Дақылдың өсіру технологиясы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Ауылшаруашылық министрлігі
Қазақ Ұлттық Аграрлық университеті
Агрономия кафедрасы

РЕФЕРАТ
Тақырыбы:Ноқат өсіру технологиясы.

Орындаған:
Қабылдаған:

Алматы 2020
Жоспар
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
2.1. Халық шаруашылығындағы маңызы
2.2. Дақылдың биологиялық ерекшелігі
2.3. Дақылдың өсіру технологиясы
III.Қорытынды
IV. Ғылыми әдебиеттер

I. Кіріспе.
Ноқат (Cicer arietinum)- бұршақ тұқымдастардың біржылдық және көпжылдық шөптесін өсімдігі. Құнды дәнді бұршақ тұқымдас дақылы ноқатты болып табылады, себебі бұл дақылға ел ішінде де, дүние жүзі нарығында да үлкен сұраныс бар. Жалпы дала аймақтарында ноқаттың тұрақты жоғары өнімділі агроценоздарын құрудың нақты мүмкіндігі бар. Ноқат дақылын көлемдерін ұлғайту бұл дақылды өсіру технологиясы туралы ақпараттың жеткіліксіздігімен тежелуде. Жалпы құрғақшыл жағайларына бейімделген ноқат өсіру технологиясы бойынша ұсынылып отырған ұсынымдар осы дақылдың егістіктерін ұлғайтуға, тұрақтандыруға және шаруашылықтардың экономикалық ауқаттылығын нығайтуға ықпалдасады деп үміттенеміз. Ноқаттың аралас егістерінде гүлдеу кезеңінен жеміс салу басталғанға ноқат газа егістерден қалыс қалған. Астық тұқымдастар туралы айтар болсақ, аралас егістердегі оның өсімі қарқынды екені байқалған астық тұқымдастармен және басқа қоспасында оның өсімдіктері төменгі қабаттарда орналасатыны байқалған, өсімдіктердің бұлайша орналасуы агрофитоценоздардың күн сәулесін жақсы пайдалануға септігін тигізеді. Ноқаттың маңызы ол тағамдық және техникалық дақыл ретінде.

II. Негізгі бөлім.
2.1. Халық шаруашылығындағы маңызы.
Ноқат, бұл - біздің өңірімізде жаңадан қолға алынып, егіліп, өсірілуі келештекте жаппай өндіріске енгізіледі деп күтіліп отырған дақыл. Ол әр елде әрқалай аталады. Оның нут, ноқат, қойбұршақ, қос дәнді бұршақ, түрік бұршағы, мухорта, наут, мохнатка, гнуг, пузырник секілді 39 түрі бар. Негізінен олар Азияның орталық және батыс аймақтарында өсіріледі. Ал дәнді дақыл есебінде бір-ақ түрі егіледі. Біздің елімізде жабайы түрі мүлде жоқ десе де болады. Ноқаттың дән құрамында 25% ақуыз, 46% азотсыз экстрактілі заттар, 45% май, 4 жасуша және 3,5% бейорганикалық заттар бар. Масақты дақылдардың дәнінен ноқаттың дәнінің айырмашылығы оның құрамында адам және жануарларға қажетті аминқышқылдардың бәрі бар және де бұршақ тұқымдастар дәнінде олардың тағамдық, әрі азықтық қасиетін арттыратын түрлі A, B B., С т. б. Витаминдері бар.
Оны тамаққа, малға жем есебінде пайдалануға болады. Сондай-ақ, көк бұршақ консервісі шығарылады, басқалай да жолмен тамақ өнеркәсібінде көп қолданылады. Ноқат ұны күнделікті тамаққа пісіріліп те, қуырылып та пайлаланылады. Ноқатты өсіретін аймақтарда оны азық-түлікке және мал азығына кеңінен пайдаланады, сонымен бірге консерві, макарон және кондитер өнімдерін өндіруде шикізат ретінде де колданады. Нан пісіруде, кондитер және макарон өнімдерін дайындағанда бидай ұнына ноқат ұнын араластырғанда (10-20%) аталған өнімдердің қоректілігі мен дәмдік қасиеттерін арттырады. Диета сақтау, балалалар тағамы және халуа жасау үшін тағамның түр-түріне қосып пайдалануға әбден болады. Ноқат ұны медицинада асқазан ауруларына көп жәрдемдеседі. Ал мал шаруашылығында ноқат жоғары ақуызды қоспа түрінде қолданылады. Сауын сиырының сүтін, сүттің майлылығын көбейтуге,жас төлдің, бордақыға қойылған малдың салмағын арттыруға, қойдың жүні мен салмағын өсіруге бірден-бір керекті мал азығы. Ноқаттың ашық түсті сорттары азық-түлікке, ал қоңыр тұқымдары- мал азығына пайдаланылады. Ноқаттың көк балаусасын мал (қойдан басқасы) онша жемейді, өйткені оның өсімдіктерінің құрамында қымыздық және алма қышқылдары болады. Ноқаттың 100 кг дәнінде 115,3 а.ө. және 16,5 кг қорытылатын протеин, 100 кг пішенінде- 57,2 а.ө. және 9,8 кг қорытылатын протеин болады. Ноқатта адамға және мал организіміне өте қажетті амин қышқылдары мөлшері (тиразин, триптофан, лизин т.б.) жөнінен басқа бұршақ дақылдарынан кем түспейді. Оның дәнінде 50 пайыздан астам амин қышқылдары кездеседі.Ноқат өте жоғары белокті жемшөп ретінде жүгері немесе арпа дәндерімен араластырып малға беріледі. Сонда сауын сиырлардың сүттілігі, тауықтардың жұмыртқалағыштығы артады.Малға азық ретінде ноқаттың сабанын да береді. Оны ұсақтап, булап берген пайдалы. Ноқат сабанында 5,5% белок, 43,3 азотсыз экстрактивті заттар, 45,1% клетчатка және 6,9% күл бар.
Ноқат - басқа дақылдарға жақсы алғы дақыл. Дәнді бұршақ дақылдарының ішінде ол барынша құрғақшылыкқа төзімді дақыл. Ноқат жылусүйгіш, сонымен қатар суыққа төзімді өсімдік, далалы аймақтың агроклиматтық жағдайларына бейімделген, өйткені ол құрғақшылық пен аңызақтан аз зардап шегеді де басқа дәнді бұршақ дақылдарымен салыстырғанда айтарлықтай жоғары және тұрақты өнім қалыптастырады.Ноқат жоғары технологиялық дақыл: егістігі жапырылмайды, кешіктіріліп жиналғанда астығы шашылмайды, тікелей орып бастырылатын дақыл.
Дақылдың шығу тарихы.Ноқат Қазақстан халқына онша таныс емес дақыл, ол Үнді, Бангладеш, Пәкістан, Жерорта теңізі елдеріне өте танымал екпе дақылы және сол елдерден шыққан. ХХ-ғасырдың соңына қарай ноқат дәнді бұршақ дақылдарының ішінде маңызы жағынан дүниежүзінде майбұршақ пен асбұршақтан кейінгі үшінші орынға шықты. ФАО деректеріне қарағанда ноқат егістігі 15 % иеленеді.
Ноқаттың ұсақ тұқымды түрлерінің отаны кіші Азия, ірі дәнді түрлерінің отаны жерорта теңізі маңайы болып есептеледі. Осы жерлерде ноқатты ерте заманнан өсіріп келген.Дүние жүзінде ноқат 10 млн. гектарға себіледі де оның 8 млн. гектардайы Азия елдерінде себіледі. Ноқаттың аздаған көлемі балқан түбегіндегі елдерде, Францияның оңтүстігінде, Испанияда, Мексикада себіледі. Және де ноқат ерте заманнан Орта Азияда, Сырт Кавказда себіліп тамаққа, мал азығына пайдаланылып келген.

2.2. Дақылдың биологиялық ерекшелігі.
Ноқат, әсіресе гүлдену және дәндеу кезеңдерінде бұршаққа қарағанда жылу сүйгіштігімен ерекшеленеді, бірақ жас өскіндері суыққа төзімді келеді.
Ноқат өзге бұршақ тұқымдастардан гөрі топырақ ылғалсыздығына және ауа қуаңшылығына шымдамды болады, әрі дән құрттарымен (зерновка) сирек жарақаттанады.
Ноқат- жылуды басқа бұршақ тұқымдас өсімдіктеріне қарағанда көп қажет етеді. Тұқымы 3-4°С температурада өне бастайды. Біркелкі көктеп шығуына ең қолайлы температура 7-8°С. Ноқат өскіндері 8°С дейінгі үсікті көтере алады. Гүлдеу-дән байлау кезеңдеріндегі жоғары температура оның өніміне кері әсер етеді. Ноқаттың дәні 3-4 С жылылықта көктей береді. Тәуліктік орташа жылылық 5-6 С болғанда ноқат 20-25 күнде көктеп шығады, жылылық 10-12 С болғанда бұл кезең 10-12 күнге, ал 15 С болғанда 7-8 күнге дейін азаяды. Көгі 8 С дейінгі суыққа шыдайды. Сонымен, ноқат үшін жылылықтың биологиялық минимумы 6-7С . Ноқаттың өніп - өсуі үшін ең қолайлы жылылық 18-22 °С деп саналады, жоғары жылылық 35 С. Бұдан жоғары температурада өсімдіктің өсуі тоқталады, ал ноқаттың сортына байланысты дәннің толық пісіп жетілуі үшін тәулікті орташа жылылығының жалпы жиынтық мөлшері 1100-1400°C болады.
Өсіп-жетілу кезеңнің орташа ұзақтығы 70-тен 140- күнге дейін.
Ноқат ылғалға шыдамды өсімдік, сондықтан оны Оңтүстік Қазақстан өңірінің тәлімі топырақтарында өсіруге болады. Оның дәні бөрткен кезде бойына салмағынан да көбірек ылғал сіңіреді. Бөртуі үшін өз салмағының 60% мөлшеріне дейін ылғал қажет ететін сорттары бар. Өсімдік әсіресе шашақтану-гүлдену кезеңдерінде ылғалды көбірек тілейді. Бұл кезеңде ноқат өнімді жеделдете құрады, бұл тұста ылғалдың тапшы болуы өсімдіктің дамуына кері әсер етеді өнімін кемітеді.
Транспирациялық коэффициенті 350-400.
Ноқат үшін бейтарап немесе әлсізсілтілі реакциялы (рН 6-7) қара және қоңыр топырақтар жақсы. Жоғары агротехникада ноқат шымды-күлгін топырақтарда да жақсы өнім береді. Құм, сортаңдау және қышқыл батпақтанған топырақтар ноқат өсіруге жарамсыз. Өсімдіктің ауа азотын фиксациялаушы қасиетінің болуына байланысты азот элементін тек өсімдіктің алғашқы даму сатысында ғана енгізуді қажет етеді. Фосфор (Р. О.) тамыр жүйесінің дамуын тездетеді, жалпы өнімдері астық үлесін арттырады, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.