Деңгейлік саралап оқыту
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
... ... ... ... ... ... ..
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Бастауыш мектепте жаңартылған мазмұнында білім беруді жоспарлау әдістемесі
Орындаған:_____________________
_____________________
Тексерген: _____________________
Алматы 2020
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
I Бөлім. Жаңартылған білім беру бағдарламасының мазмұны ... ... ... ... ...5
1.1. Жаңартылған білім беру мазмұны - сапалы білім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..5
1.2. Оқытудың жаңа технологияларын бастауыш мектепте қолдану ... ... ... ... .7
1.3. Жаңартылған білім беру мазмұнының мақсаты, мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
II Бөлім. Бастауыш сыныпта жаңартылған білім беруді жоспарлау әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2.1. Жаңартылған білім беру мазмұнындағы бастауыш мектептің бағдарламасы және оқыту әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..19
2.2. Бастауыш білім беру деңгейінің 2-4-сыныптар үшін Әдебиеттік оқу пәні бойынша үлігілік оқу бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
ІІІ Бөлім. Жаңартылған білім беру мазмұны бойынша оқытудағы жаңа
әдіс - тәсілдермен оқытудың түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 47
3.1. Деңгейлік саралап оқыту ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..47
3.2. Тіл үйретудің тиімді тәсілі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 49
3.3. Модульдік оқыту технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .57
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .62
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...63
КІРІСПЕ
Бастауыш білім үздіксіз білім беру жүйесінің алғашқы басқышы екенін ескере отырып, оқушыға белгілі бір көлемдегі білім-білік, дағдыларды меңгертумен бірге табиғат қоғам, адам, айналаны қоршаған дүние туралы танымын қалыптастыру, оның жеке басының қасиеттерін жан-жақты дамыту, жоғары адамгершілік принциптерге тәрбиелеу-бүгінгі күннің басты талабы.
Оқыту технологиясы өзіне өзара байланысты екі процестен - оқушының қызметін ұйымдастыру мен оқытушының осы қызметті бақылауынан тұратын оқыту процесін баскаруды көздейді.
Оқыту технологиясында оқутыдың мазмұны максаттардың, жоспарлардың және пәннің бағдарламасы негізінде қалыптасады және оның басты өлшемдері: көлемі, ұзақтығы, деңгейі тағы басқалары анықталады. Сонан соң оқу әдістері мен тәсілдері тандалады, танымдық қызметті атқаруға әкелетін, оны бейнелеудің қуралдары мен формалары анықталады.
Қазіргі кезеңде республиканың білім беру жүйесінің ең басты мәселесі - қазақ мектебі түлегінің білім сапасының деңгейін халықаралық дәрежеге жуықтату. Ол үшін мектепке заман талабына сай мемлекеттік білім стандартын енгізу, соған сәйкес кәсіби шеберлігі дамыған кадрлармен қамтамасыз ету, өркениетті ғылыми-әдістемелік бағытқа ынталандыру, жаңа базистік оқу жоспары мен жаңа буын оқулықтарына көшу, орта білімді ақпараттандыру, тағы сол сияқты білім беру саласында жүйелі жұмыстар атқару - еліміздегі ең маңызды әрі кезек күттірмейтін ауқымды істер.
Өткенге қарап басымызды иеміз, ертеңге қарап білек сыбанамыз демекші, бүгінгі бала - ертеңгі жаңа әлем. Демек бұрыннан қалыптасқан бағдарлама мен тәртіп ол үшін ескірген, тозған. Ал қазір ол барлық тұлғасымен жаңа тұрмысқа, жаңа оқуға, жаңа қатынастарға бейімделуі тиіс. Сондықтан оған жүйелі жәрдем беріп, ынта-ықыласын дұрыс бағыттайтын, қабілет-қасиеттерін дамытатын мектеп шаңырағы қажет.
Қазақстан Республикасының Білім Заңында (8 бап) білім беру жүйесінің міндеттері бөлімінде: Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен тәжірибе жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға дәне кәсіби шыңдауға бағыттылған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау делінген. Және де Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді деңгейлері мен мазмұны нақты көрсетілген: бастауыш мектептің негізгі міндеті - баланың жеке басын бастапқы қалыптастыруды қамтамасыз ету, оның қабілеттерін анықтау және дамыту делінген.
Қазіргі кезеңде республиканың білім беру жүйесінің ең басты мәселесі - қазақ мектебі түлегінің білім сапасының деңгейін халықаралық дәрежеге жуықтату. Ол үшін мектепке заман талабына сай мемлекеттік білім стандартын енгізу, соған сәйкес кәсіби шеберлігі дамыған кадрлармен қамтамасыз ету, өркениетті ғылыми-әдістемелік бағытқа ынталандыру, жаңа базистік оқу жоспары мен жаңа буын оқулықтарына көшу, орта білімді ақпараттандыру, тағы сол сияқты білім беру саласында жүйелі жұмыстар атқару - еліміздегі ең маңызды әрі кезек күттірмейтін ауқымды істер.
XXI ғасырда нені оқыту керек? Мұғалімдер үшін ең басты мәселе болып отырғаны да осы. Мұғалімдер оқушыларды XXI ғасырға қалай дайындайды 2011 жылдағы ҚР педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарының деңгейлік мазмұныда осы мәселелерді шешуге бағытталған. Ғылыми зерттеудің нәтижесінде оқушы теориялық білім алып қана қоймай, алған білімін практикада,өмірде қолдана білуіне оқушыны бағыттап баулу алға қойылған үдеріс болып табылуы тиіс әрекет. Сыни тұрғыдан ойлау, диалогтік оқыту, бағалау, алған мәлімметтерді интерпретациялау(логикалық қорытынды жасау) жаңартылған білім мазмұнындағы білім беру ерекшелігі болып табылады.
Жаңартылған білім мазмұнындағы білім беруде пәндерде бірнеше айдарлар арқылы оқыту жолға қойылған. Мысалы:: Ойланыңыз, анықтаңыз, дәлелдеңіз, талдаңыз, жасап көріңіз, салыстырыңыз тағы да басқа.
Курстық жұмыстың мақсаты - әлемдік білім стандарттарына сәйкес келетін білім берудің жоғары сапасын қамтамасыз ету, жаңартылған білім беру бағдарламаларын игеруге дайын, өз мүддесін іскерлікпен ұштастыра білетін жан-жақты мәдениетті, шығармашыл тұлғаны қалыптастыру.
Курстық жұмыстың құрылымы: Курстық жұмыс кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытынды, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
І Бөлім. Жаңартылған білім беру мазмұны.
1.1. Жаңартылған білім беру мазмұны - сапалы білім.
Білім, дағды, іскерліктің қалыптасуының бастамасы - бастауыш саты. Келешекте арнаулы мамандықтарға талпынудың іргетасы да осы бастауыштан басталмақ. Жас бүлдіршіндердің ой-қиялын біліммен нұрландыратын, дуниетанымын кеңейтетін - ұстаз шеберлігі. Әсіресе, терең де тиянақты білім беруді ұлағатты тәрбиемен ұштастыруды қазақ тілі мен әдебиеттік оқу пәндерінің өзіндік орны ерекше.
Алға қойылған мақсат - 12 жылдық білім беруге көшу сатысында жалпы білім беру мектептерінде даму деңгейі әртүрлі балаларды оқыту жолында мұғалімнің кәсіби, құзырлық, шығармашылық деңгейін көтеруге көмек көрсету, тәжірибемен бөлісу болып табылады.
XXI ғасыр мектебі жедел өзгеріп жатқан заманға бейімделуге мүмкіндік беретін түбегейлі өзгерістер енгізуді, өз кәсіби шығармашылығымызды шыңдауды талап етеді. Ойы жүйрік, ақылы жетік, бәсекеге қабілетті, өзгерістерге бейім жеке тұлғаны тек қана жаңа тұрпатты педагог қалыптастырады. Бастауыш сынып пәндеріне арналған оқу бағдарламаларындағы оқу мақсаттары оқушылардан шынайы проблемаларды анықтап зерттей білуді талап етеді. Негізінен жаңартылған білім жүйесі құзыреттілікке және сапаға бағытталған бағдарлама. Жаңартылған білім берудің маңыздылығы - оқушы тұлғасының үйлесімді қолайлы білім беру ортасын құра отырып сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, тәжірибе жасау, АҚТ - ны қолдану, коммуникативті қарым-қатынасқа түсу, жеке, жұппен,топта жұмыс жасай білу, функционалды сауаттылықты,шы- ғармашылықты қолдана білуді және оны тиімді жүзеге асыру үшін қажетті тиімді оқыту әдіс-тәсілдерді (бірлескен оқу, модельдеу, бағалау жүйесі, бағалаудың тиімді стратегиялары) курс барысында ұғындық. Жаңартылған білім беру бағдарламасының ерекшелігі спиральді қағидатпен берілуі. Оған оқу мақсаттары зерделей отыра тапсырмаларды ықшамсабақтарды құрастыру барысында көз жеткіздік.
Бағдарлама оқушының төрт тілдік дағдысын: тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым жетілдіруге бағытталған. Бұл төрт дағды оқу жоспарында Шиыршық әдісімен орналастырылған және бір - бірімен тығыз байланысты. Яғни, жыл бойына бірнеше рет қайталанып отырады және сынып өскен сайын тілдік мақсат та күрделене түседі.
Бүгінгі күні барлық елдер жоғары сапалы білім жүйесімен жұмыс істеуде. Өйткені қазіргі заманда елдің бәсекеге қабілеттілігі оның азаматтарының парасаттылығымен анықталады, сондықтан білім беру жүйесі болашақтың талабына сәйкес дамуы тиіс. Оқушыларды заманауи әдіс - тәсілдермен оқытып, ой - өрісі кең, саналы, еркін азамат етіп тәрбиелеу қажеттілігі де осы себептен туындап отыр. Оның үстіне білім берудің жүйесін қарқынды дамытқан бұл үрдістің жалпы білім беретін мектептерге де енгізіле бастауы көңілді қуантады. Бұл бағдарламаның маңыздылығы да осында.
Зерттеулік білік пен дағдылар адамға тек ғылыми жұмыспен айналысқанда ғана емес, сонымен бірге оның басқа да қызмет аясында қажет. Шығармашыл - зерттеушілік ізденіс кез-келген кәсіптің ажырамас бөлігі болып табылуда. Баланы зерттеушілік іс-әрекетке дайындау, зерттеулік ізденістің біліктері мен дағдыларына үйрету қазіргі кезде білім берудің маңызды міндеті болып отыр.
Тұңғыш Елбасымыз Н.А. Назарбаев Дамыған, бәсекеге қабілетті мемлекет болу үшін, біз жоғары білімді ұлт болуымыз керек дей келе, өскелең ұрпақтың функционалдық сауаттылығына аса назар аударуды талап етіп отыр.К.Ушинский: Мұғалім - өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім, ал оқуды, ізденуді тоқтатқанда, оның мұғалімдігі де жойылады, - деген екен. Бүгінгі күн- білім беру мазмұнына, оқушы мен педагог тұлғасына және қызметіне деген көзқарастардың түбегейлі өзгеріске бет бұрып отырған кезең. Бұл жөнінде Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті Н.Назарбаев өз сөзінде: Біз қазір білім-ғылым-инновация атты үштік үстемдік құратын жоғары индустриялық әлемге қарай бағыт алып барамыз, - деген еді. Қазақстанның әлемдік үрдістерге кіруі, дамыған елдердің стандарттарына деген ұмтылысы білім беру жүйесінің жаңа сапалық деңгейге өту қажеттілігін арттыруда. Біліктілікті арттыру жүйесінде мұғалімдердің функционалдық сауаттылығы - қазіргі білім беру-дегі жаңа және нақты жағдайға икемделу дегенді білдіреді.
Осыған орай, қазіргі кезде білім беру жүйесінде жасалып жатқан реформалар барлық деңгейлердегі білім мазмұнын жаңартуға және өсуден тұрақты даму кезеңіне өтуге бағытталған. Білім беру әдісі өзгереді, білім беру мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, жаңаша қарым-қатынас пайда болады. Жаңартылған Бағдарлама жаңашыл ой тудырды. Себебі әр жаңашылдық, біріншіден, стандартты іске асыруда мұғалімнен кәсібилік, екіншіден, одан әрі сапалы нәтиже алу мақсатында жігерлі іс-әрекеттерді талап етеді.Мектептегі білім беру мазмұнын жаңартудағы мұғалімнің атқаратын маңызды рөлін ескере отырып, педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру бойынша жұмыстар атқарылды.
Орта білім жүйесінде жалпы білім беретін мектептерді Назарбаев зияткерлік мектептеріндегі оқыту деңгейіне жеткізу керек. Мектеп түлектері қазақ, орыс және ағылшын тілдерін білуге тиіс. Оларды оқыту нәтижесі оқушылардың сындарлы ойлау, өзіндік ізденіс пен ақпаратты терең талдап,машығын игеруі тиіс деп атап көрсеткеніндей, қазіргі таңда елімізде жаппай білім беру мазмұны жаңғыртылуда. Білім мазмұнын жаңғырту - сапалы білім, жарқын болашаққа негізделген.
Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаев Қазақстан жолы - 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты Жолдауында: Орта білім жүйесінде жалпы білім беретін мектептерді Назарбаев зияткерлік мектептеріндегі оқыту деңгейіне жеткізу керек.
Қазақстан 2050 стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық моделінің қалыптасуымен және Қазақстанның білім беру жүйесін әлемдік білім беру кеңестігіне кіріктірумен сипатталады. Қазіргі таңда қазақ тілі-мемлекеттік тіл, қарым-қатынас тілі - орыс тілі және ағылшын тілі - әлемдік кеңістікті тану тілін оқытуда жаңа идеяларды әр сабақта жан-жақты қолданып, жаңаша оқытудың тиімді жолдарын тауып, жүйелі түрде қолдану-заман талабы болып отыр.
Білім беру бағдарламасының негізгі мақсаты-білім мазмұнының жаңаруымен қатар, критериалды бағалау жүйесін енгізу және оқытудың әдіс-тәсілдері мен әртүрлі құралдарын қолданудың тиімділігін арттыруды талап етеді.
Жаңартылған білім берудің мәні, баланың функционалды сауаттылығын қалыптастыру. Оқушы өзінің мектеп қабырғасында алған білімін өмірінде қажетке асыра білуі керек. Сол үшін де бұл бағдарламаның негізі Өмірмен байланыс ұғымына құрылған. Ұстаздарға үлкен жауапкершілік міндеттелді. Оқушылардың бойына ХХІ ғасырда өмірдің барлық салаларында табысты болу үшін, қажетті дағдыларды дарыту үшін, мұғалімдер тынымсыз еңбектену керек. Жаңартылған оқу бағдарламасы аясында тек өз пәнін, өз мамандығын шексіз сүйетін, бала үшін ұстаз ғұмырын құдіретті деп санайтын білімді мұғалімдер ғана жұмыс істей алады.
Білімдіден не пайда, білгенін көпке айтпаса, үйреткеннен не пайда , қайырымы қайтпаса деген екен А.Байтұрсынов. Сондықтан үнемі кәсіби біліктілігін артып, жаңашылдыққа ұмтылған педагог қана шығармашылықпен, зор қуатпен еңбектенеді. Себебі, әлем таныған елде рухани бай және интеллектуалды тұлғалар мекендеу қажет.
Білімді болу деген сөздің мағынасы - белгісіз нәрсені ашуға қабілетті болу,-деген Әл-Фарабидің сөзіне жүгінетін болсақ, ел ертеңі білімді ұрпақпен ғана өлшенбек.
Жаңартылған оқу бағдарламасы аясында тек өз пәнін, өз мамандығын шексіз сүйетін, бала үшін ұстаз ғұмырын құдіретті деп санайтын білімді мұғалімдер ғана жұмыс істей алады.
Мемлекетіміздің білім беру үдерісіне енген жаңартылған білім беру бағдарламасы -- заман талабына сай келешек ұрпақтың сұранысын қанағаттандыратын тың бағдарлама. Аталған білім беру бағдарламасы туралы түсінгенім мен ұғынғаным мол.
1.2. Оқытудың жаңа технологияларын бастауыш мектепте қолдану.
Бүгінгі таңда адамның қоғамдағы орны, оның әлеуметтік және рухани көзқарасы жаңа талаптарға сай жеке тұлғаны қоғамға жаңаша даярлауда, оның жалпы білімдік және кәсіпке даярлығын дұрыс жолға қоя білуінде. Осыған орай білім берудің тұтас жүйесін құру негізгі мәселелердің бірі болып, үздіксіз тәлім тәрбиеден, яғни от басынан бастап, қоғам саранысын өтей алатын жеке тұлғаны қалыптастыру болып табылады.
Ал оқушылардың бойындағы білім негіздері бастауыш мектептен бастау алатыны түсінікті. Соңғы жылдарда білім беру туралы, әсіресе, үздіксіз білім беру туралы көбірек сөз қозғалып жүр. Сондықтан мәселені бұл тұрғыдан алғанда, бастауыш мектепте сапалы білім беру шешуші рөлдердің бірін атқаратыны даусыз. Бастауыш мектепте оқитын балалардың жасы төмен болғанына қарап, оларға білім беру де жеңіл болады деген түсініктен аулақ болу керек.
Қазақ тілін оқу-білу не үшін қажет? Себебі қазақ тілі -- қазақ реслубликасының мемлекеттік тілі, ол онеркәсіп пен техниканың, ғылым мен мәдениеттің және қоғамдық-саяси өмірдің барлық саласын қамтып көрсететін бай лексикасымен, қалыптасқан жазу жүйесімен және әр түрлі стильдік тармақтарымен (қөркем сөз стилі, ғылыми стиль, публицистиқалық стиль және т.б.) сипатталады.
Қазақ тілінде көптеғен ғазет -журналдар шығады. Көркем әдеби шығармалар мыңдаған тиражбен басылып, таратылып отырады. Қазақ тілінде ғылыми әдебиеттер шығарылады, ғылымның алуан түрлі саласы бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізіледі. Соның нәтижесінде қазақ тілінің леқсикасы саяси және ғылыми-техниқалық терминдермен толығып баюда.
Қазақ тілінін өзі және оны оқыту әдістемесі арнайы ғылымның зерттеу объектісіне айналып, оның әр түрлі сөздіктері мен тұрақты оқулықтары жасалуда.
Қазақ тілі жалпы білім беретін мектептерде, жоғары жәнс арнаулы оқу орындарында арнайы пән ретінде оқытылуда. Қазақ тілінін жеке грамматикалық категорияларының өзі арнаулы ғылыми-зерттеу жұмысының объектісі болып, олар жөнінде көптеген ғылыми еңбектер жазылуда.
Еліміздің егемендікке қолы жеткеннен бері қазақ тілі орыс және басқа тілдерде жүретін мектептерде міндетті түрде оқытылуда.
Бастауыш сыныпта балалар қазақ тілі сабақтарында нені білуге тиіс?
Балалар бастауыш сыныптарда сауатын ашады, оқуға, жазуға үйренеді, ойын ауызша және жазбаша жүйелі дұрыс, анық, дәл жеткізе алатындай білім алады, оны іске асыру шеберлігін меңгеріп, дағдыланады, яғни дұрыс сөйлеуге үйренеді.
Сөйтіп, қазақ тілін университеттер мен институттардың Бастауыш оқыту педагогикасы, әдістемесі факультеттерінде және педогогикалық училищелерде оқудағы мақсат - болашақ бастауыш сынып мұғалімдеріне қазақ тілін ("Әліппені", "Әдебиетті оқытуды", "Грамматиканы") оқыту әдістемесінің теориясы жайында жүйелі білім бере отырып, І-ІV сыныптардағы сабақтардын мазмұны мен көлемін,. оларды жүйелі де тиімді жүргізу тәртібін көрсетумен қатар, оны оқыту әдістемесінен орындалатын жұмыс түрлеріне үйрету.
Қазақ тілінің мектепте оқушыларға білім, тәрбие берудегі және оларды дамытудағы маңызы зор. Ана тілінің баға жетпес құдіреті мен қуаты, адамды ерлікке, Отанын, туған халқын сүюге тәрбиелеудегі күшін кезінде К.Д.Ушинский: "Халық тілі -- тарих шекарасынан әлдеқайда әріректен басталатын, оның бүкіл рухани өмірінің еш уақытта солмайтын және өмір бойы қайтадан шешек атып тұратын тамаша гүлі. Тілде бүкіл халық, оның күллі елі -- барлық, толық ойы мен сезімі туған елінің өлеңінде, әндерінде..-" деп көрсеткен болатын. Сондықтан да ана тілі бастауыш мектептерде ең негізгі пән болып есептеледі. Өйткені ана тілінде оқу-жазуға дағдылану арқылы басқа пәндерді оқып үйренуге жол ашылады. Бұл жөніндеде ұлы педагог К.Д. Ушинский: "Ана тілін толық менгермеген бала тарихты және жаратылыстану ғылымдарын үйренген кезде, теореманы, математиқалық бір есепті өз сөзімен айтып бере алмай, дәл осындай күйге ұшырайды. Ана тілі басқа пәндердің бәріне қатысы бар және олардың нәтижелерін өзіне жинақтайтын басты, өзекті пән екені енді түсінікті емес пе?" -- деген болатын.
Балалар ана тілі арқылы адамгершілікке, еңбекке, патриоттық рухқа тәрбиеленеді.
Ана тілінде жақсы оқи алатын бала өзі оқыған немесе айтылған ойды да дәл түсінеді.
Ал мектепте оқытылатын грамматика, әдебиеттік оқу, тіл дамыту сабақтарының, бір жағынан, білімдік мәні, екінші жағынан тәрбиелік мәні, үшіншіден, баланың жеке басындағы қасисеттерді дамытып, олардың әлеуметтік бағдарларын айқындай түсуде орасан зор улес қосатыны мәлім.
Бастауыш мектепте ана тілінен оқушыларға білім, білік, тәрбие беруде және оларды дамытуда мынадай міндеттер іске асырылады:
1. Оқушыларды білімдік, тәрбиелік, дамыту жағынан құнды. Шәкірт ұғымына сай келетін, анық та дәл, көркем тілмен жазылған материалдарды іріктеп алып, қазақ тілі сабақтарында пайдаланып отыру;
2. балаларды дәл, анық, бейнелі сөйлеуге, жүйелі түрде. үнемі дағдыландыру;
3. көркем шығармалар арқылы білім бере отырып, балалардың сезімдеріне әсер етіп, адамға қажетті моральдық қасиеттер. адамгершілік мінез-құлықтардың қалыптасуына жағдай туғызу. Үздіксіз білім беру бастапқы процестен басталып, мемлекеттік жүйе және қоғамдық мекемелермен жалпы біліммен адамды мамандыққа даярлау нәтижесімен көрінісін беруі қажет. Үздіксіз білім беру жүйесі - бір жағынан ыңғайлы, екіншіден, әлеуметтік педагогикалық принцип XXI ғасырдағы тұтас жүйе болып табылады. Үздіксіз білім беру жүйесі адамның өмір бойы жалпы жүйеден, жүйелеп білім алуына бағытталған, білім беру мекемелерінен тұрады. Осы жүйеде мемлекеттік, мемлекеттік емес, жалпы қоғамдық базалы және қосымша білім беретін мекемелердің өзара байланысынан құрылған. Білім беруді тұтас басқару жүйесі: білім беру министрлігі, академиясы, мемлекеттік және мемлекеттік емес жоғары мектеп-университеттер, институттар (магистратура, докторантура), департаменті, қосымша білім беру мәдени-тәрбие ұйымдары, білімді жетілдіру иституттары, білім беру департаменті-аймақтық, облыстық, қалалық, аудандық, ауылдық- орта білім лицей, гимназия, колледж, толық және толық емес білім беру-қалалық политехникалық колледж және ауылдық политехникалық колледждер;
Жалпы вертикал бойынша, мектепке дейінгі, жалпы орта мектеп, кәсіби білім беру, жоғары мектеп, мамандықты көтеру іс-әрекетінің өзгеруіне байланысты қайта даярлау, жалпы білімдік деңгейін және мәдени көзқарасын байыту. Бұл жүйенің компоненттерінің бәрі горизонталды түрғыдан өзара байланысты. Мысалы, мектеп, мектептен тыс, мектепке дейін және отбасы тәрбиесін жатқызуға болады. Байланыс оқыту формасында да мемлекеттік, мемлекеттік емес, қоғамдық мекемелерде байқалады. Үздіксіз білім беру негізі мектепке дейінгі және базалық, жалпы орта мектеп, лицей, гимназия, колледждерде және кәсіби білім берудегі түрлі типтік мекемелерде іске асырылады. Білімнің негізі мен танымдық білік осы мекемелерде қалыптастырылады. Бұндай жағдай жалпы білім беру мекемелерінің әлеуметтік рөлін қамтамасыз ететін және гуманистік, гуманитарлық бағытының мазмүнын. сонымен қатар педагогикалық іс-әрекеттің әдістері мен формасына ықпал етеді.
Бастауыш мектепте жаңа технологияларды пайдалана отырып, математиканы оқыту мұғалімнен қажырлы еңбекті талап ететіндігі сөзсіз. Бұл тұрғыда, педагогикалық менеджмент ұғымына тоқталып өтудің маңызы зор.
1.3. Жаңартылған білім беру мазмұнының мақсаты, мәні.
Халқымыздың білімділігі еліміздің байлығының ең маңызды бөлігі десек, білім-ел қазынасы. Біздің жaн-дүниемізде, oқыту мен білім беpудегі ұмтылысымыз, өзімізде жетіcпейтін қaжеттілікті тaбуымызғы мүмкіндік беретініне көз жеткіздік. Жаңартылған білім мазмұнымен тaныcқaннaн ұнaғaны -- oның мәні, мaқcaты, нәтижеcі-бapлығы бaлaғa, тек қaнa бaлaғa бaғыттaлғaнын аңғардық. Елдің келешегі бүгінгі жастардың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры-ұстаздың қолында деп тегін айтылмаған. Елбасы бізге үлкен міндет артып отыр. Тәуелсіз еліміздің болашағы, оның әлемдік өркениеттегі өз орны, ең алдымен білім мен тәрбиенің бастауы болатын - ұстаз екендігін айта келе, біздің басты мақсатымыз-білім сапасына мән беріп, білім сапасын жақсарту. Қазіргі әлемде болып жатқан қарқынды өзгерістер білім беру жүйесін қайта қарау қажет керек екенін паш етті. Қарқынды өзгеріп жатқан әлемде білім саласындағы саясаткерлер үшін де, жалпы мектептер үшін де, соның ішінде мұғалімдер үшін де ең басты, маңызды мәселе. Болашақ ұрпақты сан көрсеткіші емес, сапалы жеміс беретініне мән беріп, тәрбиелеуде барлық мұғалімдерді ойлантатын мәселе болып отыр. Бүгінгі өмір талабына сай ұстаздардың біліктілігі мен білімділігін шыңдап отыратын мектептегі жеткіншектерге білім берудің сапасы мен деңгейін жан-жақты көтеру жаңаша ойлайтын, оқыту мен тəрбиенің күнделікті жұмысында қолдана білетін ұстаздардың ғана жұмысы жемісті болмақ. Уақыт алға жылжыған сайын мұғалімнің оқыту шеберлігі, жаңа әдіс-тәсілдері өзгеруде. Балалардың сапалы білім алуына, өзгермелі ортаға тез бейімделе отырып, өзіндік көзқарасын қалыптастыруға және өмірде аяғын нық басып, алдына мақсат қойып оны шешуге мүмкіндігі бар тұлғаны дамытуға жағдай туғызу біздің басты міндетіміз деп түсінеміз. Жаңа білім беру жүйесіне енген өзгеріске мойын бұрып, оң көзқарасты дамытып, алдымызда отырған баланың тереңнен ойлауына, өздері ой қортынды таңдау құқығына мүмкіндік беру керек деп ойлаймыз. Халқымыздың ардақты ұлдарының бірі Міржақып Дулатов: Жалғыз сүйеніш, жалғыз үміт - оқуда. Теңдікке жетсек те, жұрттығымызды сақтасақ та, дүниедегі сыбағалы орнымызды алсақ та, бір ғана оқудың арқасында аламыз. Жақсылыққа бастайтын жарқын жұлдыз - оқу. Надан жұрттың күні - қараң, келешегі -- тұман,- деп ғылым, білім, оқудың маңызын қара халыққа көрсеткен. ХХІ ғасыр - ғылым ғасыры. Сондықтан жас ұрпаққа, жас буынға жаңаша білім беру жолында түбегейлі өзгерістер жүріп жатқандығы баршамызға аян. Жеке тұлға яғни, дарынды, шығармашылық тұлға қалыптастыру білім мен тәрбие берудегі мемлекеттік істің ең маңыздысы екені рас. Мақсатты білім беру - тұлға дамуын жүзеге асырады. Адамзат баласының өз ұрпағын оқыту тәрбиелеудегі ең озық тиімді ізденістерін, тәжірибелерін жалғастырып, тың жолдар іздеу, жаңашыл әдіс-тәсілдер, озық үлгілерін дамыту жалғасын табатын ұстаздарымыз көп болатынына сеніммен қараймыз.
Бүгінгі басты бағыт бұл орайда орта білім беруді жүйелі жаңғырту жағдайында жұмыс істеуге дайындау арқылы мұғалімдерге жан-жақты қолдау көрсету болып табылады. Жаңартылған оқу бағдарламаларын сынақтан өткізу және ендіруді ғылыми-әдіснамалық және оқу-әдістемелік қолдау, Назарбаев зияткерлік мектептері дербес білім беру ұйымының тәжірибесін тарату, жаңартылған білім беру мазмұны және жаңа оқу бағдарламалары бойынша біліктілікті арттырудың жаңа бағдарламаларын жасау, жаңартылған білім беру мазмұнын сынақтан өткізу және ендіру мәселелері қолға алынуда.
Бастауыш мектеп оқушысы математика және информатика, жаратылыстану, адам және қоғам, технология және өнер, денешынықтыру сынды білім салалары аясында білу, түсіну, қолдану, талдау, жинақтау және бағалау деңгейлерінде күтілетін нәтижелерді көре отырып, меңгеруге талаптанады. Білім сапасын анықтау құралдары ретінде оқуға ынталандыратын және оқушының жеке даму траекториясын белгілеуге мүмкіндік беретін қалыптастырушы бағалау мен мектепішілік жиынтық бағалау түрлерімен белгіленеді. Стандарттың осы бөліктері өз оқуын өз бетімен құруға қабілетті, өмір бойы білім алуға ұмтылатын оқушы тұлғасын дамытуды көздейді. Бойында қазақстандық патриотизм мен азаматтық жауапкершілігі жоғары деңгейде қалыптасқан, өзіне және өзгелерге құрметпен қарай алатын, өзара сыйластыққа негізделген қарым-қатынас құратын, еңбек пен шығармашылықта өз мүмкіндігін толығымен жүзеге асыра алатын, ашықтықты бойына сіңірген қоғам азаматы ел дамуына айтарлықтай үлес қосатыны сөзсіз.
Біліктілікті арттыру жүйесінде мұғалімдердің функционалдық сауаттылығы - қазіргі білім берудегі жаңа және нақты жағдайға көшу дегенді білдеріді.
Стандартта белгіленген жаңа мазмұн, оқушылардың сыни, шығармашылық тұрғыда ойлау дәрежесін дамытуды көздейді. Өзі оқытатын пәні аясында мұғалімнің зерттеуші позициясында болуы тек осы пәнді оқытумен шектеліп қана қоймай, оның басқа пәндермен байланысын қарастыруды, жаңалықтар қалай ашылғандығы туралы білімді ұсынумен, пәннің негізін қалаушы ғалымдар туралы білімді жеткізумен шұғылданғанда ғана мүмкін болмақ. Бұл өз алдына мұғалімді білімді ұсынушы ғана емес, сол білімді бірге жасап, өзін де оқушы деп тануына әкеледі. Осындай әрекет өмір бойы білім алу дегенді білдіреді.
Құрамында мұғалім де, оқушы да бар осындай ізденуші топ білім алушылар қауымдастығына айналады. Жаңартылған білім беру мазмұны аясында функционалдық сауаттылықты қалыптастырудың кілті осы қауымдастықтың қолында болмақ. Өз күшіңмен табылған білім, өз табандылығыңмен дәлелденген шындық өміріңде пайдалы болатындығы сөзсіз екендігін талай ғұламалар айтып та кеткен.
Қорыта айтқанда, міндет ауыр, мақсат айқын. Отандық іс-тәжірибе негізінде әлемдік тәжірибедегі алдыңғы қатарлы идеяларды басшылыққа ала отырып, функционалды сауаттылығымызды арттыру үшін сыни тұрғыда ойлай алатын оқушылар мен ұстаздарымыздың қатары көп болатынына, жақсы нәтижеге жететінімізге сенімдіміз.
Дәстүрлі емес сабақ технологиялары арқылы білім берудің педагогикалық негіздері
Адамның даму тарихы, ғылыми прогрестің қоршаған орта мен табиғат арасындағы қатынасты байланыстыруда және дүниежүзілік табиғат байланысының кілт өзгеруіне әкеп соқты. Адам, қоғам табиғат заңдылығымен санаспауы нәтижесінде пайда болған экологиялық қайшылықтардың дамып, әлемдік дәрежеге жеткен, ең негізгі мәселенің бірі болды. Табиғат пен қоғамның дамуы бір-бірімен байланысты.
Қазіргі кезде балалардың санасына қоғамдық байлығы мен даму негізіндегі сезімдерін тәрбиелеп, оларға экологиялық білім беру мұғалімдердің міндеті.
Экологиялық тәлім-тәрбие мен білім беру мәселесін қарастыруда, ғалымдардың табиғат пәніндегі ой-пікірлері өзгеше. Ж.Ж.Руссо, И.Г.Песталоции, Ф.Дистерверг баланың табиғатпен байланысы негізінде ой санасын қалыптастыру, білім мен тәрбие беру заңдылықтарын негіздеді. Оқушының санасын дамытушы "табиғат сезіміне" үйрету жайында айта келіп, оның эстетикалық мінез-құлқының дамуындағы маңызын ашты. Ж.Ж.Руссо (1981) оқушылардың жан-дүние тәрбиесін табиғатпен өткізуін ұсынады. Ғалымның ойынша, табиғатқа деген жақсы көзқарасқа үйрету, баланың ой-санасын іштей дамыту арқылы табиғатты танып, қабылдау сезімдерінің әсерімен жүзеге асады деп тұжырымдайды.
Педагогика ғылымын негізін қалаушы ғалымы Я.А.Коменскийдің(1955) тұжырымдарына назар аударсақ, ол дұрыс тәрбие берудің жан-жақты көзқарасымен табиғаттың байланысуы керек деген ой айтады. Сол себептен табиғаттың бір бөлшегі - адам деп қарап, адам мен табиғат тәрбиесінің арасындағы заңдылықтарын дәлелдеуге әрекеттенді.
И.Г.Песталлоции(1981) табиғатпен тәрбиенің байланысы жөнінде баланың ақыл-ойы және күш - жігері ең өзекті мәселесі деп есептеді.
Қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбаев 18 қара сөзіндегі табиғатқа деген философиялық тұрғыдан, сонымен қатар табиғатқа байланысты көзқарастарын да танытады. Ол табиғаттың байлығын адам баласының таусылмас азығы екенін көрсете келіп, Кім өзіне махаббат қылса, сен оған махаббат қылмағың парыз - деп жасөспірімді табиғат - ананы аялап сүйіп, құрметтеуге үндейді. Баланың дүниетанымы бесіктен басталады дей келіп, оның ой-санасының бастысы, білуге құштарлық деп санайды. Өсекеле үйрету құралдары арқылы жақсы іс - әрекетке, ішкі сезімдерінің қалыптасуына, адамгершілікке тәрбиелеу болса, ал баланың мінез - құлқын қалыптастыру ең маңыздысы ұстаздарының, достарының үлгі - өнегелері қажет деп түйіндейді.
Еліміз мақтаныш тұтатын ұлы ғалымы Ш.Уәлиханов елінің әдет - ғұрпын, салт - дәстүрін зерттей келіп, өз ұрпағын табиғатпен айналысуға жетелейтін педагогикасын жоғары бағалайды. Табиғат ғажап, табиғаттан құпия тіршілікте не бар? - дей отырып, халқы киеліге аса көңіл аударған. Олар айналадағы және күнделікті тұрмысқа қажетті саймандарды киелі деп құрметтеген. Осы киелілерді қастерлеп, ырым жасау қазақ баласына құт-береке, байлық әкеледі.
Қазіргі таңда жасөспірімдерді табиғатты қорғау үйретуші құрал Шоқан Уәлихановтың осы тақырып жөніндегі бай мұрасы болып табылады. Уәлихановтың табиғат пен халықтың қатынасындағы зерттеулері қазақ халқының арасындағы жағымсыз сезімдердің Табиғатты шексіз қадірлеуінен туған - деген ой айтады.
Қазақтың ұлы ағартушысы Ы. Алтынсарин жастарды ата-ананың тәлім-тәрбиесін, ақыл-кеңесін көңіл түюге шақырып Ақыл-кеңесті алмасаң анау тұрған қисық ағашқа ұқсап өсесің - деп өзінің тәрбиеге деген көзқарасын айтады. Сонымен қатар ақын ағарту және қоршаған орта мәселелерін сараптап арнаған шығармаларында дүниеге өзіндік көзқарасын көрсетеді.
Ағартушының өміріндегі ерекше орын алатын мәселелері мәдениеттілік пен әдет - ғұрыптың көзқарастары және маңызы. Мысалы: аққан судың сылдырауы, шалғынды көкорайдың көркі т.б. табиғат қозғалыстары Жаз, Өзен деген өлеңдерінде суреттеледі. Бұл өлеңдер жастарды табиғатты қастерлеуге тәрбиелейді.
Экологиялық білім мен тәрбиенің тамыры отбасы мен бала - бақшадан нәр алып, дамуы керек. Ата - бабаларымыз экологиялық тәрбиені ұлттық дәстүрде наным, сенім, ырымдар арқылы үздіксіз беріп отырған. Мысалы, Көк шыбықты сындырма, көктей соласын, Ақуды атпа, киесі ұрады, Көзіңді қалдыр - бұлақ көзін ашып жүр, өзіңді қалдыр - бақша өсіріп жаса нұр деген ата - баба өсиетінде не деген көрегенділік, ақылдылық бар десеңізші! Ата-бабаларымыз қазақ жол жүріп келе жатып, аға алмай жатқан бұлақ көрсе көзін ашқан екен. Қазіргі таңда жас жеткіншектерге ата - бабалардың нақыл сөздерін жеткізіп, оны ұғындыру және осыған байланысты экологиялық білім беру бұл мұғалімнің міндеті болып табылады.
Қай заманда болсын қазақ халқы дәстүрінде табиғатқа тағылықпен қарау деген болмаған. Аң - құстардан бастап өсімдіктерге дейін жанаршылықпен қарап, табиғат тұнығын обал деп санады. Табиғат байлығын жеке меншік емес, қоғамдікі, халықтікі, болашақ ұрпақтікі деп санады.
Жоғарыда келтірген халықымыздың ырымдары мен тыйым сөздері жас өспірімдерге экологиялық білім беру жолына үлес қосады.
Алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибелермен және әдебитеттермен танысу жалпы білім беретін мектептердің барлық түрлері мен мектептен тыс мекемелердің іс - қимыл бірілігінің нәтижесіндегі жетістіктің кепілі болатындығы туралы пікірдің қалыптасуы - бұл бағыттағы онды нәтижелерге тек жоғары сынып оқушылырмен жүйелі түрде жүргізілген экологиялық - туристік - өлктану қызметі арқылы ғана қол жеткізуге болады.
Жоғарғы сынып оқушыларының бойында шығармашылық қабілеттер мен қызығушылықтарды дамытуда, мектептен тыс мекемелер негізгі нысана болады. Жоғарғы сынып оқушылардың шығармашылық қызметтерінің ұжымдық түрлері, әсіресе табиғат пен қоршаған ортаның өсімдіктер мен жануарлар дүниесі арасында тығыз байланыста бола алады. Жоғарғы сынып оқушыларының экологиялық білімділігі мен тәрбиелілігі олардың экологиялық санасына байланысты, яғни олардың барлық қызметі мен мінез - құлықтарын, бұрынғы ой - пікірлері мен көзқарастарына өзгеріс енгізудің қалыпқа келтіруші құралы деп түсінуге болады.
Оқушыларға экологиялық тәрбие берудің басты мақсаты мен міндеттерін және маңызын белгілеу үшін И.Д.Зверев еңбектерінің орны ерекше. Ол экологиялық тәрбиенің мақсаты білім жүйелерін, көзқарас пен сенімдерін, моральдық нормаларына сәйкес қоршаған, ортаның жағдайына азаматтық қатынастарды қамтамасыз ету болып табылады - деп оның педагогикалық теориясы мен практикадағы сала екендігіне көңіл аударады.
И.Д.Зверев(1993) Барлық оқу пәндерін экологияландыруға байланысты ойланып жасалған жұмыстар қажет - деп мұғалімдерге қойылатын негізгі үш талапқа ерекше қөңіл бөледі. Біріншіден, мұғалімнің алдында табиғат және қоғам туралы сезім жауапкершілік болу керек. Мұғалімдер әр адам, болашақ ұрпақ табиғатты қорғау қажеттігін түсінуі қажет. Екіншіден, мұғалімнің өзінің өмірі мен қызметінде табиғаттың жанашыры ретінде басқаларға үлгі болуы тиіс. Үшіншіден, әрбір мұғалім экологиялық біліммен қарулануы қерек.
Әрине оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие беруде мұғалімдерге қойылатын негізгі талап - экологиялық білім мен тәрбие беру барысында негізгі мақсаты мен міндеттерін, маңыздылығын белгілеу болып табылады.
Б.Г.Иоганзен(1987) Экологиялық білім мен тәрбие жаңа ұғым екендігін атап көрсете отырып: Экологиялық білім мен тәрбие әр адам қоғамды сақтау және жақсарту керектігін түсінуін қоршаған ортаның әсемдігін бағалай білетін, азаматтық жауапкершілік сезімін игерген жеке адамдарды қалыптастыруды қарастырады - дейді.
Э.А.Тұрдықұлов (1982) болса Экологиялық білім мен тәрбие беру оқушыларды табиғатты пайдаланудың ғылыми негіздері жөніндегі дағдыларын, табиғат ресурстарын қорғау саласына көзқарастар қалыптастырудағы психологиялық-педагогикалық процесті айтамыз, - деп атап көрсеткен.
Осы компоненттердің әр қайсысының өзіндік мәнін ұғыну, олардың органикалық бірлікте болуын қамтамасыз ету, табиғатқа жауапкершілік қалыптастыруда оқушының қасиетін ескере отырып жүргізуге негіз болды.
Экологиялық білім мен табиғат қорғауға тәрбиелеудің мақсаты мен міндеттері А.Н.Захлебныйдың еңбектерінде байқалады.
Ғалымдардың басым бөлігі экологиялық білім беру жайлы жеке адамның іс-әрекетінде байланысатын, табиғатқа деген моральдық жауапкершілік деңгейінің қалыптасуы экологиялық сезімі болатынын көрсетеді.
Жасөспірімдерге экологиялық білім мен тәрбие беру, олардың рухани жаңарып жандануына негіз болатын білім Ордасы мектеп екені бәрімізге мәлім. Сондықтан оқушылардың ой - өрісін, ұлттық мәдениет пен сана-сезімін дамытып алғыр тұлғаны қалыптастыруда оқу-тәрбие үрдісінде инновациялық іс-әрекеттердің ендірілуі үлкен жетістіктерге жетелеуде.
Оқушыларға инновациялық технологиялар арқылы экологиялық білім беру жолдарын қарастыру үшін, ең алдымен біз ғалыми- педагогикалық әдебиеттерді зерттедім.
Инновация ұғымы педагогиканың сөздік қорына ежелден енген. Оларды инновациялық процесс немесе педагогикалық жаңалықтарды енгізу дейді. Ең алдымен инновация ұғымы (латынның in- в, novus - жаңа) жаңарту, жаңалық, өзгерту деген мағынаны білдіреді.
Инновация ұғымын әр елде әртүлі түсінген. АҚШ-та, Нидерландта бұл термин кең таралса, ал Аравия мен Жапонияда осы ұғымды сөздіктерде кезіктіру мүмкін емес.
Инновация деген ұғымының әр түрлі анықтамалары. Э.М.Роджерстің берген анықтамасында Инновация деген ұғымды нақтылы бір адамға жаңа бағыт болып табылатын идея, десе, ал ғалым Майлстың берген анықтамасы бойынша Инновация - арнайы жаңа өзгеріс. Осы өзгерісті жүйелі жүзеге асуын және шешілуін күтеміз деген. Ғалымдар инновация мен өзгеріс арасындағы айырмашылықтарды анықтай отырып, бұл көбіне синонимдік қатынастар тұрғыда қараған. Бұл өзгеріс бүкіл мектеп жүйесінде жайылса, оны инновация деуге болады. Ал кез келген өзгерісті инновация деуге болмайды. Сондықтан өзгерту деген мағынаға тоқталсақ, педагогикада жаңа әдістер мен тәсілдер, құралдар, оқулықтар мен бағдарламаларды пайдалануды білдіреді. Яғни оқыту мен тәрбиелеуге өзгерістер енгізу, олардың сапасын арттыру болып табылады. Инновация ұғымын негізін салуға көп үлесін қосқан ғалымдар В.Замбарт, И. Шумбердт және т.б. Бұл ұғымды саяси экономикалық технологиялық үрдістерге байлынысты қолданған.
Инновация ұғымы білім беру жүйесіне жаңаны енгізу мағынасында педагогикалық еңбектерде кездесе бастады. Осы ағылшын ғалымдардың пікірінше, жаңалық көзі арнайы қолданған деректерде, оқулықтарда және негізгі идеяларында.
Орыс ғалымдары В.И. Днепрова, В.С.Лазереваның еңбектерінде инновация ұғымы пайда болды. Олар инновация ұғымы жаңалықтарды шығару, игеру, қолдану және тарату деп сипаттайды. М.М.Поташник, А.С.Доренсов жаңалық дегенді құрал ретінде, ал инновацияны осы тәсілдерді меңгеру үрдісі деп санайды.
Инновациялық негізін құраушы ұғымдардың инновация, нововедение, новешество, новое, т.б. қазақша аудармаларын жасаған: Инновация - жаңарту, Нововедение - енген жаңалық, новое - жаңа, Новшество -жаңалық, Инновациялық процесс - жаңарту үрдісі.
Педагогикалық энциклопедияларда төмендегідей анықтамалар берілген: инновация сөзі латын тілінен енген обновление - жаңарту, новинка - жаңалық, изменение - өзгеріс деген мағына береді.
Инновация дегеніміз білім беру, тәрбиелеу жұмысына жаңалықты енгізу, яғни жаңа әдіс-тәсілдерді, амалдарды, құралдарды жасап, оларды қолдану деп анықталған.
Жоғарыда аталған мағлұматтарды бір жүйеге келтірсек, төмендегідей қорытынды шығарамыз. Инновация деген ұғымға ғалымдар әр түрлі түсінік берген. Олар: жаңалық, жаңаны енгізу, өзгеріс, құрал, әдіс-тәсілдер.
Инновация термині қазіргі таңда кеңінен қолданылып жүр. Бұл терминдік сөзге нақты анықтамасы педагогикалық тұрғыда берілмеген. Осы көптеген ғылыми педагогикалық еңбектерінде инновация ұғымын білім беру жүйесінде жаңалықтарды жасап шығару, игеру, қолдану және тарату іс-әрекеті деп сипаттайды. Атап айтатын болсақ Н.Р.Юсуфбекова О педагогической инноватике деген еңбегінде инновация - білім беру жүйесіндегі жаңартудың үрдісі деп көрсетеді. Инновациялық үрдіс дегеніміз - жаңалықтарды жасау, оқу-тәрбие үрдісінде қолдану.
Педагог М.М.Жампейісова модульдік оқыту технологиясын жаңалықтарды, ой-идеялары өз уақытысында және қазірде қолдану тиімді деп санайды. Сонымен қатар Педагогикалық технология деген ұғым да қолданылып жүр.
Педагогикалық технология кәсіптік қызметтің ерекше түрі болып табылады. ЮНЕСКО-ның анықтамасы бойынша, педагогикалық технология - бүкіл оқыту үрдісі мен білімді техникалық адам ресурсын олардың бір-біріне өзара әсерін, білім берудегі формасын оңайландыру міндеттерін ескере отырып меңгеруді жүзеге асырудың жүйелі әдісі. М.В.Кларин(1989) Педагогикалық технология - бұл педагогикалық мақсатқа қол жеткізу жолдарындағы қолданылатын барлық қисынды ілім амалдары мен әдіснамалық құралдардың жүйелі жиынтығы және жұмыс істеу реті, деп анықтайды.
Көптеген педагог ғалымдардың еңбектерінде оқу үрдісін технологияландыру бағдарламалап оқыту тәрбиесінде іске асатын білім технологиясы, дамытып оқыту конспектіндегі педагогикалқ технология, жаңа ақпараттық технологияның мәні, мазмұны, оларды оқу үрдісіне енгізу, т.с. мәселелері ашып қарастырылған (Б.С.Гершунский, В.М. Монахов, Н.Ф.Талызина, В.В.Давыдов, Т.И.Ильина, Г.И.Щукина, Ж.А.Қараев, Е.И.Машбиц т.б.).
Педагогикалық технология дегеніміз - мақсаттар қою, оқу жоспары мен оқу бағдараламасын үнемі жақсартып отырудың, педагогикалық жүйелердің тиімділігі. Педагогикалық технологиялардың көптеген түрлері бар. Атап айтсақ: білім беруді ізгілендіру, проблемалы оқыту технологиясы, тірек сигналдар арқылы оқыту технологиясы, түсіндіре басқарып озат оқыту технологиясы, модульдік оқыту технологиясы,деңгейлеп саралап оқыту технологиясы, компьютерлік және ақпараттық технологиясы, жобалап оқыту технологиясы және т.б.
Оқушыларға инновациялық технологиялар арқылы экологиялық білім беру педагогикалық тұтастық тұрғыда әсер етеді. Модульдік оқыту технологиясы, деңгейлеп саралап оқыту технологиясы, компьютерлік және ақпараттық технологиясы арқылы оқушылардың экология деген пәнге қызығушылығы мен білім деңгейін анықтауға болады. Осылайша сабақ беру барысында олар экологиялық мәселелердің тұтастығын ғылыми негізде қабылдайды, табиғат пен қайта түлеген ортаға тиімді ықпал ету жөніндегі нақты білім мен сарамандық тәжірибені, дағдыны меңгереді.
Табиғат пен коғамның өзара жан-жақты байланысын аша түсу әлеуметтік шындықтың тұтастығы мен дамуына оқушылардың көзқарасы мен сенімін тұжырымдап бекітеді. Байланыстың себебі туралы экологиялық білім, құрылымдық талдаудың жүйесі мен түсініктерді қорыту оқушылардың санасын дамытуға негізделген міндеттерді шешуді жақсарта түседі.
Қорыта келгенде, қазіргі мектептердегі экологиялық білім мен тәрбиенің төмен дәрежеде жүргізілетіндігі, оны күшейту үшін зерттеу жұмыстарын, жобалау - ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
... ... ... ... ... ... ..
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Бастауыш мектепте жаңартылған мазмұнында білім беруді жоспарлау әдістемесі
Орындаған:_____________________
_____________________
Тексерген: _____________________
Алматы 2020
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
I Бөлім. Жаңартылған білім беру бағдарламасының мазмұны ... ... ... ... ...5
1.1. Жаңартылған білім беру мазмұны - сапалы білім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..5
1.2. Оқытудың жаңа технологияларын бастауыш мектепте қолдану ... ... ... ... .7
1.3. Жаңартылған білім беру мазмұнының мақсаты, мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
II Бөлім. Бастауыш сыныпта жаңартылған білім беруді жоспарлау әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2.1. Жаңартылған білім беру мазмұнындағы бастауыш мектептің бағдарламасы және оқыту әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..19
2.2. Бастауыш білім беру деңгейінің 2-4-сыныптар үшін Әдебиеттік оқу пәні бойынша үлігілік оқу бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
ІІІ Бөлім. Жаңартылған білім беру мазмұны бойынша оқытудағы жаңа
әдіс - тәсілдермен оқытудың түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 47
3.1. Деңгейлік саралап оқыту ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..47
3.2. Тіл үйретудің тиімді тәсілі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 49
3.3. Модульдік оқыту технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .57
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .62
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...63
КІРІСПЕ
Бастауыш білім үздіксіз білім беру жүйесінің алғашқы басқышы екенін ескере отырып, оқушыға белгілі бір көлемдегі білім-білік, дағдыларды меңгертумен бірге табиғат қоғам, адам, айналаны қоршаған дүние туралы танымын қалыптастыру, оның жеке басының қасиеттерін жан-жақты дамыту, жоғары адамгершілік принциптерге тәрбиелеу-бүгінгі күннің басты талабы.
Оқыту технологиясы өзіне өзара байланысты екі процестен - оқушының қызметін ұйымдастыру мен оқытушының осы қызметті бақылауынан тұратын оқыту процесін баскаруды көздейді.
Оқыту технологиясында оқутыдың мазмұны максаттардың, жоспарлардың және пәннің бағдарламасы негізінде қалыптасады және оның басты өлшемдері: көлемі, ұзақтығы, деңгейі тағы басқалары анықталады. Сонан соң оқу әдістері мен тәсілдері тандалады, танымдық қызметті атқаруға әкелетін, оны бейнелеудің қуралдары мен формалары анықталады.
Қазіргі кезеңде республиканың білім беру жүйесінің ең басты мәселесі - қазақ мектебі түлегінің білім сапасының деңгейін халықаралық дәрежеге жуықтату. Ол үшін мектепке заман талабына сай мемлекеттік білім стандартын енгізу, соған сәйкес кәсіби шеберлігі дамыған кадрлармен қамтамасыз ету, өркениетті ғылыми-әдістемелік бағытқа ынталандыру, жаңа базистік оқу жоспары мен жаңа буын оқулықтарына көшу, орта білімді ақпараттандыру, тағы сол сияқты білім беру саласында жүйелі жұмыстар атқару - еліміздегі ең маңызды әрі кезек күттірмейтін ауқымды істер.
Өткенге қарап басымызды иеміз, ертеңге қарап білек сыбанамыз демекші, бүгінгі бала - ертеңгі жаңа әлем. Демек бұрыннан қалыптасқан бағдарлама мен тәртіп ол үшін ескірген, тозған. Ал қазір ол барлық тұлғасымен жаңа тұрмысқа, жаңа оқуға, жаңа қатынастарға бейімделуі тиіс. Сондықтан оған жүйелі жәрдем беріп, ынта-ықыласын дұрыс бағыттайтын, қабілет-қасиеттерін дамытатын мектеп шаңырағы қажет.
Қазақстан Республикасының Білім Заңында (8 бап) білім беру жүйесінің міндеттері бөлімінде: Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен тәжірибе жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға дәне кәсіби шыңдауға бағыттылған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау делінген. Және де Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді деңгейлері мен мазмұны нақты көрсетілген: бастауыш мектептің негізгі міндеті - баланың жеке басын бастапқы қалыптастыруды қамтамасыз ету, оның қабілеттерін анықтау және дамыту делінген.
Қазіргі кезеңде республиканың білім беру жүйесінің ең басты мәселесі - қазақ мектебі түлегінің білім сапасының деңгейін халықаралық дәрежеге жуықтату. Ол үшін мектепке заман талабына сай мемлекеттік білім стандартын енгізу, соған сәйкес кәсіби шеберлігі дамыған кадрлармен қамтамасыз ету, өркениетті ғылыми-әдістемелік бағытқа ынталандыру, жаңа базистік оқу жоспары мен жаңа буын оқулықтарына көшу, орта білімді ақпараттандыру, тағы сол сияқты білім беру саласында жүйелі жұмыстар атқару - еліміздегі ең маңызды әрі кезек күттірмейтін ауқымды істер.
XXI ғасырда нені оқыту керек? Мұғалімдер үшін ең басты мәселе болып отырғаны да осы. Мұғалімдер оқушыларды XXI ғасырға қалай дайындайды 2011 жылдағы ҚР педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарының деңгейлік мазмұныда осы мәселелерді шешуге бағытталған. Ғылыми зерттеудің нәтижесінде оқушы теориялық білім алып қана қоймай, алған білімін практикада,өмірде қолдана білуіне оқушыны бағыттап баулу алға қойылған үдеріс болып табылуы тиіс әрекет. Сыни тұрғыдан ойлау, диалогтік оқыту, бағалау, алған мәлімметтерді интерпретациялау(логикалық қорытынды жасау) жаңартылған білім мазмұнындағы білім беру ерекшелігі болып табылады.
Жаңартылған білім мазмұнындағы білім беруде пәндерде бірнеше айдарлар арқылы оқыту жолға қойылған. Мысалы:: Ойланыңыз, анықтаңыз, дәлелдеңіз, талдаңыз, жасап көріңіз, салыстырыңыз тағы да басқа.
Курстық жұмыстың мақсаты - әлемдік білім стандарттарына сәйкес келетін білім берудің жоғары сапасын қамтамасыз ету, жаңартылған білім беру бағдарламаларын игеруге дайын, өз мүддесін іскерлікпен ұштастыра білетін жан-жақты мәдениетті, шығармашыл тұлғаны қалыптастыру.
Курстық жұмыстың құрылымы: Курстық жұмыс кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытынды, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
І Бөлім. Жаңартылған білім беру мазмұны.
1.1. Жаңартылған білім беру мазмұны - сапалы білім.
Білім, дағды, іскерліктің қалыптасуының бастамасы - бастауыш саты. Келешекте арнаулы мамандықтарға талпынудың іргетасы да осы бастауыштан басталмақ. Жас бүлдіршіндердің ой-қиялын біліммен нұрландыратын, дуниетанымын кеңейтетін - ұстаз шеберлігі. Әсіресе, терең де тиянақты білім беруді ұлағатты тәрбиемен ұштастыруды қазақ тілі мен әдебиеттік оқу пәндерінің өзіндік орны ерекше.
Алға қойылған мақсат - 12 жылдық білім беруге көшу сатысында жалпы білім беру мектептерінде даму деңгейі әртүрлі балаларды оқыту жолында мұғалімнің кәсіби, құзырлық, шығармашылық деңгейін көтеруге көмек көрсету, тәжірибемен бөлісу болып табылады.
XXI ғасыр мектебі жедел өзгеріп жатқан заманға бейімделуге мүмкіндік беретін түбегейлі өзгерістер енгізуді, өз кәсіби шығармашылығымызды шыңдауды талап етеді. Ойы жүйрік, ақылы жетік, бәсекеге қабілетті, өзгерістерге бейім жеке тұлғаны тек қана жаңа тұрпатты педагог қалыптастырады. Бастауыш сынып пәндеріне арналған оқу бағдарламаларындағы оқу мақсаттары оқушылардан шынайы проблемаларды анықтап зерттей білуді талап етеді. Негізінен жаңартылған білім жүйесі құзыреттілікке және сапаға бағытталған бағдарлама. Жаңартылған білім берудің маңыздылығы - оқушы тұлғасының үйлесімді қолайлы білім беру ортасын құра отырып сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, тәжірибе жасау, АҚТ - ны қолдану, коммуникативті қарым-қатынасқа түсу, жеке, жұппен,топта жұмыс жасай білу, функционалды сауаттылықты,шы- ғармашылықты қолдана білуді және оны тиімді жүзеге асыру үшін қажетті тиімді оқыту әдіс-тәсілдерді (бірлескен оқу, модельдеу, бағалау жүйесі, бағалаудың тиімді стратегиялары) курс барысында ұғындық. Жаңартылған білім беру бағдарламасының ерекшелігі спиральді қағидатпен берілуі. Оған оқу мақсаттары зерделей отыра тапсырмаларды ықшамсабақтарды құрастыру барысында көз жеткіздік.
Бағдарлама оқушының төрт тілдік дағдысын: тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылым жетілдіруге бағытталған. Бұл төрт дағды оқу жоспарында Шиыршық әдісімен орналастырылған және бір - бірімен тығыз байланысты. Яғни, жыл бойына бірнеше рет қайталанып отырады және сынып өскен сайын тілдік мақсат та күрделене түседі.
Бүгінгі күні барлық елдер жоғары сапалы білім жүйесімен жұмыс істеуде. Өйткені қазіргі заманда елдің бәсекеге қабілеттілігі оның азаматтарының парасаттылығымен анықталады, сондықтан білім беру жүйесі болашақтың талабына сәйкес дамуы тиіс. Оқушыларды заманауи әдіс - тәсілдермен оқытып, ой - өрісі кең, саналы, еркін азамат етіп тәрбиелеу қажеттілігі де осы себептен туындап отыр. Оның үстіне білім берудің жүйесін қарқынды дамытқан бұл үрдістің жалпы білім беретін мектептерге де енгізіле бастауы көңілді қуантады. Бұл бағдарламаның маңыздылығы да осында.
Зерттеулік білік пен дағдылар адамға тек ғылыми жұмыспен айналысқанда ғана емес, сонымен бірге оның басқа да қызмет аясында қажет. Шығармашыл - зерттеушілік ізденіс кез-келген кәсіптің ажырамас бөлігі болып табылуда. Баланы зерттеушілік іс-әрекетке дайындау, зерттеулік ізденістің біліктері мен дағдыларына үйрету қазіргі кезде білім берудің маңызды міндеті болып отыр.
Тұңғыш Елбасымыз Н.А. Назарбаев Дамыған, бәсекеге қабілетті мемлекет болу үшін, біз жоғары білімді ұлт болуымыз керек дей келе, өскелең ұрпақтың функционалдық сауаттылығына аса назар аударуды талап етіп отыр.К.Ушинский: Мұғалім - өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім, ал оқуды, ізденуді тоқтатқанда, оның мұғалімдігі де жойылады, - деген екен. Бүгінгі күн- білім беру мазмұнына, оқушы мен педагог тұлғасына және қызметіне деген көзқарастардың түбегейлі өзгеріске бет бұрып отырған кезең. Бұл жөнінде Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті Н.Назарбаев өз сөзінде: Біз қазір білім-ғылым-инновация атты үштік үстемдік құратын жоғары индустриялық әлемге қарай бағыт алып барамыз, - деген еді. Қазақстанның әлемдік үрдістерге кіруі, дамыған елдердің стандарттарына деген ұмтылысы білім беру жүйесінің жаңа сапалық деңгейге өту қажеттілігін арттыруда. Біліктілікті арттыру жүйесінде мұғалімдердің функционалдық сауаттылығы - қазіргі білім беру-дегі жаңа және нақты жағдайға икемделу дегенді білдіреді.
Осыған орай, қазіргі кезде білім беру жүйесінде жасалып жатқан реформалар барлық деңгейлердегі білім мазмұнын жаңартуға және өсуден тұрақты даму кезеңіне өтуге бағытталған. Білім беру әдісі өзгереді, білім беру мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, жаңаша қарым-қатынас пайда болады. Жаңартылған Бағдарлама жаңашыл ой тудырды. Себебі әр жаңашылдық, біріншіден, стандартты іске асыруда мұғалімнен кәсібилік, екіншіден, одан әрі сапалы нәтиже алу мақсатында жігерлі іс-әрекеттерді талап етеді.Мектептегі білім беру мазмұнын жаңартудағы мұғалімнің атқаратын маңызды рөлін ескере отырып, педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру бойынша жұмыстар атқарылды.
Орта білім жүйесінде жалпы білім беретін мектептерді Назарбаев зияткерлік мектептеріндегі оқыту деңгейіне жеткізу керек. Мектеп түлектері қазақ, орыс және ағылшын тілдерін білуге тиіс. Оларды оқыту нәтижесі оқушылардың сындарлы ойлау, өзіндік ізденіс пен ақпаратты терең талдап,машығын игеруі тиіс деп атап көрсеткеніндей, қазіргі таңда елімізде жаппай білім беру мазмұны жаңғыртылуда. Білім мазмұнын жаңғырту - сапалы білім, жарқын болашаққа негізделген.
Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаев Қазақстан жолы - 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ атты Жолдауында: Орта білім жүйесінде жалпы білім беретін мектептерді Назарбаев зияткерлік мектептеріндегі оқыту деңгейіне жеткізу керек.
Қазақстан 2050 стратегиялық бағдарламасы білім берудің ұлттық моделінің қалыптасуымен және Қазақстанның білім беру жүйесін әлемдік білім беру кеңестігіне кіріктірумен сипатталады. Қазіргі таңда қазақ тілі-мемлекеттік тіл, қарым-қатынас тілі - орыс тілі және ағылшын тілі - әлемдік кеңістікті тану тілін оқытуда жаңа идеяларды әр сабақта жан-жақты қолданып, жаңаша оқытудың тиімді жолдарын тауып, жүйелі түрде қолдану-заман талабы болып отыр.
Білім беру бағдарламасының негізгі мақсаты-білім мазмұнының жаңаруымен қатар, критериалды бағалау жүйесін енгізу және оқытудың әдіс-тәсілдері мен әртүрлі құралдарын қолданудың тиімділігін арттыруды талап етеді.
Жаңартылған білім берудің мәні, баланың функционалды сауаттылығын қалыптастыру. Оқушы өзінің мектеп қабырғасында алған білімін өмірінде қажетке асыра білуі керек. Сол үшін де бұл бағдарламаның негізі Өмірмен байланыс ұғымына құрылған. Ұстаздарға үлкен жауапкершілік міндеттелді. Оқушылардың бойына ХХІ ғасырда өмірдің барлық салаларында табысты болу үшін, қажетті дағдыларды дарыту үшін, мұғалімдер тынымсыз еңбектену керек. Жаңартылған оқу бағдарламасы аясында тек өз пәнін, өз мамандығын шексіз сүйетін, бала үшін ұстаз ғұмырын құдіретті деп санайтын білімді мұғалімдер ғана жұмыс істей алады.
Білімдіден не пайда, білгенін көпке айтпаса, үйреткеннен не пайда , қайырымы қайтпаса деген екен А.Байтұрсынов. Сондықтан үнемі кәсіби біліктілігін артып, жаңашылдыққа ұмтылған педагог қана шығармашылықпен, зор қуатпен еңбектенеді. Себебі, әлем таныған елде рухани бай және интеллектуалды тұлғалар мекендеу қажет.
Білімді болу деген сөздің мағынасы - белгісіз нәрсені ашуға қабілетті болу,-деген Әл-Фарабидің сөзіне жүгінетін болсақ, ел ертеңі білімді ұрпақпен ғана өлшенбек.
Жаңартылған оқу бағдарламасы аясында тек өз пәнін, өз мамандығын шексіз сүйетін, бала үшін ұстаз ғұмырын құдіретті деп санайтын білімді мұғалімдер ғана жұмыс істей алады.
Мемлекетіміздің білім беру үдерісіне енген жаңартылған білім беру бағдарламасы -- заман талабына сай келешек ұрпақтың сұранысын қанағаттандыратын тың бағдарлама. Аталған білім беру бағдарламасы туралы түсінгенім мен ұғынғаным мол.
1.2. Оқытудың жаңа технологияларын бастауыш мектепте қолдану.
Бүгінгі таңда адамның қоғамдағы орны, оның әлеуметтік және рухани көзқарасы жаңа талаптарға сай жеке тұлғаны қоғамға жаңаша даярлауда, оның жалпы білімдік және кәсіпке даярлығын дұрыс жолға қоя білуінде. Осыған орай білім берудің тұтас жүйесін құру негізгі мәселелердің бірі болып, үздіксіз тәлім тәрбиеден, яғни от басынан бастап, қоғам саранысын өтей алатын жеке тұлғаны қалыптастыру болып табылады.
Ал оқушылардың бойындағы білім негіздері бастауыш мектептен бастау алатыны түсінікті. Соңғы жылдарда білім беру туралы, әсіресе, үздіксіз білім беру туралы көбірек сөз қозғалып жүр. Сондықтан мәселені бұл тұрғыдан алғанда, бастауыш мектепте сапалы білім беру шешуші рөлдердің бірін атқаратыны даусыз. Бастауыш мектепте оқитын балалардың жасы төмен болғанына қарап, оларға білім беру де жеңіл болады деген түсініктен аулақ болу керек.
Қазақ тілін оқу-білу не үшін қажет? Себебі қазақ тілі -- қазақ реслубликасының мемлекеттік тілі, ол онеркәсіп пен техниканың, ғылым мен мәдениеттің және қоғамдық-саяси өмірдің барлық саласын қамтып көрсететін бай лексикасымен, қалыптасқан жазу жүйесімен және әр түрлі стильдік тармақтарымен (қөркем сөз стилі, ғылыми стиль, публицистиқалық стиль және т.б.) сипатталады.
Қазақ тілінде көптеғен ғазет -журналдар шығады. Көркем әдеби шығармалар мыңдаған тиражбен басылып, таратылып отырады. Қазақ тілінде ғылыми әдебиеттер шығарылады, ғылымның алуан түрлі саласы бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізіледі. Соның нәтижесінде қазақ тілінің леқсикасы саяси және ғылыми-техниқалық терминдермен толығып баюда.
Қазақ тілінін өзі және оны оқыту әдістемесі арнайы ғылымның зерттеу объектісіне айналып, оның әр түрлі сөздіктері мен тұрақты оқулықтары жасалуда.
Қазақ тілі жалпы білім беретін мектептерде, жоғары жәнс арнаулы оқу орындарында арнайы пән ретінде оқытылуда. Қазақ тілінін жеке грамматикалық категорияларының өзі арнаулы ғылыми-зерттеу жұмысының объектісі болып, олар жөнінде көптеген ғылыми еңбектер жазылуда.
Еліміздің егемендікке қолы жеткеннен бері қазақ тілі орыс және басқа тілдерде жүретін мектептерде міндетті түрде оқытылуда.
Бастауыш сыныпта балалар қазақ тілі сабақтарында нені білуге тиіс?
Балалар бастауыш сыныптарда сауатын ашады, оқуға, жазуға үйренеді, ойын ауызша және жазбаша жүйелі дұрыс, анық, дәл жеткізе алатындай білім алады, оны іске асыру шеберлігін меңгеріп, дағдыланады, яғни дұрыс сөйлеуге үйренеді.
Сөйтіп, қазақ тілін университеттер мен институттардың Бастауыш оқыту педагогикасы, әдістемесі факультеттерінде және педогогикалық училищелерде оқудағы мақсат - болашақ бастауыш сынып мұғалімдеріне қазақ тілін ("Әліппені", "Әдебиетті оқытуды", "Грамматиканы") оқыту әдістемесінің теориясы жайында жүйелі білім бере отырып, І-ІV сыныптардағы сабақтардын мазмұны мен көлемін,. оларды жүйелі де тиімді жүргізу тәртібін көрсетумен қатар, оны оқыту әдістемесінен орындалатын жұмыс түрлеріне үйрету.
Қазақ тілінің мектепте оқушыларға білім, тәрбие берудегі және оларды дамытудағы маңызы зор. Ана тілінің баға жетпес құдіреті мен қуаты, адамды ерлікке, Отанын, туған халқын сүюге тәрбиелеудегі күшін кезінде К.Д.Ушинский: "Халық тілі -- тарих шекарасынан әлдеқайда әріректен басталатын, оның бүкіл рухани өмірінің еш уақытта солмайтын және өмір бойы қайтадан шешек атып тұратын тамаша гүлі. Тілде бүкіл халық, оның күллі елі -- барлық, толық ойы мен сезімі туған елінің өлеңінде, әндерінде..-" деп көрсеткен болатын. Сондықтан да ана тілі бастауыш мектептерде ең негізгі пән болып есептеледі. Өйткені ана тілінде оқу-жазуға дағдылану арқылы басқа пәндерді оқып үйренуге жол ашылады. Бұл жөніндеде ұлы педагог К.Д. Ушинский: "Ана тілін толық менгермеген бала тарихты және жаратылыстану ғылымдарын үйренген кезде, теореманы, математиқалық бір есепті өз сөзімен айтып бере алмай, дәл осындай күйге ұшырайды. Ана тілі басқа пәндердің бәріне қатысы бар және олардың нәтижелерін өзіне жинақтайтын басты, өзекті пән екені енді түсінікті емес пе?" -- деген болатын.
Балалар ана тілі арқылы адамгершілікке, еңбекке, патриоттық рухқа тәрбиеленеді.
Ана тілінде жақсы оқи алатын бала өзі оқыған немесе айтылған ойды да дәл түсінеді.
Ал мектепте оқытылатын грамматика, әдебиеттік оқу, тіл дамыту сабақтарының, бір жағынан, білімдік мәні, екінші жағынан тәрбиелік мәні, үшіншіден, баланың жеке басындағы қасисеттерді дамытып, олардың әлеуметтік бағдарларын айқындай түсуде орасан зор улес қосатыны мәлім.
Бастауыш мектепте ана тілінен оқушыларға білім, білік, тәрбие беруде және оларды дамытуда мынадай міндеттер іске асырылады:
1. Оқушыларды білімдік, тәрбиелік, дамыту жағынан құнды. Шәкірт ұғымына сай келетін, анық та дәл, көркем тілмен жазылған материалдарды іріктеп алып, қазақ тілі сабақтарында пайдаланып отыру;
2. балаларды дәл, анық, бейнелі сөйлеуге, жүйелі түрде. үнемі дағдыландыру;
3. көркем шығармалар арқылы білім бере отырып, балалардың сезімдеріне әсер етіп, адамға қажетті моральдық қасиеттер. адамгершілік мінез-құлықтардың қалыптасуына жағдай туғызу. Үздіксіз білім беру бастапқы процестен басталып, мемлекеттік жүйе және қоғамдық мекемелермен жалпы біліммен адамды мамандыққа даярлау нәтижесімен көрінісін беруі қажет. Үздіксіз білім беру жүйесі - бір жағынан ыңғайлы, екіншіден, әлеуметтік педагогикалық принцип XXI ғасырдағы тұтас жүйе болып табылады. Үздіксіз білім беру жүйесі адамның өмір бойы жалпы жүйеден, жүйелеп білім алуына бағытталған, білім беру мекемелерінен тұрады. Осы жүйеде мемлекеттік, мемлекеттік емес, жалпы қоғамдық базалы және қосымша білім беретін мекемелердің өзара байланысынан құрылған. Білім беруді тұтас басқару жүйесі: білім беру министрлігі, академиясы, мемлекеттік және мемлекеттік емес жоғары мектеп-университеттер, институттар (магистратура, докторантура), департаменті, қосымша білім беру мәдени-тәрбие ұйымдары, білімді жетілдіру иституттары, білім беру департаменті-аймақтық, облыстық, қалалық, аудандық, ауылдық- орта білім лицей, гимназия, колледж, толық және толық емес білім беру-қалалық политехникалық колледж және ауылдық политехникалық колледждер;
Жалпы вертикал бойынша, мектепке дейінгі, жалпы орта мектеп, кәсіби білім беру, жоғары мектеп, мамандықты көтеру іс-әрекетінің өзгеруіне байланысты қайта даярлау, жалпы білімдік деңгейін және мәдени көзқарасын байыту. Бұл жүйенің компоненттерінің бәрі горизонталды түрғыдан өзара байланысты. Мысалы, мектеп, мектептен тыс, мектепке дейін және отбасы тәрбиесін жатқызуға болады. Байланыс оқыту формасында да мемлекеттік, мемлекеттік емес, қоғамдық мекемелерде байқалады. Үздіксіз білім беру негізі мектепке дейінгі және базалық, жалпы орта мектеп, лицей, гимназия, колледждерде және кәсіби білім берудегі түрлі типтік мекемелерде іске асырылады. Білімнің негізі мен танымдық білік осы мекемелерде қалыптастырылады. Бұндай жағдай жалпы білім беру мекемелерінің әлеуметтік рөлін қамтамасыз ететін және гуманистік, гуманитарлық бағытының мазмүнын. сонымен қатар педагогикалық іс-әрекеттің әдістері мен формасына ықпал етеді.
Бастауыш мектепте жаңа технологияларды пайдалана отырып, математиканы оқыту мұғалімнен қажырлы еңбекті талап ететіндігі сөзсіз. Бұл тұрғыда, педагогикалық менеджмент ұғымына тоқталып өтудің маңызы зор.
1.3. Жаңартылған білім беру мазмұнының мақсаты, мәні.
Халқымыздың білімділігі еліміздің байлығының ең маңызды бөлігі десек, білім-ел қазынасы. Біздің жaн-дүниемізде, oқыту мен білім беpудегі ұмтылысымыз, өзімізде жетіcпейтін қaжеттілікті тaбуымызғы мүмкіндік беретініне көз жеткіздік. Жаңартылған білім мазмұнымен тaныcқaннaн ұнaғaны -- oның мәні, мaқcaты, нәтижеcі-бapлығы бaлaғa, тек қaнa бaлaғa бaғыттaлғaнын аңғардық. Елдің келешегі бүгінгі жастардың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры-ұстаздың қолында деп тегін айтылмаған. Елбасы бізге үлкен міндет артып отыр. Тәуелсіз еліміздің болашағы, оның әлемдік өркениеттегі өз орны, ең алдымен білім мен тәрбиенің бастауы болатын - ұстаз екендігін айта келе, біздің басты мақсатымыз-білім сапасына мән беріп, білім сапасын жақсарту. Қазіргі әлемде болып жатқан қарқынды өзгерістер білім беру жүйесін қайта қарау қажет керек екенін паш етті. Қарқынды өзгеріп жатқан әлемде білім саласындағы саясаткерлер үшін де, жалпы мектептер үшін де, соның ішінде мұғалімдер үшін де ең басты, маңызды мәселе. Болашақ ұрпақты сан көрсеткіші емес, сапалы жеміс беретініне мән беріп, тәрбиелеуде барлық мұғалімдерді ойлантатын мәселе болып отыр. Бүгінгі өмір талабына сай ұстаздардың біліктілігі мен білімділігін шыңдап отыратын мектептегі жеткіншектерге білім берудің сапасы мен деңгейін жан-жақты көтеру жаңаша ойлайтын, оқыту мен тəрбиенің күнделікті жұмысында қолдана білетін ұстаздардың ғана жұмысы жемісті болмақ. Уақыт алға жылжыған сайын мұғалімнің оқыту шеберлігі, жаңа әдіс-тәсілдері өзгеруде. Балалардың сапалы білім алуына, өзгермелі ортаға тез бейімделе отырып, өзіндік көзқарасын қалыптастыруға және өмірде аяғын нық басып, алдына мақсат қойып оны шешуге мүмкіндігі бар тұлғаны дамытуға жағдай туғызу біздің басты міндетіміз деп түсінеміз. Жаңа білім беру жүйесіне енген өзгеріске мойын бұрып, оң көзқарасты дамытып, алдымызда отырған баланың тереңнен ойлауына, өздері ой қортынды таңдау құқығына мүмкіндік беру керек деп ойлаймыз. Халқымыздың ардақты ұлдарының бірі Міржақып Дулатов: Жалғыз сүйеніш, жалғыз үміт - оқуда. Теңдікке жетсек те, жұрттығымызды сақтасақ та, дүниедегі сыбағалы орнымызды алсақ та, бір ғана оқудың арқасында аламыз. Жақсылыққа бастайтын жарқын жұлдыз - оқу. Надан жұрттың күні - қараң, келешегі -- тұман,- деп ғылым, білім, оқудың маңызын қара халыққа көрсеткен. ХХІ ғасыр - ғылым ғасыры. Сондықтан жас ұрпаққа, жас буынға жаңаша білім беру жолында түбегейлі өзгерістер жүріп жатқандығы баршамызға аян. Жеке тұлға яғни, дарынды, шығармашылық тұлға қалыптастыру білім мен тәрбие берудегі мемлекеттік істің ең маңыздысы екені рас. Мақсатты білім беру - тұлға дамуын жүзеге асырады. Адамзат баласының өз ұрпағын оқыту тәрбиелеудегі ең озық тиімді ізденістерін, тәжірибелерін жалғастырып, тың жолдар іздеу, жаңашыл әдіс-тәсілдер, озық үлгілерін дамыту жалғасын табатын ұстаздарымыз көп болатынына сеніммен қараймыз.
Бүгінгі басты бағыт бұл орайда орта білім беруді жүйелі жаңғырту жағдайында жұмыс істеуге дайындау арқылы мұғалімдерге жан-жақты қолдау көрсету болып табылады. Жаңартылған оқу бағдарламаларын сынақтан өткізу және ендіруді ғылыми-әдіснамалық және оқу-әдістемелік қолдау, Назарбаев зияткерлік мектептері дербес білім беру ұйымының тәжірибесін тарату, жаңартылған білім беру мазмұны және жаңа оқу бағдарламалары бойынша біліктілікті арттырудың жаңа бағдарламаларын жасау, жаңартылған білім беру мазмұнын сынақтан өткізу және ендіру мәселелері қолға алынуда.
Бастауыш мектеп оқушысы математика және информатика, жаратылыстану, адам және қоғам, технология және өнер, денешынықтыру сынды білім салалары аясында білу, түсіну, қолдану, талдау, жинақтау және бағалау деңгейлерінде күтілетін нәтижелерді көре отырып, меңгеруге талаптанады. Білім сапасын анықтау құралдары ретінде оқуға ынталандыратын және оқушының жеке даму траекториясын белгілеуге мүмкіндік беретін қалыптастырушы бағалау мен мектепішілік жиынтық бағалау түрлерімен белгіленеді. Стандарттың осы бөліктері өз оқуын өз бетімен құруға қабілетті, өмір бойы білім алуға ұмтылатын оқушы тұлғасын дамытуды көздейді. Бойында қазақстандық патриотизм мен азаматтық жауапкершілігі жоғары деңгейде қалыптасқан, өзіне және өзгелерге құрметпен қарай алатын, өзара сыйластыққа негізделген қарым-қатынас құратын, еңбек пен шығармашылықта өз мүмкіндігін толығымен жүзеге асыра алатын, ашықтықты бойына сіңірген қоғам азаматы ел дамуына айтарлықтай үлес қосатыны сөзсіз.
Біліктілікті арттыру жүйесінде мұғалімдердің функционалдық сауаттылығы - қазіргі білім берудегі жаңа және нақты жағдайға көшу дегенді білдеріді.
Стандартта белгіленген жаңа мазмұн, оқушылардың сыни, шығармашылық тұрғыда ойлау дәрежесін дамытуды көздейді. Өзі оқытатын пәні аясында мұғалімнің зерттеуші позициясында болуы тек осы пәнді оқытумен шектеліп қана қоймай, оның басқа пәндермен байланысын қарастыруды, жаңалықтар қалай ашылғандығы туралы білімді ұсынумен, пәннің негізін қалаушы ғалымдар туралы білімді жеткізумен шұғылданғанда ғана мүмкін болмақ. Бұл өз алдына мұғалімді білімді ұсынушы ғана емес, сол білімді бірге жасап, өзін де оқушы деп тануына әкеледі. Осындай әрекет өмір бойы білім алу дегенді білдіреді.
Құрамында мұғалім де, оқушы да бар осындай ізденуші топ білім алушылар қауымдастығына айналады. Жаңартылған білім беру мазмұны аясында функционалдық сауаттылықты қалыптастырудың кілті осы қауымдастықтың қолында болмақ. Өз күшіңмен табылған білім, өз табандылығыңмен дәлелденген шындық өміріңде пайдалы болатындығы сөзсіз екендігін талай ғұламалар айтып та кеткен.
Қорыта айтқанда, міндет ауыр, мақсат айқын. Отандық іс-тәжірибе негізінде әлемдік тәжірибедегі алдыңғы қатарлы идеяларды басшылыққа ала отырып, функционалды сауаттылығымызды арттыру үшін сыни тұрғыда ойлай алатын оқушылар мен ұстаздарымыздың қатары көп болатынына, жақсы нәтижеге жететінімізге сенімдіміз.
Дәстүрлі емес сабақ технологиялары арқылы білім берудің педагогикалық негіздері
Адамның даму тарихы, ғылыми прогрестің қоршаған орта мен табиғат арасындағы қатынасты байланыстыруда және дүниежүзілік табиғат байланысының кілт өзгеруіне әкеп соқты. Адам, қоғам табиғат заңдылығымен санаспауы нәтижесінде пайда болған экологиялық қайшылықтардың дамып, әлемдік дәрежеге жеткен, ең негізгі мәселенің бірі болды. Табиғат пен қоғамның дамуы бір-бірімен байланысты.
Қазіргі кезде балалардың санасына қоғамдық байлығы мен даму негізіндегі сезімдерін тәрбиелеп, оларға экологиялық білім беру мұғалімдердің міндеті.
Экологиялық тәлім-тәрбие мен білім беру мәселесін қарастыруда, ғалымдардың табиғат пәніндегі ой-пікірлері өзгеше. Ж.Ж.Руссо, И.Г.Песталоции, Ф.Дистерверг баланың табиғатпен байланысы негізінде ой санасын қалыптастыру, білім мен тәрбие беру заңдылықтарын негіздеді. Оқушының санасын дамытушы "табиғат сезіміне" үйрету жайында айта келіп, оның эстетикалық мінез-құлқының дамуындағы маңызын ашты. Ж.Ж.Руссо (1981) оқушылардың жан-дүние тәрбиесін табиғатпен өткізуін ұсынады. Ғалымның ойынша, табиғатқа деген жақсы көзқарасқа үйрету, баланың ой-санасын іштей дамыту арқылы табиғатты танып, қабылдау сезімдерінің әсерімен жүзеге асады деп тұжырымдайды.
Педагогика ғылымын негізін қалаушы ғалымы Я.А.Коменскийдің(1955) тұжырымдарына назар аударсақ, ол дұрыс тәрбие берудің жан-жақты көзқарасымен табиғаттың байланысуы керек деген ой айтады. Сол себептен табиғаттың бір бөлшегі - адам деп қарап, адам мен табиғат тәрбиесінің арасындағы заңдылықтарын дәлелдеуге әрекеттенді.
И.Г.Песталлоции(1981) табиғатпен тәрбиенің байланысы жөнінде баланың ақыл-ойы және күш - жігері ең өзекті мәселесі деп есептеді.
Қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбаев 18 қара сөзіндегі табиғатқа деген философиялық тұрғыдан, сонымен қатар табиғатқа байланысты көзқарастарын да танытады. Ол табиғаттың байлығын адам баласының таусылмас азығы екенін көрсете келіп, Кім өзіне махаббат қылса, сен оған махаббат қылмағың парыз - деп жасөспірімді табиғат - ананы аялап сүйіп, құрметтеуге үндейді. Баланың дүниетанымы бесіктен басталады дей келіп, оның ой-санасының бастысы, білуге құштарлық деп санайды. Өсекеле үйрету құралдары арқылы жақсы іс - әрекетке, ішкі сезімдерінің қалыптасуына, адамгершілікке тәрбиелеу болса, ал баланың мінез - құлқын қалыптастыру ең маңыздысы ұстаздарының, достарының үлгі - өнегелері қажет деп түйіндейді.
Еліміз мақтаныш тұтатын ұлы ғалымы Ш.Уәлиханов елінің әдет - ғұрпын, салт - дәстүрін зерттей келіп, өз ұрпағын табиғатпен айналысуға жетелейтін педагогикасын жоғары бағалайды. Табиғат ғажап, табиғаттан құпия тіршілікте не бар? - дей отырып, халқы киеліге аса көңіл аударған. Олар айналадағы және күнделікті тұрмысқа қажетті саймандарды киелі деп құрметтеген. Осы киелілерді қастерлеп, ырым жасау қазақ баласына құт-береке, байлық әкеледі.
Қазіргі таңда жасөспірімдерді табиғатты қорғау үйретуші құрал Шоқан Уәлихановтың осы тақырып жөніндегі бай мұрасы болып табылады. Уәлихановтың табиғат пен халықтың қатынасындағы зерттеулері қазақ халқының арасындағы жағымсыз сезімдердің Табиғатты шексіз қадірлеуінен туған - деген ой айтады.
Қазақтың ұлы ағартушысы Ы. Алтынсарин жастарды ата-ананың тәлім-тәрбиесін, ақыл-кеңесін көңіл түюге шақырып Ақыл-кеңесті алмасаң анау тұрған қисық ағашқа ұқсап өсесің - деп өзінің тәрбиеге деген көзқарасын айтады. Сонымен қатар ақын ағарту және қоршаған орта мәселелерін сараптап арнаған шығармаларында дүниеге өзіндік көзқарасын көрсетеді.
Ағартушының өміріндегі ерекше орын алатын мәселелері мәдениеттілік пен әдет - ғұрыптың көзқарастары және маңызы. Мысалы: аққан судың сылдырауы, шалғынды көкорайдың көркі т.б. табиғат қозғалыстары Жаз, Өзен деген өлеңдерінде суреттеледі. Бұл өлеңдер жастарды табиғатты қастерлеуге тәрбиелейді.
Экологиялық білім мен тәрбиенің тамыры отбасы мен бала - бақшадан нәр алып, дамуы керек. Ата - бабаларымыз экологиялық тәрбиені ұлттық дәстүрде наным, сенім, ырымдар арқылы үздіксіз беріп отырған. Мысалы, Көк шыбықты сындырма, көктей соласын, Ақуды атпа, киесі ұрады, Көзіңді қалдыр - бұлақ көзін ашып жүр, өзіңді қалдыр - бақша өсіріп жаса нұр деген ата - баба өсиетінде не деген көрегенділік, ақылдылық бар десеңізші! Ата-бабаларымыз қазақ жол жүріп келе жатып, аға алмай жатқан бұлақ көрсе көзін ашқан екен. Қазіргі таңда жас жеткіншектерге ата - бабалардың нақыл сөздерін жеткізіп, оны ұғындыру және осыған байланысты экологиялық білім беру бұл мұғалімнің міндеті болып табылады.
Қай заманда болсын қазақ халқы дәстүрінде табиғатқа тағылықпен қарау деген болмаған. Аң - құстардан бастап өсімдіктерге дейін жанаршылықпен қарап, табиғат тұнығын обал деп санады. Табиғат байлығын жеке меншік емес, қоғамдікі, халықтікі, болашақ ұрпақтікі деп санады.
Жоғарыда келтірген халықымыздың ырымдары мен тыйым сөздері жас өспірімдерге экологиялық білім беру жолына үлес қосады.
Алдыңғы қатарлы педагогикалық тәжірибелермен және әдебитеттермен танысу жалпы білім беретін мектептердің барлық түрлері мен мектептен тыс мекемелердің іс - қимыл бірілігінің нәтижесіндегі жетістіктің кепілі болатындығы туралы пікірдің қалыптасуы - бұл бағыттағы онды нәтижелерге тек жоғары сынып оқушылырмен жүйелі түрде жүргізілген экологиялық - туристік - өлктану қызметі арқылы ғана қол жеткізуге болады.
Жоғарғы сынып оқушыларының бойында шығармашылық қабілеттер мен қызығушылықтарды дамытуда, мектептен тыс мекемелер негізгі нысана болады. Жоғарғы сынып оқушылардың шығармашылық қызметтерінің ұжымдық түрлері, әсіресе табиғат пен қоршаған ортаның өсімдіктер мен жануарлар дүниесі арасында тығыз байланыста бола алады. Жоғарғы сынып оқушыларының экологиялық білімділігі мен тәрбиелілігі олардың экологиялық санасына байланысты, яғни олардың барлық қызметі мен мінез - құлықтарын, бұрынғы ой - пікірлері мен көзқарастарына өзгеріс енгізудің қалыпқа келтіруші құралы деп түсінуге болады.
Оқушыларға экологиялық тәрбие берудің басты мақсаты мен міндеттерін және маңызын белгілеу үшін И.Д.Зверев еңбектерінің орны ерекше. Ол экологиялық тәрбиенің мақсаты білім жүйелерін, көзқарас пен сенімдерін, моральдық нормаларына сәйкес қоршаған, ортаның жағдайына азаматтық қатынастарды қамтамасыз ету болып табылады - деп оның педагогикалық теориясы мен практикадағы сала екендігіне көңіл аударады.
И.Д.Зверев(1993) Барлық оқу пәндерін экологияландыруға байланысты ойланып жасалған жұмыстар қажет - деп мұғалімдерге қойылатын негізгі үш талапқа ерекше қөңіл бөледі. Біріншіден, мұғалімнің алдында табиғат және қоғам туралы сезім жауапкершілік болу керек. Мұғалімдер әр адам, болашақ ұрпақ табиғатты қорғау қажеттігін түсінуі қажет. Екіншіден, мұғалімнің өзінің өмірі мен қызметінде табиғаттың жанашыры ретінде басқаларға үлгі болуы тиіс. Үшіншіден, әрбір мұғалім экологиялық біліммен қарулануы қерек.
Әрине оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие беруде мұғалімдерге қойылатын негізгі талап - экологиялық білім мен тәрбие беру барысында негізгі мақсаты мен міндеттерін, маңыздылығын белгілеу болып табылады.
Б.Г.Иоганзен(1987) Экологиялық білім мен тәрбие жаңа ұғым екендігін атап көрсете отырып: Экологиялық білім мен тәрбие әр адам қоғамды сақтау және жақсарту керектігін түсінуін қоршаған ортаның әсемдігін бағалай білетін, азаматтық жауапкершілік сезімін игерген жеке адамдарды қалыптастыруды қарастырады - дейді.
Э.А.Тұрдықұлов (1982) болса Экологиялық білім мен тәрбие беру оқушыларды табиғатты пайдаланудың ғылыми негіздері жөніндегі дағдыларын, табиғат ресурстарын қорғау саласына көзқарастар қалыптастырудағы психологиялық-педагогикалық процесті айтамыз, - деп атап көрсеткен.
Осы компоненттердің әр қайсысының өзіндік мәнін ұғыну, олардың органикалық бірлікте болуын қамтамасыз ету, табиғатқа жауапкершілік қалыптастыруда оқушының қасиетін ескере отырып жүргізуге негіз болды.
Экологиялық білім мен табиғат қорғауға тәрбиелеудің мақсаты мен міндеттері А.Н.Захлебныйдың еңбектерінде байқалады.
Ғалымдардың басым бөлігі экологиялық білім беру жайлы жеке адамның іс-әрекетінде байланысатын, табиғатқа деген моральдық жауапкершілік деңгейінің қалыптасуы экологиялық сезімі болатынын көрсетеді.
Жасөспірімдерге экологиялық білім мен тәрбие беру, олардың рухани жаңарып жандануына негіз болатын білім Ордасы мектеп екені бәрімізге мәлім. Сондықтан оқушылардың ой - өрісін, ұлттық мәдениет пен сана-сезімін дамытып алғыр тұлғаны қалыптастыруда оқу-тәрбие үрдісінде инновациялық іс-әрекеттердің ендірілуі үлкен жетістіктерге жетелеуде.
Оқушыларға инновациялық технологиялар арқылы экологиялық білім беру жолдарын қарастыру үшін, ең алдымен біз ғалыми- педагогикалық әдебиеттерді зерттедім.
Инновация ұғымы педагогиканың сөздік қорына ежелден енген. Оларды инновациялық процесс немесе педагогикалық жаңалықтарды енгізу дейді. Ең алдымен инновация ұғымы (латынның in- в, novus - жаңа) жаңарту, жаңалық, өзгерту деген мағынаны білдіреді.
Инновация ұғымын әр елде әртүлі түсінген. АҚШ-та, Нидерландта бұл термин кең таралса, ал Аравия мен Жапонияда осы ұғымды сөздіктерде кезіктіру мүмкін емес.
Инновация деген ұғымының әр түрлі анықтамалары. Э.М.Роджерстің берген анықтамасында Инновация деген ұғымды нақтылы бір адамға жаңа бағыт болып табылатын идея, десе, ал ғалым Майлстың берген анықтамасы бойынша Инновация - арнайы жаңа өзгеріс. Осы өзгерісті жүйелі жүзеге асуын және шешілуін күтеміз деген. Ғалымдар инновация мен өзгеріс арасындағы айырмашылықтарды анықтай отырып, бұл көбіне синонимдік қатынастар тұрғыда қараған. Бұл өзгеріс бүкіл мектеп жүйесінде жайылса, оны инновация деуге болады. Ал кез келген өзгерісті инновация деуге болмайды. Сондықтан өзгерту деген мағынаға тоқталсақ, педагогикада жаңа әдістер мен тәсілдер, құралдар, оқулықтар мен бағдарламаларды пайдалануды білдіреді. Яғни оқыту мен тәрбиелеуге өзгерістер енгізу, олардың сапасын арттыру болып табылады. Инновация ұғымын негізін салуға көп үлесін қосқан ғалымдар В.Замбарт, И. Шумбердт және т.б. Бұл ұғымды саяси экономикалық технологиялық үрдістерге байлынысты қолданған.
Инновация ұғымы білім беру жүйесіне жаңаны енгізу мағынасында педагогикалық еңбектерде кездесе бастады. Осы ағылшын ғалымдардың пікірінше, жаңалық көзі арнайы қолданған деректерде, оқулықтарда және негізгі идеяларында.
Орыс ғалымдары В.И. Днепрова, В.С.Лазереваның еңбектерінде инновация ұғымы пайда болды. Олар инновация ұғымы жаңалықтарды шығару, игеру, қолдану және тарату деп сипаттайды. М.М.Поташник, А.С.Доренсов жаңалық дегенді құрал ретінде, ал инновацияны осы тәсілдерді меңгеру үрдісі деп санайды.
Инновациялық негізін құраушы ұғымдардың инновация, нововедение, новешество, новое, т.б. қазақша аудармаларын жасаған: Инновация - жаңарту, Нововедение - енген жаңалық, новое - жаңа, Новшество -жаңалық, Инновациялық процесс - жаңарту үрдісі.
Педагогикалық энциклопедияларда төмендегідей анықтамалар берілген: инновация сөзі латын тілінен енген обновление - жаңарту, новинка - жаңалық, изменение - өзгеріс деген мағына береді.
Инновация дегеніміз білім беру, тәрбиелеу жұмысына жаңалықты енгізу, яғни жаңа әдіс-тәсілдерді, амалдарды, құралдарды жасап, оларды қолдану деп анықталған.
Жоғарыда аталған мағлұматтарды бір жүйеге келтірсек, төмендегідей қорытынды шығарамыз. Инновация деген ұғымға ғалымдар әр түрлі түсінік берген. Олар: жаңалық, жаңаны енгізу, өзгеріс, құрал, әдіс-тәсілдер.
Инновация термині қазіргі таңда кеңінен қолданылып жүр. Бұл терминдік сөзге нақты анықтамасы педагогикалық тұрғыда берілмеген. Осы көптеген ғылыми педагогикалық еңбектерінде инновация ұғымын білім беру жүйесінде жаңалықтарды жасап шығару, игеру, қолдану және тарату іс-әрекеті деп сипаттайды. Атап айтатын болсақ Н.Р.Юсуфбекова О педагогической инноватике деген еңбегінде инновация - білім беру жүйесіндегі жаңартудың үрдісі деп көрсетеді. Инновациялық үрдіс дегеніміз - жаңалықтарды жасау, оқу-тәрбие үрдісінде қолдану.
Педагог М.М.Жампейісова модульдік оқыту технологиясын жаңалықтарды, ой-идеялары өз уақытысында және қазірде қолдану тиімді деп санайды. Сонымен қатар Педагогикалық технология деген ұғым да қолданылып жүр.
Педагогикалық технология кәсіптік қызметтің ерекше түрі болып табылады. ЮНЕСКО-ның анықтамасы бойынша, педагогикалық технология - бүкіл оқыту үрдісі мен білімді техникалық адам ресурсын олардың бір-біріне өзара әсерін, білім берудегі формасын оңайландыру міндеттерін ескере отырып меңгеруді жүзеге асырудың жүйелі әдісі. М.В.Кларин(1989) Педагогикалық технология - бұл педагогикалық мақсатқа қол жеткізу жолдарындағы қолданылатын барлық қисынды ілім амалдары мен әдіснамалық құралдардың жүйелі жиынтығы және жұмыс істеу реті, деп анықтайды.
Көптеген педагог ғалымдардың еңбектерінде оқу үрдісін технологияландыру бағдарламалап оқыту тәрбиесінде іске асатын білім технологиясы, дамытып оқыту конспектіндегі педагогикалқ технология, жаңа ақпараттық технологияның мәні, мазмұны, оларды оқу үрдісіне енгізу, т.с. мәселелері ашып қарастырылған (Б.С.Гершунский, В.М. Монахов, Н.Ф.Талызина, В.В.Давыдов, Т.И.Ильина, Г.И.Щукина, Ж.А.Қараев, Е.И.Машбиц т.б.).
Педагогикалық технология дегеніміз - мақсаттар қою, оқу жоспары мен оқу бағдараламасын үнемі жақсартып отырудың, педагогикалық жүйелердің тиімділігі. Педагогикалық технологиялардың көптеген түрлері бар. Атап айтсақ: білім беруді ізгілендіру, проблемалы оқыту технологиясы, тірек сигналдар арқылы оқыту технологиясы, түсіндіре басқарып озат оқыту технологиясы, модульдік оқыту технологиясы,деңгейлеп саралап оқыту технологиясы, компьютерлік және ақпараттық технологиясы, жобалап оқыту технологиясы және т.б.
Оқушыларға инновациялық технологиялар арқылы экологиялық білім беру педагогикалық тұтастық тұрғыда әсер етеді. Модульдік оқыту технологиясы, деңгейлеп саралап оқыту технологиясы, компьютерлік және ақпараттық технологиясы арқылы оқушылардың экология деген пәнге қызығушылығы мен білім деңгейін анықтауға болады. Осылайша сабақ беру барысында олар экологиялық мәселелердің тұтастығын ғылыми негізде қабылдайды, табиғат пен қайта түлеген ортаға тиімді ықпал ету жөніндегі нақты білім мен сарамандық тәжірибені, дағдыны меңгереді.
Табиғат пен коғамның өзара жан-жақты байланысын аша түсу әлеуметтік шындықтың тұтастығы мен дамуына оқушылардың көзқарасы мен сенімін тұжырымдап бекітеді. Байланыстың себебі туралы экологиялық білім, құрылымдық талдаудың жүйесі мен түсініктерді қорыту оқушылардың санасын дамытуға негізделген міндеттерді шешуді жақсарта түседі.
Қорыта келгенде, қазіргі мектептердегі экологиялық білім мен тәрбиенің төмен дәрежеде жүргізілетіндігі, оны күшейту үшін зерттеу жұмыстарын, жобалау - ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz