінің тар немесе конустық пішінімен, сауу стаканының емізік түбіне көтерілуімен, емізік резеңкесінің емізік мөлшеріне сәйкес келмеуімен, серпімді емес емізік резеңкесімен (Барабанщиков Н.В., 1983; Кансволь Н., 2006; Zecconi A. et al., 1992; Wetzel S, 1993; Hillerton J.E., Ohnstad 1. et al., 1998). Сонымен қатар, емізік сауғаннан кейін пальпация кезінде ісінген немесе тығыз болуы мүмкін. Төтенше жағдайларда олар қатты және жанасуға жауап бермейді (Hillerton J. E. et al., 2000). Көп жағдайда сауғаннан кейін емізіктер Тегіс немесе сына тәрізді көрінеді, олардың жоғарғы жағы сәл тегістелген. Бұл өзгерістерге қатты емізік резеңке, емізік резеңкесінің жоғары кернеуі, пульсаторсыз сауу, жоғары вакуум себеп болуы мүмкін (Ивашура А.и., 1989; о ' Бриен в., 1989; Ziesack A. et al., 1989; Hamman J., Mein G.A., 1990; Rasmussen M.D., 1993; Hamman J., Mein G.A., 1996; Paulrud C.O. et al.,).
Емізіктің жоғарғы жағындағы ісіну, тар емізік резеңке, жоғары сору камерасы, вакуумның жоғары деңгейі, пульсация санының тұрақсыздығы кезінде пайда болады (Полянцев Н.И., 1990; Ebendorff W., 1991; Hamann J., Mein G. A.', 1995; Rasmussen M. D., 1997; Neijenhuis F. et al., 1999). Сауу нәтижесінде пайда болған емізік ісінуі кезінде қалпына келтіру үшін емізік тіндері әдетте 6-дан 8 сағатқа дейін қажет (Neijenhuis F. et al., 2001).
Емізік каналының ашық ашылуы. Емізік каналының ашық ашылуы қысқа мерзімді өзгеріс болуы мүмкін, ол сауғаннан кейін орташа емес, сонымен қатар тұрақты болады. Сауғаннан кейін емізік каналының қысқа мерзімді ашылуына келесі факторлар себеп болуы мүмкін: сауу кезінде жоғары вакуум, емізік резеңкесінің саптамасының конструкциясы, жоғары кернеулі емізік резеңкесін орнату, беру (Кансволь Н., 2006; Париков в.а. с соавт., 2000; Hillerton J.E., et al., 2000). Емізік каналының ашылуы тіндердегі терең өзгерістермен үнемі ашық болуы мүмкін (емізік шыңының гиперкератозы, жарақат салдарынан сфинктердің әлсіздігі немесе сал ауруы және т.б.) (Студенцов а. п., Шипилов B. C. және басқалар, 1999; O ' Shea J., 1987).
Тамырлы өзгерістер. Ең жиі кездесетіні-емізік терісінде қан кету. Зақымданудың бұл түрі, әдетте, пульсацияның бұзылуында, әсіресе вакуумның жоғары деңгейінде және немесе ұзақ уақыт берілгенде кездеседі (Мутовин В. И.1974; Петров В. В., Ковальчук С. Н., 2005; Mein G. A., Brown M. R. et al., 1983; Mein G.A. et al. 1986). Егер қан кетулер созылмалы ағымға ие болса, онда олар тұрақты берілуден туындайды. "Бос" сауу емізік эпителийінің гиперемиясын, көгеруді және ісінуді тудырады (Тарасов В.Р., 1965; Петерсон к., 1964). Сүт көзілдіріктерін жиі, бірақ қысқа мерзімді шамадан тыс ұстау сирек кездесетін, бірақ ұзаққа созылғанға қарағанда аз механикалық зақым келтіреді. А.и. Ивашураның (1991) мәліметтері бойынша сауу стақандарын емізіктерде 20, 15 және 10 минутқа артық ұстаған кезде эпителий астында қан кету, сондай-ақ сүт арналарының, емізіктердің цистерналары мен сфинктерінің ішкі қабырғаларының эпителийінің вакуолизациясы және некрозы болуы мүмкін. Емшектегі сауу стақандарын 3-5 минут бойы артық ұстаған кезде жарақатты тек гистологиялық тұрғыдан ғана анықтауға болады, өйткені ол көзбен байқалмайды (Петров к.с. соавт., 1981).
Петехиальды геморрагиялармен немесе одан да қарқынды қан кетулермен емізіктердің пропорциялары тамырлы өзгерістердің көрсеткіштерінің бірі болып табылады (Mein G. A., Neijenhuis F., 2001). Кейбір жақсарту бірнеше сауу кезінде пайда болуы мүмкін, бірақ толық қалпына келтіру патологияны анықтағаннан кейін 4 аптаға дейін созылады (Ohnstand I. C. et al., 2007).
Жабық механикалық зақымданудың алдын-алу, ең алдымен, машинамен сауу ережелері мен технологиясын сақтау, машинамен сауу операторларының жоғары біліктілігі (Полянцев Н.И., 1990; Климов Н.Т., Курило Н.Ф., 1996; Сафиуллин H. A., 2003).
Емшектегі патологиялық жағдайларды емдеу және алдын-алу үшін сауғаннан кейін желінді уқалау ұсынылады. Ол қалыпты қан айналымын қалпына келтіреді, қан айналымының бұзылуынан пайда болатын ауырсынуды жеңілдетеді, осылайша тітіркену және мастит сияқты аурулардың пайда болуына жол бермейді (Мутовин В.И. 1974; Гончаров в. п. бірге., 1980).
1.2.2.2 Ашық механикалық зақымданулар
Емізік патологиясының құрылымында ашық механикалық зақымданулар шамалы орын алады, бірақ олар асқынулардың көп болуына және көбінесе қолайсыз болжамға байланысты үлкен маңызға ие.
Ашық емізік жарақаттары малды орманды жерде, Тікенді сым қоршауларында ұстаған кезде пайда болады, олардың пайда болуына техникалық қызмет көрсету технологиясының бұзылуы ықпал етеді, атап айтқанда, қораның мөлшері, байлау жүйесі, қоралар арасындағы бөлімдер, еден түрі (Ивашура А.и., 1991). Ашық механикалық бұзылулардың пайда болуының алдын-ала болжайтын факторы-желіннің еденге қатысты төмен орналасуы (Графф К.және т. б., 2007).
Зақымдайтын фактордың сипаты бойынша жаралар жыртылған, жарылған, көгерген, көгерген-жыртылған, ал зақымдану тереңдігі бойынша -- беткі, тері мен тері астындағы тіндердің тұтастығы бұзылған және енетін - емізік каналының және цистернаның емізік бөлігінің зақымдалуымен ерекшеленеді (Полянцев Н.И., 1990; с.Мозенфехтель, 2004).
Көбінесе тегіс емес жиектері бар үшбұрыш түрінде жыртылған немесе жамылғы жаралары бар, олардың жоғарғы жағы сүт безінің түбіне бағытталған, алдыңғы және сирек кездесетін желіннің артқы лобтарында локализацияланған (Кузнецов г.с., 1973; Шакалов К. и. бірге., 1987).
Желіннің беткі зақымдануы қан кетумен бірге жүреді, олар шеттердің қышуымен және жараларға Тән басқа белгілермен сипатталады. Желіннің терең (енетін) жаралары сүттің жара саңылауы арқылы сыртқа шығуымен және шығарылған сүттің қызыл түске боялуымен ерекшеленеді (Гавриш в.г. бірге)., 2006; Семенов б.с. серіктес., 2007).
Терең жаралар, әсіресе жыртылған, шеттері қатты жараланған, көбінесе инфекцияның без тіндерінің терең жерлеріне енуімен қиындайды. Осы жерден микроорганизмдер сүт каналдары мен лимфа тамырлары арқылы желіннің төрттен бір бөлігіне немесе жартысына таралады және іріңді маститтің, флегмонның және басқа асқынулардың пайда болуын анықтайды, ауыр клиникалық ағыммен және көбінесе сүт өнімділігінің толық жоғалуымен бірге жүреді (Студенцов а.п., 1952; Кузнецов г. с., 1973; Логвинов Д. Д. бірге., 1979).
Емшектің жараларын сауу кезінде жиі тітіркенудің салдарынан емдеу қиын, ал енетін жаралармен ағып жатқан сүт оның майлау әсерімен жабысқақ қабыну мен түйіршіктердің дамуына жол бермейді (Гончаров в.п. бірге., 1980). Нәтижесінде сүт цистернасының фистулалары, сүт ұстамау, стеноздар сияқты асқынулар пайда болуы мүмкін, бұл көбінесе жануарлардың негізгі табыннан мерзімінен бұрын қабылданбауына әкеледі.
Енбейтін жараларды емдеу кезінде емізікті тігуге болады, егер; жарақат алған сәттен бастап 12 сағаттан аспаса. Бұл жағдайда емізік функциясы тез қалпына келеді. Сондай-ақ, тері жамылғысын алып тастауға және жараларды емдейтін препараттар мен антибиотиктерді қолдана отырып, консервативті емдеуді жүргізуге болады. Алайда, бұл жағдайда емізіктің қабілетсіздігі ұзартылады (тарасов в.р., 1965; mösenfechtel S., 2004). 1 lo пікірі в. М. Грибанов (1971) сүт безі аймағындағы беткі жараларды емдеудің тиімді әдісі ультрадыбыстық болып табылады.
Емшектің енетін жарақаттары кезінде хирургиялық емдеу жүргізіледі. Көптеген авторлардың пікірінше, сиырларды сүт ыдысы мен емізікке енетін жарақаттармен жедел емдеу кезінде операцияның нәтижесіне әсер ететін маңызды факторлар-тиісті анестезия, жараны хирургиялық емдеу, оның шеттерін сенімді түрде біріктіру, маститтің алдын-алу, сондай-ақ зақымдалған емізікке тыныштық беру. Жараны емдеу кезінде сүт безінің сапалы дренажын қамтамасыз ету қажет. Ол үшін металл немесе пластик болуы мүмкін сүт катетерлері қолданылады (Кондратьев B. C. бірге., 1959; В.А. Елесин, Барашкин М. И., 2005; Семенов Б. С. серіктес., 2007). И. И. Магданың пікірінше, бірлескен авторлармен (1990) ең ыңғайлы және қауіпсіз-бұл Е. Н.Пономаренко ұсынған өздігінен бекітілген катетер, өйткені ол жеңіл, жеткілікті түрде өтеді және желіннің тіндерін тітіркендірмейді.
Жараларды хирургиялық емдеу өміршең тіндерді үнемді кесуді, кейіннен тігістерді ескере отырып, жараға дұрыс пішін беруді қамтамасыз етуі керек. Жараны тігудің бірнеше әдісі ұсынылған, үзіліссіз де, үздіксіз де, жақшаларды қолдану. А. Б. Елесин, м.и. Барашкин (2005) үзіліссіз цикл тәрізді тігістерді қолдануды ұсынады. Студенттер а. п. (1952) енетін жараны мықтап тігуге болмайды деп санайды: оның вентральды ұшы экссудаттың ағып кетуіне ашық қалуы керек. И. Целищев (1961) екі қабатты тігісті қолдануды ұсынады: бірінші қатар субмукозаға, екіншісі - емізік қабырғасының қалыңдығына. А. А. Веллермен бірге. (1968) емізік жарасын шырышты қабықсыз қарапайым түйіндік тігіспен тігу ұсынылады. Тігіс салу техникасын таңдауға қарамастан, ол жараның шеттерін жақсы біріктіруді, ал енетін жаралар кезінде -- емізік цистернасының герметикалығын қамтамасыз етуі тиіс.
Операциядан кейін емізік аймағында асқынулар жиі кездеседі. Сонымен, М. Ариги және басқалар. (1987) операциядан кейінгі кезеңде жануарларды тексеру кезінде сиырлардың 25% - ында мастит, 30,8% - ында Елеулі ақаулар, ал 5,8-де тігістердің алшақтығы анықталды.
Операциядан кейінгі кезеңде авторлардың көпшілігі антибиотикалық терапияны қолдануды ұсынады.
1.2.3 Желін зақымдануының асқынулары 1.2.3.1 Гиперкератоз
Машинамен сауу технологиясының бұзылуынан туындаған жабық механикалық зақымданудың жиі кездесетін асқынуы-емізік басының гиперкератозы, бұл емізік каналы мен емізік каналының сыртқы саңылауын қоршап тұрған терінің қалыңдауы. Емізік ұшының жүгерісі-емізік тіндерінің саууға қалыпты физиологиялық реакциясы (Mein G. A., Williams D. M. D., reinemann DJ., 2003). Ол лактацияның алғашқы төрт айында қалыптасады, содан кейін біртіндеп азаяды (neijenhuis F. et al., 2001). Емізіктің пайда болу дәрежесіне емізіктің мөлшері, орналасуы, мөлшері, сүт өнімділігі әсер етеді (Баккен г., 1981; Sieber R. L., farnswort R. J., 1981; neijenhuis F. et al., 2001).
Гиперкератоздың дамуы үшін жануардың сезімтал бейімділігі де маңызды (Миллс а., 2003; ohnstand I. C. et al., 2007). Гиперкератоз дәрежесі (кедір - бұдыр, кератинизация немесе омезия) ауа-райы жағдайлары, дезинфекциялық заттарды қолдану немесе олардың жоғары концентрациясы (Тиммс Л.л. және басқалар) сияқты әртүрлі факторлардың әсерінен өзгеруі мүмкін., 1997). Сонымен, L. K Fox, R. J. Norell (1994) мәліметтері бойынша, құрамында йод бар дезинфекциялық заттармен сауғаннан кейін өңделген емізіктердің жағдайы емделмегендерге қарағанда нашар. Дәл осындай нәтиже D. E. glesson et al. (2004) хлоргексидин негізіндегі дезинфекциялық ерітіндіні қолданған кезде. Кератиннің құрғауы мен қатаюы ауа-райының маусымдық өзгеруіне әкелуі мүмкін (Britt J. S., Farnsworth R, 1996; TIMMS L. L., 1998).
Ұзақ пигментирацияланған емізіктері бар сиырлар гиперкератозға өте сезімтал, баяу сүт шығаратын және өнімділігі жоғары Жануарлар (Баккен г, 1981; Мейн Г.А., Томпсон п. д., 1993; neijenhuis F., 1998; Глесон Д. Е. және басқалар., 2007).
Гиперкератоздың дамуына әсер ететін негізгі фактор-машинамен сауу. 1942 жылы емізік каналының ашылуының "бұзылуы" машиналық сауудың әсерімен байланысты болды (espe D., Cannon C., 1942). Өзгерістер көбінесе жоғары вакуумды емізікке әсер етумен, емізік резеңкесінің қатты қысылуымен, ұзақ сауу уақытымен, емізік резеңкесінің түрімен байланысты (карликова г., 2005; ebendorff W., zi-esackj., 1991; Rasmussen M. D., 1993).
Емізіктің жоғарғы жағында тегіс дөңгелек каллустың болуы емізік каналының кератин қабатының аздап қалыңдатылуымен байланысты (capuco et al., 2000). Сауу процесінде емізік каналының кератинінің бір бөлігі басып алынған бактериялармен бірге жуылады, осылайша емізік каналының бактериялары мен патогендік микробтардың енуіне жол бермейді . Шығарылған және шығарылған емізік каналының кератинінің көлемі тепе-теңдікте болуы керек. M. W. woolford (1997) мәліметтері бойынша сауу кезінде кератиннің шамамен 40% - ы емізік каналында сау кератин қабатын сақтау үшін жуылуы керек. Емізік ұшының тегіс қабығы сауу кезіндегі десвамация дәрежесі мен емізік каналының сыртындағы кератин қабатының қалпына келу дәрежесі арасындағы қалыпты тепе-теңдікті көрсетеді (Уильямс Д.М., Мейн Г. А., 1985; Мейн Г. А. және басқалар., 2001).
R. L. Sieber, R. J. Farnswort (1981) мәліметтері бойынша, емізік каналы мен мастит саңылауының Ги перератозы арасында тікелей байланыс анықталған жоқ. Бірқатар зерттеулердің нәтижесінде гиперкератоздың әлсіз немесе орташа дәрежесі бар емізіктер мастит қаупінің жоғарылауына әкелмегені анықталды. Алайда, қатты гиперкератоз кезінде маститтің пайда болу ықтималдығы жоғарылайды (полян-цев Н.И., 1990; Mein G. A., Томпсон P. D., 1993; neijenhuis F., barkema H. W., 2000; Lewis S. et al., 2000). Сәйкес D. E. Gleeson et al. (2004) гиперкератоздың жоғары және орташа дәрежесінде және дезинфекция болмаған кезде зерттелетін сүттегі соматикалық жасушалардың деңгейі едәуір артады.
Алайда, ф.Neijenhuis (2004) мәліметтері бойынша, емізіктің жоғарғы жағында жүгері жоқ сиырлар, машиналық саууға физиологиялық жауап ретінде, тегіс жүгері бар жануарларға қарағанда мастит қаупі жоғары. Бұл емізік каналының кератинді қалпына келтіру жылдамдығының төмендігіне байланысты болуы мүмкін.
Гиперкератоздың формасын анықтау үшін әр түрлі класстар жасалды, олар сізге нақты немесе сипаттамаға сәйкес диагноз қоюға мүмкіндік береді (Britt J. S., Farnsworth R., 1996; neijenhuis F., 1998; Rasmus-Sen M. D., Larsen H. D., 1998; TIMMS L. L., 1998).
1.2.3.2 Сүт берудің бұзылуы
Кеуде қуысының бұзылуы-бұл емізік тіндерінің зақымдануының ең көп таралған ос-жалған белгілері. Олар созылмалы қабыну процестерінің немесе сүт бездерінің әртүрлі жарақаттарының, соның ішінде сауу салдарынан болуы мүмкін. Бірқатар авторлардың пікірінше, емізіктердің жабық зақымдануы сүт өндірісінің бұзылуының пайда болуының маңызды себебі болып табылады (70-тен 90% - ға дейін) (Логвинов Д.д., Чумакова Т. А., 1971; Берчтольд М., 1986; Шульц Дж., 1994; сех соавт., 1998). Егер сауу технологиясында немесе сауу аппаратурасының жұмысында бұзушылықтар болса, емізік тіндеріне тұрақты жарақат түседі. Созылмалы қабынудың нәтижесінде үнемі қайталанатын тітіркенумен шырышты қабатта гранулемалардың көбеюі немесе емізік каналының ашылу аймағында эпителий мембранасының қалыңдауы (гиперкератоз) пайда болуы мүмкін, нәтижесінде қаттылық пайда болуы мүмкін (Богдащев Н.Ф., Елисеев а. п., 1957; студентов а. н. бірге., 1999; Wendt K. et al., 1994; Ducharme N.G.e t al., 1987; Hamann J., Bürvenich С. және басқалар., 1994). Ю. т. пікірі бойынша Техвера (1968) емізік каналының тарылуына сфинктердің бұлшық еттерінің спазмы, емізік ұшындағы эластин тіндері немесе емізік түтігінің айналасындағы тығыз дәнекер тінінің шамадан тыс дамуы себеп болуы мүмкін. Сүт тастары да каналдың люменін жабуы мүмкін.
Емшектің тарылуы немесе бітелуі (стеноз) туа біткен немесе сатып алынуы мүмкін. Локализация орны жоғары стенозды ажыратады, онда тарылу немесе айналу орны цистернаның бездік бөлігінің емізікке өту аймағында, ортаңғы стеноз -- емізік цистернасында және төмен стеноз бар, онда тарылу емізік каналы мен оның тесіктері аймағында байқалады (Берчтольд М., 1986; Grunert E. et al., 1996). C. Seeh et al. (1998) сүт беру бұзылыстарын функционалдық деп бөледі, олар сүт беру рефлексін тежеу кезінде пайда болады, гипо - және агалактия және органикалық. Органикалық, өз кезегінде, травматикалық емес (цистернаның шырышты қабығының өткір қабынуы, жұқпалы аурулардың фонында созылмалы пролиферативті өсу, емізік терісінің аурулары, бөгде заттар) және травматикалық (шырышты қабықтың жыртылуымен немесе жыртылмауымен) болып бөлінеді.
Көбінесе сиырлардың стенозы емізік каналы мен Фюрстенберг розеткасы аймағында локализацияланған (студенттер а.п. бірге., 1999; Medl M., quer-engässer K., 1994). Сүт шығуының бұзылуы дәнекер тінінің тыртықтарының пайда болуына немесе эпителийдің өсуіне байланысты біртіндеп пайда болады. Сүт беру жылдамдығының төмендеуімен сауу процесі баяулайды, сүт безіне механикалық әсер ету уақыты ұзартылады, бұл өз кезегінде желіннің қабынуына, сондай-ақ безді тіндердің атрофиясына және сүт беруді тоқтатуға әкеледі (Якимчук и. Л., 1967; Кузнецов г. с., 1973; Шакалов К. и. с.авт., 1987; Medl M. et al., 1994). Кеуде қуысының бұзылуы емізік каналы мен Фюрстенберг розеткасының аймағында шырышты қабықтың жыртылуымен кенеттен пайда болуы мүмкін, ол емізік қуысына еніп, сүт ағынына кедергі келтіреді (Берчтольд М., 1986; Medl M., Quer - engässer к., 1994; Seeh C. et al.,).
Емізік каналының тарылуы немесе толық кедергісі катетеризация арқылы орнатылады. Сүт цистернасындағы өзгерістерді диагностикалау үшін ультрадыбыстық және рентгендік зерттеу әдістерін, сондай-ақ телотомия мен эндоскопияны қолдануға болады (Кузнецов г.с., 1973; Стокер х. соавт., 1989; Medl M. et al., 1994). Бұл патологияның болжамы емдеу мүмкіндігіне байланысты тіндердің өзгеру дәрежесі мен локализациясына байланысты болады (Witzig P., Hugelshofer J'., 1984; Grunert E. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz