Тілдің рөлі салыстырмалы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Баспасөз бетіндегі ұлттық дәстүр құндылықтарының өзектілігі

Жоспар:

1. Кіріспе

2. Негізгі бөлім

а) Жаһандану және Сәйкестілік

ә) Қазіргі этномәдениет теориялары

б) Тіл

3. Қорытынды

Кіріспе

Қазіргі дәуірдің негізгі сипаттамасы адамзаттың мәдени және білім беру құндылықтарының жоғары жетістіктерін игеру ғана емес, сонымен бірге саналы процесі болып табылады. Рухани саладағы этномәдени құндылықтар интеллектуалды қазынаға және жалпыадамзаттық құндылықтардың, халықтардың мәдени дәстүрлерінің, жеке тұлғаны сәйкестендіру процестерінің сарқылмас резервіне айналады.

Бүгінгі таңда өркениет дамуының екі қарама-қайшылықты тенденциясы айқын көрінді. Бір жағынан, жаһандық құрылымдарды құру, ал екіншісі-әлемді сегментациялау. Мүмкін, қазіргі өркениеттің қалыптасуындағы осы қарама-қайшылықтар жаңа дүниетанымды құруға түрткі болған шығар, оның негізгі тұлғасы жеке тұлға, даралық және шешім қабылдау еркіндігі болады. Этникалық қауымдастықтардың қайта өрлеу процесі жаһандану мен модернизация жағдайында этнос игеріліп қана қоймай, өзінің әлеуетті мүмкіндіктерін жоғалтпайтынын, керісінше өзінің жеке басын дамыту және сақтау үшін белгілі бір қосымша серпін алатындығын көрсетеді.

Әр адам өзін белгілі бір этноспен сәйкестендіреді, оның тарихын, мәдениетін біледі, сондықтан басқа халықтармен қарым-қатынас жасау арқылы этномәдени бірегейлікті сақтаудағы маңыздылығын түсінеді. Қазіргі жағдайда этникалық өзара сыйластық және бүкіл адамзаттың өмір сүруі үшін әр мәдениеттің ерекше құндылығын түсіну нормаға айналуы керек.

Саналы этномәдени бағдардағы анықтаушы фактор - бұл мақсатқа қарамастан билік институттарының шарттары мен идеологиялық қатынастары және ассимиляция процестерін ынталандыру, шығу тегі әр түрлі этноұлттық топтар арасындағы мәдени айырмашылықтар әлі де сақталуда бұл айырмашылықтарды көбейту тенденциялары бар. Осы орайда ағылшын зерттеушісі Э. Смит <<негізінен негізделген тарихи таяз, жадысыз мәдениеттен айырмашылығы күнделікті өмірдің прагматикалық тілі, өткен мәдениеттер (этномәдениеттер) халықтың, таптың, аймақтың, этникалық немесе діни қауымдастықтың алдыңғы буындары жасаған жалпы жады, дәстүрлер, мифтер мен белгілердің айналасында жасалды. >>

Жаһандану және Сәйкестілік

Қазіргі дәуірдің негізгі сын-қатерлері өзара байланысты екі проблема пайда болды: жаһандану және сәйкестілік. Адамдардың қоныстануындағы өзгерістерге және елдер мен континенттердің полиэтностығының күшеюіне байланысты бір мезгілде кең ауқымды өркениетаралық және мәдениетаралық алмасу жүріп жатыр. Интерференция (өзара ену) мәдениеттің негізгі үш компонентінің әрқайсысының жер қойнауында орын алады: ментифактілер (mentifacts), оның ішінде тіл, фольклор, дін, өнер және ақыл - ой қызметінің басқа да өнімдері; мәдениеттің интеллектуалды жақтарын қамтитын, отбасы құрылымынан, тәрбие ережелері мен нормаларынан тұратын жеке адамдар мен қауымдастықтар арасындағы байланыстарға қатысты әлеуметтік қатынастар (sociofacts) - бірінші жағдайда, саяси құрылым мен білім беру жүйесі-екінші жағдайда; мәдени аспектілерді қамтитын артефактілер (artifacts), олардың көмегімен адамдардың осы қоғамдастығының оның қоршаған ортамен байланысы жүзеге асырылды және тіршілікті қамтамасыз етудің негізгі құралдары өндірілді.

Айта кету керек, жаһанданған әлемде иновация дәстүрлері арасындағы тепе-теңдік бұзылған, адам өмірінің барлық салаларында өте тез өзгеру тенденциясы байқалады. Мұндай жағдайда рухани және Ұлттық дағдарысты бастан кешірген адамдар мен елдер өздерінің жеке басын сұрақ қояды: "Мен кіммін?"немесе" біз кімбіз?". Бүгінде этностық шекаралардың маңыздылығын әлсіретуге және қазіргі заманғы қоғамның түрлі салалары - экономикалық, мәдени, саяси және т. б. өзара іс-қимылға алып келетін объективті интеграциялық үрдістердің өсуі байқалуда.

Қауымдастықтың ішкі құрылымына ену арқылы индивидтің этникалық және әлеуметтік рөлдерінің диалектикасын ескере отырып, ұлттық сенімділік алады. Ұлттық сенімділік жалпы этномәдениет арқылы және тіл, дін, өнер, тарих, идеология арқылы жүзеге асырылады. Этномәдени сәйкестіліктің негізгі қағидаты - белгілі бір топқа жатуының арқасында қауіпсіздік пен қорғаныс қажеттілігін қанағаттандыратын, жеке тұлғаның өзін-өзі анықтауының әр деңгейінде көрінісі мен мәні бар оппозициялық «біз» / «олар» категориялары қазіргі қоғамдастықтардың маңызды ерекшеліктерін зерттейді.

Қазіргі этномәдениет теориялары

Этномәдени бірегейліктің қазіргі заманғы теорияларының ішіндегі ең танымалдары-примордиалистік, инструменталистік, конструктивистік, этномволизм теориясы және этнос теориясы.

Примордиализм өкілдері (К. Горз, Ю. Бромлей, М. Руткевич, Н. Моисеев, А. Гулыга, Э. Шилс және басқалар) этниканы объективті шындық, адамзаттың мәңгілік сипаты деп таниды. Примордиалистік парадигма шеңберінде этнос алғашқы және өзгермейтін, биологиялық және әлеуметтік тұрғыдан анықталған байланыстардың өзгеруін білдіреді. Бұл түсінік, кейбір зерттеушілердің пікірінше, адамның өмірінде болатын және әлеуметтік байланыстар жүйесі үшін өте маңызды болатын тілдік, діни, жыныстық сәйкестіліктің өзгеруін ескермейді. Көші-қон, этникааралық процестер фактілері этникалық қауымдастықтың алғашқы, өзгермейтін және жеке тұлға емес екендігін көрсетеді. Ұлттық бірегейлік «адалдықтың ұжымдық сезімі», «табиғи рухани жақындық сезімінен туындайтын қосылыс» (К. Горз) ретінде қарастырылады.

Инструменталистік көзқарас этникалық мәдениетті элиталар өздерінің артықшылықтары мен күш-жігерін іздеуде құрған және қолданатын саяси мифтердің нәтижесі ретінде қарастырады. Этникалық ерекшелік саяси және экономикалық шындықтармен анықталатын шекаралар шеңберіндегі элиталардың бәсекелестік динамикасында туындайды. Тұтыну және прагматизм құндылықтарына негізделген Бұқаралық мәдениет қоғамында этнос әлеуметтік топтарды стратификациялау құралы болып табылады. Этномәдени бірегейлік әлеуметтік мобильділіктің көрсеткіші ретінде көрінеді. Бұл сізге мәртебе алуға және жеке мүдделер басымдығын бекітуге мүмкіндік береді. Адамдар өз мақсаттарына жету үшін этникалық белгілерді саналы түрде жұмылдырады. Осылайша, этникалық топ әлеуметтік топтарды саяси таптың жұмылдыруының нәтижесі ретінде түсініледі.

Нео-кантианизмнің (М. Вебер), "өмір философиясы" (г. Симмель), постструктурализм (П. Бергер, Т. Лукман) көзқарастарына байланысты конструктивистік парадигма аясында этнос әлеуметтік-психологиялық сипаттамалармен сипатталады. Әлеуметтік топтардың маңызды белгілері қауымдастық мүшелері арасындағы айырмашылықтардың салдары болып табылады. Этникалық қауымдастықтар, конструктивистердің көзқарасы бойынша, әрқашан мемлекетаралық шеңберде болады. Этнос белгілі бір топтық идея арқылы бұқара арасында таралатын интеллектуалды құрылым ретінде қарастырылады. Жалпы шығу тегі, тілі, мәдениеті, әрине, этникалық маңызды белгілер, т. б. . Олар жазушылардың, ғалымдардың, саясаткерлердің мақсатты күш-жігерінің үлгісі болып табылады.

Примордиализм мен конструктивизм арасындағы аралық позицияны этносимволизм алады, оның ең беделді теоретигі Э. Смит саналады. Этносимволизм теориясына сәйкес, индустрияға дейінгі дәуірде де мәдениеттің ортақ элементтері, Тарихи естеліктері, ортақ ата-бабалары туралы мифтері және белгілі бір дәрежеде ынтымағы бар халық болған көптеген этникалық қауымдастықтар пайда болды. Бұл қауымдастықтардың кейбіреулері мәдени-экономикалық интеграция мен стандарттаудың жаңа деңгейіне өтті, белгілі бір тарихи аумаққа қосыла бастады және өздерінің заңдары мен әдет-ғұрыптарын жасады. Олар осы мифтерді, дәстүрлерді, ынтымақтастықты және мәдени нормаларды өздері қабылдаған халық шоғырланған "этникалық ядроларға" айналды.

Тіл

Ақпараттық жаһандану дәуірінде тіл- әр халықтың этникалық ерекшеліктерін анықтаудың, сақтаудың және берудің негізгі ортасы болып табылады. Шын мәнінде, тіл-бұл бір мемлекеттің халқын сыртқы әлемнен бөлуге мүмкіндік беретін жалғыз белгі. Сондықтан бұл мәселе екі немесе одан да көп тіл ресми болған елдерде өте маңызды. Көп ұлтты мемлекеттерде тіл-этникалық проблемалар кейде сепаратистік көңіл-күймен де байланысты (Бельгия, Ұлыбритания, Испания, Канада, Ресей) . Тілдің коммуникативтік мүмкіндіктері адамдардың ұлттық және этномәдени бірегейлігін олардың бірге өмір сүру үшін нақты белгіленген аумағы болмаса да, яғни сәйкестендірудің геодетерминистік қағидаттары жұмыс істемесе де қолдауға мүмкіндік береді.

Модернизация идеологиясы мен жаһандық бұқаралық ақпарат құралдарының күші арқылы мәдени гомогенизацияға ұшыраған әлемде, тіл мәдени өмір сүрудің құралы, өзін-өзі бақылаудың соңғы негізі, сәйкестендіруге арналған пана болады. Бұл жағдайда ұлт тілдің жалпы үлгілерінде бейнеленген, оның барысында бірінші санат - "біз", екінші - "бізді", үшінші - "олар".

Сонымен бірге, кейбір зерттеушілер сәйкестілік те, тіл де бекітілген ұғымдар емес екенін айтады. Екеуі де динамикалық, уақыт пен орынға байланысты. Сол қауымдастықтар өз ұлтының тарихи даму кезеңіне байланысты ұлттық-тілдік сәйкестілікке қатысты әртүрлі логиканы қолдана алады. Қалыптасудың бастапқы кезеңінде тіл идеясы қоғамның модернизациясынан өткеннен кейінгі кезеңге қарағанда, конструктивистік көзқарастар басым болған кезде, ұлттың табиғи негізі ретінде қоғамға тән.

Әлемдегі көптеген елдердің мәдени сәйкестігі жалпы тілді қолдану бірегейлікке ие дегенді білдіреді деген сенімге ықпал етеді. Алайда бір тілде сөйлейтін әр түрлі халықтардың бар екенін байқау қиын емес. Мысалы, шотландтар, ирландтар мен уэльстер ағылшын тілін толықтай дерлік қабылдады, бірақ өздерін ағылшын деп санамайды. Ағылшын тілінде ағылшындар, американдықтар, австралиялықтар, жаңа зеландиялықтар сөйлейді; неміс тілінде - немістер, австриялықтар және швейцариялықтардың бір бөлігі және т. б. Қоғамдық өмірдің, мәдениеттің, саясаттың, білімнің барлық көріністеріне әсер ететін этникалық айырмашылықтарды тек этнолингвистикалық ерекшеліктерге дейін азайтуға болмайды. Тілдің рөлі салыстырмалы. Тілге ие болған және кейінірек ұлт құрған барлық қауымдастықтар дәстүрге тән емес, мысалы, көп ұлтты қауымдастықтар ұзақ уақыт бойы өмір сүрген Орталық Еуропа елдері үшін. Онда, керісінше, осы қауымдастықтар күйрегеннен кейін ұлттар тіл құрды. Тиісінше, мәселенің бұл түсіндірмесі толығымен дәл емес.

Қорытынды

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.