Оқыту процесінде ақпараттық - коммуникациялық технологияны қолдану
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті
Юсуп Б.
Ақпараттық-коммуникациялық технология құралдарымен жұмыс жүргізуге оқушыларды даярлау әдістері
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В011100 - Информатика мамандығы
(күндізгі бөлім, 4 жылдық, 4 курс)
Алматы 2019
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті
Информатика және қолданбалы математика кафедрасы
Қорғауға жіберілді
____ ___________ 2019 ж.
кафедра меңгерушісі
тех.ғ.к., профессор
_____________ Г.И.Салғараева
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Ақпараттық-коммуникациялық технология құралдарымен жұмыс жүргізуге оқушыларды даярлау әдістері
5В011100 - Информатика мамандығы бойынша
(күндізгі бөлім, 4 жылдық, 4 курс)
Орындаған Б. Юсуп
Ғылыми жетекшісі,
ф.-м.ғ.к., профессорС.Ә. Исаев
Алматы 2019
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ3
1. АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ОҚУ ҮРДІСІНЕ ЕНГІЗУДІҢ ҒЫЛЫМИ-ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ5
1.1 Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне енгізудің теориялық негіздері5
1.2 Қазақстан мектептерінде ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне енгізудің даму тарихы7
1.3 Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне енгізудің тұжырымдамалық негіздері12
1.4 Оқыту процесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану15
1.5 Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне енгізудің дидактикалық негіздері20
2 АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ ҚҰРАЛДАРЫМЕН ЖҰМЫС ЖҮРГІЗУГЕ ОҚУШЫЛАРДЫ ДАЯРЛАУ25
2.1 Ақпараттық-коммуникациялық технология құралдарымен жұмыс жүргізуге оқушыларды даярлау25
2.2 Мектеп оқушыларының дайындық сапасын арттыру үшін инновациялық технологияларды пайдаланудың моделі29
2.3 Инновациялық технологияларды пайдалану арқылы мектеп оқушыларының дайындық сапасын арттырудың педагогикалық шарттары35
2.4 Физика курсының жарық толқындары бөліміне арналған компьютерлік бағдарламаға шолу47
ҚОРЫТЫНДЫ72
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ73
КІРІСПЕ
Ақпараттық қоғам жағдайында білім беруді ақпараттандыру негізгі мәселелердің біріне айналып отыр. Олай болса, ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін оқу үрдісіне қолданудың негізгі бағыттарын анықтау қажет. Міне, осы аталған мәселелер келесі нормативтік-құқықтық жасақтамаларды шешу бағытында іске асырылады: ҚР-ның "Білім туралы" заңында, "2005-2010 жылдар кезеңінде Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы" стратегиялық құжатында, ал білім беруді ақпараттандыру - мемлекеттік білім беру саясатын жүзеге асырудың маңызды механизмі ретінде бекітілген. Жоғарыда көрсетілген мәселелер Ақпараттық-коммуникациялық технология құралдарымен жұмыс жүргізуге оқушыларды даярлау әдістері атты дипломдық жұмысымыздың тақырыбын ретінде таңдауға мүмкіндік берді.
Мақсаты: ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін оқу үрдісіне қолданудың ғылыми-теориялық негіздемесін және әдістемелік бағыттарын анықтау.
Міндеттері:
ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін оқу үрдісіне қолданудың ғылыми-теориялық негіздемесін жасақтау;
ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін оқу үрдісіне қолданудың тұжырымдамасын жасақтау;
ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың әдістемелік негіздерін жасақтау;
физика курсына ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану.
Компьютерді физика сабағында пайдалану -- орта мектептегі физиканы оқыту жүйесін өзгертеді. Компьютерлік оқытудың мүмкіндіктерін жеткілікті мөлшерде бағалау үшін, компьютерлендіру жағдайларындағы физиканы оқыту әдістерімен ұйымдастыру формасын алу қажет.
Физика сабағында компьютерлік оқытудың ерекшеліктерін анықтау үшін, біріншіден, физиканы оқыту әдістерінің жалпы теориялық ерекшеліктерінен, екіншіден, оқыту кұралы ретінде компьютер құрылымы мен ерекшекліктерін негіздеу қажет. Орта мектепте компьютерді физика сабағында қолдану-оқушылардың информациялық мәдениетін қалыптастыруға, оқытылатын құбылыстар мен процестердің мәнін терең оқып игеруге, компьютер негізінде одан әрі қарай өнімді әдістерімен, іс-әрекет құралдарын қолдануға, психологиялық даярлау және көңіл аударуға мүмкіндік туғызады.
Физика сабағында оқу процесін ұйымдастыру формасы мен әдістемелік сапасының өзгеруі оқытылатын құбылыстардың комплексті орнықтырылатын жүйелік тәсілінің негізінде пайда болады,сыртқы жағдайдың өзгеруіне қарай оқушылардың үйренуі (лабораторияны жаңа аспаптармен және компьютер базасында есептеу құралдарымен жабдықтау, жаңа әдістемелік материалдар жасау) және т.б. қажеттігі туады.
Дәстүрлі жалпы физика курсын информациялық техника элементтерімен байланыстыруға бағыттаса, өзіндік жұмыстар дағдысымен ұштастыру, информацияларды оперативті автоматты өңдеу, оқу бағдарламасының мазмұнын өзгертудегі икемділігі оқыту әдістері мен материалды ұсыну өнімділігін арттырады.
Көптеген жағдайда физика сабағында электрондық техника алдымен мүғалімнің, сонан соң оқушылардың қолданылатын техникалық құралына айналады. Электрондық техникалардың мұндай кұрал ретінде қолданылуы, оның мектепте физика курсында пайдалануға тән ерекшелігі болып табылады.
Егер мектептегі физика курсында компьютерді пайдаланып сабақ өткізудің әдістемелік ерекшеліктері бар болса, информатика мен пән аралық байланыс жүзеге асырылса, онда жасалған әдістеме жоғары сынып оқушыларына физика сабағында компьютер қолданғанда таным белсенділігін, оқу қызметін арттыруға мүмкіндік туғызады және оқу процесінің мотивіне әсер етеді.
1. АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ОҚУ ҮРДІСІНЕ ЕНГІЗУДІҢ ҒЫЛЫМИ-ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне енгізудің теориялық негіздері
Ақпарттық қоғам - бұл саяси, әлеуметтік-экономикалық, қоғамның әрбір мүшесінің кез келген ақпарат көзіне еркін ену қабілетін қамтамасыз ететін ғылыми факторлардың өзара байланысқан жиынтығы.
Ақпараттық қоғамның негiзгi талабы - оқушыларға ақпараттық бiлiм негiздерiн беру, логикалық-құрылымдық ойлау қабiлеттерiн дамыту, ақпараттық технологияны өзiндiк даму мен оны iске асыру құралы ретiнде пайдалану дағдыларын қалыптастырып, ақпараттық қоғамға бейiмдеу.
Олай болса, ақпараттық бiрлiктердiң бiлiмге айналуы әлемнiң жүйелiк-ақпараттық бейнесiн оқушылардың шығармашылық қабiлеттерi мен құндылық бағдарларын дамыту арқылы қалыптастыруды көздейтiн, адамның дүниетанымының құрамдас бөлiгi болып табылатын интеллектуалды дамуды қалыптастырудың бір жолы.
Ақпараттық бiрлiктi қалыптастыру: мектептiң материалдық-техникалық базасына; ақпараттық қоғам саясатының мақсаты мен мiндеттерiне; оқушылардың ақпараттық мәдениетiн қалыптастыру жүйесiне; оқушылардың жас ерекшелiктерi мен меңгеру қабiлеттерiне; педагог мамандардың информатикадан бiлiм деңгейлерiнiң сапасы мен шеберлiктерiне, оқу-тәрбие бағытының ақпараттық қоғам бағытымен өзара байланысына тәуелдi.
Аталған байланыстарды ескере отырып, оқушыларға бiлiм беру жүйесiн ақпараттандыру жағдайында бiлiм мазмұнын талдап беру - бүгiнгi күннiң көкейтестi мәселелерiнiң бiрiне айналып отыр. Бұл мәселенi шешу үшiн бiз оқушы мен мұғалiмнiң және компьютердiң арасындағы өзара қарым-қатынасты анықтап алуымыз керек. Ол оқу үрдісiн: "оқушы мұғалiм, оқушы компьютер, мұғалiм компьютер оқушы"; "оқушы + мұғалiм компьютер"; "оқушы оқушы" кескiні бойынша ұйымдастыруды талап етедi. Аталған кескiндер мектеп пәндерін оқытуда оқушының өзiндiк танымдық iс-әрекетiн қалыптастыруға мүмкiндiк бередi. Информатика пәнiн оқытуда бұл қарым-қатынастың ақпараттық технологияны, модульдеп оқыту технологиясын және деңгейлеп саралап оқыту технологияларын пайдалану барысында жүзеге асырылатыны практика жүзiнде дәлелденiп отыр. Кейiнгi тарауларда бұл мәселе жан-жақты қарастырылады.
Информатиканы оқытудың сапасын арттыру үшiн педагогикалық технологиялардың iшiндегi тиiмдiлерiн таңдап, анықтай бiлу - әрбiр информатика мұғалiмiнiң негiзгi мiндетiне айналуы тиіс. Мұндай жауапты мiндеттi кез келген информатика мұғалiмi орындай алуы үшiн осы сала бойынша олардың бiлiктiлiктерiн көтеруiмiз қажет. Осыдан келіп, әрбiр технологияны информатиканы оқытуда пайдаланып, оның тиiмдiлiгiн анықтайтын тәжiрибелiк жұмыстар жүргiзу қажеттiлiгi туындайды. Аталған қажеттiлiктi шешу үшiн педагогикалық технологияның барлық түрлерiне сипаттама берiп, оны информатика пәнiн оқытудағы мәнiмен байланыстыратындай әдiстемелiк құралдар құрастырылғаны жөн.
Информатикадан бiлiм мазмұнын таңдауда, бiлiм мен бiлiктiлiкке қойылатын талаптарды анықтауда информатика ғылымы саласындағы белгiлi ғалымдар С.А.Бешенковтың, Б.С.Гершунскийдiң, А.П.Ершовтың, В.А.Кайминнiң, А.А.Кузнецовтың Ж.А.Қараевтың, Е.Бидайбековтың, Е.К.Балапановтың, Б.Бөрібаевтың, Н.Ермековтердің т.б. теориялық еңбектерiне сүйенемiз.
Сондай-ақ, жалпы бiлiм мазмұнының қалыптасуы жөнiндегi теориялық мәселелердi түрлi тұрғыдан қарастырған В.В.Краевский, М.Н.Скаткин, В.С.Леднев, И.Я.Лернер еңбектерi және Л.С.Выготский, В.В.Давыдов, Л.Г.Занков, Ю.К.Бабанскийлердiң теориялық еңбектерi басшылыққа алынады.
Аталған ғалымдармен қатар теориялық зерттеулерiмiзде Л.В.Занковтың дамыта оқыту тұжырымдамасын, П.Я.Гальпериннiң ақыл-ой қалыптастыру теориясын, Л.Я.Зорина, И.К.Журавлевтiң оқу пәнi теориясын, М.Д.Зуевтiң, В.П.Беспальконың оқулық жасау теорияларын да басшылыққа алу көзделiп отыр.
Білім беруді ақпараттандырудың психологиялық-педагогикалық негіздерін Ж.А.Қараев, Г.Нұрғалиева, С.Кеңесбаев, Е.Балафанов, А.Тәжіғұлова, Е.Бидайбеков, К.Әбдиев және т.б. қазақстандық педагог ғалымдар жан-жақты зерттеген. Ж.А.Қараев білім беруді компьютерлендіру жағдайында компьютерді оқыту және дидактикалық құрал ретінде қарастырса, ал С.Кеңесбаев білім беруді ақпараттандыру - бұл оқу-тәрбие процесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін жан-жақты қолданудың психологиялық-педагогикалық құралы ретінде қарастырды. Ал Г.К.Нұрғалиева Қазақстан Республикасында білім беруді ақпараттандырудың тарихы және келешегі, қоғамдық тану мәселесінің ғылыми-теориялық және практикалық тұжырымдамасын енгізді. А.Тәжіғұлова мультимедиялық электрндық оқулықтарды жасақтаудың психологиялық-педагогикалық негіздерін ұсынды.
Сонымен, жоғарыдағы аталған мәселелерді негізге ала отырып, оның психологиялық-педагогикалық және дидактикалық негіздерін мына бағытта ұсынамыз:
білім беруді ақпараттандырудың ғылыми-тұжырымдамалық негізін жасақтау;
білім беруді ақпараттандыруды білім мекемелерінің енгізудің оқу-әдістемелік бағдарламаларын жасақтау;
ақпараттық-коммуникациялық технологияны білім беру процесіне қолданудың дидактикалық мүмкіндіктерін жасақтау;
ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу процесіне қолданудың психологиялық-педагогикалық негіздерін оқушының жас ерекшеліктеріне сәйкес жасақтау;
ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану арқылы мамандарды даярлаудың модульдік бағдарламасын жасақтау;
ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану арқалы мамандардың біліктітілігін көтеру және қайта даярлаудың психологиялық-педагогикалық және дидактикалық негіздерін ескере отырып, кезеңдер бойынша даярлаудың оқу бағдарламасын жасақтау;
педагог мамандардың ақпараттық мәдениетін қалыптастырудың ғылыми-тұжырымдамалық негізін жасақтау;
білім беруді басқаруды ақпараттандырудың моделін жасақтау;
білім беру порталын жасақтаудың ғылыми-тұжырымдамалық негізін жасақтап, техникалық моделін ұсыну;
білім беру мекемелерін басқарудың автоматтандырылған жүйесін жасақтау.
1.2 Қазақстан мектептерінде ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне енгізудің даму тарихы
Ақпараттық технология - технологиялық тізбекке біріктірілген, ақпараттық ресурстарды қолдану арқылы ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу, шығару және тарату әрекеттерін қамтамасыз ететін өндірістік және программалық-техникалық құрылғылар мен әдістер жиынтығы.
1-кезең ХХ ғасырдың 60-жылдарының басына дейін жалғасты. ЭЕМ-ның бірінші және екінші буындары да қолданылды. Бұл кезеңнің негізгі сипаттамалық ерекшелігі машиналық кодтарда программалау, блок-кескіндердің пайда болуы, символдық процестерде программалау, стандартты программаларда, автокодтарда, машиналық-бағдарлау және Ассемблер тілдерінде түрлі есептердің шешімін жасақтау.
2-кезең 80-жылдардың басына дейін созылды. Бұл кезеңде миниЭЕМ және үлкен интегральды схемалы ЭЕМ-дар шығарылды. Ақпараттық технологиялардың пайда болу белгісі программалаушы мамандығының еңбегін үнемдеумен сипатталды. Мақсаты - программалау тілінің инструментальды құралдарын жасақтау. Үш режимде жұмыс жасайтын операциялық жүйелердің екінші буыны пайда болды: нақтылы уақытпен, уақыттардың бөлінуі және пакеттік режимде. Жоғарғы деңгейдегі программалау тілдері, қолданбалы программалар пакеті, деректер қорын басқару жүйесі, жобалауды автоматтандыру жүйесі, ЭЕМ-мен қарым-қатынастық сұхбаттық құрылғылар, программалаудың жаңа технологиялары (құрылымдық, модульдік) және глобальды желілер пайда болды. Осы кезеңде Информатика ғылымы пайда болды.
3-кезең 90-жылдардың басына дейін созылды. Бұл кезең екінші ақпараттық революцияның пайда болуымен сипатталды. Ұлттық ақпараттық ресурс - жаңа экономикалық категория пайда болды.
4-кезең ХХ ғасырдың 90-жылдары. Білім беруді автоматтандырудың ақпараттық технологиялары жасақталып шықты. Бұл кезеңде портативтік компьютерлер, графиктік операциялық жүйелер, мультимедиа жүйесі, гипермәтін, объектілі-бағдарлау технологиялары пайда болды. Телекоммуникация адамдар арасындағы өзара қарым-қатынас құралына айналды. Қашықтықтан оқыту, автоматтандырылған офистер, өнімнің бүкіләлемдік каталогтары енгізілді. Бұл кезең ақпараттық қоғам кезеңімен сипатталады.
Білім беруді ақпараттандырудың даму кезеңдері. Оқу процесіне есептеуіш техникалар мен компьютерлік техникалар құрылғыларын енгізу мен оны қолдануға талдаулар жүргізу арқылы білім беруді ақпараттандыруды шартты түрде 3 кезеңге бөлуге болады: білім беру процесін электроникаландыру, компьютерлендіру және ақпараттандыру.
1-кезең білім беру үрдісін электроникаландырумен сипатталады. Техникалық мамандықтағы студенттерді электрондық және есептеуіш техника құрылғыларын енгізу 50-жылдардың аяғы мен 60 жылдардың басында жүргізілсе, ал гуманитарлық мамандықтағы студенттер үшін 60-жылдардың аяғы мен 70-жылдардың басында жүргізілді. Мұнда алгоритмдеу мен программалау негіздерін, алгебра логикасының элементтері мен ЭЕМ-да математикалық модельдеу бөлімдерін оқыту қарастырылды. Аталған кезеңде алгоритмдік ойлау қабілетін дамыту, программалау тілдерін меңгерту және есептегіш-логикалық алгоритмдер арқылы ЭЕМ-да жұмыс жасау дағдыларын игерту сияқты әрекеттер студенттердің білімі мен біліктілігін дамытып, қалыптастыруға игі әсерін тигізді.
2-кезең білім беру үрдісін компьютерлендірумен сипатталады.
3-кезең білім беруді ақпараттандырумен сипатталады.
Білім беруді ақпараттандыру - бұл ақпараттық-коммуникациялық технологияның құралдарын білім беру саласына қолданудың методологиялық және тәжірибелік құндылықтарын зерттеп, оқыту мен тәрбиелеудің психологиялық және педагогикалық мақсаттарына бағыттап қамтамасыз ету процесі. Бұл процесс мына бағыттар бойынша жетілдіріледі:
білім беру жүйесінің басқару механизміндегі ғылыми-педагогикалық ақпараттар мен ақпараттық-әдістемелік материалдарды автоматтандыру арқылы оның қолданылу аясын жетілдіру және басқару ісіне коммуникациялық желілерді қолдану;
ақпараттық қоғам жағдайында жеке тұлғаның даму бағыттарының міндеттерін негізге ала отырып, оқытудың мазмұнын, әдістері мен оны ұйымдастыру формаларын таңдау мен оның методологиясын жетілдіру;
үйренушінің интеллектуальдық қабілетін дамытуға, өздігінен білім алуға, түрлі ақпараттарды өздігінен өңдеу сияқты әрекеттерге бағытталған оқытудың әдістемелік жүйесін ақпараттық-коммуникациялық технология арқылы құру;
үйренушінің білім деңгейін бағалау мен бақылау әдістерін талдау бағытында компьютерлік тестілеуді құру мен оны қолдану.
Енді Қазақстан мектептерінде ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың даму тарихына тоқталайық. Бұл кезең 1997 жылы 22 қыркүйекте Елбасының өкімімен қабылданған Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың мемлекеттік бағдарламасының енуімен тығыз байланысты. Міне, осы уақыттан бастап мектептерді компьютерлендіру үрдісі басталды.
Қазақстан Республикасы орта білім беру жүйесін 1997-2002 жылдары ақпараттандару бағдарламасы 5 кезеңге бөлінген, атап айтқанда:
Бірінші кезеңде (199798 жылы ) қала мен аудан орталықтарындағы базалық мектептер жабдықталанады.Білім беруді басқарудың ақпараттық жүйесін жасау жұмыстары басталды, компьютерлік оқу бағдарламалары жасалды, білім берудегі жаңа технологиялардың аймақтық орталықтарын кеңейту және нығайту көзделеді.
Екінші кезеңде (199899 оқу жылдары) орта мектептерді компьютермен жабдықтау жұмыстары басталды.
Үшінші кезеңде (19992000 оқу жылдары) барлық орта мектептерді компьютермен жабдықтау жұмыстары аяқталды.
Төртінші кезеңде (200001 оқу жылдары) барлық негізгі мектептер компьютермен жабдықталынды.
Бесінші кезеңде (200102 оқу жылдары) мектептердің басқа түрлері, негізінен бастауыш мектептер компьютермен жабдықталынды. Білім беру саласын ақпараттық басқару жүйесімен қамтамасыз ету жұмыстары аяқталды.
Мектептегі білім беру жүйесін есептеу техникасымен жабдықтау үшін модульдік көзқарасқа негізделген жүйелік тәсілдердің бірін пайдалану ұсынылады. Ол түрлі және шағын типтегі мектептердің көптігін ескеруге мүмкіндік береді.
Мектептер өзіне сәйкес модульмен жабдықталады. Әр мектеп болашағы бар модульге жақындау мақсатаныда деңгейі мен типіне байланысты мектеп құрылымы талаптарнына сай қамтамасыз етіледі.
Барлық мектептер өзіне сәйкес модульдармен қамтамасыз етілген, оның әрқайсысы мектеп құрылымының типі мен деңгейіне қарай, келешектегі модульге жету мақсатындағы қажеттілігін өтейді.
Модульдік жүйеге сәйкес орта мектептер 4 типті модульдегі компьютерлік сыныптармен жабдықталған:
1-2 модуль орта мектептердің бастауыш сатысна арналған,
1-10 модуль орта мектептің жоғары сатысына арналған,
1-14 модуль орта мектептің жоғары сатысына арналған.
Білім беру жүйесіндегі компьютерлерді жаңартып, толықтырып отыру- білім беру жүйесін ақпараттандырудағы негізгі мәселе болып табылады.
Соңғы жылдары ақпараттық және коммуникациялық технологиялар саласында ауқымды ілгерілеу байқалып отыр, соның нәтижесінде бір кезде шыққан компьютерлік жабдықтар, одан да дамытылған коипьютерлермен алмасып және олар басқа да технологияларға қосылып жатады. Ақпараттық супермагистральдардың пайда болуы, компьютерлеу үрдісін сын көзбен қайта қарауды талап етеді.
Білім беруді ақпарттандырудың маңызды факторы Интернетке шығу болып саналады. Қазіргі уақытта мектептердің 89%-і, оның ішінде ауыл мектептерінің 86%-і Интернет желісіне әлдеқашан қосылған.Алматы қаласының (100%), Солтүстік Қазақстан облысы (98%), Атырау облысының (96%) мектептері алда келеді. Мемлекет мектептерге телефон орнатуды одан әрі жоспарлап отыр. Мектептерге телефон орнатудың шекті мүмкіншілігі 83%-ті құрайды. Осы жағдайларға мектептер үшін әлемдік практикада кеңінен қолданылатын, серіктік интернет-картты сатып алу өзекті болып саналады.
Интернеттің электрондық поштаның, өзіндік құны төмен халықаралық телефондық қызметтің, ұшқыр телефонның және электрондық конференцияның таралуымен әлемде айтарлықтай өзара байланыс орнады.
Білім беруде халықаралық кірігу болып жатыр. Білім берудің дамуының маңызды сипаты оның ауқымдылығы болып саналады. Бұл сипат, қазіргі әлемдегі кірігу үрдісінің бар екендігі, мемлекетер арасындағы қоғамдық өмірдің әр түрлі салаларындағы қарқынды өзара әрекеттерден көрініс табады. Білім беру ұлттық басымдылық санаттан әлемдік басымдылық санатқа өседі.
Қазақстанның әлемдік нарықтағы түйінді бәсекелестік артықшылығы жоғары білікті, ұшқыр ойлы адамдық байлық болцы тиіс, сонымен қатар тұрақты түрде жаңашылдықты енгізу.
Ақпараттарды жеткізу жылдамдығы - нақты модемнің және жеткізуші құрылғылардың сипаттамаларымен, күн райының жағдайларымен және қызмет көрсету жеделдігімен анықталады.
Қашықтан оқыту (ҚО) бұл - оқу материалын жеткізіп беру үшін, оны өз бетімен оқып білу үшін, оқыту үрдісі білім беру мекемелерінің нақты орналасуына тәуелді болмаған кезде оқытушы мен оқушы арасында ақпарат алмасуды ұйымдастыру үшін пайдаланылатын дәстүрлі және жаңа ақпараттық-қатынастық технологиялардың кең спектрін пайдалануға негізделген оқытудың аралас формасы.
Қазақстанда ҚО жүйесін құрудың ерекше өзектілігі - бүгін тұтас бірқатар факторлармен шартталған.
Үздіксіз білім беру тұжырымдамасының дамуы, оны практикада жүзеге асыруға ұмтылу - қоғамда үлкендердің білім алу мәселесін асқындырды. Статистикалық мәліметтер бойынша Қазақстанда 2 миллионнан артық адамды кәсіптік қайта дайындау қажет болып отыр және бұл сан жыл сайын артып келеді.
Бұрындары қалыптасқан сырттай оқыту жүйесі де қойылған мақсаттар мен міндеттерді қанағаттандырмайды, өйткені өндіріс тарапынан да, оқитындардың тарапынан да өзіне қосымша шығынды ілестіріп келеді.
Кең аймақты және ғылыми-техникалық орталықтары ірі қалаларға шоғырланған Қазақстан үшін қашықтан оқыту өте қажет. Республиканың 70%-дан артық мектептері ауылдық болып саналады, олардың жартысынан астамы жинақы шағын мектеп.
Бұл мектептерден қадрдың кетуі мен жетіспеушілігі, мектептің оқу ресурстарының әлсіз әдістемелік жасақталушылығы, қазіргі заманғы ақпараттық-қатынастық технологиялар негізінде қоғамды ақпараттандыру жағдайларында өз бетімен білім алу жолын анықтаушы мектептің оқушылары мен педагогтарының ақпараттық мәдениетінің жеткіліксіз қалыптасушылығы байқалады.
Қашықтан оқытудың серіктестік арнасы бұл - оқушылардың ой-өрісі мен білімін кеңейтетін оқытудың жаңа балама формасы.
Жоба РБАО-ның негізінде жасалынды. ОЛ 2001 жылы ЮНЕСКО БАТИ ат салысқан Батыс Қазақстанның 3 ауылдық мектебі мен Шығыс Қазақстанның 3 мектебі "ҚР ауылдық мектептеріне арналған ҚО"жобасының жалғасы болып саналады. ҚОСА 2002 жылы тамызда іске қосылды.
ҚОСА-ның міндеті - Қазақстанның алыс аудандарындағы ауыл мектептері үшін бейнеөнімдерді тарату болып саналады. Педагогикалық технологияға сәйкес ҚОСА арқылы қашықтан оқытуды жүзеге асырудың негізігі құралдары түрлі ақпараттар мен оқу фильмдері болып саналады.
Жобаның ғылыми-әдістемелік жасақтамасын РБАО жүзеге асырады. Ал хабарлаудың техникалық жасақтамасын "КАТЕЛКО" ЖАҚ-ты жүзеге асырады: күніне 2 сағат, аптасына 10 сағат , айына 40 сағат. Серіктестік арнасын антеннаға қосудың бір жолғы құны 128 999 теңге + 1899 теңге айлық абоненттік төлемі.
2 ғылым докторы, 5 ғылым кандидаты, 3 аспирант пен ізденуші, озық мектептердің директоры мен оқу меңгерушісі , Алматы қаласы оқу мекемелерінің жоғары санатты мұғалімдері редактор-авторлар болып саналады.
Бағдарлама бойынша 450 бірлік бейне әзірленді. Барлық бағдарламалар қазақ жіне орыс тілдерінде шығады. Бағдарламалар тек оқушыларға ғана емес, сондай-ақ педагогиканың соңғы жетістіктерін пайдаланатын әдістемелік көмек түрінде мұғалімдерге де арналған. Бүгінгі таңда ҚОСА-да алты облыстан 1420 мектеп қамтылған. Олар: Павлодар, Маңғыстау, Қызылорда, сондай-ақ Батыс Қазақстан, Оңтүстік Қазақстан және Шығыс Қазақстан облыстары.
Мектеп бағдарламасының негізінде әр түрлі пәндер бойынша оқу бейнефильмі әзірленеді, оның тақырыпты қызықты және көлемді етуге мүмкіндік беретін қосымшы ақпараттары бар. Көрнекті Қазақстан жазушыларының өмірі мен шығармашылығына арналған қазақ әдебиетінің сабақтары мұражайларда түсіріледі. Орыс әдебиетінің сабақтары музыкалық-поэтикалық модель бейнесі ретінде әзірленеді. Қазақстан тарихы бойынша, сабақтарды әзірлеу үшін тарихи ескерткіш орындарына барады. Ауыл мектептері үшін физика, химия мен биология пәндері бойынша кең тараған зертханалық жұмыстар қажетті болып саналады.
Біздің арна заман ағысынан қалыспай келеді және ынтымақтастыққа шақырады. Біздің Республиканың қазіргі заманғы міндеті табанды түрде жас ұрпақ тәрбиелеу. Оқу телекөрінісін пайдалану білім беру ауқымын кеңейтугн мүмкіндік береді. Бағдарламалар мен бейнесабақтар ойлаудың креативтілігін, әлемді түйсініп ұабылдау бейнелілігін , әлемдік кеңістікте болып жатқан күрделі үрдістерді түсінудің көлемділігін арттрады да, өз кезегінде біздерге дамудың жоғары деңгейлі жас ұрпағын тәрбиелеу үмітін береді.
Ал соңғы уақытта қазақстанның көптеген мектептері мультимедиялық кабинеттермен қатар интерактивтік тақтамен де жабдықталып жатыр. Олай болса, болашақта ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктері тек информатика пәнінде ғана емес барлық пәндерді оқытуда жетекші күш болатындығымен анықталып отыр.
1.3 Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне енгізудің тұжырымдамалық негіздері
Компьютерлiк технологияны оқыту үрдісінде пайдалану барысында оқушылардың танымдық белсендiлiгiн арттырудың ғылыми-теориялық негiздемесiн педагогика ғылымдарының докторы, профессор Ж.А.Қараев ұсынды.
Ендi оқытудың компьютерлiк технологиясы деген не атты сауалға тоқталайық. Қазiргi уақытта оқытудың компьютерлiк технологиясының бiрнеше анықтамасы бар. Соның бірі - И.И.Мерхель берген анықтама бойынша, оқытудың компьютерлiк технологиясы (ОҚТ) дегенiмiз оқушының өз бетiнше таным қызметiн, оқытуды оқу үрдісiн басқаруды жеделдетуге бағытталған әдiстемелiк, психологиялық-педагогикалық бағдарлама, техникалық және ұйымдастыру құралдарының жиынтығы.
Ж.А.Қараевтың пайымдауынша, компьютерлiк технологияны оқу үрдісіне пайдалану барысында оқушының өз бетiмен атқаратын қызметi мына формула бойынша өрнектеледi: Оқ = ӘБН+ОӘ+Ан+Тә+ТҮЗә, мұндағы ӘБН - әрекеттiң бағдарлық негiзi, ОӘ - орындаушылық әрекетi, Ан - аралық нәтиже, Тә - тексеру әрекетi, ТҮЗә - түзету енгiзу әрекетi.
Оқушыда аталған әрекеттердi орындай бiлу дағдысын қалыптастыру оқытуды өзiндiк оқуға айналдырады.
Жоғарыдағы аталған ғалымдардың (Т.И.Шамова, Г.И.Щукина және т.б.) жұмыстарына талдау жасай отырып, оқытуда оқушылардың танымдық белсендiлiгiнiң оңтайлы деңгейi оның танымдық iс-әрекетiн арттыру шарттарын қанағаттандырғанда ғана жүзеге асыру мүмкiн болатыны анықталған:
оқушыны нақтылы iске байланысты танымдық қажеттiлiктi қалыптастыру мен орнықты танымдық қызығушылыққа тәрбиелеу;
оқушыны ақпаратты қайта өңдеуге байланысты интеллектуалдық және өздiгiнен жоспарлау, ұйымдастыру мен бақылауды жүзеге асыру дағдыларын қалыптастыру;
компьютердi оқыту үрдісiне пайдалануда оқушылардың әрқайсысын оқытуға белсендi түрде қатыстыру.
Аталған мәселелер оқыту үрдісiнде компьютерлiк технологияны пайдалануда оқушылардың танымдық белсендiлiгiн арттыруға байланысты зерттелген. Бiрақ информатика пәнiн оқытуда, сыныптан тыс сабақтарды ұйымдастыру және информатика мен басқа пәндердi сабақтастырып оқытуда оқушылардың өзiндiк танымдық iс-әрекетiн арттыру мәселелерi осы уақытқа дейiн ғылыми түрде зерттелмеген тың мәселелердiң бiрiне енiп отыр. Сондықтан бұл мәселе қарастырылып отырған мәселенің көкейтестiлiгiн одан әрi арттыра түседi.
Ғалымдардың айтқан пiкiрлерiне сүйене отырып, бiз оқушының өзiндiк танымдық iс-әрекетi деп олардың компьютерде жұмыс iстеу барысында өздiгiнен жоспарлау, бағдарлау, тексеру және қорытынды жасау сияқты шығармашылық ойлау қабiлетiн талап ететiн әрекеттер тiзбегiн түсiнемiз.
Осы айтқан тұжырымға сай оқушының өзiндiк танымдық iс-әрекетiн арттыруда мұғалiмнiң жасайтын жұмысының мақсаты оқушының шығармашылық қабiлетiн дамытуға байланысты болатынын жүргiзiлген практикалық жұмыстар нәтижесiнде, яғни төмендегi мәселелер негiзiнде анықтадық:
өтiлген материал мен өтiлетiн материалдың арасындағы байланысты әр түрлi мысалдар беру арқылы оқушының бiлiмiн толықтыру;
оқушының өзiндiк жұмысын ұйымдастыру мақсатында олардың оқыту үрдісiндегi белсендiлiгiн арттыру;
оқушыға берiлетiн теориялық бiлiмдi күнделiктi өмiрмен байланыстыра оқыту арқылы өз бетiмен бiлiм алып, бiлiм деңгейлерiн кеңейту дағдыларын қалыптастыру;
оқушының шығармашылық қабiлетiн компьютердiң көмегiмен дамытуға мүмкiндiк беретiн практикалық бiлiм дағдыларымен қамтамасыз ету.
Ақпараттық бірліктердің білімге айналуы әлемнiң жүйелiк-ақпараттық бейнесiн оқушылардың шығармашылық қабiлеттерi және құндылық бағдарларын дамыту арқылы қалыптастыруды көздейтiн, адамның дүниетанымының құрамды бөлiгi болып табылатын интеллектуалды дамуын қалыптастырудың қажеттi жолы. Аталған үрдіс адам мен ақпараттық ортаның ("мұғалiм - компьютер - оқушы"; "оқушы - компьютер - оқушы") арасындағы өзара жеке тұлғалық бағыттағы қарым-қатынасты зерттеудi қажет етедi.
Осы процестер мен компьютердiң көпфункционалды мүмкiндiгiнен туындайтын, информатиканың басқа пәндермен сабақтастық байланыстылығын ерекшелейтiн аралық "үрдiс" те бар. Бұл үрдіс орта бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың мемлекеттiк бағдарламасының негiзгi мiндеттерiнiң бiрiне енген. Ал информатиканың синтездеушi мазмұн ретiнде ақпараттық қоғам жағдайында оқушының өзiндiк танымдық қабiлеттерiн дамытуына мүмкiндiк бередi.
Мектеп пәндерiн "гуманитарлық парадигма" тұрғысынан оқытуда және оқу-тәрбие процесiнде компьютерлiк техниканы тиiмдi пайдалануды iске асыруда бiлiм беру жүйесiн технологияландыру маңызды роль атқарады. Сондықтан аталған мәселе оқытудың ақпараттық технологиясының талаптарына сай болуы қажет.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың мақсаты: бiлiм беру
саласында ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін пайдалану және
ақпараттық кеңiстiктi әлемдiк бiлiм беру кеңiстiгiмен
сабақтастыру.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың міндеттері:
- ақпараттық және телекоммуникациялық
техникалық құралдармен қамтамасыз ету;
- ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың мүмкіндіктерін айқындайтын практикалық
шараларды анықтап, жүзеге
асыру;
- оқу-тәрбие процесiне жаңа
ақпараттық технологияны енгiзудi
қамтамасыз ету бойынша ғылыми
-iзденушiлiк және оқу-әдiстемелiк
жұмыстарын жүргiзу;
- мектеп пәндерi бойынша жасақталатын
жалпыға мiндеттi бiлiм стандарттарының және оқу-әдiстемелiк
кешендерiнiң мазмұнын ақапараттық технологияны пайдалану
мүмкiндiктерiмен жетiлдiру бiлiм
берудi басқаруда ақпараттық
жүйенi құру;
- бiлiм беру мекемелерiнiң
қызметкерлерi үшiн программалық-
техникалық құралдарды қамтамасыз
ету және мультимедиялық
программаларды, электрондық
оқулықтарды жасақтау;
- педагог кадрларды жаңа ақпараттық
технологияны өз қызметтерiне еркiн
пайдалана бiлуге дайындау және
жүйелi түрде бiлiктiлiктерiн
көтеру.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың негізгі қағидалары:
- оқыту мен тәрбиелеудiң
жылдамдығы
(интенсификация) ;
- бiлiм мен тәрбиенiң
бiрiздiлiгi;
- қоғамның әрбiр мүшесi үшiн
алынатын бiлiмдер мен
мәлiметтердiң түсiнiктiлiгi;
- жеке тұлғаның интеллектуальдық және шығармашылық
қабiлеттерiн дамыту;
жалпы компьютерлік сауаттылық;
модульдігі.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолдану жағдайында күтілетін нәтижелер:
ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану арқылы бiлiмнiң сапасын көтеру;
ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың мүмкіндіктерін оқу үрдісіне енгізу арқылы білім беру мазмұнын жаңарту;
ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін оқу үрдісіне қолдану саласы бойынша оқушылардың мамандыққа баулу механизмін құру;
біздің еліміздегі және шет елдердегі жинақталған ақпараттық ресурстарға жедел ену;
мультимедиялық электрондық оқулықтарды, виртуальдық лабораторияларды және бақылау программаларын жасақтап, қамтамасыз ету;
отандық білім беру жүйелерін біртұтас әлемдік ақпараттық білімдік кеңістікке ену арқылы сабақтастыру;
білім берудің телекоммуникациялық желілерін құру;
республиканың білім беру мекемелерін басқарудың біртұтас ақпараттық желісін құруға негіздеп, білім берудің басқарудың ақпараттық желісін құру.
1.4 Оқыту процесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану
Қазіргі ақпараттық технологияларды жалпы білім беруде пайдалану мәселесі ерекше маңызды бірқатар сұрақтар тудырып отыр.
Оқыту процесінде ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдануда мұндай мәселелерді шешу көп жағдайда мұғалімдердің жоғары даярлығына байланысты болады. Ақпараттық және коммуникациялық технологияны пайдалануда кәсіптік дайындықты қалыптастыру үшін ең алдымен педагогикалық жоғарғы оқу орындарындағы оқыту мен білім алуға назар аудару қажет. Атап айтқанда, оқыту процесін ақпараттандыруда педагог кадрлардың дайындығына назар аудару маңызды мәселе болып отыр. Қазіргі зерттеулердің көрсеткеніндей оқыту процесінде оларды жан-жақты әрі мақсатты пайдалануын тежейтін ең басты себептің бірі - білім берудің ақпараттық құралдары мен мұғалімдердің жұмыс істеуінде қажетті даярлығының жоқтығы. Сондықтан қазіргі ақпараттық технологияны пайдаланудағы ең өзекті міндет - мұғалімнің кәсіптік дайындығын қалыптастыру болып отыр. Бұл міндетті оқыту - тәрбиелеу процесін жетілдіру үшін олардың мүмкіншіліктерін педагогикалық мақсатқа пайдалану арқылы шешуге болады. Мемлекеттік стандартта жоғарғы педагогикалық білім дипломын иеленуші маман біркелкі мамандану мінездемесіне білімге икемді және әдетіне сай айқындылыққа ие болуы тиіс. Бұдан басқа мемлекеттік стандартта даярлық пәндерінің тізімі бар, осы пәндерге лайық білім болуы қажет.
Ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдануда мұғалім даярлығының қажеттілігі екі пән бойынша - Информатика жалпы білімдік блокта және Педагогика теориясы, жүйесі және технологиясы педагогтік (жалпы кәсіптік) блокта, қазіргі кездегі бар білім стандартында көрініс тапқан. Жалпы білім беру пәні блогының оқыту жоспарына Информатика пәні кіреді. Мұнда жалпы информатика курсын және ақпараттық технологияларды нақты мамандығына мән бермей-ақ оқу ұйғарылған. Осы курстағы педагог мамандардың барлығына бұл стандарттың мазмұны бірдей деп стандартта анықталған. Атап айтқанда бұл ұсынылған курс оқыту мекемесін басқару және оқыту процесінде ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдануға байланысты сұрақтарды қарастырмайды. Сонымен бірге мұғалім қызметінің әдістемесін үйренуге ақпараттық және коммуникациялық технологияны пайдалану айтылмаған. Педагогикалық жоғарғы оқу орындарындағы жалпы білімдік информатика курсы бұл жағдайда мектептегі информатика курсының негізгі мағыналық ізін жалғастырады.
Информатика пәні саласынан фундаментальды білімді меңгеру, мұнда барлық ақпараттық білім - ақпараттар ресурсының типі, ақпараттар қызметінің түрлері, компьютер техникасының жұмыс істеу принципі, алгоритм, ақпараттық модельдеу және ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдану қамтылады. Осы білімдер жиынтығын қазіргі кезде қазіргі адамның мәдениеті ретінде қарастырылады да ақпараттық мәдениет деп атайды. Бұдан басқа ақпараттық мәдениетке негізгі ақпараттық технологияларды: мәтіндік өңдеуді, сандық және графикалық ақпаратты, базалық көрсеткіш пен жұмыста және электронды кестелерді, телекоммуникация негіздерін үйреніп, меңгеруді жатқызады.
Жоғарыдағы аталған ақпараттық және коммуникациялық технология жан-жақты қолданысқа ие, мамандардың түрлі кәсіптік саласында қолдануына және адамның ақпараттық қызметінің негізгі түрлерінде қамтамасыз етілген - жинау, өңдеу, ақпарат алмасу, ақпаратты сақтау және т.с.с. Жан-жақты қолданыстағы ақпараттық және коммуникациялық технология құралы әмбебап (универсальный) деп аталады.
Бағдарланған ақпараттық және коммуникациялық технология құралы да кең қолданыс табуда, атап айтқанда, нақты пән саласында қолдануға арналған - математика, физика, биология, филология және т.с.с. Мысалы, оларға әртүрлі ақпараттық және коммуникациялық технология құралын жатқызуға болады. Пәндер саласындағы ақпараттық модельдеу олардың ерекшелігін көрсету үшін, жаратылыстану ғылымындағы тәжірибелердің нәтижесін өңдеу және ұйымдастыру құралы ретінде және т.с.с. Бағдарланған ақпараттық және коммуникациялық технология құралын меңгеру пәндер блогында мемлекеттік стандартта орын алуы тиіс.
Педагогикалық теория, жүйе және технология пәнінің мемлекеттік стандартының психо-педагогтік блогында ақпараттық және коммуникациялық технологияны білім беруде қолдануға болатындығы айтылған.
Бұдан басқа, мемлекеттік стандарттың еш жерінде нақты оқу құралдарын оқытуда ақпараттық және коммуикациялық технологияны пайдалану қарастырылмаған.
Көптеген зерттеуші ұстаздар кәсіптік қызметінде ақпараттық және коммуникациялық технологияны пайдалануға даярлаудың құрылымы мен мазмұнында өз бағдарларын ұсынуда.
М.П.Лапчик информатика және ақпараттандыру білім саласында педагогикалық жоғарғы оқу орындарының оқыту жоспарына келесі пәндерге негіздеп даярлауды кіргізуді ұсынады:
Жалпы кіріспеде информатиканы жалпы ғылыми пән дәрежесіне қосады;
Информатика нақты пәндер үшін қосымша құрал сияқты. Осы ауқымда арнайы даярлау пәндік блоктың стандартына қосылады;
Педагогикалық информатика элементтері және компьютерлік технологияны оқу, білім беру пәндері технологиясының бір түрі ретінде психо-педагогикалық блоктар стандартының құрамдас бөлігі болуы керек.
М.П.Лапчик жоғарғы педагогикалық білім жүйесіндегі маман даярлау стандартын бакалавр даярлау стандартымен салыстырып зерттеген.
Оқыту әдістемелік бірлестіктің жоғарғы педагогикалық білімді ақпараттандыру материалдарында педагогтардың ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдануын ұйымдастырып оқытуға түрліше ұсыныстар бар.
Ғылыми-әдістемелік оқулықтарының талдауында, педагог кадрлардың кәсіптік қызметінде ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдануға даярлау төрт бағытта қарастырылған. Ақпараттық және коммуникациялық технология құралдарын бөлу мүмкіндігіне сай пайдалануда әмбебап ақпараттық және коммуникациялық технология құралы түрлі кәсіптік салада мамандардың қолданысында және адамның негізгі ақпараттық қызмет түрлерін орындауда маманданған нақты пәндік саланың өзгешелігі үшін атаулық белгі көрсеткішіне сай қолданылады. Бұдан басқа қолданыстағы мұғалім даярлау құрылымында жалпылай ақпараттық және коммуникациялық технология құралын пайдалануын жеке қарастырып адамның ақпараттық қызметін педагогикалық қызметке байланыссыз, мұнда ақпараттық және коммуникациялық технология құралы актуалды-ақпараттық технология құралы ретінде пәндік білім саласын зерттеу жұмыс құралы үшін пайдаланылады. Сонымен бірге білім беруде ақпараттық және коммуникациялық технология құралын қолдану ұстаз қызметінде - оқыту және оқыту процесін ұйымдастыру ретінде пайдаланады.
Бірінші бағыттағы мұғалім дайындығы - ақпараттық және коммуникациялық технологияның ортақ негізін оқыту, әдетте мұны ақпараттық мәдениет деп атайды. Қазіргі адамның жалпы мәдениетінің бөлігі ретінде қарастырады.
Ақпараттық мәдениет саласына даярлық негізінен орта білім мектептерінде өтілуі тиіс. Қазіргі кездегі жоғарғы оқу орындарындағы ақпараттық және коммуникациялық технология курсының міндеті: студенттердің білімінің орта мектептегі алған білімдерінің толығып - толысуына арналған. Жалпы білім беру блогының оқыту жоспарында ақпараттық және коммуникациялық технологияның орны бар.
Болашақта ақпараттық және коммуникациялық технология әрбір адамның күнделікті құралына айналғанда жоғарғы оқу орнында жалпы білім беруде ақпараттық және коммуникациялық технология курсын қажет етпейді.
Екінші бағыт бойынша ақпараттық және коммуникациялық технологияны білу, ерекше пәндік сала үшін мұнда оқытушы мамандығына сәйкес болуы керек. Нақты пәндік салада ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдану курсы таңдалған мамандықтың негізгі курсымен тығыз байланыста болуы керек және пәндік блоктың оқыту жоспарынан орын алуы керек. Курстардың мазмұны студенттердің мамандық негізіне байланысты. Гуманитарлық мамандық студенттері үшін ақпараттық және коммуникациялық технологияның пәндік курсы негізінен ақпараттардың мәтіндік өңделу құралына арналған.
Ақпараттық және коммуникациялық технология (ақпараттық ресурстарды жинау, өңдеу, алмасу технологиясы)
Педагог кадрларды даярлауда ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолданудың мазмұны
Жалпы қолданыстағы АКТ
Жалпы білім беру блогының тәртібі мен пәнді даярлау тәртібі
Білім беруде АКТ қолдану
Жалпы кәсіптік блок тәртібі
Әмбебап АКТ
Жалпы білім берудегі Информатика курсы
Әмбебап АКТ
Педагогикалық Таңдау курсы:
теория, жүйе, Мультимедиялық
технология оқыту жүйесі,
Мұғалім іс- Білім беруде
әркетінде АКТ компьютерлік желіні
қолдану қолдану
Арнайы нақты пән саласындағы АКТ
Міндетті курстар және пәнді даярлау тәртібінің блогын таңдау
Арнайы АКТ нақты пәнді оқытуда
Пәнді оқыту Таңдау курсы
әдістемесі
Ақпараттық және коммуникациялық технология (ақпараттық ресурстарды жинау, өңдеу, алмасу технологиясы)
Педагог кадрларды даярлауда ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолданудың мазмұны
Жалпы қолданыстағы АКТ
Жалпы білім беру блогының тәртібі мен пәнді даярлау тәртібі
Білім беруде АКТ қолдану
Жалпы кәсіптік блок тәртібі
Әмбебап АКТ
Жалпы білім берудегі Информатика курсы
Әмбебап АКТ
Педагогикалық Таңдау курсы:
теория, жүйе, Мультимедиялық
технология оқыту жүйесі,
Мұғалім іс- Білім беруде
әркетінде АКТ компьютерлік желіні
қолдану қолдану
Арнайы нақты пән саласындағы АКТ
Міндетті курстар және пәнді даярлау тәртібінің блогын таңдау
Арнайы АКТ нақты пәнді оқытуда
Пәнді оқыту Таңдау курсы
әдістемесі
Сурет 1. Педагог мамандардың кәсіптік іс-әрекетінде ақпараттық технологияны пайдалануға даярлау құрылымы.
Жаратылыстану ғылымы мамандары үшін ақпараттық модельдеу және әдістемелік өңдеуге көптеген орын бөлуі мүмкін. Бакалавр біліміне даярлау стандарты Ақпараттық модельдеу курсын пәндік блокқа кіргізеді. Сондай - ақ арнайы ақпараттық және коммуникациялық технологияның таңдаулы курсы болуы мүмкін.
Үшінші бағыт шеңберінде оқытушы жалпы теория мен ақпараттық және коммуникациялық технология құралының кәсіптік педагогикалық қызметінде пайдалану әдістемесін беруі тиіс. Мемлекеттік стандартта педагогикалық жоғарғы оқу орындары үшін қазіргі сұрақтар шеңбері Педагогикалық теория, жүйе және технология пәніне енгізілген.
Бірақта ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдану әдістемесі осы технологиялардың экспоненциялдық даму күшіне сай осы саланың оқыту тиімділігін көтеруіне орай психо - педагогтық блокта жеке пән ретінде ерекше орында тұруы тиіс. Осы мәліметтегі сұрақтар шеңбері курстың мазмұнына енуі, ұстаздың кәсіптік қызметінде ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдану саласын ашады. Белгілі болғандай курс өте жан - жақты болуы тиіс. Студенттердің мамандануына қарамастан, қашанда бірқатар теориялар және технологиялар оқытушылардың барлық пәндерінде қолдануына болады. Оқыту жоспарында курс психо - педагогикалық блокта орын алуы керек. Бакалавр біліміне даярлау стандартында мұндай курс Білімдегі жаңа технология деп аталады. Бұдан басқа бакалаврлар даярлау стандартында ЕТ кабинетінде жаттығу практикумы бар, мұнда студенттер оқыту құралдарын жетілдіруге машықтанып және өз мамандықтарына сай ЖАТ пайдалана отырып сабақ өткізеді. Қазіргі жаңа ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдануды таңдау курстарында тереңдетіп оқытуды қарастыруы мүмкін.
Төртінші бағыт оқыту процесінде арнайы бағдардағы оқытылу пәніне ақпараттық және коммуникациялық технология құралын пайдалануды дайындыққа енгізу. Бұл сұрақтар шеңберінде біздің ойымызша курс ауқымында пәнді оқыту әдістемесінде қарастырылуы тиіс. Мысалы, болашақта шет тілі әдістемесін меңгеруде автматты аудару құралын пайдаланбай айналып өту мүмкін емес, математика әдістемесі курсын оқытуда символдық алгебра әдістеме пакетін қолдану және автоматты есептеуіш орын алары сөзсіз, физиканы оқыту әдістемесі аумағында физикалық тәжірибелерді компьютерлік модельдеу қарастырылады және т.с.с.
Өкінішке орай көптеген мамандар нақты пәндердің әдістемесін оқытуда ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдану саласында даярлығы жеткіліксіз.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың мақсаты:
бiлiм беру
саласында ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін пайдалану және
ақпараттық кеңiстiктi әлемдiк бiлiм беру кеңiстiгiмен
сабақтастыру.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың міндеттері:
ақпараттық және телекоммуникациялық
техникалық құралдармен қамтамасыз ету;
ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың мүмкіндіктерін айқындайтын практикалық
шараларды анықтап, жүзеге
асыру;
оқу-тәрбие процесiне жаңа
ақпараттық технологияны енгiзудi
қамтамасыз ету бойынша ғылыми
-iзденушiлiк және оқу-әдiстемелiк
жұмыстарын жүргiзу;
мектеп пәндерi бойынша жасақталатын
жалпыға мiндеттi бiлiм
стандарттарының және оқу-әдiстемелiк
кешендерiнiң мазмұнын ақапараттық
технологияны пайдалану
мүмкiндiктерiмен жетiлдiру бiлiм
берудi басқаруда ақпараттық
жүйенi құру;
бiлiм беру мекемелерiнiң
қызметкерлерi үшiн программалық-
техникалық құралдарды қамтамасыз
ету және мультимедиялық
программаларды, электрондық
оқулықтарды жасақтау;
педагог кадрларды жаңа ақпараттық
технологияны өз қызметтерiне еркiн
пайдалана бiлуге дайындау және
жүйелi түрде бiлiктiлiктерiн
көтеру.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың негізгі қағидалары:
- оқыту мен тәрбиелеудiң
жылдамдығы
(интенсификация) ;
- бiлiм мен тәрбиенiң
бiрiздiлiгi;
- қоғамның әрбiр мүшесi үшiн
алынатын бiлiмдер мен
мәлiметтердiң түсiнiктiлiгi;
- жеке тұлғаның интеллектуальдық және шығармашылық
қабiлеттерiн дамыту;
жалпы компьютерлік сауаттылық;
модульдігі.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолдану жағдайында күтілетін нәтижелер:
ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану арқылы бiлiмнiң сапасын көтеру;
ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың мүмкіндіктерін оқу үрдісіне енгізу арқылы білім беру мазмұнын жаңарту;
ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін оқу үрдісіне қолдану саласы бойынша оқушылардың мамандыққа баулу механизмін құру;
біздің еліміздегі және шет елдердегі жинақталған ақпараттық ресурстарға жедел ену;
мультимедиялық электрондық оқулықтарды, виртуальдық лабораторияларды және бақылау программаларын жасақтап, қамтамасыз ету;
отандық білім беру жүйелерін біртұтас әлемдік ақпараттық білімдік кеңістікке ену арқылы сабақтастыру;
білім берудің телекоммуникациялық желілерін құру;
республиканың білім беру мекемелерін басқарудың біртұтас ақпараттық желісін құруға негіздеп, білім берудің басқарудың ақпараттық желісін құру.
1.5 Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне енгізудің дидактикалық негіздері
Қазіргі таңда ақпараттық технологияларды және жаңа білім әдістерін білім жүйесінде кеңінен пайдалану жүзеге аса бастады. Жаңа ақпараттық технологияларды білім жүйесінде қолданудың ең маңызды факторы, негізгі қозғаушы күші адам, сол себепті білім беру саласында білімнің негізгі принциптері жүзеге асырылуы тиіс.
Кез келген елдің даму деңгейі әлемдік жаңа технологияларды қолдану деңгейімен өлшенетіні белгілі. Информатика негіздері мен ақпараттық технологиялар практика жүзінде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті
Юсуп Б.
Ақпараттық-коммуникациялық технология құралдарымен жұмыс жүргізуге оқушыларды даярлау әдістері
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В011100 - Информатика мамандығы
(күндізгі бөлім, 4 жылдық, 4 курс)
Алматы 2019
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті
Информатика және қолданбалы математика кафедрасы
Қорғауға жіберілді
____ ___________ 2019 ж.
кафедра меңгерушісі
тех.ғ.к., профессор
_____________ Г.И.Салғараева
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Ақпараттық-коммуникациялық технология құралдарымен жұмыс жүргізуге оқушыларды даярлау әдістері
5В011100 - Информатика мамандығы бойынша
(күндізгі бөлім, 4 жылдық, 4 курс)
Орындаған Б. Юсуп
Ғылыми жетекшісі,
ф.-м.ғ.к., профессорС.Ә. Исаев
Алматы 2019
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ3
1. АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ОҚУ ҮРДІСІНЕ ЕНГІЗУДІҢ ҒЫЛЫМИ-ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ5
1.1 Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне енгізудің теориялық негіздері5
1.2 Қазақстан мектептерінде ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне енгізудің даму тарихы7
1.3 Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне енгізудің тұжырымдамалық негіздері12
1.4 Оқыту процесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану15
1.5 Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне енгізудің дидактикалық негіздері20
2 АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ ҚҰРАЛДАРЫМЕН ЖҰМЫС ЖҮРГІЗУГЕ ОҚУШЫЛАРДЫ ДАЯРЛАУ25
2.1 Ақпараттық-коммуникациялық технология құралдарымен жұмыс жүргізуге оқушыларды даярлау25
2.2 Мектеп оқушыларының дайындық сапасын арттыру үшін инновациялық технологияларды пайдаланудың моделі29
2.3 Инновациялық технологияларды пайдалану арқылы мектеп оқушыларының дайындық сапасын арттырудың педагогикалық шарттары35
2.4 Физика курсының жарық толқындары бөліміне арналған компьютерлік бағдарламаға шолу47
ҚОРЫТЫНДЫ72
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ73
КІРІСПЕ
Ақпараттық қоғам жағдайында білім беруді ақпараттандыру негізгі мәселелердің біріне айналып отыр. Олай болса, ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін оқу үрдісіне қолданудың негізгі бағыттарын анықтау қажет. Міне, осы аталған мәселелер келесі нормативтік-құқықтық жасақтамаларды шешу бағытында іске асырылады: ҚР-ның "Білім туралы" заңында, "2005-2010 жылдар кезеңінде Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы" стратегиялық құжатында, ал білім беруді ақпараттандыру - мемлекеттік білім беру саясатын жүзеге асырудың маңызды механизмі ретінде бекітілген. Жоғарыда көрсетілген мәселелер Ақпараттық-коммуникациялық технология құралдарымен жұмыс жүргізуге оқушыларды даярлау әдістері атты дипломдық жұмысымыздың тақырыбын ретінде таңдауға мүмкіндік берді.
Мақсаты: ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін оқу үрдісіне қолданудың ғылыми-теориялық негіздемесін және әдістемелік бағыттарын анықтау.
Міндеттері:
ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін оқу үрдісіне қолданудың ғылыми-теориялық негіздемесін жасақтау;
ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін оқу үрдісіне қолданудың тұжырымдамасын жасақтау;
ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың әдістемелік негіздерін жасақтау;
физика курсына ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану.
Компьютерді физика сабағында пайдалану -- орта мектептегі физиканы оқыту жүйесін өзгертеді. Компьютерлік оқытудың мүмкіндіктерін жеткілікті мөлшерде бағалау үшін, компьютерлендіру жағдайларындағы физиканы оқыту әдістерімен ұйымдастыру формасын алу қажет.
Физика сабағында компьютерлік оқытудың ерекшеліктерін анықтау үшін, біріншіден, физиканы оқыту әдістерінің жалпы теориялық ерекшеліктерінен, екіншіден, оқыту кұралы ретінде компьютер құрылымы мен ерекшекліктерін негіздеу қажет. Орта мектепте компьютерді физика сабағында қолдану-оқушылардың информациялық мәдениетін қалыптастыруға, оқытылатын құбылыстар мен процестердің мәнін терең оқып игеруге, компьютер негізінде одан әрі қарай өнімді әдістерімен, іс-әрекет құралдарын қолдануға, психологиялық даярлау және көңіл аударуға мүмкіндік туғызады.
Физика сабағында оқу процесін ұйымдастыру формасы мен әдістемелік сапасының өзгеруі оқытылатын құбылыстардың комплексті орнықтырылатын жүйелік тәсілінің негізінде пайда болады,сыртқы жағдайдың өзгеруіне қарай оқушылардың үйренуі (лабораторияны жаңа аспаптармен және компьютер базасында есептеу құралдарымен жабдықтау, жаңа әдістемелік материалдар жасау) және т.б. қажеттігі туады.
Дәстүрлі жалпы физика курсын информациялық техника элементтерімен байланыстыруға бағыттаса, өзіндік жұмыстар дағдысымен ұштастыру, информацияларды оперативті автоматты өңдеу, оқу бағдарламасының мазмұнын өзгертудегі икемділігі оқыту әдістері мен материалды ұсыну өнімділігін арттырады.
Көптеген жағдайда физика сабағында электрондық техника алдымен мүғалімнің, сонан соң оқушылардың қолданылатын техникалық құралына айналады. Электрондық техникалардың мұндай кұрал ретінде қолданылуы, оның мектепте физика курсында пайдалануға тән ерекшелігі болып табылады.
Егер мектептегі физика курсында компьютерді пайдаланып сабақ өткізудің әдістемелік ерекшеліктері бар болса, информатика мен пән аралық байланыс жүзеге асырылса, онда жасалған әдістеме жоғары сынып оқушыларына физика сабағында компьютер қолданғанда таным белсенділігін, оқу қызметін арттыруға мүмкіндік туғызады және оқу процесінің мотивіне әсер етеді.
1. АҚПАРАТТЫҚ-КОММУНИКАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯНЫ ОҚУ ҮРДІСІНЕ ЕНГІЗУДІҢ ҒЫЛЫМИ-ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне енгізудің теориялық негіздері
Ақпарттық қоғам - бұл саяси, әлеуметтік-экономикалық, қоғамның әрбір мүшесінің кез келген ақпарат көзіне еркін ену қабілетін қамтамасыз ететін ғылыми факторлардың өзара байланысқан жиынтығы.
Ақпараттық қоғамның негiзгi талабы - оқушыларға ақпараттық бiлiм негiздерiн беру, логикалық-құрылымдық ойлау қабiлеттерiн дамыту, ақпараттық технологияны өзiндiк даму мен оны iске асыру құралы ретiнде пайдалану дағдыларын қалыптастырып, ақпараттық қоғамға бейiмдеу.
Олай болса, ақпараттық бiрлiктердiң бiлiмге айналуы әлемнiң жүйелiк-ақпараттық бейнесiн оқушылардың шығармашылық қабiлеттерi мен құндылық бағдарларын дамыту арқылы қалыптастыруды көздейтiн, адамның дүниетанымының құрамдас бөлiгi болып табылатын интеллектуалды дамуды қалыптастырудың бір жолы.
Ақпараттық бiрлiктi қалыптастыру: мектептiң материалдық-техникалық базасына; ақпараттық қоғам саясатының мақсаты мен мiндеттерiне; оқушылардың ақпараттық мәдениетiн қалыптастыру жүйесiне; оқушылардың жас ерекшелiктерi мен меңгеру қабiлеттерiне; педагог мамандардың информатикадан бiлiм деңгейлерiнiң сапасы мен шеберлiктерiне, оқу-тәрбие бағытының ақпараттық қоғам бағытымен өзара байланысына тәуелдi.
Аталған байланыстарды ескере отырып, оқушыларға бiлiм беру жүйесiн ақпараттандыру жағдайында бiлiм мазмұнын талдап беру - бүгiнгi күннiң көкейтестi мәселелерiнiң бiрiне айналып отыр. Бұл мәселенi шешу үшiн бiз оқушы мен мұғалiмнiң және компьютердiң арасындағы өзара қарым-қатынасты анықтап алуымыз керек. Ол оқу үрдісiн: "оқушы мұғалiм, оқушы компьютер, мұғалiм компьютер оқушы"; "оқушы + мұғалiм компьютер"; "оқушы оқушы" кескiні бойынша ұйымдастыруды талап етедi. Аталған кескiндер мектеп пәндерін оқытуда оқушының өзiндiк танымдық iс-әрекетiн қалыптастыруға мүмкiндiк бередi. Информатика пәнiн оқытуда бұл қарым-қатынастың ақпараттық технологияны, модульдеп оқыту технологиясын және деңгейлеп саралап оқыту технологияларын пайдалану барысында жүзеге асырылатыны практика жүзiнде дәлелденiп отыр. Кейiнгi тарауларда бұл мәселе жан-жақты қарастырылады.
Информатиканы оқытудың сапасын арттыру үшiн педагогикалық технологиялардың iшiндегi тиiмдiлерiн таңдап, анықтай бiлу - әрбiр информатика мұғалiмiнiң негiзгi мiндетiне айналуы тиіс. Мұндай жауапты мiндеттi кез келген информатика мұғалiмi орындай алуы үшiн осы сала бойынша олардың бiлiктiлiктерiн көтеруiмiз қажет. Осыдан келіп, әрбiр технологияны информатиканы оқытуда пайдаланып, оның тиiмдiлiгiн анықтайтын тәжiрибелiк жұмыстар жүргiзу қажеттiлiгi туындайды. Аталған қажеттiлiктi шешу үшiн педагогикалық технологияның барлық түрлерiне сипаттама берiп, оны информатика пәнiн оқытудағы мәнiмен байланыстыратындай әдiстемелiк құралдар құрастырылғаны жөн.
Информатикадан бiлiм мазмұнын таңдауда, бiлiм мен бiлiктiлiкке қойылатын талаптарды анықтауда информатика ғылымы саласындағы белгiлi ғалымдар С.А.Бешенковтың, Б.С.Гершунскийдiң, А.П.Ершовтың, В.А.Кайминнiң, А.А.Кузнецовтың Ж.А.Қараевтың, Е.Бидайбековтың, Е.К.Балапановтың, Б.Бөрібаевтың, Н.Ермековтердің т.б. теориялық еңбектерiне сүйенемiз.
Сондай-ақ, жалпы бiлiм мазмұнының қалыптасуы жөнiндегi теориялық мәселелердi түрлi тұрғыдан қарастырған В.В.Краевский, М.Н.Скаткин, В.С.Леднев, И.Я.Лернер еңбектерi және Л.С.Выготский, В.В.Давыдов, Л.Г.Занков, Ю.К.Бабанскийлердiң теориялық еңбектерi басшылыққа алынады.
Аталған ғалымдармен қатар теориялық зерттеулерiмiзде Л.В.Занковтың дамыта оқыту тұжырымдамасын, П.Я.Гальпериннiң ақыл-ой қалыптастыру теориясын, Л.Я.Зорина, И.К.Журавлевтiң оқу пәнi теориясын, М.Д.Зуевтiң, В.П.Беспальконың оқулық жасау теорияларын да басшылыққа алу көзделiп отыр.
Білім беруді ақпараттандырудың психологиялық-педагогикалық негіздерін Ж.А.Қараев, Г.Нұрғалиева, С.Кеңесбаев, Е.Балафанов, А.Тәжіғұлова, Е.Бидайбеков, К.Әбдиев және т.б. қазақстандық педагог ғалымдар жан-жақты зерттеген. Ж.А.Қараев білім беруді компьютерлендіру жағдайында компьютерді оқыту және дидактикалық құрал ретінде қарастырса, ал С.Кеңесбаев білім беруді ақпараттандыру - бұл оқу-тәрбие процесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін жан-жақты қолданудың психологиялық-педагогикалық құралы ретінде қарастырды. Ал Г.К.Нұрғалиева Қазақстан Республикасында білім беруді ақпараттандырудың тарихы және келешегі, қоғамдық тану мәселесінің ғылыми-теориялық және практикалық тұжырымдамасын енгізді. А.Тәжіғұлова мультимедиялық электрндық оқулықтарды жасақтаудың психологиялық-педагогикалық негіздерін ұсынды.
Сонымен, жоғарыдағы аталған мәселелерді негізге ала отырып, оның психологиялық-педагогикалық және дидактикалық негіздерін мына бағытта ұсынамыз:
білім беруді ақпараттандырудың ғылыми-тұжырымдамалық негізін жасақтау;
білім беруді ақпараттандыруды білім мекемелерінің енгізудің оқу-әдістемелік бағдарламаларын жасақтау;
ақпараттық-коммуникациялық технологияны білім беру процесіне қолданудың дидактикалық мүмкіндіктерін жасақтау;
ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу процесіне қолданудың психологиялық-педагогикалық негіздерін оқушының жас ерекшеліктеріне сәйкес жасақтау;
ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану арқылы мамандарды даярлаудың модульдік бағдарламасын жасақтау;
ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану арқалы мамандардың біліктітілігін көтеру және қайта даярлаудың психологиялық-педагогикалық және дидактикалық негіздерін ескере отырып, кезеңдер бойынша даярлаудың оқу бағдарламасын жасақтау;
педагог мамандардың ақпараттық мәдениетін қалыптастырудың ғылыми-тұжырымдамалық негізін жасақтау;
білім беруді басқаруды ақпараттандырудың моделін жасақтау;
білім беру порталын жасақтаудың ғылыми-тұжырымдамалық негізін жасақтап, техникалық моделін ұсыну;
білім беру мекемелерін басқарудың автоматтандырылған жүйесін жасақтау.
1.2 Қазақстан мектептерінде ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне енгізудің даму тарихы
Ақпараттық технология - технологиялық тізбекке біріктірілген, ақпараттық ресурстарды қолдану арқылы ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу, шығару және тарату әрекеттерін қамтамасыз ететін өндірістік және программалық-техникалық құрылғылар мен әдістер жиынтығы.
1-кезең ХХ ғасырдың 60-жылдарының басына дейін жалғасты. ЭЕМ-ның бірінші және екінші буындары да қолданылды. Бұл кезеңнің негізгі сипаттамалық ерекшелігі машиналық кодтарда программалау, блок-кескіндердің пайда болуы, символдық процестерде программалау, стандартты программаларда, автокодтарда, машиналық-бағдарлау және Ассемблер тілдерінде түрлі есептердің шешімін жасақтау.
2-кезең 80-жылдардың басына дейін созылды. Бұл кезеңде миниЭЕМ және үлкен интегральды схемалы ЭЕМ-дар шығарылды. Ақпараттық технологиялардың пайда болу белгісі программалаушы мамандығының еңбегін үнемдеумен сипатталды. Мақсаты - программалау тілінің инструментальды құралдарын жасақтау. Үш режимде жұмыс жасайтын операциялық жүйелердің екінші буыны пайда болды: нақтылы уақытпен, уақыттардың бөлінуі және пакеттік режимде. Жоғарғы деңгейдегі программалау тілдері, қолданбалы программалар пакеті, деректер қорын басқару жүйесі, жобалауды автоматтандыру жүйесі, ЭЕМ-мен қарым-қатынастық сұхбаттық құрылғылар, программалаудың жаңа технологиялары (құрылымдық, модульдік) және глобальды желілер пайда болды. Осы кезеңде Информатика ғылымы пайда болды.
3-кезең 90-жылдардың басына дейін созылды. Бұл кезең екінші ақпараттық революцияның пайда болуымен сипатталды. Ұлттық ақпараттық ресурс - жаңа экономикалық категория пайда болды.
4-кезең ХХ ғасырдың 90-жылдары. Білім беруді автоматтандырудың ақпараттық технологиялары жасақталып шықты. Бұл кезеңде портативтік компьютерлер, графиктік операциялық жүйелер, мультимедиа жүйесі, гипермәтін, объектілі-бағдарлау технологиялары пайда болды. Телекоммуникация адамдар арасындағы өзара қарым-қатынас құралына айналды. Қашықтықтан оқыту, автоматтандырылған офистер, өнімнің бүкіләлемдік каталогтары енгізілді. Бұл кезең ақпараттық қоғам кезеңімен сипатталады.
Білім беруді ақпараттандырудың даму кезеңдері. Оқу процесіне есептеуіш техникалар мен компьютерлік техникалар құрылғыларын енгізу мен оны қолдануға талдаулар жүргізу арқылы білім беруді ақпараттандыруды шартты түрде 3 кезеңге бөлуге болады: білім беру процесін электроникаландыру, компьютерлендіру және ақпараттандыру.
1-кезең білім беру үрдісін электроникаландырумен сипатталады. Техникалық мамандықтағы студенттерді электрондық және есептеуіш техника құрылғыларын енгізу 50-жылдардың аяғы мен 60 жылдардың басында жүргізілсе, ал гуманитарлық мамандықтағы студенттер үшін 60-жылдардың аяғы мен 70-жылдардың басында жүргізілді. Мұнда алгоритмдеу мен программалау негіздерін, алгебра логикасының элементтері мен ЭЕМ-да математикалық модельдеу бөлімдерін оқыту қарастырылды. Аталған кезеңде алгоритмдік ойлау қабілетін дамыту, программалау тілдерін меңгерту және есептегіш-логикалық алгоритмдер арқылы ЭЕМ-да жұмыс жасау дағдыларын игерту сияқты әрекеттер студенттердің білімі мен біліктілігін дамытып, қалыптастыруға игі әсерін тигізді.
2-кезең білім беру үрдісін компьютерлендірумен сипатталады.
3-кезең білім беруді ақпараттандырумен сипатталады.
Білім беруді ақпараттандыру - бұл ақпараттық-коммуникациялық технологияның құралдарын білім беру саласына қолданудың методологиялық және тәжірибелік құндылықтарын зерттеп, оқыту мен тәрбиелеудің психологиялық және педагогикалық мақсаттарына бағыттап қамтамасыз ету процесі. Бұл процесс мына бағыттар бойынша жетілдіріледі:
білім беру жүйесінің басқару механизміндегі ғылыми-педагогикалық ақпараттар мен ақпараттық-әдістемелік материалдарды автоматтандыру арқылы оның қолданылу аясын жетілдіру және басқару ісіне коммуникациялық желілерді қолдану;
ақпараттық қоғам жағдайында жеке тұлғаның даму бағыттарының міндеттерін негізге ала отырып, оқытудың мазмұнын, әдістері мен оны ұйымдастыру формаларын таңдау мен оның методологиясын жетілдіру;
үйренушінің интеллектуальдық қабілетін дамытуға, өздігінен білім алуға, түрлі ақпараттарды өздігінен өңдеу сияқты әрекеттерге бағытталған оқытудың әдістемелік жүйесін ақпараттық-коммуникациялық технология арқылы құру;
үйренушінің білім деңгейін бағалау мен бақылау әдістерін талдау бағытында компьютерлік тестілеуді құру мен оны қолдану.
Енді Қазақстан мектептерінде ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың даму тарихына тоқталайық. Бұл кезең 1997 жылы 22 қыркүйекте Елбасының өкімімен қабылданған Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың мемлекеттік бағдарламасының енуімен тығыз байланысты. Міне, осы уақыттан бастап мектептерді компьютерлендіру үрдісі басталды.
Қазақстан Республикасы орта білім беру жүйесін 1997-2002 жылдары ақпараттандару бағдарламасы 5 кезеңге бөлінген, атап айтқанда:
Бірінші кезеңде (199798 жылы ) қала мен аудан орталықтарындағы базалық мектептер жабдықталанады.Білім беруді басқарудың ақпараттық жүйесін жасау жұмыстары басталды, компьютерлік оқу бағдарламалары жасалды, білім берудегі жаңа технологиялардың аймақтық орталықтарын кеңейту және нығайту көзделеді.
Екінші кезеңде (199899 оқу жылдары) орта мектептерді компьютермен жабдықтау жұмыстары басталды.
Үшінші кезеңде (19992000 оқу жылдары) барлық орта мектептерді компьютермен жабдықтау жұмыстары аяқталды.
Төртінші кезеңде (200001 оқу жылдары) барлық негізгі мектептер компьютермен жабдықталынды.
Бесінші кезеңде (200102 оқу жылдары) мектептердің басқа түрлері, негізінен бастауыш мектептер компьютермен жабдықталынды. Білім беру саласын ақпараттық басқару жүйесімен қамтамасыз ету жұмыстары аяқталды.
Мектептегі білім беру жүйесін есептеу техникасымен жабдықтау үшін модульдік көзқарасқа негізделген жүйелік тәсілдердің бірін пайдалану ұсынылады. Ол түрлі және шағын типтегі мектептердің көптігін ескеруге мүмкіндік береді.
Мектептер өзіне сәйкес модульмен жабдықталады. Әр мектеп болашағы бар модульге жақындау мақсатаныда деңгейі мен типіне байланысты мектеп құрылымы талаптарнына сай қамтамасыз етіледі.
Барлық мектептер өзіне сәйкес модульдармен қамтамасыз етілген, оның әрқайсысы мектеп құрылымының типі мен деңгейіне қарай, келешектегі модульге жету мақсатындағы қажеттілігін өтейді.
Модульдік жүйеге сәйкес орта мектептер 4 типті модульдегі компьютерлік сыныптармен жабдықталған:
1-2 модуль орта мектептердің бастауыш сатысна арналған,
1-10 модуль орта мектептің жоғары сатысына арналған,
1-14 модуль орта мектептің жоғары сатысына арналған.
Білім беру жүйесіндегі компьютерлерді жаңартып, толықтырып отыру- білім беру жүйесін ақпараттандырудағы негізгі мәселе болып табылады.
Соңғы жылдары ақпараттық және коммуникациялық технологиялар саласында ауқымды ілгерілеу байқалып отыр, соның нәтижесінде бір кезде шыққан компьютерлік жабдықтар, одан да дамытылған коипьютерлермен алмасып және олар басқа да технологияларға қосылып жатады. Ақпараттық супермагистральдардың пайда болуы, компьютерлеу үрдісін сын көзбен қайта қарауды талап етеді.
Білім беруді ақпарттандырудың маңызды факторы Интернетке шығу болып саналады. Қазіргі уақытта мектептердің 89%-і, оның ішінде ауыл мектептерінің 86%-і Интернет желісіне әлдеқашан қосылған.Алматы қаласының (100%), Солтүстік Қазақстан облысы (98%), Атырау облысының (96%) мектептері алда келеді. Мемлекет мектептерге телефон орнатуды одан әрі жоспарлап отыр. Мектептерге телефон орнатудың шекті мүмкіншілігі 83%-ті құрайды. Осы жағдайларға мектептер үшін әлемдік практикада кеңінен қолданылатын, серіктік интернет-картты сатып алу өзекті болып саналады.
Интернеттің электрондық поштаның, өзіндік құны төмен халықаралық телефондық қызметтің, ұшқыр телефонның және электрондық конференцияның таралуымен әлемде айтарлықтай өзара байланыс орнады.
Білім беруде халықаралық кірігу болып жатыр. Білім берудің дамуының маңызды сипаты оның ауқымдылығы болып саналады. Бұл сипат, қазіргі әлемдегі кірігу үрдісінің бар екендігі, мемлекетер арасындағы қоғамдық өмірдің әр түрлі салаларындағы қарқынды өзара әрекеттерден көрініс табады. Білім беру ұлттық басымдылық санаттан әлемдік басымдылық санатқа өседі.
Қазақстанның әлемдік нарықтағы түйінді бәсекелестік артықшылығы жоғары білікті, ұшқыр ойлы адамдық байлық болцы тиіс, сонымен қатар тұрақты түрде жаңашылдықты енгізу.
Ақпараттарды жеткізу жылдамдығы - нақты модемнің және жеткізуші құрылғылардың сипаттамаларымен, күн райының жағдайларымен және қызмет көрсету жеделдігімен анықталады.
Қашықтан оқыту (ҚО) бұл - оқу материалын жеткізіп беру үшін, оны өз бетімен оқып білу үшін, оқыту үрдісі білім беру мекемелерінің нақты орналасуына тәуелді болмаған кезде оқытушы мен оқушы арасында ақпарат алмасуды ұйымдастыру үшін пайдаланылатын дәстүрлі және жаңа ақпараттық-қатынастық технологиялардың кең спектрін пайдалануға негізделген оқытудың аралас формасы.
Қазақстанда ҚО жүйесін құрудың ерекше өзектілігі - бүгін тұтас бірқатар факторлармен шартталған.
Үздіксіз білім беру тұжырымдамасының дамуы, оны практикада жүзеге асыруға ұмтылу - қоғамда үлкендердің білім алу мәселесін асқындырды. Статистикалық мәліметтер бойынша Қазақстанда 2 миллионнан артық адамды кәсіптік қайта дайындау қажет болып отыр және бұл сан жыл сайын артып келеді.
Бұрындары қалыптасқан сырттай оқыту жүйесі де қойылған мақсаттар мен міндеттерді қанағаттандырмайды, өйткені өндіріс тарапынан да, оқитындардың тарапынан да өзіне қосымша шығынды ілестіріп келеді.
Кең аймақты және ғылыми-техникалық орталықтары ірі қалаларға шоғырланған Қазақстан үшін қашықтан оқыту өте қажет. Республиканың 70%-дан артық мектептері ауылдық болып саналады, олардың жартысынан астамы жинақы шағын мектеп.
Бұл мектептерден қадрдың кетуі мен жетіспеушілігі, мектептің оқу ресурстарының әлсіз әдістемелік жасақталушылығы, қазіргі заманғы ақпараттық-қатынастық технологиялар негізінде қоғамды ақпараттандыру жағдайларында өз бетімен білім алу жолын анықтаушы мектептің оқушылары мен педагогтарының ақпараттық мәдениетінің жеткіліксіз қалыптасушылығы байқалады.
Қашықтан оқытудың серіктестік арнасы бұл - оқушылардың ой-өрісі мен білімін кеңейтетін оқытудың жаңа балама формасы.
Жоба РБАО-ның негізінде жасалынды. ОЛ 2001 жылы ЮНЕСКО БАТИ ат салысқан Батыс Қазақстанның 3 ауылдық мектебі мен Шығыс Қазақстанның 3 мектебі "ҚР ауылдық мектептеріне арналған ҚО"жобасының жалғасы болып саналады. ҚОСА 2002 жылы тамызда іске қосылды.
ҚОСА-ның міндеті - Қазақстанның алыс аудандарындағы ауыл мектептері үшін бейнеөнімдерді тарату болып саналады. Педагогикалық технологияға сәйкес ҚОСА арқылы қашықтан оқытуды жүзеге асырудың негізігі құралдары түрлі ақпараттар мен оқу фильмдері болып саналады.
Жобаның ғылыми-әдістемелік жасақтамасын РБАО жүзеге асырады. Ал хабарлаудың техникалық жасақтамасын "КАТЕЛКО" ЖАҚ-ты жүзеге асырады: күніне 2 сағат, аптасына 10 сағат , айына 40 сағат. Серіктестік арнасын антеннаға қосудың бір жолғы құны 128 999 теңге + 1899 теңге айлық абоненттік төлемі.
2 ғылым докторы, 5 ғылым кандидаты, 3 аспирант пен ізденуші, озық мектептердің директоры мен оқу меңгерушісі , Алматы қаласы оқу мекемелерінің жоғары санатты мұғалімдері редактор-авторлар болып саналады.
Бағдарлама бойынша 450 бірлік бейне әзірленді. Барлық бағдарламалар қазақ жіне орыс тілдерінде шығады. Бағдарламалар тек оқушыларға ғана емес, сондай-ақ педагогиканың соңғы жетістіктерін пайдаланатын әдістемелік көмек түрінде мұғалімдерге де арналған. Бүгінгі таңда ҚОСА-да алты облыстан 1420 мектеп қамтылған. Олар: Павлодар, Маңғыстау, Қызылорда, сондай-ақ Батыс Қазақстан, Оңтүстік Қазақстан және Шығыс Қазақстан облыстары.
Мектеп бағдарламасының негізінде әр түрлі пәндер бойынша оқу бейнефильмі әзірленеді, оның тақырыпты қызықты және көлемді етуге мүмкіндік беретін қосымшы ақпараттары бар. Көрнекті Қазақстан жазушыларының өмірі мен шығармашылығына арналған қазақ әдебиетінің сабақтары мұражайларда түсіріледі. Орыс әдебиетінің сабақтары музыкалық-поэтикалық модель бейнесі ретінде әзірленеді. Қазақстан тарихы бойынша, сабақтарды әзірлеу үшін тарихи ескерткіш орындарына барады. Ауыл мектептері үшін физика, химия мен биология пәндері бойынша кең тараған зертханалық жұмыстар қажетті болып саналады.
Біздің арна заман ағысынан қалыспай келеді және ынтымақтастыққа шақырады. Біздің Республиканың қазіргі заманғы міндеті табанды түрде жас ұрпақ тәрбиелеу. Оқу телекөрінісін пайдалану білім беру ауқымын кеңейтугн мүмкіндік береді. Бағдарламалар мен бейнесабақтар ойлаудың креативтілігін, әлемді түйсініп ұабылдау бейнелілігін , әлемдік кеңістікте болып жатқан күрделі үрдістерді түсінудің көлемділігін арттрады да, өз кезегінде біздерге дамудың жоғары деңгейлі жас ұрпағын тәрбиелеу үмітін береді.
Ал соңғы уақытта қазақстанның көптеген мектептері мультимедиялық кабинеттермен қатар интерактивтік тақтамен де жабдықталып жатыр. Олай болса, болашақта ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктері тек информатика пәнінде ғана емес барлық пәндерді оқытуда жетекші күш болатындығымен анықталып отыр.
1.3 Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне енгізудің тұжырымдамалық негіздері
Компьютерлiк технологияны оқыту үрдісінде пайдалану барысында оқушылардың танымдық белсендiлiгiн арттырудың ғылыми-теориялық негiздемесiн педагогика ғылымдарының докторы, профессор Ж.А.Қараев ұсынды.
Ендi оқытудың компьютерлiк технологиясы деген не атты сауалға тоқталайық. Қазiргi уақытта оқытудың компьютерлiк технологиясының бiрнеше анықтамасы бар. Соның бірі - И.И.Мерхель берген анықтама бойынша, оқытудың компьютерлiк технологиясы (ОҚТ) дегенiмiз оқушының өз бетiнше таным қызметiн, оқытуды оқу үрдісiн басқаруды жеделдетуге бағытталған әдiстемелiк, психологиялық-педагогикалық бағдарлама, техникалық және ұйымдастыру құралдарының жиынтығы.
Ж.А.Қараевтың пайымдауынша, компьютерлiк технологияны оқу үрдісіне пайдалану барысында оқушының өз бетiмен атқаратын қызметi мына формула бойынша өрнектеледi: Оқ = ӘБН+ОӘ+Ан+Тә+ТҮЗә, мұндағы ӘБН - әрекеттiң бағдарлық негiзi, ОӘ - орындаушылық әрекетi, Ан - аралық нәтиже, Тә - тексеру әрекетi, ТҮЗә - түзету енгiзу әрекетi.
Оқушыда аталған әрекеттердi орындай бiлу дағдысын қалыптастыру оқытуды өзiндiк оқуға айналдырады.
Жоғарыдағы аталған ғалымдардың (Т.И.Шамова, Г.И.Щукина және т.б.) жұмыстарына талдау жасай отырып, оқытуда оқушылардың танымдық белсендiлiгiнiң оңтайлы деңгейi оның танымдық iс-әрекетiн арттыру шарттарын қанағаттандырғанда ғана жүзеге асыру мүмкiн болатыны анықталған:
оқушыны нақтылы iске байланысты танымдық қажеттiлiктi қалыптастыру мен орнықты танымдық қызығушылыққа тәрбиелеу;
оқушыны ақпаратты қайта өңдеуге байланысты интеллектуалдық және өздiгiнен жоспарлау, ұйымдастыру мен бақылауды жүзеге асыру дағдыларын қалыптастыру;
компьютердi оқыту үрдісiне пайдалануда оқушылардың әрқайсысын оқытуға белсендi түрде қатыстыру.
Аталған мәселелер оқыту үрдісiнде компьютерлiк технологияны пайдалануда оқушылардың танымдық белсендiлiгiн арттыруға байланысты зерттелген. Бiрақ информатика пәнiн оқытуда, сыныптан тыс сабақтарды ұйымдастыру және информатика мен басқа пәндердi сабақтастырып оқытуда оқушылардың өзiндiк танымдық iс-әрекетiн арттыру мәселелерi осы уақытқа дейiн ғылыми түрде зерттелмеген тың мәселелердiң бiрiне енiп отыр. Сондықтан бұл мәселе қарастырылып отырған мәселенің көкейтестiлiгiн одан әрi арттыра түседi.
Ғалымдардың айтқан пiкiрлерiне сүйене отырып, бiз оқушының өзiндiк танымдық iс-әрекетi деп олардың компьютерде жұмыс iстеу барысында өздiгiнен жоспарлау, бағдарлау, тексеру және қорытынды жасау сияқты шығармашылық ойлау қабiлетiн талап ететiн әрекеттер тiзбегiн түсiнемiз.
Осы айтқан тұжырымға сай оқушының өзiндiк танымдық iс-әрекетiн арттыруда мұғалiмнiң жасайтын жұмысының мақсаты оқушының шығармашылық қабiлетiн дамытуға байланысты болатынын жүргiзiлген практикалық жұмыстар нәтижесiнде, яғни төмендегi мәселелер негiзiнде анықтадық:
өтiлген материал мен өтiлетiн материалдың арасындағы байланысты әр түрлi мысалдар беру арқылы оқушының бiлiмiн толықтыру;
оқушының өзiндiк жұмысын ұйымдастыру мақсатында олардың оқыту үрдісiндегi белсендiлiгiн арттыру;
оқушыға берiлетiн теориялық бiлiмдi күнделiктi өмiрмен байланыстыра оқыту арқылы өз бетiмен бiлiм алып, бiлiм деңгейлерiн кеңейту дағдыларын қалыптастыру;
оқушының шығармашылық қабiлетiн компьютердiң көмегiмен дамытуға мүмкiндiк беретiн практикалық бiлiм дағдыларымен қамтамасыз ету.
Ақпараттық бірліктердің білімге айналуы әлемнiң жүйелiк-ақпараттық бейнесiн оқушылардың шығармашылық қабiлеттерi және құндылық бағдарларын дамыту арқылы қалыптастыруды көздейтiн, адамның дүниетанымының құрамды бөлiгi болып табылатын интеллектуалды дамуын қалыптастырудың қажеттi жолы. Аталған үрдіс адам мен ақпараттық ортаның ("мұғалiм - компьютер - оқушы"; "оқушы - компьютер - оқушы") арасындағы өзара жеке тұлғалық бағыттағы қарым-қатынасты зерттеудi қажет етедi.
Осы процестер мен компьютердiң көпфункционалды мүмкiндiгiнен туындайтын, информатиканың басқа пәндермен сабақтастық байланыстылығын ерекшелейтiн аралық "үрдiс" те бар. Бұл үрдіс орта бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың мемлекеттiк бағдарламасының негiзгi мiндеттерiнiң бiрiне енген. Ал информатиканың синтездеушi мазмұн ретiнде ақпараттық қоғам жағдайында оқушының өзiндiк танымдық қабiлеттерiн дамытуына мүмкiндiк бередi.
Мектеп пәндерiн "гуманитарлық парадигма" тұрғысынан оқытуда және оқу-тәрбие процесiнде компьютерлiк техниканы тиiмдi пайдалануды iске асыруда бiлiм беру жүйесiн технологияландыру маңызды роль атқарады. Сондықтан аталған мәселе оқытудың ақпараттық технологиясының талаптарына сай болуы қажет.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың мақсаты: бiлiм беру
саласында ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін пайдалану және
ақпараттық кеңiстiктi әлемдiк бiлiм беру кеңiстiгiмен
сабақтастыру.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың міндеттері:
- ақпараттық және телекоммуникациялық
техникалық құралдармен қамтамасыз ету;
- ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың мүмкіндіктерін айқындайтын практикалық
шараларды анықтап, жүзеге
асыру;
- оқу-тәрбие процесiне жаңа
ақпараттық технологияны енгiзудi
қамтамасыз ету бойынша ғылыми
-iзденушiлiк және оқу-әдiстемелiк
жұмыстарын жүргiзу;
- мектеп пәндерi бойынша жасақталатын
жалпыға мiндеттi бiлiм стандарттарының және оқу-әдiстемелiк
кешендерiнiң мазмұнын ақапараттық технологияны пайдалану
мүмкiндiктерiмен жетiлдiру бiлiм
берудi басқаруда ақпараттық
жүйенi құру;
- бiлiм беру мекемелерiнiң
қызметкерлерi үшiн программалық-
техникалық құралдарды қамтамасыз
ету және мультимедиялық
программаларды, электрондық
оқулықтарды жасақтау;
- педагог кадрларды жаңа ақпараттық
технологияны өз қызметтерiне еркiн
пайдалана бiлуге дайындау және
жүйелi түрде бiлiктiлiктерiн
көтеру.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың негізгі қағидалары:
- оқыту мен тәрбиелеудiң
жылдамдығы
(интенсификация) ;
- бiлiм мен тәрбиенiң
бiрiздiлiгi;
- қоғамның әрбiр мүшесi үшiн
алынатын бiлiмдер мен
мәлiметтердiң түсiнiктiлiгi;
- жеке тұлғаның интеллектуальдық және шығармашылық
қабiлеттерiн дамыту;
жалпы компьютерлік сауаттылық;
модульдігі.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолдану жағдайында күтілетін нәтижелер:
ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану арқылы бiлiмнiң сапасын көтеру;
ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың мүмкіндіктерін оқу үрдісіне енгізу арқылы білім беру мазмұнын жаңарту;
ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін оқу үрдісіне қолдану саласы бойынша оқушылардың мамандыққа баулу механизмін құру;
біздің еліміздегі және шет елдердегі жинақталған ақпараттық ресурстарға жедел ену;
мультимедиялық электрондық оқулықтарды, виртуальдық лабораторияларды және бақылау программаларын жасақтап, қамтамасыз ету;
отандық білім беру жүйелерін біртұтас әлемдік ақпараттық білімдік кеңістікке ену арқылы сабақтастыру;
білім берудің телекоммуникациялық желілерін құру;
республиканың білім беру мекемелерін басқарудың біртұтас ақпараттық желісін құруға негіздеп, білім берудің басқарудың ақпараттық желісін құру.
1.4 Оқыту процесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану
Қазіргі ақпараттық технологияларды жалпы білім беруде пайдалану мәселесі ерекше маңызды бірқатар сұрақтар тудырып отыр.
Оқыту процесінде ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдануда мұндай мәселелерді шешу көп жағдайда мұғалімдердің жоғары даярлығына байланысты болады. Ақпараттық және коммуникациялық технологияны пайдалануда кәсіптік дайындықты қалыптастыру үшін ең алдымен педагогикалық жоғарғы оқу орындарындағы оқыту мен білім алуға назар аудару қажет. Атап айтқанда, оқыту процесін ақпараттандыруда педагог кадрлардың дайындығына назар аудару маңызды мәселе болып отыр. Қазіргі зерттеулердің көрсеткеніндей оқыту процесінде оларды жан-жақты әрі мақсатты пайдалануын тежейтін ең басты себептің бірі - білім берудің ақпараттық құралдары мен мұғалімдердің жұмыс істеуінде қажетті даярлығының жоқтығы. Сондықтан қазіргі ақпараттық технологияны пайдаланудағы ең өзекті міндет - мұғалімнің кәсіптік дайындығын қалыптастыру болып отыр. Бұл міндетті оқыту - тәрбиелеу процесін жетілдіру үшін олардың мүмкіншіліктерін педагогикалық мақсатқа пайдалану арқылы шешуге болады. Мемлекеттік стандартта жоғарғы педагогикалық білім дипломын иеленуші маман біркелкі мамандану мінездемесіне білімге икемді және әдетіне сай айқындылыққа ие болуы тиіс. Бұдан басқа мемлекеттік стандартта даярлық пәндерінің тізімі бар, осы пәндерге лайық білім болуы қажет.
Ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдануда мұғалім даярлығының қажеттілігі екі пән бойынша - Информатика жалпы білімдік блокта және Педагогика теориясы, жүйесі және технологиясы педагогтік (жалпы кәсіптік) блокта, қазіргі кездегі бар білім стандартында көрініс тапқан. Жалпы білім беру пәні блогының оқыту жоспарына Информатика пәні кіреді. Мұнда жалпы информатика курсын және ақпараттық технологияларды нақты мамандығына мән бермей-ақ оқу ұйғарылған. Осы курстағы педагог мамандардың барлығына бұл стандарттың мазмұны бірдей деп стандартта анықталған. Атап айтқанда бұл ұсынылған курс оқыту мекемесін басқару және оқыту процесінде ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдануға байланысты сұрақтарды қарастырмайды. Сонымен бірге мұғалім қызметінің әдістемесін үйренуге ақпараттық және коммуникациялық технологияны пайдалану айтылмаған. Педагогикалық жоғарғы оқу орындарындағы жалпы білімдік информатика курсы бұл жағдайда мектептегі информатика курсының негізгі мағыналық ізін жалғастырады.
Информатика пәні саласынан фундаментальды білімді меңгеру, мұнда барлық ақпараттық білім - ақпараттар ресурсының типі, ақпараттар қызметінің түрлері, компьютер техникасының жұмыс істеу принципі, алгоритм, ақпараттық модельдеу және ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдану қамтылады. Осы білімдер жиынтығын қазіргі кезде қазіргі адамның мәдениеті ретінде қарастырылады да ақпараттық мәдениет деп атайды. Бұдан басқа ақпараттық мәдениетке негізгі ақпараттық технологияларды: мәтіндік өңдеуді, сандық және графикалық ақпаратты, базалық көрсеткіш пен жұмыста және электронды кестелерді, телекоммуникация негіздерін үйреніп, меңгеруді жатқызады.
Жоғарыдағы аталған ақпараттық және коммуникациялық технология жан-жақты қолданысқа ие, мамандардың түрлі кәсіптік саласында қолдануына және адамның ақпараттық қызметінің негізгі түрлерінде қамтамасыз етілген - жинау, өңдеу, ақпарат алмасу, ақпаратты сақтау және т.с.с. Жан-жақты қолданыстағы ақпараттық және коммуникациялық технология құралы әмбебап (универсальный) деп аталады.
Бағдарланған ақпараттық және коммуникациялық технология құралы да кең қолданыс табуда, атап айтқанда, нақты пән саласында қолдануға арналған - математика, физика, биология, филология және т.с.с. Мысалы, оларға әртүрлі ақпараттық және коммуникациялық технология құралын жатқызуға болады. Пәндер саласындағы ақпараттық модельдеу олардың ерекшелігін көрсету үшін, жаратылыстану ғылымындағы тәжірибелердің нәтижесін өңдеу және ұйымдастыру құралы ретінде және т.с.с. Бағдарланған ақпараттық және коммуникациялық технология құралын меңгеру пәндер блогында мемлекеттік стандартта орын алуы тиіс.
Педагогикалық теория, жүйе және технология пәнінің мемлекеттік стандартының психо-педагогтік блогында ақпараттық және коммуникациялық технологияны білім беруде қолдануға болатындығы айтылған.
Бұдан басқа, мемлекеттік стандарттың еш жерінде нақты оқу құралдарын оқытуда ақпараттық және коммуикациялық технологияны пайдалану қарастырылмаған.
Көптеген зерттеуші ұстаздар кәсіптік қызметінде ақпараттық және коммуникациялық технологияны пайдалануға даярлаудың құрылымы мен мазмұнында өз бағдарларын ұсынуда.
М.П.Лапчик информатика және ақпараттандыру білім саласында педагогикалық жоғарғы оқу орындарының оқыту жоспарына келесі пәндерге негіздеп даярлауды кіргізуді ұсынады:
Жалпы кіріспеде информатиканы жалпы ғылыми пән дәрежесіне қосады;
Информатика нақты пәндер үшін қосымша құрал сияқты. Осы ауқымда арнайы даярлау пәндік блоктың стандартына қосылады;
Педагогикалық информатика элементтері және компьютерлік технологияны оқу, білім беру пәндері технологиясының бір түрі ретінде психо-педагогикалық блоктар стандартының құрамдас бөлігі болуы керек.
М.П.Лапчик жоғарғы педагогикалық білім жүйесіндегі маман даярлау стандартын бакалавр даярлау стандартымен салыстырып зерттеген.
Оқыту әдістемелік бірлестіктің жоғарғы педагогикалық білімді ақпараттандыру материалдарында педагогтардың ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдануын ұйымдастырып оқытуға түрліше ұсыныстар бар.
Ғылыми-әдістемелік оқулықтарының талдауында, педагог кадрлардың кәсіптік қызметінде ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдануға даярлау төрт бағытта қарастырылған. Ақпараттық және коммуникациялық технология құралдарын бөлу мүмкіндігіне сай пайдалануда әмбебап ақпараттық және коммуникациялық технология құралы түрлі кәсіптік салада мамандардың қолданысында және адамның негізгі ақпараттық қызмет түрлерін орындауда маманданған нақты пәндік саланың өзгешелігі үшін атаулық белгі көрсеткішіне сай қолданылады. Бұдан басқа қолданыстағы мұғалім даярлау құрылымында жалпылай ақпараттық және коммуникациялық технология құралын пайдалануын жеке қарастырып адамның ақпараттық қызметін педагогикалық қызметке байланыссыз, мұнда ақпараттық және коммуникациялық технология құралы актуалды-ақпараттық технология құралы ретінде пәндік білім саласын зерттеу жұмыс құралы үшін пайдаланылады. Сонымен бірге білім беруде ақпараттық және коммуникациялық технология құралын қолдану ұстаз қызметінде - оқыту және оқыту процесін ұйымдастыру ретінде пайдаланады.
Бірінші бағыттағы мұғалім дайындығы - ақпараттық және коммуникациялық технологияның ортақ негізін оқыту, әдетте мұны ақпараттық мәдениет деп атайды. Қазіргі адамның жалпы мәдениетінің бөлігі ретінде қарастырады.
Ақпараттық мәдениет саласына даярлық негізінен орта білім мектептерінде өтілуі тиіс. Қазіргі кездегі жоғарғы оқу орындарындағы ақпараттық және коммуникациялық технология курсының міндеті: студенттердің білімінің орта мектептегі алған білімдерінің толығып - толысуына арналған. Жалпы білім беру блогының оқыту жоспарында ақпараттық және коммуникациялық технологияның орны бар.
Болашақта ақпараттық және коммуникациялық технология әрбір адамның күнделікті құралына айналғанда жоғарғы оқу орнында жалпы білім беруде ақпараттық және коммуникациялық технология курсын қажет етпейді.
Екінші бағыт бойынша ақпараттық және коммуникациялық технологияны білу, ерекше пәндік сала үшін мұнда оқытушы мамандығына сәйкес болуы керек. Нақты пәндік салада ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдану курсы таңдалған мамандықтың негізгі курсымен тығыз байланыста болуы керек және пәндік блоктың оқыту жоспарынан орын алуы керек. Курстардың мазмұны студенттердің мамандық негізіне байланысты. Гуманитарлық мамандық студенттері үшін ақпараттық және коммуникациялық технологияның пәндік курсы негізінен ақпараттардың мәтіндік өңделу құралына арналған.
Ақпараттық және коммуникациялық технология (ақпараттық ресурстарды жинау, өңдеу, алмасу технологиясы)
Педагог кадрларды даярлауда ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолданудың мазмұны
Жалпы қолданыстағы АКТ
Жалпы білім беру блогының тәртібі мен пәнді даярлау тәртібі
Білім беруде АКТ қолдану
Жалпы кәсіптік блок тәртібі
Әмбебап АКТ
Жалпы білім берудегі Информатика курсы
Әмбебап АКТ
Педагогикалық Таңдау курсы:
теория, жүйе, Мультимедиялық
технология оқыту жүйесі,
Мұғалім іс- Білім беруде
әркетінде АКТ компьютерлік желіні
қолдану қолдану
Арнайы нақты пән саласындағы АКТ
Міндетті курстар және пәнді даярлау тәртібінің блогын таңдау
Арнайы АКТ нақты пәнді оқытуда
Пәнді оқыту Таңдау курсы
әдістемесі
Ақпараттық және коммуникациялық технология (ақпараттық ресурстарды жинау, өңдеу, алмасу технологиясы)
Педагог кадрларды даярлауда ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолданудың мазмұны
Жалпы қолданыстағы АКТ
Жалпы білім беру блогының тәртібі мен пәнді даярлау тәртібі
Білім беруде АКТ қолдану
Жалпы кәсіптік блок тәртібі
Әмбебап АКТ
Жалпы білім берудегі Информатика курсы
Әмбебап АКТ
Педагогикалық Таңдау курсы:
теория, жүйе, Мультимедиялық
технология оқыту жүйесі,
Мұғалім іс- Білім беруде
әркетінде АКТ компьютерлік желіні
қолдану қолдану
Арнайы нақты пән саласындағы АКТ
Міндетті курстар және пәнді даярлау тәртібінің блогын таңдау
Арнайы АКТ нақты пәнді оқытуда
Пәнді оқыту Таңдау курсы
әдістемесі
Сурет 1. Педагог мамандардың кәсіптік іс-әрекетінде ақпараттық технологияны пайдалануға даярлау құрылымы.
Жаратылыстану ғылымы мамандары үшін ақпараттық модельдеу және әдістемелік өңдеуге көптеген орын бөлуі мүмкін. Бакалавр біліміне даярлау стандарты Ақпараттық модельдеу курсын пәндік блокқа кіргізеді. Сондай - ақ арнайы ақпараттық және коммуникациялық технологияның таңдаулы курсы болуы мүмкін.
Үшінші бағыт шеңберінде оқытушы жалпы теория мен ақпараттық және коммуникациялық технология құралының кәсіптік педагогикалық қызметінде пайдалану әдістемесін беруі тиіс. Мемлекеттік стандартта педагогикалық жоғарғы оқу орындары үшін қазіргі сұрақтар шеңбері Педагогикалық теория, жүйе және технология пәніне енгізілген.
Бірақта ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдану әдістемесі осы технологиялардың экспоненциялдық даму күшіне сай осы саланың оқыту тиімділігін көтеруіне орай психо - педагогтық блокта жеке пән ретінде ерекше орында тұруы тиіс. Осы мәліметтегі сұрақтар шеңбері курстың мазмұнына енуі, ұстаздың кәсіптік қызметінде ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдану саласын ашады. Белгілі болғандай курс өте жан - жақты болуы тиіс. Студенттердің мамандануына қарамастан, қашанда бірқатар теориялар және технологиялар оқытушылардың барлық пәндерінде қолдануына болады. Оқыту жоспарында курс психо - педагогикалық блокта орын алуы керек. Бакалавр біліміне даярлау стандартында мұндай курс Білімдегі жаңа технология деп аталады. Бұдан басқа бакалаврлар даярлау стандартында ЕТ кабинетінде жаттығу практикумы бар, мұнда студенттер оқыту құралдарын жетілдіруге машықтанып және өз мамандықтарына сай ЖАТ пайдалана отырып сабақ өткізеді. Қазіргі жаңа ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдануды таңдау курстарында тереңдетіп оқытуды қарастыруы мүмкін.
Төртінші бағыт оқыту процесінде арнайы бағдардағы оқытылу пәніне ақпараттық және коммуникациялық технология құралын пайдалануды дайындыққа енгізу. Бұл сұрақтар шеңберінде біздің ойымызша курс ауқымында пәнді оқыту әдістемесінде қарастырылуы тиіс. Мысалы, болашақта шет тілі әдістемесін меңгеруде автматты аудару құралын пайдаланбай айналып өту мүмкін емес, математика әдістемесі курсын оқытуда символдық алгебра әдістеме пакетін қолдану және автоматты есептеуіш орын алары сөзсіз, физиканы оқыту әдістемесі аумағында физикалық тәжірибелерді компьютерлік модельдеу қарастырылады және т.с.с.
Өкінішке орай көптеген мамандар нақты пәндердің әдістемесін оқытуда ақпараттық және коммуникациялық технологияны қолдану саласында даярлығы жеткіліксіз.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың мақсаты:
бiлiм беру
саласында ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін пайдалану және
ақпараттық кеңiстiктi әлемдiк бiлiм беру кеңiстiгiмен
сабақтастыру.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың міндеттері:
ақпараттық және телекоммуникациялық
техникалық құралдармен қамтамасыз ету;
ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың мүмкіндіктерін айқындайтын практикалық
шараларды анықтап, жүзеге
асыру;
оқу-тәрбие процесiне жаңа
ақпараттық технологияны енгiзудi
қамтамасыз ету бойынша ғылыми
-iзденушiлiк және оқу-әдiстемелiк
жұмыстарын жүргiзу;
мектеп пәндерi бойынша жасақталатын
жалпыға мiндеттi бiлiм
стандарттарының және оқу-әдiстемелiк
кешендерiнiң мазмұнын ақапараттық
технологияны пайдалану
мүмкiндiктерiмен жетiлдiру бiлiм
берудi басқаруда ақпараттық
жүйенi құру;
бiлiм беру мекемелерiнiң
қызметкерлерi үшiн программалық-
техникалық құралдарды қамтамасыз
ету және мультимедиялық
программаларды, электрондық
оқулықтарды жасақтау;
педагог кадрларды жаңа ақпараттық
технологияны өз қызметтерiне еркiн
пайдалана бiлуге дайындау және
жүйелi түрде бiлiктiлiктерiн
көтеру.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолданудың негізгі қағидалары:
- оқыту мен тәрбиелеудiң
жылдамдығы
(интенсификация) ;
- бiлiм мен тәрбиенiң
бiрiздiлiгi;
- қоғамның әрбiр мүшесi үшiн
алынатын бiлiмдер мен
мәлiметтердiң түсiнiктiлiгi;
- жеке тұлғаның интеллектуальдық және шығармашылық
қабiлеттерiн дамыту;
жалпы компьютерлік сауаттылық;
модульдігі.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне қолдану жағдайында күтілетін нәтижелер:
ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдану арқылы бiлiмнiң сапасын көтеру;
ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың мүмкіндіктерін оқу үрдісіне енгізу арқылы білім беру мазмұнын жаңарту;
ақпараттық-коммуникациялық технологияның мүмкіндіктерін оқу үрдісіне қолдану саласы бойынша оқушылардың мамандыққа баулу механизмін құру;
біздің еліміздегі және шет елдердегі жинақталған ақпараттық ресурстарға жедел ену;
мультимедиялық электрондық оқулықтарды, виртуальдық лабораторияларды және бақылау программаларын жасақтап, қамтамасыз ету;
отандық білім беру жүйелерін біртұтас әлемдік ақпараттық білімдік кеңістікке ену арқылы сабақтастыру;
білім берудің телекоммуникациялық желілерін құру;
республиканың білім беру мекемелерін басқарудың біртұтас ақпараттық желісін құруға негіздеп, білім берудің басқарудың ақпараттық желісін құру.
1.5 Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу үрдісіне енгізудің дидактикалық негіздері
Қазіргі таңда ақпараттық технологияларды және жаңа білім әдістерін білім жүйесінде кеңінен пайдалану жүзеге аса бастады. Жаңа ақпараттық технологияларды білім жүйесінде қолданудың ең маңызды факторы, негізгі қозғаушы күші адам, сол себепті білім беру саласында білімнің негізгі принциптері жүзеге асырылуы тиіс.
Кез келген елдің даму деңгейі әлемдік жаңа технологияларды қолдану деңгейімен өлшенетіні белгілі. Информатика негіздері мен ақпараттық технологиялар практика жүзінде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz