Бастауыш мектеп оқушыларына информатиканы оқытуды ұйымдастыру әдістері
Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты
Жаратылыстану–математика факультеті
Информатика және компьютерлік технологиялар кафедрасы
Хасанова С.Б.
БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕГІ ИНФОРМАТИКА
Оқу құралы
Қостанай, 2016
ӘОЖ 004.4 (075.8)
КБЖ 32.973 я73
Х23
Авторы: Хасанова С.Б.– Информатика және КТ кафедрасының аға оқытушысы,
жаратылыстану ғылымдарының магистрі
Пікір жазғандар:
Ерсултанова З.С.– техника ғылымдарының кандидаты, Қостанай мемлекеттік
педагогикалық институттың информатика және компьютерлік технологиялар
кафедрасының аға оқытушысы
Исмаилов А.О.– техника ғылымдарының кандидаты, А.Байтұрсынов атындағы ҚМУ-
тің академиялық мәселелер бойынша департаментің директоры
Хасанова С.Б.
Х23 Бастауыш мектептегі информатика курсы: оқу құралы С.Б. Хасанова. –
Қостанай: ҚМПИ, 2016. –100 б.
ISBN 978-601-7839-30-7
Ұсынылып отырған оқу құралының бірінші тарауында бастауыш мектепте
информатиканың пропедевтикалық курсын оқытудың мақсаты мен міндеттері, оқу
мазмұны, бастауыш мектеп оқушыларына информатиканы оқытуды ұйымдастыру
әдістері, ал екінші тарауында бастауыш сыныпқа арналған компьютерлік
бағдарламалар қарастырылып, практикалық тапсырмалар келтірілген. Оқу құралы
жалпы орта мектептің информатика пәнінің мұғалімдеріне, педагог мамандар
дайындайтын жоғарғы оқу орындары студенттеріне ұсынылады.
ӘОЖ 004.4 (075.8)
КБЖ 32.973 я73
Қостанай мемлекеттік педагогикалық институтының Ғылыми кеңесінің шешімімен
баспаға ұсынылды.
ISBN 978-601-7839-30-7
© ҚМПИ, 2016
© Хасанова С.Б., 2016
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
1. ИНФОРМАТИКАНЫҢ ПРОПЕДЕВТИКАЛЫҚ КУРСЫН ОҚЫТУ
ӘДІСТЕМЕСІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
... ... ... ... ... ... ... .
1.1. Информатиканы бастауыш сыныптан бастап енгізудің алғы
шарттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...5
... ... ... ... ... ... ... ...
1.2. Бастауыш мектепте информатиканың пропедевтикалық курсын оқытудың
мақсаты мен міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 7
1.3. Бастауыш мектептегі информатиканың 9
мазмұны ... ... ... ... ... ...
1.4. Бастауыш мектеп оқушыларына информатиканы оқытуды ұйымдастыру
әдістері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...16
... ... ...
1.5. 12 жылдық мектепте информатика пәнін оқыту
ерекшеліктері ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...20
... ... ... ... ... ... ... ..
1.6. Бастауыш мектептегі информатика сабағын оқыту
әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
... ... ... ... ... ... ... ... .
1.7. Бастауыш мектепте компьютерді қолданудың санитариялық-гигиеналық
талаптары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...30
... ... ...
2. БАСТАУЫШ МЕКТЕПКЕ АРНАЛҒАН КОМПЬЮТЕРЛІК
БАҒДАРЛАМАЛАР ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...32
... ... ... ... ... ...
2.1. Роботландия бағдарламасын 33
сипаттау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..
2.2. Drape бағдарламасымен 41
танысу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3. Drape ортасында Үйдің суретін 55
салу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
2.4 Drape бағдарламасында Шыршаның, аққаланың" бейнесін
салу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...58
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
2.5. Scratch 60
бағдарламасы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
2.6. Scratch бағдарламасымен жұмыс істеудің әдістемелік
нұсқаулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...74
... ... ... ... ... ... ... ...
2.7 Scratch ортасында Шытырман ойыны 82
жобасы ... ... ... ... ... ... .
2.8. Scratch ортасында Пианино 85
жобасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.9 Scratch бағдарламасында Сиқыршы 88
жобасы ... ... ... ... ... ... ...
2.10. Арканоид ойынын 92
жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...99
... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОЛДАНЫЛҒАН 100
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
..
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы бiлiм беру жүйесiн 2015 жылға дейiн дамыту
тұжырымдамасының негiзгi мiндеттерiнiң бiрi оқушылардың ақпараттық
дайындығын жетiлдiру болып табылады.
Орта бiлiм беру жүйесiндегi информатиканың рөлi қазiргi қоғамдағы
ақпараттық мәдениеттiң негiзiн құрайтын – ақпараттық және коммуникациялық
технологияны пайдалану дағдыларын қалыптастырудағы ақпараттық бiлiмнiң
мәнiмен қамтамасыз етiледi.
Бiлiм берудегi ақпараттық технологияның ЮНЕСКО институтының “Бастауыш
бiлiм берудегi информатика” ұсыныстарын, информатиканы оқыту тәжiрибелерiн
талдау және компьютердiң дидактикалық мүмкiндiктерiн негiзге ала отырып,
авторлар ұжымы (Мұханбетжанова С.Т., Кабулова Г.С. және т.б.) орта
мектептің 1-4 сыныптарына арналған “Ақпараттық мәдениет негiздерi” пәнiн
оқытуды ұсынды.
Бұл пәннiң мазмұнын құрастыру бағытында оқушылардың ойлау қабiлетiнiң
математикалық негiздерiн құрайтын ақпараттық мәдениет пәнiнiң iргелi
ұғымдарын меңгерту басшылыққа алынған.
Бастауыш мектептегі курстың стратегиялық мақсаты: баланың ойлау
қабілетін дамыту, өз бетімен ойлауға тәрбиелеу, өмірде кездесетін
мәселелерді шеше білуге тәрбиелеу.
Оқытудың міндеттері:
– баланы қоршаған ортаға толғана қарай білуге және сол ортаға бейімделе
білуге үйрету;
– мектеп курсындағы басқа пәндерді оқуға көмектесу;
– басқа адамдармен толыққанды қатынаса білуге тәрбиелеу (компьютерлік
технологияны қолдана отырып).
1. ИНФОРМАТИКАНЫҢ ПРОПЕДЕВТИКАЛЫҚ КУРСЫН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
1.1 Информатиканы бастауыш сыныптан бастап енгізудің алғы шарттары
Қазіргі өмір талабына сай компьютерлік сауаттылықты жылдам дамыта
отырып, педагогикалык-психологиялык әдістемелік бастапкы дайындықты
қалыптастырмайынша, балалар өз білім деңгейлерін көтере алмайды. Сол
себепті информатика пәнін бастауыш сыныптан бастап енгізу қажеттілігі
туындайды. Бастауыш сынып оқушыларына информатика мен жаңа акпараттық
технология элементтерін енгізудің қажеттігі зерттеу жұмыстары арқылы толық
жүргізіліп, оқыту әдістемелері жан-жақты қарастырылды.
Оқушылар информатика пәнін жеңіл және тез меңгеруде, олардың қазіргі
өмір ағымына деген көзқарастарының жан-жақты жоғары дәрежеде дамуына
байланысты, енді информатика пәнін тіпті 1-сыныптан бастап енгізуге болады
деген пікірлер ұсынылуда. Информатиқалық қоғамда балаларды жұмыс істеуге
дайындау үшін алдымен логиқалык ойлауға, талдау жасай білуге, өзара қарым-
қатынасқа үйрету керек. Информатиканы бастауыш мектепте оқыту әдісі отандық
дидактиканың жаңа бағыты болып табылады.
Бастауыш сынып оқушыларын бағдарламалауға оқытуды академик А.П. Ершов
белсенді түрде жүзеге асырды. 1979 жылы ол информатиканы балалар 2-сыныптан
бастап оқу керектігін: ...бұл дағдыларды негізгі математикалық
түсініктермен және ұғымдармен бір уақытта, яғни жалпы білім беру
мектептерінің төменгі сыныптарында қалыптастыру қажет. Осы жағдайда ғана
бағдарламалық ойлау стилі мектепте қалыптасатын ғылыми білім, дағды және
ептілік жүйесіне үйлесімді ене алады. Бұдан кеш жас шамасында мұндай
стильді қалыптастыруға кездейсоқ қалыптасқан әдеттер мен ұғымдар қиындық
тудырып, бұл үрдісті тежеуі ықтимал – деп айтқан болатын [9].
Тіпті өткен ғасырдың 60-жылдарының аяғында С.Пейперт ЛОГО
бағдарламасының тілін әзірлеген болатын, бұл тіл жасы кіші балаларды
оқытуға арнайы жасалған бағдарламалаудың алғашқы тілі болып қалды. Осы
бағдарламалық құралмен компьютерде жұмыс жасау барысында балалар орындаушы
– Тасбақаның көмегімен экранда алуан түрлі суреттер салды. Сурет салу
арқылы олар алгоритмдеу негіздерін үйреніп, Тасбақа көрнекі құралы тіпті.
Logo (1968) тілін құрған, жасанды интелект теориясының негізін
қалаушылардың бірі мектепке дейінгі балаларды да үйретуге мүмкіндік берді.
Бұл эксперимент жасы кіші балалардың компьютермен табысты жұмыс жасай алу
қағидалы мүмкіндіктерін көрсетті, сол кезде бұл эксперимент үлкен
төңкеріспен тең болды. 1990 жылдардың басында бастауыш сынып оқушыларына
информатика пәнін оқыту кеңінен таралған құбылыс бола бастады. Сол уақытта
Роботландия бағдарламалар топтамасы өте табысты әзірленген болатын. Ол MS
DOS негізінде әзірленгенмен, оның жетістіктері кейін 1990 жылдары Windows
нұсқасының әзірленуіне жол ашты. Бағдарламалар топтамаларының көп бөлігі
ақпараттық технологиялардың негізгі түсініктерін қалыптастыру, компьютер
пернетақтасын игеру, оқушылардың логикалық және алгоритмдік ойлау
мәселелерін тиімді шешуге мүмкіндік береді.
1990 жылдардан бастап бастауыш мектепте информатиканы оқыту өзекті
мәселеге айналды. Оны түрлі жолмен оқыту ұсынылды – біреулер информатиканы
басқа пәндерге кіргізу арқылы оқыту қажет десе, екіншілері жеке пән ретінде
оқтуды жөн деп санады. Бастауыш мектепте информатиканы оқытпау керек деген
пікірлер де болды. Соңында бастауыш мектепте информатика курсы
пропедевтикалық болу керек деген тұжырымға келді, демек, негізгі мектептегі
базалық курсқа дайындық ретінде оқытылатын болды.
Қазіргі уақытта академик А.П.Ершовтың оқушысы және әріптесі Ю.А.
Первин басшылық ететін ғалымдар мен әдіскерлер тобы бастауыш сынып
оқушыларына информатика пәнін оқыту мәселелерін шешуді белсенді түрде қолға
алды. А.П. Ершов пен және Ю.А. Первин ойынша, қазіргі қоғамды
ақпараттандыру мектептің әлеуметтік тапсырысы ретінде өскелең ұрпақтың
шұғыл ойлай білу стилін қалыптастыруды ұсынады. Ойлауды қалыптастырумен
қатар, информатиканың мектеп курсында танымдық және технологиялық
аспектілерге үлкен мән беріледі. Сол себепті бастауыш сыныптарда шұғыл
ойлау стиліне қажетті ұғымдар мен білімдерді қалыптастыруды бастау керек,
сондай-ақ адамзат қызметінің әртүрлі саласында ақпараттық технологияларды
пайдалану дағдыларын дамытқан жөн.
Бастауыш сыныптарға информатиканы енгізудің мақсаты бүкіл орта
мектептерде оқытуды үздіксіз етіп, жастардың жалпы компьютерлік
сауаттылығын қамтамасыз етуге бағытталған. Психологтардың айтуынша,
логикалық ойлау құрылымдарының дамуы 11 жасқа дейін тиімді іске асады, оны
қалыптастыруға кешіксе, баланың ойлау қабілеті соңына дейін жеткізілмей,
бұдан кейінгі оқуда қиындық туындауы ықтимал. Информатиканы математика және
ана тілі пәндерімен қатар оқыта бастау нәтижесінде баланың ойлау қабілеті
дами түседі. Балалардың ойлау қабілетін қалыптастыруда информатиканың
маңызы зор, бұны мұғалім сабақты жоспарлау және өткізу кезінде ұмытпаған
жөн. Сондықтан информатиканы оқыту барысында ойлау қабілетін, сондай-ақ
компьютермен жұмыс жасауды меңгеруді басты назарға алу керек.
Информатика пәнінің пропедевтиқалық курсын бастауыш сыныптан бастап
оқытуға болатындығы және оның тиімділігі дүниежүзілік тәжірибе негізінде
дәделденіп отыр.
Ғалымдардың, практик–мұғалімдердің пікірінше, бұл курсты бастауыш
сыныптарда оқытуға негіз болатын факторлар мыналар:
– бастауыш мектеп оқушысын ақпараттық қоғамға бейімдеу;
– ерте жастан балалардың ақпараттық ойлау қабілетін дамыту;
– бастауыш мектеп оқушыларының ақпараттық мәдениетін қалыптастыра
отырып, әлемдік ақпараттық білім кеңістігіне даярлау.
1.2. Бастауыш мектепте информатиканың пропедевтикалық курсын оқытудың
мақсаты мен міндеттері
Білім берудің тиімділігін қамтамасыз ететін бірден-бір фактор
оқытудағы үздіксіздік пен бірізділік болып табылады. Мұндағы үздіксіздікті
жалпы білім беру барысындағы бірінен-біріне жалғасып отыратын, әрбір уақыт
үзігінде оқушылардың тұрақты, объективті және субъективті алға басуын
қамтамасыз ететін мақсаттар жүйесі деп түсінген жөн. Бірізділік деп білім
берудің әртүрлі кезеңдері мен үлгілері арасындағы үздіксіздікті атайды.
Бастауыш мектепте информатиканы оқытудың мақсаттары мен міндеттерін
өзара үйлестіре отырып, информатиканы оқытудың екі аспектісін бөліп айтуға
болады, олар: технологиялық және жалпы білім беру аспектілері.
Технологиялық жағдайда информатика білім беру әлеуетін қалыптастыру
құралы ретінде қаралады. Оның міндеті –оқушылардың заманауи ақпараттық
технологияларды қолдану ептіліктері мен дағдыларын қалыптастыру. Осы
міндетті жүзеге асыру үшін мектептерді компьютерлермен және
бағдарламалармен қамтамасыз ету қажет. Бұған жоғары сыныптарда оқытқан жөн.
Жалпы білім беру жағдайында информатика логикалық ойлауды дамыту,
талдай білу, негізгісі мен қатыстысын айыра білу, әрекет жоспарын сипаттай
алу және логикалық қорытынды шығару құралы ретінде қаралады. Осы
міндеттерді жүзеге асыру үшін мектепте компьютердің болуы міндетті емес,
сондықтан мұндай оқыту курсын кез келген мектепте, кез келген шалғай жатқан
қалашықта, кез келген ауылда өткізуге болады.
Дамыған логикалық және жүйелі ойлай білумен қатар, тапқыр әрі нәтижелі
ойлай білуді талап ететін саналы шығармашылық қызмет ретінде, компьютерде
жұмыс жасау туралы қазіргі заман көзқарасы бастауыш сыныпта информатиканы
логикалық ойлау қабілетін және шығармашылық қиялды бір мезгілде дамытуға
бағытталған.
Сондықтан бастауыш мектепте информатиканың про- педевтикалық курсын
оқытудың негізгі мақсаттары мен міндеттерін былай тұжырымдауға болады:
– компьютерлік сауттылықтың бастамаларын қалыптастыру;
– логикалық ойлау қабілеттерін дамыту;
– алгоритмдік дағдыларын және есептерді жүйелі бірізді шешу әдеттерін
дамыту;
– қарапайым компьютерлік дағдыларын (компьютермен, ақпараттық
технологиялардың қарапайым ұғымдарымен танысу) қалыптастыру.
Информатиканы үйренуді бастаған кезде алгоритмдеу негіздерін жоғары
сыныптарда бердік. Бүгінде тәжірибе көрсеткендей, бұл мөселені бастауыш
сыныптардан бастаған жөн. Бастауыш сынып оқушысының алгоритмдік ойлау стилі
өз жасына сай информатиканы үйренуге өте қолайлы. Олардың психологиялық
өзгерістері, іске іштей жоспар құра білуі қалыптасып, оқытуға жақсы жағдай
туғызады.
Пропедевтикалық курста жоғарыда аталған мақсаттар мен міндеттерді
бүтіндей іске асырылса, онда осы курсты меңгерген төменгі сынып оқушылары
келесі дағдылар мен ептіліктерге ие болады: салыстыра білу, сараптау,
жалпылау, абстракциялау, құрылымдық, иерархиялық және себеп-салдарлық
байланыстарды көру.
Басқа тұрғыдан қарағанда, бұл ептіліктер логикалық ойлау тобына
жатады. Психологтар логикалық ойлау қабілетінің дамуында белгілі бір жас
ерекшелік шегі бар екендігін айтады, олар бастауыш мектептегі оқу
мерзімімен шамалас. Логикалық ойлаудың дамуы кешіксе, ол өмір бойына
созылуы мүмкін.
Білім берудің жалпы мақсаты мемлекетпен алдын ала беріліп тұрады, ол
үкім шығарушы база негізінде өзінің жалпы педагогикалық принциптерін
қалыптастырады. Бірінші орында тұрған принцип: білім берудің ізгіліктілігі,
жалпы адами құндылықтардың маңыздысы, адамның өмірі мен денсаулығы,
тұлғаның дамуы, азаматтылық пен Отанға деген махаббатын тәрбиелеу.
Қазақстан Республикасындағы білім беру салалары мынадай: мәдениетті,
жеке дами алатын, қоғам алдындағы міндетін білетін, құқығын, өзге
адамдардың бостандығын қадірлейтін тұлғаны қалыптастыру мақсатын қояды. Осы
қағидалар аясында жалпы білім беру мектебінің басты міндеттері туындайды:
– қоғамдық және өндірістік қажеттілік пен анықталатын оқушылардың білім
жүйесін меңгеруді қамтамасыз ету;
– политикалық және құқықтық мәдениеттің, адамгершілік құндылықты және
мақсатты, шығармашылық ойлауды, білімді өздігінен толықтыруды
қалыптастыру;
– халықты ұлттық-мәдени қажеттілікпен қанағаттандыру, физикалық және
өнегелі ұрпақты тәрбиелеу;
– жастарда азаматтық ұстамды, азаматтық абыройды, демократиялық
басқаруға қатысуға талаптануды, өз қылықтарына жауапты болуды
тәрбиелеу.
Жоғарыда аталған информатиканы оқытудың негізгі мақсаттары бір-бірінен
бөлек бір нәтижеге жете алмайды. Информатика аймағында оқушылардың жалпы
білім беру негіздерін меңгермей, тәжрибелік нәтижені алуға мүмкін емес және
керісінше, тәжірибелік нәтижені меңгергенде міндетті түрде білім беру
негіздерін білу керек. Осылайша информатиканы оқытудың әрбір мақсаты берік
байланыста болып келеді.
Жалпы орта білім беру мектебінде информатиканы оқыту курсының негізгі
мақсаттарын ескере отырып, бастауыш сыныпта информатика пәні бойынша мақсат
пен міндеттерін нақтылайық. Информатиканы бастауыш сыныпта оқыту курсының
негізгі мақсаттарын мына түрде тұжырымдауға болады:
– оқушының санасында әлемнің бірыңғай ақпараттық сипатын қалыптастыру;
– компьютерлік сезгіштікті қалыптастыру: іс-әрекет үшін арналған ЭЕТ
құрал ретінде қолданудың мүмкіндігін және шектеуліктерін білу;
– оның ішінде операциялық өрнегін қалыптастыру: тапсырманы қалыптастыра
білу;
– оның ішінде логикалық бөліктерді айра білу; осы бөліктердің
байланысын анықтау; нәтижені жобалау;
– компьютер қамтамасыз ететін жаңа технологияларды қолданып, белсенді
шығармашылықтың зерттеу дағдыларын қалыптастыру;
– компьютерлік сауаттылықтың бастамаларын қалыптастыру;
– логикалық ойлауды дамыту; тіпті шешу кезінде алгоритмдік дағдыларды
және жүйелік әдістемені дамыту;
– қарапайым компьютерлік дағдыларды (компьютермен, ақпараттық
технология аймағындағы қарапайым ұғымдармен танысу) қалыптастыру.
Информатиканы бастауыш сыныпта оқыту курсының міндеттерін келесі түрде
тұжырымдауға болады: оқушыларды ақпараттың негізгі қасиеттерімен таныстыру,
қойылған есепті шығару кезінде ақпаратты ұйымдастыруды және іс-әрекетті
жобалауды үйрету, компьютер туралы, қазіргі ақпараттық қоғам туралы алғашқы
түсінік беру.
1.3. Бастауыш мектептегі информатиканың мазмұны
Қазақстан Республикасы бiлiм беру жүйесiн 2015 жылға дейiн дамыту
тұжырымдамасының негiзгi мiндеттерiнiң бiрi оқушылардың ақпараттық
дайындығын жетiлдiру болып табылады.
Орта бiлiм беру жүйесiндегi информатиканың рөлi қазiргi қоғамдағы
ақпараттық мәдениеттiң негiзiн құрайтын - ақпараттық және коммуникациялық
технологияны пайдалану дағдыларын қалыптастырудағы ақпараттық бiлiмнiң
мәнiмен қамтамасыз етiледi.
Бiлiм берудегi ақпараттық технологияның ЮНЕСКО институтының “Бастауыш
бiлiм берудегi информатика” ұсыныстарын, информатиканы оқыту тәжiрибелерiн
талдау және компьютердiң дидактикалық мүмкiндiктерiн негiзге ала отырып,
авторлар ұжымы (Мұханбетжанова С.Т., Кабулова Г.С. және т.б.) орта
мектептің 1-4 сыныптарына арналған “Ақпараттық мәдениет негiздерi” пәнiн
оқытуды ұсынды.
Бұл пәннiң мазмұнын құрастыру бағытында оқушылардың ойлау қабiлетiнiң
математикалық негiздерiн құрайтын ақпараттық мәдениет пәнiнiң iргелi
ұғымдарын меңгерту басшылыққа алынған.
Психолог ғалымдардың тұжырымдамасы бойынша адамның жинақтаған
бiлiмiнен гөрi, оның ойлау қабiлетiнiң дамуы, талдау жасай бiлу қабiлетi,
алынған ақпараттарды жалпылау және шешiмдер қабылдай бiлу сияқты
қасиеттермен қарулануы қажет.
Пәнді оқытудың негiзгi мақсаты – жаңа буынды ерте жастан бастап жүйелi
ойлау қабiлетiн қалыптастыру.
Аталған мақсаттан келесi мiндеттер шығады:
– оқушылардың логикалық және алгоритмдiк ойлау қабiлетiн дамыту;
– оқушылардың компьютерлiк сауаттылығын дамыту;
– оқушылардың коммуникативтiк (тiлдiк) ойлау қабiлетi мен
шығармашылыққа бейiмдiлiгiн дамыту;
– оқушылардың жүйелiк-ақпараттық бейнесiн, ақпараттық мәдениетiн,
– өзiн-өзi дамытуға және қызмет субъектiсi ретiнде қалыптастыру.
Жоғарыдағы аталған мақсаттар мен мiндеттерден “Ақпараттық мәдениет
негiздерi” пәнiн оқытудың мақсаттары айқындалып, нақтыланады.
Бастауыш бiлiм берудегi “Ақпараттық мәдениет негiздерi”
пропедевтикалық курс болып табылады және онда берiлген iргелi ұғымдар жұмыс
дәптерiндегi қызықты деңгейлiк тапсырмалармен, сұрақтармен, логикалық
есептермен және дамытушылық ойындармен, сергiту сәттерiмен сипатталады.
Ақпараттық мәдениеттiң базалық ұғымдары туралы алғашқы мағлұмат бiздi
қоршаған орта – зат, тiрi және өлi табиғаттағы нысандар, ақпарат және оның
түрлерi, оларды алу және беру тәсiлдерi сияқты бiлiмдермен оқушыларды
қаруландырады.
Бағдарлама мазмұны оқушыларғы келесі тақырыптармен танысуға мүмкiндiк
бередi:
– ақпарат және оның түрлерi туралы түсiнiктермен;
– ақпараттық процестiң негiзгi заңдылықтарымен;
– әрекеттi жоспарлау және оны сипаттау, нысан белгiлерiнiң
ерекшелiктерiмен;
– нысанды топтаумен және оны бөлумен;
– логикалық модельдермен және тұжырымдармен;
– орындаушы ретiнде компьютерде жұмыс iстеу дағдыларын меңгерумен;
– графикалық және мәтiндiк редакторларды жұмыс iстеумен
– алгоритмдеумен және оның атқарушыларымен.
Сонымен, пәннiң мазмұны оқушыларды ақпараттық қоғамда өмiр сүре
бiлуге жан-жақты дайындап, олардың өзiндiк танымдық iс-әрекеттерi
дағдыларын және үйренушiнiң iзденiстiк-танымдық мүмкiндiктерiн
қалыптастыруға жағдай жасайды.
Ақпараттық мәдениет негiздерi пәнiн оқыту оқушыларды бiртұтас
ақпараттық-бiлiмдiк ортаға бейiмделу негiзiне дайындайды.
Әрбiр курс тақырыптарға бөлiнген және олар таңдалынған курстың
талаптарын қанағаттандырады. Курстың барлық тақырыптары жыл сайын
компьютер сыныбындағы тәртiптi сақтау ережелерi мен техника қауiпсiздiгiн
қайталаудан басталады. Сонымен бiрге курстың әрбiр тақырыбы дамытушылық,
дүниетанымдық және технологиялық салалар бойынша бiлiмдердi тереңдетiп
отырады. “Ақпарат”, “Ақпараттық үрдістер ” сияқты ұғымдарды меңгертуде
қоршаған әлем туралы бiлiм мен дерексіз ойлай бiлу қабiлетi мен логикалық
тұжырымдар жасай бiлу қасиеттерi талап етiледi.
Курс соңында оқушы оқу бағдарламасында көрсетiлген әрбiр тақырып
жөнiнде бiлiм мен бiлiктiлiк жинағын алады. Жекелеген тақырыптар бойынша
қызықты тапсырмалар мен сұрақтар, компьютердегi практикалық жұмыстар
қарастырылған. Барлық бұл кезеңдер бағдарлама құрылымында көрсетiлген.
Кейбiр тақырыптарды меңгеруде басқа пәннен алған бiлiмдерi қажет
болады. Бұл пәннiң пәнаралық сабақтастығын және оқу үдерісінде жаңа
ақпараттық және коммуникациялық технологияны пайдалану негiзiнде пәндер
сабақтастығы қамтамасыз етiледi.
Пәндi 1-4 сыныптарда оқыту аптасына 1 сағаттан барлығы 136 сағатты
қамтиды.
Оқу бағдарламасын құрастыру барысында әрбiр сынып оқушыларының жас
ерекшелiгi мен жалпы бiлiмдердi қабылдау деңгейi ескерiлген.
Ақпараттық мәдениет негiздерi пәні бойынша 1-4 сыныптарға арналған
тақырыптық күнтізбелік жоспар оқу бағдарламасы негізінде жасалады.
Әрбір сыныпқа арналған тақырыптық күнтізбелік жоспарға қарап, сабақ
жоспары құрылады. Сондықтан болашақ маман, студенттер белгілі бір тақырыпқа
арналған сабақ жоспарын жасағанда, қанша сағат бөлінетінін ескеру керек.
1-сыныпта “Ақпараттық мәдениет негiздерi” пәнiн оқытуға арналған
күнтiзбелiк-тақырыптық жоспарлау
Сабақтар Мазмұны Сағаттар
нөмiрi саны
1 Ақпараттық мәдениет негiздерi пәнімен танысу 1
2-3 Қоршаған әлемдегi және табиғаттағы ақпарат. 2
Дыбыстық және көру ақпарат түрлерi.
4-5 Қоршаған әлемдегi және табиғаттағы ақпарат. 2
Дәмдiк, иiс сезу және сипап сезу ақпарат
түрлерi
6-7 Нысан және оның қасиеттерi (атауы, түсi). 2
8 Қайталау 1
9 Компьютермен танысу. Техника қауiпсiздiгi және 1
компьютерлiк сыныпта тәртiптi сақтау ережелерi.
10 Пернетақтамен танысу. 1
11 Қарапайым жаттығу. 1
12-13 Нысан және оның қасиеттерi (көлемi, пiшіні). 2
14-15 Нысан және олардың қасиеттерi (құрамы). 2
16 Қайталау 1
17 Қайталау 1
18 Нысан және оның қасиеттерi (ортақ және 1
қарама-қарсы белгiлерi).
19 Ұқсас және әр түрлi нысандар. Нысанмен жұмыс 1
жасау.
20 Нысандардың жұмыс жасау әрекеттерi. 1
21 Берiлген қасиеттерi бойынша нысан құрастыру. 1
22 Тiзбектер 1
23 Тiзбектегi әрекеттер реттiлігі. 1
24 Қайталау 1
25 Жиын 1
26 Жиындарды салыстыру 1
27-28 Жиын және оларды топтау 2
29 Iшкi жиындар 1
30 Қайталау 1
31 Қайталау 1
Барлығы 34
2 сыныпта “Ақпараттық мәдениет негiздерi” пәнiн оқытуға арналған
күнтiзбелiк-тақырыптық жоспарлау
Сабақтар Мазмұны Сағаттар
нөмiрi саны
1 Компьютер сыныпта тәртiп сақтау ережелерi. 1
Қайталау
2 Көз жаттығулары. Қайталау. 1
3 Терiстеу ұғымы 1
4 Ақиқат және жалған. 1
5-6 Тұжырымдар 2
7 №1 бақылау жұмысы 1
8 Қайталау 1
9 Компьютер құрамы. Енгiзу және шығару 1
құрылғылары.
10 Компьютердегі ақпараттар ағыны 1
11-12 Графикалық редактормен танысу. Бүрiккiш 2
құралы
13-14 Қарындаш, Қылқалам, Өшiргiш құралдары. 2
15-16 Сызық, Доға құралдары. 2
17 №2 бақылау жұмысы 1
18-19 Эллипс және Тiктөртбұрыш құралдары. 2
20 Шашыратқыш құралы. 1
21-22 Нысандар симметриясы 2
23 Ақпарат 1
24-25 Ақпараттарды кодтау 2
26 №3 бақылау жұмысы 1
27 Ақпаратты бейнелеу 1
28 Ақпарат көзі мен оны қабылдаушы. 1
29-30 Ақпарат алмасу 2
31 Ақпараттарды алу арналары. 1
32 Ақпараттармен жұмыс жасау әрекеттерi 1
33 №4 бақылау жұмысы 1
34 Қайталау 1
Барлығы 34
3 сыныпта “Ақпараттық мәдениет негiздерi” пәнiн оқытуға арналған
күнтiзбелiк-тақырыптық жоспарлау
Сабақтар Мазмұны Сағаттар
нөмiрi саны
1 Компьютер сыныбындағы тәртiп сақтау ережелерi. 1
Қайталау
2 Нысан ұғымын қайталау 1
3 Нысандар жиыны 1
4 Нысандар жиыны 1
5 Бұтақтар 1
6-7 Графтар 2
8 №1 бақылау жұмысы 1
9 Комбинаторика 1
10 Координаттық жазықтық 1
11 Координаттық жазықтық 1
12-13 Ақпаратты кодтау 2
14 Ақпаратты кодтау 1
15 Ақпаратты сақтау 1
16 Компьютердiң жады 1
17 №2 бақылау жұмысы 1
18 Paint графикалық редакторы. Суреттердi сақтау 1
19 Paint графикалық редакторы. Суреттердi ашу 1
20 Paint графикалық редакторы. “Жазу” құралы 1
21 Paint графикалық редакторы. Жазуды қою 1
22 Paint графикалық редакторы. Нысанды көшiру және қою1
23 Paint графикалық редакторы. Нысанды бұру 1
24 Paint графикалық редакторы. Нысанды қиып алу және 1
қою
25 Paint графикалық редакторы. Симметрия. 1
26 №3 бақылау жұмысы 1
27 Ақпарат қасиеттерi 1
28 Екiлiк код 1
29 Хабарламаның ақпараттық көлемi 1
30 Модельдер 1
31 Графикалық модельдер 1
32 Ақпараттық модельдер 1
33 №4 бақылау жұмысы 1
34 Қайталау 1
Барлығы 34
4 сыныпта “Ақпараттық мәдениет негiздерi” пәнiн оқытуға арналған
күнтiзбелiк-тақырыптық жоспарлау
Сабақтар Мазмұны Сағаттар
нөмiрi саны
1 Компьютер сыныбындағы тәртiп сақтау ережелерi. 1
Қайталау
2 Жиындар 1
3 Жиындар 1
4 Ақпараттық модельдер 1
5 Түрлi әрекеттер 1
6 Керi әрекеттер 1
7 Тiзбектер 1
8 №1 бақылау жұмысы 1
9-10 Алгоритмдер 2
11-12 Сызықтық алгоритмдер 2
13 Тармақталу алгоритмi 1
14 Тармақталу алгоритмi 1
15 Тармақталу алгоритмi 1
16 №2 бақылау жұмысы 1
17 Циклдiк алгоритм 1
18-19 Циклдiк алгоритм 2
20-21 Циклдiк алгоритм 2
22 Алгоритм атқарушы – “Қара жәшiк” 1
23 Алгоритм атқарушы – “Робот” 1
24 Алгоритм атқарушылар. Қайық. Құйғыш. 1
25 №3 бақылау жұмысы 1
26-27 Алгоритм атқарушы – “Суқұйғыш” 2
28 Алгоритм атқарушы - “Шегiртке” 1
29 Ертегiлер әлемiнде. Алгоритм атқарушы – “Тотан”1
30 Алгоритм атқарушылар - “Өткел”және “Робот” 1
31 Ақпараттық қауiпсiздiк 1
32 Компьютерлiк желiлер 1
33 №4 бақылау жұмысы 1
34 Қайталау 1
Барлығы 34
1.4. Бастауыш мектеп оқушыларына информатиканы оқытуды ұйымдастыру
әдістері
Бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілетінің ерекшеліктері. Бастауыш
сынып оқушыларын оқыту әдістемесін қарау үшін алдымен олардың ойлау
қабілеті ерекшеліктерімен танысқан абзал.
Мектепке алғаш келген оқушылардың ойы әлі өресіз болады. Олардың ой-
санасында қоршаған орта туралы әртүрлі ақылға сыймайтын түсініктер
байланысып жатады. Мектептегі оқудың ең маңызды міндеті баланың ойлау
қабілетін дамыту болып табылады.
Л.В. Выготский айтқандай, бала мектеп жасына түйсігі мен жадысы
неғұрлым жақсы дамып, бірақ интеллект қызметі әлдеқайда нашар дамыған
күйінде келеді. Бірінші сынып оқушылары ашық түсті, көңіл-күйді көтеретін
материалды жеңіл әрі жылдам қабылдайды.
Дегенмен, олар материалды сол қалпында есте сақтауға бейім. Біртіндеп
олардың еркін әрі саналы еске сақтау қабылдағыштары қалыптаса бастайды.
Бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілеті бейнелі-эмоциялы. Олар формамен,
дыбыспен, түйсікпен ойлайды. Мұндай ойлау қабілетінің ерекшілігін
информатика бойынша оқу жұмысының мазмұнында ескерген жөн.
Аталған ерекшеліктерге сәйкес бастауыш мектептегі оқытудың негізгі
міндеті орташа сыныпта жалғасып, жоғарғы сыныпта аяқталатын абстрактілі-
логикалық ойлауға бағытталған бейнелі- эмоциялы ойлауды біртіндеп дамыту
болып табылады. Алғашқы кезеңде баланың ойлау қызметін жаңа сапалы сатыға,
демек ойлау қабілетін себеп-салдар байланысын түсіну деңгейіне дейін
жеткізу қажет. Бастауыш мектепте интеллект қарқынды түрде дамиды, сондықтан
мұғалім оқуды ұйымдастыру кезінде баланың ойлау қабілетін дамытуға неғұрлым
септігін тигізетін бағдарламаларды қамтуы тиіс.
Ойлау қабілетіндегі мұндай өзгеріс түйсік, жады сияқты басқа да
психикалық үрдістердің өзгеруіне әкеледі. Ойлау үрдістерінің жаңа сапалы
сатыға ауысуы бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілеті бойынша
мұғалімдердің негізгі жұмыс мазмұнын құрау керек. Бұл мәселені математика,
физика және классикалық тілдермен қатар, баланың ойлау қабілетін
қалыптастыруға әсер ететін информатика сабақтарында шешу керек.
Бастауыш сынып оқушыларының көз қарашығының көлемі кішкентай,
сондықтан олар бір қарағанда компьютер экранындағы ақпаратты бірден көре
алмайды, әсіресе ондаған командалар мен бірнеше ондық түймелерден тұратын
мәтіндік редактор бағдарламасының ашық терезесімен жұмыс жасаған кезде аса
қиын. Бұл түйсік ерекшелігін қолданбалы бағдарламаларды оқыту кезінде
ескеріп, оқу материалын балалар компьютер экранындағы суреттердің маңызды
элементтерін қажетті көлемде көретіндей етіп үлестірген жөн.
Бастауыш сыныптарда бала үшін оқудың негізгі саласы ойын болып
табылады. Ойын және ойын жағдайлары баланың жан-жақты ой-өрісінің дамуына
да, тәрбиесіне де әсер етеді. Сонымен бірге әр түрлі педагогикалык
мәселелерді шешуге көмектеседі. Информатиканы ойын әдістемелері негізінде
өткізу өте пайдалы. Себебі бұл өзіне барлық жұмыс түрлерін қосып баланың
шығармашылықпен жұмыс істей білуіне, ой-өрісінің дамуына кең мүмкіндік
береді.
Адамның тұлғалық қалыптасуы – үздіксіз және күрделі процесс. Ол білім
алудың белгілі бірі сатысымен шектелмейді. Бүгінгі таңда, демек болашақта
да білім қажеттілігі адамның белсенді өмірін қамтиды. Сондықтан жастардың
бүгінгі білімі - болашақта өз білімін жетілдірудің және өз бетімен білім
алуларының тек қана негізі. Мұнан шығатын қорытынды – оқушыларды үздіксіз
білім алуға дайындаудың тиімді жолдарын іздестіру.
Информатика пәнінде сабақты ұйымдастырудың басты тәсілі ойын болып
табылады. Ойын сөзі курстың атауына кездейсоқ енгізілген жоқ.
Психологтардың дәлелі бойынша, 6-10 жас шамасындағы балалардың қызметінде
ойын бастапқы орында тұрады.
Оқыту – өте күрделі және жан-жақты үрдіс. Оқыту мұғалімнің де,
оқушылардың да белсенді қызмет етуін талап етеді. Ұстаздық еткен жалықпас
деген қанатты сөз бар. Бұған дейін мұғалімнің басты міндеті білім беру
болса, қазіргі талап – оқушыны оқу үрдісіне тарту, өздігінен еңбек ету
дағдысын қалыптастыру.
Бастауыш мектепте бірінші орында сабақ беру техникасы, оқу әрекетін
ұйымдастыру үлгілерін табысты ұйымдастыру үшін:
– сабақ эмоцияға толы, оқуға деген қызығушылықты оятып, білімге деген
тұтынушылықты тәрбиелеу қажет;
– сабақ қарқыны мен ырғағы оңтайлы, мұғалім мен оқушылардың әрекеттері
аяқталған болуы қажет;
– мұғалім мен оқушылардың қарым-қатынасында толық байланыс болып,
сабақта педагогикалық ырғақ пен педагогикалық оптимизм сақталуы тиіс;
– сабақта жайлы жағдай мен белсенді шығармашылық еңбек ету басымдылық
етуі керек;
– мүмкіндігінше оқушылардың әрекет түрлерін ауыстырып отыру керек,
оқытудың алуан түрлі әдістері мен тәсілдерін оңтайлы пайдаланған жөн;
– сабақ барысында шаршағандық пен қысымды басатын ойындар оқушыларға
әрекет ету үлгілерін ауыстыруға мүмкіндік береді;
– әр ойынның басты мақсаты – сабақта берілген мағлұматты түсінуге және
оны бекітуге көмек беруі қажет.
Бастауыш мектептегі информатика сабағында қолданылатын сынып- сабақ
жүйе шартында мұғалімдер оқытудың келесі әдіс және формаларын табысты
қолданылады, олар оқушының өзіндік спецификалық ерекшеліктерін ескере
отырып, нәтижелі оқу үрдісін құруға мүмкіндік береді:
– диалог;
– ойын әдістемелері;
– ақпараттық минуттар;
– эвристикалық әдістер.
Халықтық әлеуметтік құрамын және сәйкесінше әлеуметтік аймақтық
ақпараттану деңгейін ескере отырып нәтижелі оқытудың құрылу қажеттілігі
ақпараттық минутка сияқты оқыту формасын тудырады. Психикалық қаынастың
даму қажеттілігі сабаққа диалог сияқты оқыту формасын енгізеді: оқушы-
оқушы, оқушы- оқытушы.
Әр білім жемісті қалыптасу, ең біріншіден, оқушылардың бұл білімді алу
ынтасына байланысты. Оқу үрдісінің қалыптасуы оқу формасымен тікелей
байланысты.
Психологияда оқыту мотиві екі жолда дамитындығы дәлелденген:
– оқушылардың оқудың қоғамдық мәнін меңгеру арқылы;
– оқушының оқу іс-әрекеті арқылы.
Жұмыстың топтық формасын қолдану өтіліп жатқан пәнге қызығушылықты
арттыратыны психологиялық әдебиеттерде көрсетілген. Бастауыш сынып
оқушыларында жұмысты кіші топтарда ұйымдастыру лайықты, демек, топтың
қалыптасуы дәлелдік үрдісте құрылу керек: егер пәнге бейтарап қарайтын
балаларды пәнді жақсы көретін балалармен біріктірсе, біріккен жұмыс
нәтижесінде біріншілер пәнге деген қызығушылығын арттырады.
Бастауыш сынып оқушыларын оқытудың негізгі әдістері болып табылатын
дидактикалық ойындарды қысқаша қарастырайық.
Дидактикалық ойын – бұл оқытылатын объектіні, құбылысты және үрдісті
моделдеуші оқу әрекетінің түрі. Дидактикалық ойындардың мақсаты –
оқушылардың танымдық қызығушылығы мен белсенділігін ынталандыру болып
табылады. Әдетте ойынның объектісі адамның іс әрекеті болып табылады.
Дидактикалық ойындарға деген қызығушылық 1980 жылы кезекті мектеп реформасы
басталып, педагогикалық ынтымақтастық пайда болып, мектептерге дербес
компьютерлер әкелінген кезде арта түсті.
К.Д. Ушинский өз кезінде атап өткендей, ойынды бала өзі құрастырып
отырған шынайы өмір, болмыс ретінде қабылдайды. Сондықтан ол үшін қоршаған
болмысқа қарағанда ойын анағұрлым түсінікті. Ойын оны алдағы еңбекке де,
оқуға да тәрбиелейді. Ойын- шағын оқу және кішігірім еңбек. Баларды ойынның
нәтижесі емес, ойынның барысы, үрдісі қызықтырады. Оларды ойында берілген
тапсырма, төтеп берілуі міндетті қиындықтар, алынған нәтиже қуанышы және
т.б. қызықтырады. Ойын барысында психологиялық жағынан босаңсып,
шаршағандық басылады, сондай-ақ ойын балаларға адамдардың күрделі әлеміне
енуіне көмек береді. Дидактикалық ойындардың осы ерекшеліктерін әсіресе
төменгі сыныптарда ескерген жөн, дидактикалық ойындарды сабақ барысына
енгізуді тиімді ұйымдастыра білу қажет. Маңыздысы ойынмен мұғалім де,
оқушылар да қызығуы керек, ойынды шартты ойнау мүмкін емес.
Дамытушы ойындар – бұл шығармашылық ойындар. Ол үлкенге де, балаға да
қуаныш әкелуі керек, ол - табыс қуанышы, таным қуанышы, компьютер мен жаңа
ақпараттық технологияларды игеруде алға жылжудан туындаған қуаныш. Заманауи
компьютерді табысты игерген, ақылды машинаға билік жүргізіп отырған баланың
еңсесі өзінің, қоршаған адамдар мен ата-ананың алдында биіктей түседі, бұл
оның оқуын қызықты, қарқынды және жеңіл ете түседі. Ұлы ұстаз В.Ф. Шаталов
айтқан Оқу жеңіспен тең! деген сөзі компьютердің көмегімен ақиқатқа
айналды.
Айтып кететін жайт, төменгі сынып оқушылары компьютермен атқарылатын
жұмыстың қай-қайсысын ерекше досына айналған компьютермен ойналатын қызықты
ойын ретінде қабылдайды. Бұл ерекшелікті кез келген ойынның негізін
құрайтын жарысқа үйрету кезінде ескеріп пайдаланған жөн. Оқытушы және
дамытушы сипаттағы алуан түрлі ойындарды да тиімді пайдалануға болады,
компьютермен не компьютерсіз ойнатылатын ойындар информатика мұғалімінің
қоржынында баршылық.
Бастауыш сыныптарға информатиканы оқыту кезінде екі құрамдас бөлікті
атауға болады, олар: компьютерлік және компьютерсіз. Бұлай ажырату бастауыш
сынып оқушыларын компьютерде жұмыс жасауға үйрету уақытының шектелуіне
байланысты. Сол себепті мұғалім осы ерекшелікті ескеріп, компьютерлік және
компьютерсіз бөліктері арасында тепе-теңдік орната отырып сабақты
ұйымдастыруы шарт.
Информатика курсының мазмұнын информатиканың жеке сабақтарында және
басқа оқу сабақтарының жеке блоктарында жүзеге асыруы.
Компьютерсіз нұсқадағы жеке топтарға бөлінбеген жеке сабақтарды
бастауыш сынып мұғалімі де, информатика пәнінің мұғалімі де өткізе алады.
Компьютерсіз бөлігі келесі жұмыстан құралуы мүмкін:
– дәптерлерінде;
– сөздіктермен, энциклопедиялармен;
– құрастырмалық материалдармен, аспаптармен;
– компьютерге қосулы құрылғылармен.
Компьютерлік бөлігі мәтінмен, графикамен және дыбыспен, оқытушы
бағдарламалармен, ойындармен және жаттықтырғыштармен атқарылатын жұмыстан
тұруы мүмкін.
Әдіскерлер оқытуды дәл осылай ұйымдастыру арқылы оқушы- ларды
ақпараттық технологиялар мен ресурстарды өздігінен пайдала- нуына септігін
тигізіп, АКТ (ақпараттық-компьютерлік технология- лар) саласында ой өрісін
кеңейтуге болады деп санайды. Практикалық тапсырмалар мен жобаларды орындау
тәжірибесі басқа пәндерді оқу барысында ақпараттық технологиялар құралдарын
пайдалануға дайындап, ақпараттық оқу кеңістігіне кіруге мүмкіндік береді.
1.5. Информатика пәнінде 12 жылдыққа оқыту ерекшеліктері
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесі әлемде болып жатқан
өзгерістермен онша үндеспей отыр. Қазіргі педагогикалық қоғамдастықтың
алдында білім берудің жаңа моделін құрудың, сынақтан өткізу мен енгізудің
ауқымды міндеттері тұр, оның жүйесінің негізгі ұстанымдары Қазақстан
Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында
көрсетілген.
Осы тұжырымдамаға сәйкес мектепке дейінгі тәрбие жүйесін сақтап
қаламыз және дамытамыз деп отырмыз. Оқытудың дамытушылық және ойын
нысандары көзделген мектепалды даярлығымен бес жастағы балалар қамтылатын
болады.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, білім берудің жаңа сапасына қол жеткізу
12 жылдық жалпы білім беретін мектептер жағдайында мүмкін болады, ол білім
туралы құжаттардың айырбасталуын, бейімдік оқытуды, көптілдікті қамтамасыз
етеді.
Қазақстанда 12 жылдық білім беруге көшуді 6 жастан бастау көзделеді,
бұл жас мектепте білім алуға неғұрлым қолайлы, адам дамуының физиологиялық
ерекшеліктеріне сәйкес деп есептелінеді. Бастауыш мектепте оқу жүктемесін
ұлғайтпай-ақ шетел тілі мен информатика негіздері енгізіледі. Негізгі
мектепте базалық білім беру 10-сыныпта аяқталады, біріктірілген курстар,
алдын ала бейімдік даярлау енгізіледі.
11-12 сыныптарда әлеуметтік –гуманитарлық, жаратылыстану-ғылыми және
техникалық бағыттар бойынша бейімдік даярлау алдындағы жұмыстар міндетті
болып есептелінеді. Кәсіптік мектептер мен лицейлерде білікті жұмысшы
кадрларды даярлау жүзеге асырылады. Бұдан да жоғары біліктілік алу үшін
қосымша бір жылдық оқу мерзімі көзделіп отыр.
Орта білім берудің мазмұны мектеп бітірушінің дербес және лайықты өмір
сүруі, білім алуын едәуір жоғары деңгейде жалғастыруы немесе еңбек
рыногында өзінің орнын табу үшін құрылады. Бұл жерде мемлекеттің 12 жылдық
ақысыз білім беруге кепіл болатынын айту керек.
ЮНЕСКО-ның ұстанымдарына сәйкес орта мектепті бітіргеннен кейін
университеттен тыс білім алу орта білімнен кейінгі жоғары емес білім деп
есептелінеді. Осы деңгейге қызмет көрсету және басқару сипатындағы орта
білікті кадрлар даярлауға арналған кәсіптік білім беру бағдарламалары да
кіреді.
Тұжырымдамаға сәйкес колледждерде осы деңгейде білім алу үшін жастар
12 жылдық білім алғаннан кейін ғана қабылданатын болады. Осы деңгейдегі
білім беру бағдарламалары университеттердің бакалаврлық бағдарламаларымен
сәйкес келетін болады. Диплом оқу бітірушіге екі жылдан кейін беріледі, ол
егер бітіруші бейім бойынша оқуға түсетін болса, жоғары оқу орнының үшінші
курсынан бастап оқуын бірден жалғастыруға немесе алған мамандығы бойынша
жұмысқа тұруына мүмкіндік береді.
Бүгінгі күнгі біздің ұрпақ, таңдауында шексіз мүмкіндік туған заманда
өмір сүріп жатыр. Оқушыны болашағына дұрыс таңдау жасай алатын, ұтымды
шешім қабылдай алатын, сондай-ақ өзінің өміріндегі өзгерістер ағымына
икемделе білетін, қабілетіне байланысты өмір сүру тәртібін күтіп тұр.
Сондықтан бүгінгі күні еліміздің білім жүйесінде оқыту үрдісін тың
идеяларға негізделген жаңа мазмұнмен қамтамасыз ету міндеті тұр. Жалпы орта
білім берудің жалпы ұлттық деңгейдегі басты мақсаты – Қазақстан
Республикасының әлеуметтік, экономикалық, қоғамдық-саяси өміріне белсене
араласуға дайын, құзіретті тұлғаны қалыптастыруға ықпал ету. 12 жылдық
жалпы орта білім беру педагогикалық үрдістің әрбір қатысушының шығармашылық
потенциалы мен психофизиологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, олардың
дамуына жағдай жасауға, сондай-ақ негізгі мектеп оқушыларына кәсіби бағдар
беруге, жоғары сатыдағы оқушыларды бейімдеп оқытуға бағытталған біртұтас
жүйе құруды қарастырады. Осы жүйенің негізінде 2003 жылдан бастап
республикамызда 12 жылдық білім беруді эксперименттен өткізу қолға алынды.
Эксперимент сыныптарында дәріс берген эксперименттатор-педагогтар 12
жылдық білім берудегі бастауыш саты жүйесін толық меңгеріп, осы жүйенің
оқушыға тиімді және тиімсіз жақтарын саралай отырып, өз ұсыныстары мен
пікірлерін енгізді.
12 жылдық білім берудің өзіндік бір ерекшелігі ерте жастан информатика
пәнінің оқу бағдарламасына енгізілуі. Мұндай білім беру жүйесі келешек
ұрпақтың білімінің толығуына, жан-жақты болуына, шынайы әлем жағдайында
тәрбиеленуіне көп септігін тигізеді. Сонымен қатар осы өзгерістерді іске
асыру жолында педагогтар қауымының психологиялық-педагогикалық жаңаруы
көзделеді. Себебі, 12 жылдық мектеп жоғары мәдениетті, терең адамгершілікті
қалыптасқан жүйедегі құндылықтармен, сенімдермен өз оқушыларының
шығармашылық потенциалын дамытудағы инновациялық қызмет қабілеттілігін
өздігінен жетілдіруге білікті маманды талап етеді.
12 жылдық эксперимент сыныптарының оқушылары қазіргі өмір ағымына
деген көзқарастарының жан-жақты жоғары дәрежеде дамуына байланысты
информатика пәнін жеңіл және тез меңгеруде.
Бастауыш сынып оқушыларына информатика пәнінің элементтерін оқыту
барысында жаңа ақпараттық технологияның керемет мүмкіндіктерін кез келген
пәнге қолдануға болатындығына көз жеткізу керек. Информатика пәні
күнтізбелік – тақырыптық жоспар бойынша 2-5 эксперимент сыныптарында әрбір
сыныпқа аптасына 1 рет, ал жыл бойынша 34 сағаттан жүргізіледі. Бұл
сыныптарға арналған күнтізбелік-тақырыптық жоспардың алғашқы бөлімдерінде
оқушылар Техникалық қауіпсіздік ережелерімен танысады. Эксперимент
сыныптарында жүргізілетін сабақтардың ерекшелігі: оқушылар жылдам оқи және
жаза алмайтын болғандықтан, олар суреттеме бейнелер арқылы көрсетіліп,
түсіндіріледі. Сабақты қызықты жүргізуге және оларды сабақтан жалықтырып
алмауға көп көңіл бөлінеді. Осы мақсатта сабақ ортасында сергіту сабақтарын
қоса оқыту әдістері қарастырылады.
Бастауыш сыныптарға арналған бұл бағдарламада оқушылар компьютермен
танысып, олар өзара қарым-қатынаста болады, компьютер көмегімен әріп, буын,
сөздерді, шағын әңгімелерді баспалап, қарапайым арифметикалық есептерді
шығарады, сурет сала біледі. Сонымен қатар оқушылар өз бетімен өлең,
әңгіме, ертегі құрастырады және де осы өздерінің шығармашылық жұмыстарын
компьютерде орындап, медиасауаттылық портфолиосында сақтайды.
12 жылдық эксперимент сынып оқушыларына информатика пәнін оқытудың
әдістемелік құралында қамтылған материалдар – математика, қазақ тілі,
сурет, ана тілі пәндерінің элементтерін қамтиды. Демек информатика пәнінің
басқа пәндермен пәнаралық байланысы жақсы сақталған.
12 жылдық мектепте информатика және ақпараттық коммуникациялық
технологияларды оқытудың маңызды мақсаттары:
– ғылыми дүние таным негіздерін, ақпаратпен жұмыс істеудің жалпы оқу
және жалпы мәдениеттілік негіздерін қалыптастыру;
– ақпараттық және коммуникациялық технологияларды меңгерту;
– оқушыларды болашақ кәсіптік қызметке дайындау болып табылады.
Мақсатқа жету төмендегідей міндеттерді шешуді талап етеді:
– ақпарат, ақпараттық үрдістер, жүйелер, технологиялар және модельдер
жайлы түсініктердің ғылыми негізін құрайтын базалық білім жүйесін
қалыптастыру;
– күнделікті өмірде оқуда және болашақтағы кәсіптік қызметте ақпарат
пен АКТ құралдарын саналы және тиімді түрде қолдану біліктері мен
дағдыларын қалыптастыру;
– танымдық қызығушылығын, АКТ құралымен шығармашылық және
интелектуалдық қабілеттерін дамыту;
– құқықтық және этикалық аспектілерге сәйкес алынатын және таратылатын
ақпараттарға деген танымдық көзқарасты тәрбиелеу.
12 жылдық мектептегі информатика және АКТ курсының мазмұны оның
іргелілігі негізінде іс-әрекет логикасы бойынша ақпараттық өнім, яғни
ақпарат, ақпараттық үрдістер, ақпараттық үрдістерді тиімді ұйымдастыруға
және оларды автоматты түрде орындауға мүмкіндік беретін әдістер,
құралдармен технологиялар жасалатын ақпараттық-коммуникациялық
технологияға жетелейтін баспалдақтар бойынша дамиды.
Информатика мектептік курсының мақсаттарына, міндеттеріне, мазмұнына,
сондай-ақ оқушылардың жас ерекшелігіне сәйкес информатика және ақпараттық
коммуникациялық технологиялырды оқып үйрену мынадай кезеңдерді бөліп
көрсету қажет:
– пропедевтикалық (бастауыш сыныптар);
– базалық (5-10 сыныптар);
– бейімдік (11-12 сыныптар).
Бірінші кезеңнің негізгі міндеті – ақпаратпен сауатты жұмыс атқарудың
практикалық негізін салу.
Екінші кезеңді оқыту маналарға бағытталған:
– бастауыш мектепте жалпы білімді жүйелеу және оқу курсының
сабақтастығын қамтамасыз ету;
– информатика және АКТ-нің жалпы ғылыми және мәдени аспектілері туралы
көзқарасты қалыптастыру;
– оқу және практикалық аспектілерді шешуге құрылған ақпараттық
коммуникациялық технология құралын жүйелі қолдану дағдыларын меңгеру;
– өздерінің ақпараттық өнімдерін құру үшін телекоммуникация көмегімен
алынған ақпараттарды қолдану біліктіліктерін қалыптастыру.
Үшінші кезеңнің мақсаты – болашақтағы кәсіптік іс-әрекетке дайындау,
білімді жалғастыру болып табылады.
Қазіргі заман талабына сай компьютерлік сауаттылықты жылдам дамыта
отырып, педагогикалық-психологиялық әдістемелік бастапқы дайындықты
қалыптастырмайынша, балалар өз білім деңгейін көтере алмайды. Сол себепті
информатика пәні бастауыш сыныптан бастап енгізу қажеттілігі туындайды.
Жоғарыдағы көзделген мақсатқа қол жеткізу үшін, бастауыш сынып оқушыларына
информатика мен жаңа ақпараттық технология элементтерін енгізудің қажет
екендігін зерттеу жұмысы толық жүргізіліп, оқыту әдістемелері жан-жақты
қарастырылды.
Информатика пәнінің пропедевтикалық курсын бастауыш сыныптан бастап
оқытуға болатындығы және оның тиімділігі дүниежүзілік тәжірибе негізінде
дәлелденіп отыр. Ғалымдардың, әдіскер мұғалімдердің пікірінше, бұл курсты
бастауыш сыныптарда оқытуға негіз болатын факторлар мыналар:
– бастауыш мектеп оқушысын ақпараттық қоғамға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жаратылыстану–математика факультеті
Информатика және компьютерлік технологиялар кафедрасы
Хасанова С.Б.
БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕГІ ИНФОРМАТИКА
Оқу құралы
Қостанай, 2016
ӘОЖ 004.4 (075.8)
КБЖ 32.973 я73
Х23
Авторы: Хасанова С.Б.– Информатика және КТ кафедрасының аға оқытушысы,
жаратылыстану ғылымдарының магистрі
Пікір жазғандар:
Ерсултанова З.С.– техника ғылымдарының кандидаты, Қостанай мемлекеттік
педагогикалық институттың информатика және компьютерлік технологиялар
кафедрасының аға оқытушысы
Исмаилов А.О.– техника ғылымдарының кандидаты, А.Байтұрсынов атындағы ҚМУ-
тің академиялық мәселелер бойынша департаментің директоры
Хасанова С.Б.
Х23 Бастауыш мектептегі информатика курсы: оқу құралы С.Б. Хасанова. –
Қостанай: ҚМПИ, 2016. –100 б.
ISBN 978-601-7839-30-7
Ұсынылып отырған оқу құралының бірінші тарауында бастауыш мектепте
информатиканың пропедевтикалық курсын оқытудың мақсаты мен міндеттері, оқу
мазмұны, бастауыш мектеп оқушыларына информатиканы оқытуды ұйымдастыру
әдістері, ал екінші тарауында бастауыш сыныпқа арналған компьютерлік
бағдарламалар қарастырылып, практикалық тапсырмалар келтірілген. Оқу құралы
жалпы орта мектептің информатика пәнінің мұғалімдеріне, педагог мамандар
дайындайтын жоғарғы оқу орындары студенттеріне ұсынылады.
ӘОЖ 004.4 (075.8)
КБЖ 32.973 я73
Қостанай мемлекеттік педагогикалық институтының Ғылыми кеңесінің шешімімен
баспаға ұсынылды.
ISBN 978-601-7839-30-7
© ҚМПИ, 2016
© Хасанова С.Б., 2016
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
1. ИНФОРМАТИКАНЫҢ ПРОПЕДЕВТИКАЛЫҚ КУРСЫН ОҚЫТУ
ӘДІСТЕМЕСІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
... ... ... ... ... ... ... .
1.1. Информатиканы бастауыш сыныптан бастап енгізудің алғы
шарттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...5
... ... ... ... ... ... ... ...
1.2. Бастауыш мектепте информатиканың пропедевтикалық курсын оқытудың
мақсаты мен міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 7
1.3. Бастауыш мектептегі информатиканың 9
мазмұны ... ... ... ... ... ...
1.4. Бастауыш мектеп оқушыларына информатиканы оқытуды ұйымдастыру
әдістері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...16
... ... ...
1.5. 12 жылдық мектепте информатика пәнін оқыту
ерекшеліктері ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...20
... ... ... ... ... ... ... ..
1.6. Бастауыш мектептегі информатика сабағын оқыту
әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
... ... ... ... ... ... ... ... .
1.7. Бастауыш мектепте компьютерді қолданудың санитариялық-гигиеналық
талаптары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...30
... ... ...
2. БАСТАУЫШ МЕКТЕПКЕ АРНАЛҒАН КОМПЬЮТЕРЛІК
БАҒДАРЛАМАЛАР ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...32
... ... ... ... ... ...
2.1. Роботландия бағдарламасын 33
сипаттау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ..
2.2. Drape бағдарламасымен 41
танысу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3. Drape ортасында Үйдің суретін 55
салу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
2.4 Drape бағдарламасында Шыршаның, аққаланың" бейнесін
салу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...58
... ... ... ... ... ... ... ... .. ...
2.5. Scratch 60
бағдарламасы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
2.6. Scratch бағдарламасымен жұмыс істеудің әдістемелік
нұсқаулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...74
... ... ... ... ... ... ... ...
2.7 Scratch ортасында Шытырман ойыны 82
жобасы ... ... ... ... ... ... .
2.8. Scratch ортасында Пианино 85
жобасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.9 Scratch бағдарламасында Сиқыршы 88
жобасы ... ... ... ... ... ... ...
2.10. Арканоид ойынын 92
жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...99
... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОЛДАНЫЛҒАН 100
ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
..
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы бiлiм беру жүйесiн 2015 жылға дейiн дамыту
тұжырымдамасының негiзгi мiндеттерiнiң бiрi оқушылардың ақпараттық
дайындығын жетiлдiру болып табылады.
Орта бiлiм беру жүйесiндегi информатиканың рөлi қазiргi қоғамдағы
ақпараттық мәдениеттiң негiзiн құрайтын – ақпараттық және коммуникациялық
технологияны пайдалану дағдыларын қалыптастырудағы ақпараттық бiлiмнiң
мәнiмен қамтамасыз етiледi.
Бiлiм берудегi ақпараттық технологияның ЮНЕСКО институтының “Бастауыш
бiлiм берудегi информатика” ұсыныстарын, информатиканы оқыту тәжiрибелерiн
талдау және компьютердiң дидактикалық мүмкiндiктерiн негiзге ала отырып,
авторлар ұжымы (Мұханбетжанова С.Т., Кабулова Г.С. және т.б.) орта
мектептің 1-4 сыныптарына арналған “Ақпараттық мәдениет негiздерi” пәнiн
оқытуды ұсынды.
Бұл пәннiң мазмұнын құрастыру бағытында оқушылардың ойлау қабiлетiнiң
математикалық негiздерiн құрайтын ақпараттық мәдениет пәнiнiң iргелi
ұғымдарын меңгерту басшылыққа алынған.
Бастауыш мектептегі курстың стратегиялық мақсаты: баланың ойлау
қабілетін дамыту, өз бетімен ойлауға тәрбиелеу, өмірде кездесетін
мәселелерді шеше білуге тәрбиелеу.
Оқытудың міндеттері:
– баланы қоршаған ортаға толғана қарай білуге және сол ортаға бейімделе
білуге үйрету;
– мектеп курсындағы басқа пәндерді оқуға көмектесу;
– басқа адамдармен толыққанды қатынаса білуге тәрбиелеу (компьютерлік
технологияны қолдана отырып).
1. ИНФОРМАТИКАНЫҢ ПРОПЕДЕВТИКАЛЫҚ КУРСЫН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
1.1 Информатиканы бастауыш сыныптан бастап енгізудің алғы шарттары
Қазіргі өмір талабына сай компьютерлік сауаттылықты жылдам дамыта
отырып, педагогикалык-психологиялык әдістемелік бастапкы дайындықты
қалыптастырмайынша, балалар өз білім деңгейлерін көтере алмайды. Сол
себепті информатика пәнін бастауыш сыныптан бастап енгізу қажеттілігі
туындайды. Бастауыш сынып оқушыларына информатика мен жаңа акпараттық
технология элементтерін енгізудің қажеттігі зерттеу жұмыстары арқылы толық
жүргізіліп, оқыту әдістемелері жан-жақты қарастырылды.
Оқушылар информатика пәнін жеңіл және тез меңгеруде, олардың қазіргі
өмір ағымына деген көзқарастарының жан-жақты жоғары дәрежеде дамуына
байланысты, енді информатика пәнін тіпті 1-сыныптан бастап енгізуге болады
деген пікірлер ұсынылуда. Информатиқалық қоғамда балаларды жұмыс істеуге
дайындау үшін алдымен логиқалык ойлауға, талдау жасай білуге, өзара қарым-
қатынасқа үйрету керек. Информатиканы бастауыш мектепте оқыту әдісі отандық
дидактиканың жаңа бағыты болып табылады.
Бастауыш сынып оқушыларын бағдарламалауға оқытуды академик А.П. Ершов
белсенді түрде жүзеге асырды. 1979 жылы ол информатиканы балалар 2-сыныптан
бастап оқу керектігін: ...бұл дағдыларды негізгі математикалық
түсініктермен және ұғымдармен бір уақытта, яғни жалпы білім беру
мектептерінің төменгі сыныптарында қалыптастыру қажет. Осы жағдайда ғана
бағдарламалық ойлау стилі мектепте қалыптасатын ғылыми білім, дағды және
ептілік жүйесіне үйлесімді ене алады. Бұдан кеш жас шамасында мұндай
стильді қалыптастыруға кездейсоқ қалыптасқан әдеттер мен ұғымдар қиындық
тудырып, бұл үрдісті тежеуі ықтимал – деп айтқан болатын [9].
Тіпті өткен ғасырдың 60-жылдарының аяғында С.Пейперт ЛОГО
бағдарламасының тілін әзірлеген болатын, бұл тіл жасы кіші балаларды
оқытуға арнайы жасалған бағдарламалаудың алғашқы тілі болып қалды. Осы
бағдарламалық құралмен компьютерде жұмыс жасау барысында балалар орындаушы
– Тасбақаның көмегімен экранда алуан түрлі суреттер салды. Сурет салу
арқылы олар алгоритмдеу негіздерін үйреніп, Тасбақа көрнекі құралы тіпті.
Logo (1968) тілін құрған, жасанды интелект теориясының негізін
қалаушылардың бірі мектепке дейінгі балаларды да үйретуге мүмкіндік берді.
Бұл эксперимент жасы кіші балалардың компьютермен табысты жұмыс жасай алу
қағидалы мүмкіндіктерін көрсетті, сол кезде бұл эксперимент үлкен
төңкеріспен тең болды. 1990 жылдардың басында бастауыш сынып оқушыларына
информатика пәнін оқыту кеңінен таралған құбылыс бола бастады. Сол уақытта
Роботландия бағдарламалар топтамасы өте табысты әзірленген болатын. Ол MS
DOS негізінде әзірленгенмен, оның жетістіктері кейін 1990 жылдары Windows
нұсқасының әзірленуіне жол ашты. Бағдарламалар топтамаларының көп бөлігі
ақпараттық технологиялардың негізгі түсініктерін қалыптастыру, компьютер
пернетақтасын игеру, оқушылардың логикалық және алгоритмдік ойлау
мәселелерін тиімді шешуге мүмкіндік береді.
1990 жылдардан бастап бастауыш мектепте информатиканы оқыту өзекті
мәселеге айналды. Оны түрлі жолмен оқыту ұсынылды – біреулер информатиканы
басқа пәндерге кіргізу арқылы оқыту қажет десе, екіншілері жеке пән ретінде
оқтуды жөн деп санады. Бастауыш мектепте информатиканы оқытпау керек деген
пікірлер де болды. Соңында бастауыш мектепте информатика курсы
пропедевтикалық болу керек деген тұжырымға келді, демек, негізгі мектептегі
базалық курсқа дайындық ретінде оқытылатын болды.
Қазіргі уақытта академик А.П.Ершовтың оқушысы және әріптесі Ю.А.
Первин басшылық ететін ғалымдар мен әдіскерлер тобы бастауыш сынып
оқушыларына информатика пәнін оқыту мәселелерін шешуді белсенді түрде қолға
алды. А.П. Ершов пен және Ю.А. Первин ойынша, қазіргі қоғамды
ақпараттандыру мектептің әлеуметтік тапсырысы ретінде өскелең ұрпақтың
шұғыл ойлай білу стилін қалыптастыруды ұсынады. Ойлауды қалыптастырумен
қатар, информатиканың мектеп курсында танымдық және технологиялық
аспектілерге үлкен мән беріледі. Сол себепті бастауыш сыныптарда шұғыл
ойлау стиліне қажетті ұғымдар мен білімдерді қалыптастыруды бастау керек,
сондай-ақ адамзат қызметінің әртүрлі саласында ақпараттық технологияларды
пайдалану дағдыларын дамытқан жөн.
Бастауыш сыныптарға информатиканы енгізудің мақсаты бүкіл орта
мектептерде оқытуды үздіксіз етіп, жастардың жалпы компьютерлік
сауаттылығын қамтамасыз етуге бағытталған. Психологтардың айтуынша,
логикалық ойлау құрылымдарының дамуы 11 жасқа дейін тиімді іске асады, оны
қалыптастыруға кешіксе, баланың ойлау қабілеті соңына дейін жеткізілмей,
бұдан кейінгі оқуда қиындық туындауы ықтимал. Информатиканы математика және
ана тілі пәндерімен қатар оқыта бастау нәтижесінде баланың ойлау қабілеті
дами түседі. Балалардың ойлау қабілетін қалыптастыруда информатиканың
маңызы зор, бұны мұғалім сабақты жоспарлау және өткізу кезінде ұмытпаған
жөн. Сондықтан информатиканы оқыту барысында ойлау қабілетін, сондай-ақ
компьютермен жұмыс жасауды меңгеруді басты назарға алу керек.
Информатика пәнінің пропедевтиқалық курсын бастауыш сыныптан бастап
оқытуға болатындығы және оның тиімділігі дүниежүзілік тәжірибе негізінде
дәделденіп отыр.
Ғалымдардың, практик–мұғалімдердің пікірінше, бұл курсты бастауыш
сыныптарда оқытуға негіз болатын факторлар мыналар:
– бастауыш мектеп оқушысын ақпараттық қоғамға бейімдеу;
– ерте жастан балалардың ақпараттық ойлау қабілетін дамыту;
– бастауыш мектеп оқушыларының ақпараттық мәдениетін қалыптастыра
отырып, әлемдік ақпараттық білім кеңістігіне даярлау.
1.2. Бастауыш мектепте информатиканың пропедевтикалық курсын оқытудың
мақсаты мен міндеттері
Білім берудің тиімділігін қамтамасыз ететін бірден-бір фактор
оқытудағы үздіксіздік пен бірізділік болып табылады. Мұндағы үздіксіздікті
жалпы білім беру барысындағы бірінен-біріне жалғасып отыратын, әрбір уақыт
үзігінде оқушылардың тұрақты, объективті және субъективті алға басуын
қамтамасыз ететін мақсаттар жүйесі деп түсінген жөн. Бірізділік деп білім
берудің әртүрлі кезеңдері мен үлгілері арасындағы үздіксіздікті атайды.
Бастауыш мектепте информатиканы оқытудың мақсаттары мен міндеттерін
өзара үйлестіре отырып, информатиканы оқытудың екі аспектісін бөліп айтуға
болады, олар: технологиялық және жалпы білім беру аспектілері.
Технологиялық жағдайда информатика білім беру әлеуетін қалыптастыру
құралы ретінде қаралады. Оның міндеті –оқушылардың заманауи ақпараттық
технологияларды қолдану ептіліктері мен дағдыларын қалыптастыру. Осы
міндетті жүзеге асыру үшін мектептерді компьютерлермен және
бағдарламалармен қамтамасыз ету қажет. Бұған жоғары сыныптарда оқытқан жөн.
Жалпы білім беру жағдайында информатика логикалық ойлауды дамыту,
талдай білу, негізгісі мен қатыстысын айыра білу, әрекет жоспарын сипаттай
алу және логикалық қорытынды шығару құралы ретінде қаралады. Осы
міндеттерді жүзеге асыру үшін мектепте компьютердің болуы міндетті емес,
сондықтан мұндай оқыту курсын кез келген мектепте, кез келген шалғай жатқан
қалашықта, кез келген ауылда өткізуге болады.
Дамыған логикалық және жүйелі ойлай білумен қатар, тапқыр әрі нәтижелі
ойлай білуді талап ететін саналы шығармашылық қызмет ретінде, компьютерде
жұмыс жасау туралы қазіргі заман көзқарасы бастауыш сыныпта информатиканы
логикалық ойлау қабілетін және шығармашылық қиялды бір мезгілде дамытуға
бағытталған.
Сондықтан бастауыш мектепте информатиканың про- педевтикалық курсын
оқытудың негізгі мақсаттары мен міндеттерін былай тұжырымдауға болады:
– компьютерлік сауттылықтың бастамаларын қалыптастыру;
– логикалық ойлау қабілеттерін дамыту;
– алгоритмдік дағдыларын және есептерді жүйелі бірізді шешу әдеттерін
дамыту;
– қарапайым компьютерлік дағдыларын (компьютермен, ақпараттық
технологиялардың қарапайым ұғымдарымен танысу) қалыптастыру.
Информатиканы үйренуді бастаған кезде алгоритмдеу негіздерін жоғары
сыныптарда бердік. Бүгінде тәжірибе көрсеткендей, бұл мөселені бастауыш
сыныптардан бастаған жөн. Бастауыш сынып оқушысының алгоритмдік ойлау стилі
өз жасына сай информатиканы үйренуге өте қолайлы. Олардың психологиялық
өзгерістері, іске іштей жоспар құра білуі қалыптасып, оқытуға жақсы жағдай
туғызады.
Пропедевтикалық курста жоғарыда аталған мақсаттар мен міндеттерді
бүтіндей іске асырылса, онда осы курсты меңгерген төменгі сынып оқушылары
келесі дағдылар мен ептіліктерге ие болады: салыстыра білу, сараптау,
жалпылау, абстракциялау, құрылымдық, иерархиялық және себеп-салдарлық
байланыстарды көру.
Басқа тұрғыдан қарағанда, бұл ептіліктер логикалық ойлау тобына
жатады. Психологтар логикалық ойлау қабілетінің дамуында белгілі бір жас
ерекшелік шегі бар екендігін айтады, олар бастауыш мектептегі оқу
мерзімімен шамалас. Логикалық ойлаудың дамуы кешіксе, ол өмір бойына
созылуы мүмкін.
Білім берудің жалпы мақсаты мемлекетпен алдын ала беріліп тұрады, ол
үкім шығарушы база негізінде өзінің жалпы педагогикалық принциптерін
қалыптастырады. Бірінші орында тұрған принцип: білім берудің ізгіліктілігі,
жалпы адами құндылықтардың маңыздысы, адамның өмірі мен денсаулығы,
тұлғаның дамуы, азаматтылық пен Отанға деген махаббатын тәрбиелеу.
Қазақстан Республикасындағы білім беру салалары мынадай: мәдениетті,
жеке дами алатын, қоғам алдындағы міндетін білетін, құқығын, өзге
адамдардың бостандығын қадірлейтін тұлғаны қалыптастыру мақсатын қояды. Осы
қағидалар аясында жалпы білім беру мектебінің басты міндеттері туындайды:
– қоғамдық және өндірістік қажеттілік пен анықталатын оқушылардың білім
жүйесін меңгеруді қамтамасыз ету;
– политикалық және құқықтық мәдениеттің, адамгершілік құндылықты және
мақсатты, шығармашылық ойлауды, білімді өздігінен толықтыруды
қалыптастыру;
– халықты ұлттық-мәдени қажеттілікпен қанағаттандыру, физикалық және
өнегелі ұрпақты тәрбиелеу;
– жастарда азаматтық ұстамды, азаматтық абыройды, демократиялық
басқаруға қатысуға талаптануды, өз қылықтарына жауапты болуды
тәрбиелеу.
Жоғарыда аталған информатиканы оқытудың негізгі мақсаттары бір-бірінен
бөлек бір нәтижеге жете алмайды. Информатика аймағында оқушылардың жалпы
білім беру негіздерін меңгермей, тәжрибелік нәтижені алуға мүмкін емес және
керісінше, тәжірибелік нәтижені меңгергенде міндетті түрде білім беру
негіздерін білу керек. Осылайша информатиканы оқытудың әрбір мақсаты берік
байланыста болып келеді.
Жалпы орта білім беру мектебінде информатиканы оқыту курсының негізгі
мақсаттарын ескере отырып, бастауыш сыныпта информатика пәні бойынша мақсат
пен міндеттерін нақтылайық. Информатиканы бастауыш сыныпта оқыту курсының
негізгі мақсаттарын мына түрде тұжырымдауға болады:
– оқушының санасында әлемнің бірыңғай ақпараттық сипатын қалыптастыру;
– компьютерлік сезгіштікті қалыптастыру: іс-әрекет үшін арналған ЭЕТ
құрал ретінде қолданудың мүмкіндігін және шектеуліктерін білу;
– оның ішінде операциялық өрнегін қалыптастыру: тапсырманы қалыптастыра
білу;
– оның ішінде логикалық бөліктерді айра білу; осы бөліктердің
байланысын анықтау; нәтижені жобалау;
– компьютер қамтамасыз ететін жаңа технологияларды қолданып, белсенді
шығармашылықтың зерттеу дағдыларын қалыптастыру;
– компьютерлік сауаттылықтың бастамаларын қалыптастыру;
– логикалық ойлауды дамыту; тіпті шешу кезінде алгоритмдік дағдыларды
және жүйелік әдістемені дамыту;
– қарапайым компьютерлік дағдыларды (компьютермен, ақпараттық
технология аймағындағы қарапайым ұғымдармен танысу) қалыптастыру.
Информатиканы бастауыш сыныпта оқыту курсының міндеттерін келесі түрде
тұжырымдауға болады: оқушыларды ақпараттың негізгі қасиеттерімен таныстыру,
қойылған есепті шығару кезінде ақпаратты ұйымдастыруды және іс-әрекетті
жобалауды үйрету, компьютер туралы, қазіргі ақпараттық қоғам туралы алғашқы
түсінік беру.
1.3. Бастауыш мектептегі информатиканың мазмұны
Қазақстан Республикасы бiлiм беру жүйесiн 2015 жылға дейiн дамыту
тұжырымдамасының негiзгi мiндеттерiнiң бiрi оқушылардың ақпараттық
дайындығын жетiлдiру болып табылады.
Орта бiлiм беру жүйесiндегi информатиканың рөлi қазiргi қоғамдағы
ақпараттық мәдениеттiң негiзiн құрайтын - ақпараттық және коммуникациялық
технологияны пайдалану дағдыларын қалыптастырудағы ақпараттық бiлiмнiң
мәнiмен қамтамасыз етiледi.
Бiлiм берудегi ақпараттық технологияның ЮНЕСКО институтының “Бастауыш
бiлiм берудегi информатика” ұсыныстарын, информатиканы оқыту тәжiрибелерiн
талдау және компьютердiң дидактикалық мүмкiндiктерiн негiзге ала отырып,
авторлар ұжымы (Мұханбетжанова С.Т., Кабулова Г.С. және т.б.) орта
мектептің 1-4 сыныптарына арналған “Ақпараттық мәдениет негiздерi” пәнiн
оқытуды ұсынды.
Бұл пәннiң мазмұнын құрастыру бағытында оқушылардың ойлау қабiлетiнiң
математикалық негiздерiн құрайтын ақпараттық мәдениет пәнiнiң iргелi
ұғымдарын меңгерту басшылыққа алынған.
Психолог ғалымдардың тұжырымдамасы бойынша адамның жинақтаған
бiлiмiнен гөрi, оның ойлау қабiлетiнiң дамуы, талдау жасай бiлу қабiлетi,
алынған ақпараттарды жалпылау және шешiмдер қабылдай бiлу сияқты
қасиеттермен қарулануы қажет.
Пәнді оқытудың негiзгi мақсаты – жаңа буынды ерте жастан бастап жүйелi
ойлау қабiлетiн қалыптастыру.
Аталған мақсаттан келесi мiндеттер шығады:
– оқушылардың логикалық және алгоритмдiк ойлау қабiлетiн дамыту;
– оқушылардың компьютерлiк сауаттылығын дамыту;
– оқушылардың коммуникативтiк (тiлдiк) ойлау қабiлетi мен
шығармашылыққа бейiмдiлiгiн дамыту;
– оқушылардың жүйелiк-ақпараттық бейнесiн, ақпараттық мәдениетiн,
– өзiн-өзi дамытуға және қызмет субъектiсi ретiнде қалыптастыру.
Жоғарыдағы аталған мақсаттар мен мiндеттерден “Ақпараттық мәдениет
негiздерi” пәнiн оқытудың мақсаттары айқындалып, нақтыланады.
Бастауыш бiлiм берудегi “Ақпараттық мәдениет негiздерi”
пропедевтикалық курс болып табылады және онда берiлген iргелi ұғымдар жұмыс
дәптерiндегi қызықты деңгейлiк тапсырмалармен, сұрақтармен, логикалық
есептермен және дамытушылық ойындармен, сергiту сәттерiмен сипатталады.
Ақпараттық мәдениеттiң базалық ұғымдары туралы алғашқы мағлұмат бiздi
қоршаған орта – зат, тiрi және өлi табиғаттағы нысандар, ақпарат және оның
түрлерi, оларды алу және беру тәсiлдерi сияқты бiлiмдермен оқушыларды
қаруландырады.
Бағдарлама мазмұны оқушыларғы келесі тақырыптармен танысуға мүмкiндiк
бередi:
– ақпарат және оның түрлерi туралы түсiнiктермен;
– ақпараттық процестiң негiзгi заңдылықтарымен;
– әрекеттi жоспарлау және оны сипаттау, нысан белгiлерiнiң
ерекшелiктерiмен;
– нысанды топтаумен және оны бөлумен;
– логикалық модельдермен және тұжырымдармен;
– орындаушы ретiнде компьютерде жұмыс iстеу дағдыларын меңгерумен;
– графикалық және мәтiндiк редакторларды жұмыс iстеумен
– алгоритмдеумен және оның атқарушыларымен.
Сонымен, пәннiң мазмұны оқушыларды ақпараттық қоғамда өмiр сүре
бiлуге жан-жақты дайындап, олардың өзiндiк танымдық iс-әрекеттерi
дағдыларын және үйренушiнiң iзденiстiк-танымдық мүмкiндiктерiн
қалыптастыруға жағдай жасайды.
Ақпараттық мәдениет негiздерi пәнiн оқыту оқушыларды бiртұтас
ақпараттық-бiлiмдiк ортаға бейiмделу негiзiне дайындайды.
Әрбiр курс тақырыптарға бөлiнген және олар таңдалынған курстың
талаптарын қанағаттандырады. Курстың барлық тақырыптары жыл сайын
компьютер сыныбындағы тәртiптi сақтау ережелерi мен техника қауiпсiздiгiн
қайталаудан басталады. Сонымен бiрге курстың әрбiр тақырыбы дамытушылық,
дүниетанымдық және технологиялық салалар бойынша бiлiмдердi тереңдетiп
отырады. “Ақпарат”, “Ақпараттық үрдістер ” сияқты ұғымдарды меңгертуде
қоршаған әлем туралы бiлiм мен дерексіз ойлай бiлу қабiлетi мен логикалық
тұжырымдар жасай бiлу қасиеттерi талап етiледi.
Курс соңында оқушы оқу бағдарламасында көрсетiлген әрбiр тақырып
жөнiнде бiлiм мен бiлiктiлiк жинағын алады. Жекелеген тақырыптар бойынша
қызықты тапсырмалар мен сұрақтар, компьютердегi практикалық жұмыстар
қарастырылған. Барлық бұл кезеңдер бағдарлама құрылымында көрсетiлген.
Кейбiр тақырыптарды меңгеруде басқа пәннен алған бiлiмдерi қажет
болады. Бұл пәннiң пәнаралық сабақтастығын және оқу үдерісінде жаңа
ақпараттық және коммуникациялық технологияны пайдалану негiзiнде пәндер
сабақтастығы қамтамасыз етiледi.
Пәндi 1-4 сыныптарда оқыту аптасына 1 сағаттан барлығы 136 сағатты
қамтиды.
Оқу бағдарламасын құрастыру барысында әрбiр сынып оқушыларының жас
ерекшелiгi мен жалпы бiлiмдердi қабылдау деңгейi ескерiлген.
Ақпараттық мәдениет негiздерi пәні бойынша 1-4 сыныптарға арналған
тақырыптық күнтізбелік жоспар оқу бағдарламасы негізінде жасалады.
Әрбір сыныпқа арналған тақырыптық күнтізбелік жоспарға қарап, сабақ
жоспары құрылады. Сондықтан болашақ маман, студенттер белгілі бір тақырыпқа
арналған сабақ жоспарын жасағанда, қанша сағат бөлінетінін ескеру керек.
1-сыныпта “Ақпараттық мәдениет негiздерi” пәнiн оқытуға арналған
күнтiзбелiк-тақырыптық жоспарлау
Сабақтар Мазмұны Сағаттар
нөмiрi саны
1 Ақпараттық мәдениет негiздерi пәнімен танысу 1
2-3 Қоршаған әлемдегi және табиғаттағы ақпарат. 2
Дыбыстық және көру ақпарат түрлерi.
4-5 Қоршаған әлемдегi және табиғаттағы ақпарат. 2
Дәмдiк, иiс сезу және сипап сезу ақпарат
түрлерi
6-7 Нысан және оның қасиеттерi (атауы, түсi). 2
8 Қайталау 1
9 Компьютермен танысу. Техника қауiпсiздiгi және 1
компьютерлiк сыныпта тәртiптi сақтау ережелерi.
10 Пернетақтамен танысу. 1
11 Қарапайым жаттығу. 1
12-13 Нысан және оның қасиеттерi (көлемi, пiшіні). 2
14-15 Нысан және олардың қасиеттерi (құрамы). 2
16 Қайталау 1
17 Қайталау 1
18 Нысан және оның қасиеттерi (ортақ және 1
қарама-қарсы белгiлерi).
19 Ұқсас және әр түрлi нысандар. Нысанмен жұмыс 1
жасау.
20 Нысандардың жұмыс жасау әрекеттерi. 1
21 Берiлген қасиеттерi бойынша нысан құрастыру. 1
22 Тiзбектер 1
23 Тiзбектегi әрекеттер реттiлігі. 1
24 Қайталау 1
25 Жиын 1
26 Жиындарды салыстыру 1
27-28 Жиын және оларды топтау 2
29 Iшкi жиындар 1
30 Қайталау 1
31 Қайталау 1
Барлығы 34
2 сыныпта “Ақпараттық мәдениет негiздерi” пәнiн оқытуға арналған
күнтiзбелiк-тақырыптық жоспарлау
Сабақтар Мазмұны Сағаттар
нөмiрi саны
1 Компьютер сыныпта тәртiп сақтау ережелерi. 1
Қайталау
2 Көз жаттығулары. Қайталау. 1
3 Терiстеу ұғымы 1
4 Ақиқат және жалған. 1
5-6 Тұжырымдар 2
7 №1 бақылау жұмысы 1
8 Қайталау 1
9 Компьютер құрамы. Енгiзу және шығару 1
құрылғылары.
10 Компьютердегі ақпараттар ағыны 1
11-12 Графикалық редактормен танысу. Бүрiккiш 2
құралы
13-14 Қарындаш, Қылқалам, Өшiргiш құралдары. 2
15-16 Сызық, Доға құралдары. 2
17 №2 бақылау жұмысы 1
18-19 Эллипс және Тiктөртбұрыш құралдары. 2
20 Шашыратқыш құралы. 1
21-22 Нысандар симметриясы 2
23 Ақпарат 1
24-25 Ақпараттарды кодтау 2
26 №3 бақылау жұмысы 1
27 Ақпаратты бейнелеу 1
28 Ақпарат көзі мен оны қабылдаушы. 1
29-30 Ақпарат алмасу 2
31 Ақпараттарды алу арналары. 1
32 Ақпараттармен жұмыс жасау әрекеттерi 1
33 №4 бақылау жұмысы 1
34 Қайталау 1
Барлығы 34
3 сыныпта “Ақпараттық мәдениет негiздерi” пәнiн оқытуға арналған
күнтiзбелiк-тақырыптық жоспарлау
Сабақтар Мазмұны Сағаттар
нөмiрi саны
1 Компьютер сыныбындағы тәртiп сақтау ережелерi. 1
Қайталау
2 Нысан ұғымын қайталау 1
3 Нысандар жиыны 1
4 Нысандар жиыны 1
5 Бұтақтар 1
6-7 Графтар 2
8 №1 бақылау жұмысы 1
9 Комбинаторика 1
10 Координаттық жазықтық 1
11 Координаттық жазықтық 1
12-13 Ақпаратты кодтау 2
14 Ақпаратты кодтау 1
15 Ақпаратты сақтау 1
16 Компьютердiң жады 1
17 №2 бақылау жұмысы 1
18 Paint графикалық редакторы. Суреттердi сақтау 1
19 Paint графикалық редакторы. Суреттердi ашу 1
20 Paint графикалық редакторы. “Жазу” құралы 1
21 Paint графикалық редакторы. Жазуды қою 1
22 Paint графикалық редакторы. Нысанды көшiру және қою1
23 Paint графикалық редакторы. Нысанды бұру 1
24 Paint графикалық редакторы. Нысанды қиып алу және 1
қою
25 Paint графикалық редакторы. Симметрия. 1
26 №3 бақылау жұмысы 1
27 Ақпарат қасиеттерi 1
28 Екiлiк код 1
29 Хабарламаның ақпараттық көлемi 1
30 Модельдер 1
31 Графикалық модельдер 1
32 Ақпараттық модельдер 1
33 №4 бақылау жұмысы 1
34 Қайталау 1
Барлығы 34
4 сыныпта “Ақпараттық мәдениет негiздерi” пәнiн оқытуға арналған
күнтiзбелiк-тақырыптық жоспарлау
Сабақтар Мазмұны Сағаттар
нөмiрi саны
1 Компьютер сыныбындағы тәртiп сақтау ережелерi. 1
Қайталау
2 Жиындар 1
3 Жиындар 1
4 Ақпараттық модельдер 1
5 Түрлi әрекеттер 1
6 Керi әрекеттер 1
7 Тiзбектер 1
8 №1 бақылау жұмысы 1
9-10 Алгоритмдер 2
11-12 Сызықтық алгоритмдер 2
13 Тармақталу алгоритмi 1
14 Тармақталу алгоритмi 1
15 Тармақталу алгоритмi 1
16 №2 бақылау жұмысы 1
17 Циклдiк алгоритм 1
18-19 Циклдiк алгоритм 2
20-21 Циклдiк алгоритм 2
22 Алгоритм атқарушы – “Қара жәшiк” 1
23 Алгоритм атқарушы – “Робот” 1
24 Алгоритм атқарушылар. Қайық. Құйғыш. 1
25 №3 бақылау жұмысы 1
26-27 Алгоритм атқарушы – “Суқұйғыш” 2
28 Алгоритм атқарушы - “Шегiртке” 1
29 Ертегiлер әлемiнде. Алгоритм атқарушы – “Тотан”1
30 Алгоритм атқарушылар - “Өткел”және “Робот” 1
31 Ақпараттық қауiпсiздiк 1
32 Компьютерлiк желiлер 1
33 №4 бақылау жұмысы 1
34 Қайталау 1
Барлығы 34
1.4. Бастауыш мектеп оқушыларына информатиканы оқытуды ұйымдастыру
әдістері
Бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілетінің ерекшеліктері. Бастауыш
сынып оқушыларын оқыту әдістемесін қарау үшін алдымен олардың ойлау
қабілеті ерекшеліктерімен танысқан абзал.
Мектепке алғаш келген оқушылардың ойы әлі өресіз болады. Олардың ой-
санасында қоршаған орта туралы әртүрлі ақылға сыймайтын түсініктер
байланысып жатады. Мектептегі оқудың ең маңызды міндеті баланың ойлау
қабілетін дамыту болып табылады.
Л.В. Выготский айтқандай, бала мектеп жасына түйсігі мен жадысы
неғұрлым жақсы дамып, бірақ интеллект қызметі әлдеқайда нашар дамыған
күйінде келеді. Бірінші сынып оқушылары ашық түсті, көңіл-күйді көтеретін
материалды жеңіл әрі жылдам қабылдайды.
Дегенмен, олар материалды сол қалпында есте сақтауға бейім. Біртіндеп
олардың еркін әрі саналы еске сақтау қабылдағыштары қалыптаса бастайды.
Бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілеті бейнелі-эмоциялы. Олар формамен,
дыбыспен, түйсікпен ойлайды. Мұндай ойлау қабілетінің ерекшілігін
информатика бойынша оқу жұмысының мазмұнында ескерген жөн.
Аталған ерекшеліктерге сәйкес бастауыш мектептегі оқытудың негізгі
міндеті орташа сыныпта жалғасып, жоғарғы сыныпта аяқталатын абстрактілі-
логикалық ойлауға бағытталған бейнелі- эмоциялы ойлауды біртіндеп дамыту
болып табылады. Алғашқы кезеңде баланың ойлау қызметін жаңа сапалы сатыға,
демек ойлау қабілетін себеп-салдар байланысын түсіну деңгейіне дейін
жеткізу қажет. Бастауыш мектепте интеллект қарқынды түрде дамиды, сондықтан
мұғалім оқуды ұйымдастыру кезінде баланың ойлау қабілетін дамытуға неғұрлым
септігін тигізетін бағдарламаларды қамтуы тиіс.
Ойлау қабілетіндегі мұндай өзгеріс түйсік, жады сияқты басқа да
психикалық үрдістердің өзгеруіне әкеледі. Ойлау үрдістерінің жаңа сапалы
сатыға ауысуы бастауыш сынып оқушыларының ойлау қабілеті бойынша
мұғалімдердің негізгі жұмыс мазмұнын құрау керек. Бұл мәселені математика,
физика және классикалық тілдермен қатар, баланың ойлау қабілетін
қалыптастыруға әсер ететін информатика сабақтарында шешу керек.
Бастауыш сынып оқушыларының көз қарашығының көлемі кішкентай,
сондықтан олар бір қарағанда компьютер экранындағы ақпаратты бірден көре
алмайды, әсіресе ондаған командалар мен бірнеше ондық түймелерден тұратын
мәтіндік редактор бағдарламасының ашық терезесімен жұмыс жасаған кезде аса
қиын. Бұл түйсік ерекшелігін қолданбалы бағдарламаларды оқыту кезінде
ескеріп, оқу материалын балалар компьютер экранындағы суреттердің маңызды
элементтерін қажетті көлемде көретіндей етіп үлестірген жөн.
Бастауыш сыныптарда бала үшін оқудың негізгі саласы ойын болып
табылады. Ойын және ойын жағдайлары баланың жан-жақты ой-өрісінің дамуына
да, тәрбиесіне де әсер етеді. Сонымен бірге әр түрлі педагогикалык
мәселелерді шешуге көмектеседі. Информатиканы ойын әдістемелері негізінде
өткізу өте пайдалы. Себебі бұл өзіне барлық жұмыс түрлерін қосып баланың
шығармашылықпен жұмыс істей білуіне, ой-өрісінің дамуына кең мүмкіндік
береді.
Адамның тұлғалық қалыптасуы – үздіксіз және күрделі процесс. Ол білім
алудың белгілі бірі сатысымен шектелмейді. Бүгінгі таңда, демек болашақта
да білім қажеттілігі адамның белсенді өмірін қамтиды. Сондықтан жастардың
бүгінгі білімі - болашақта өз білімін жетілдірудің және өз бетімен білім
алуларының тек қана негізі. Мұнан шығатын қорытынды – оқушыларды үздіксіз
білім алуға дайындаудың тиімді жолдарын іздестіру.
Информатика пәнінде сабақты ұйымдастырудың басты тәсілі ойын болып
табылады. Ойын сөзі курстың атауына кездейсоқ енгізілген жоқ.
Психологтардың дәлелі бойынша, 6-10 жас шамасындағы балалардың қызметінде
ойын бастапқы орында тұрады.
Оқыту – өте күрделі және жан-жақты үрдіс. Оқыту мұғалімнің де,
оқушылардың да белсенді қызмет етуін талап етеді. Ұстаздық еткен жалықпас
деген қанатты сөз бар. Бұған дейін мұғалімнің басты міндеті білім беру
болса, қазіргі талап – оқушыны оқу үрдісіне тарту, өздігінен еңбек ету
дағдысын қалыптастыру.
Бастауыш мектепте бірінші орында сабақ беру техникасы, оқу әрекетін
ұйымдастыру үлгілерін табысты ұйымдастыру үшін:
– сабақ эмоцияға толы, оқуға деген қызығушылықты оятып, білімге деген
тұтынушылықты тәрбиелеу қажет;
– сабақ қарқыны мен ырғағы оңтайлы, мұғалім мен оқушылардың әрекеттері
аяқталған болуы қажет;
– мұғалім мен оқушылардың қарым-қатынасында толық байланыс болып,
сабақта педагогикалық ырғақ пен педагогикалық оптимизм сақталуы тиіс;
– сабақта жайлы жағдай мен белсенді шығармашылық еңбек ету басымдылық
етуі керек;
– мүмкіндігінше оқушылардың әрекет түрлерін ауыстырып отыру керек,
оқытудың алуан түрлі әдістері мен тәсілдерін оңтайлы пайдаланған жөн;
– сабақ барысында шаршағандық пен қысымды басатын ойындар оқушыларға
әрекет ету үлгілерін ауыстыруға мүмкіндік береді;
– әр ойынның басты мақсаты – сабақта берілген мағлұматты түсінуге және
оны бекітуге көмек беруі қажет.
Бастауыш мектептегі информатика сабағында қолданылатын сынып- сабақ
жүйе шартында мұғалімдер оқытудың келесі әдіс және формаларын табысты
қолданылады, олар оқушының өзіндік спецификалық ерекшеліктерін ескере
отырып, нәтижелі оқу үрдісін құруға мүмкіндік береді:
– диалог;
– ойын әдістемелері;
– ақпараттық минуттар;
– эвристикалық әдістер.
Халықтық әлеуметтік құрамын және сәйкесінше әлеуметтік аймақтық
ақпараттану деңгейін ескере отырып нәтижелі оқытудың құрылу қажеттілігі
ақпараттық минутка сияқты оқыту формасын тудырады. Психикалық қаынастың
даму қажеттілігі сабаққа диалог сияқты оқыту формасын енгізеді: оқушы-
оқушы, оқушы- оқытушы.
Әр білім жемісті қалыптасу, ең біріншіден, оқушылардың бұл білімді алу
ынтасына байланысты. Оқу үрдісінің қалыптасуы оқу формасымен тікелей
байланысты.
Психологияда оқыту мотиві екі жолда дамитындығы дәлелденген:
– оқушылардың оқудың қоғамдық мәнін меңгеру арқылы;
– оқушының оқу іс-әрекеті арқылы.
Жұмыстың топтық формасын қолдану өтіліп жатқан пәнге қызығушылықты
арттыратыны психологиялық әдебиеттерде көрсетілген. Бастауыш сынып
оқушыларында жұмысты кіші топтарда ұйымдастыру лайықты, демек, топтың
қалыптасуы дәлелдік үрдісте құрылу керек: егер пәнге бейтарап қарайтын
балаларды пәнді жақсы көретін балалармен біріктірсе, біріккен жұмыс
нәтижесінде біріншілер пәнге деген қызығушылығын арттырады.
Бастауыш сынып оқушыларын оқытудың негізгі әдістері болып табылатын
дидактикалық ойындарды қысқаша қарастырайық.
Дидактикалық ойын – бұл оқытылатын объектіні, құбылысты және үрдісті
моделдеуші оқу әрекетінің түрі. Дидактикалық ойындардың мақсаты –
оқушылардың танымдық қызығушылығы мен белсенділігін ынталандыру болып
табылады. Әдетте ойынның объектісі адамның іс әрекеті болып табылады.
Дидактикалық ойындарға деген қызығушылық 1980 жылы кезекті мектеп реформасы
басталып, педагогикалық ынтымақтастық пайда болып, мектептерге дербес
компьютерлер әкелінген кезде арта түсті.
К.Д. Ушинский өз кезінде атап өткендей, ойынды бала өзі құрастырып
отырған шынайы өмір, болмыс ретінде қабылдайды. Сондықтан ол үшін қоршаған
болмысқа қарағанда ойын анағұрлым түсінікті. Ойын оны алдағы еңбекке де,
оқуға да тәрбиелейді. Ойын- шағын оқу және кішігірім еңбек. Баларды ойынның
нәтижесі емес, ойынның барысы, үрдісі қызықтырады. Оларды ойында берілген
тапсырма, төтеп берілуі міндетті қиындықтар, алынған нәтиже қуанышы және
т.б. қызықтырады. Ойын барысында психологиялық жағынан босаңсып,
шаршағандық басылады, сондай-ақ ойын балаларға адамдардың күрделі әлеміне
енуіне көмек береді. Дидактикалық ойындардың осы ерекшеліктерін әсіресе
төменгі сыныптарда ескерген жөн, дидактикалық ойындарды сабақ барысына
енгізуді тиімді ұйымдастыра білу қажет. Маңыздысы ойынмен мұғалім де,
оқушылар да қызығуы керек, ойынды шартты ойнау мүмкін емес.
Дамытушы ойындар – бұл шығармашылық ойындар. Ол үлкенге де, балаға да
қуаныш әкелуі керек, ол - табыс қуанышы, таным қуанышы, компьютер мен жаңа
ақпараттық технологияларды игеруде алға жылжудан туындаған қуаныш. Заманауи
компьютерді табысты игерген, ақылды машинаға билік жүргізіп отырған баланың
еңсесі өзінің, қоршаған адамдар мен ата-ананың алдында биіктей түседі, бұл
оның оқуын қызықты, қарқынды және жеңіл ете түседі. Ұлы ұстаз В.Ф. Шаталов
айтқан Оқу жеңіспен тең! деген сөзі компьютердің көмегімен ақиқатқа
айналды.
Айтып кететін жайт, төменгі сынып оқушылары компьютермен атқарылатын
жұмыстың қай-қайсысын ерекше досына айналған компьютермен ойналатын қызықты
ойын ретінде қабылдайды. Бұл ерекшелікті кез келген ойынның негізін
құрайтын жарысқа үйрету кезінде ескеріп пайдаланған жөн. Оқытушы және
дамытушы сипаттағы алуан түрлі ойындарды да тиімді пайдалануға болады,
компьютермен не компьютерсіз ойнатылатын ойындар информатика мұғалімінің
қоржынында баршылық.
Бастауыш сыныптарға информатиканы оқыту кезінде екі құрамдас бөлікті
атауға болады, олар: компьютерлік және компьютерсіз. Бұлай ажырату бастауыш
сынып оқушыларын компьютерде жұмыс жасауға үйрету уақытының шектелуіне
байланысты. Сол себепті мұғалім осы ерекшелікті ескеріп, компьютерлік және
компьютерсіз бөліктері арасында тепе-теңдік орната отырып сабақты
ұйымдастыруы шарт.
Информатика курсының мазмұнын информатиканың жеке сабақтарында және
басқа оқу сабақтарының жеке блоктарында жүзеге асыруы.
Компьютерсіз нұсқадағы жеке топтарға бөлінбеген жеке сабақтарды
бастауыш сынып мұғалімі де, информатика пәнінің мұғалімі де өткізе алады.
Компьютерсіз бөлігі келесі жұмыстан құралуы мүмкін:
– дәптерлерінде;
– сөздіктермен, энциклопедиялармен;
– құрастырмалық материалдармен, аспаптармен;
– компьютерге қосулы құрылғылармен.
Компьютерлік бөлігі мәтінмен, графикамен және дыбыспен, оқытушы
бағдарламалармен, ойындармен және жаттықтырғыштармен атқарылатын жұмыстан
тұруы мүмкін.
Әдіскерлер оқытуды дәл осылай ұйымдастыру арқылы оқушы- ларды
ақпараттық технологиялар мен ресурстарды өздігінен пайдала- нуына септігін
тигізіп, АКТ (ақпараттық-компьютерлік технология- лар) саласында ой өрісін
кеңейтуге болады деп санайды. Практикалық тапсырмалар мен жобаларды орындау
тәжірибесі басқа пәндерді оқу барысында ақпараттық технологиялар құралдарын
пайдалануға дайындап, ақпараттық оқу кеңістігіне кіруге мүмкіндік береді.
1.5. Информатика пәнінде 12 жылдыққа оқыту ерекшеліктері
Қазақстан Республикасының білім беру жүйесі әлемде болып жатқан
өзгерістермен онша үндеспей отыр. Қазіргі педагогикалық қоғамдастықтың
алдында білім берудің жаңа моделін құрудың, сынақтан өткізу мен енгізудің
ауқымды міндеттері тұр, оның жүйесінің негізгі ұстанымдары Қазақстан
Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында
көрсетілген.
Осы тұжырымдамаға сәйкес мектепке дейінгі тәрбие жүйесін сақтап
қаламыз және дамытамыз деп отырмыз. Оқытудың дамытушылық және ойын
нысандары көзделген мектепалды даярлығымен бес жастағы балалар қамтылатын
болады.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, білім берудің жаңа сапасына қол жеткізу
12 жылдық жалпы білім беретін мектептер жағдайында мүмкін болады, ол білім
туралы құжаттардың айырбасталуын, бейімдік оқытуды, көптілдікті қамтамасыз
етеді.
Қазақстанда 12 жылдық білім беруге көшуді 6 жастан бастау көзделеді,
бұл жас мектепте білім алуға неғұрлым қолайлы, адам дамуының физиологиялық
ерекшеліктеріне сәйкес деп есептелінеді. Бастауыш мектепте оқу жүктемесін
ұлғайтпай-ақ шетел тілі мен информатика негіздері енгізіледі. Негізгі
мектепте базалық білім беру 10-сыныпта аяқталады, біріктірілген курстар,
алдын ала бейімдік даярлау енгізіледі.
11-12 сыныптарда әлеуметтік –гуманитарлық, жаратылыстану-ғылыми және
техникалық бағыттар бойынша бейімдік даярлау алдындағы жұмыстар міндетті
болып есептелінеді. Кәсіптік мектептер мен лицейлерде білікті жұмысшы
кадрларды даярлау жүзеге асырылады. Бұдан да жоғары біліктілік алу үшін
қосымша бір жылдық оқу мерзімі көзделіп отыр.
Орта білім берудің мазмұны мектеп бітірушінің дербес және лайықты өмір
сүруі, білім алуын едәуір жоғары деңгейде жалғастыруы немесе еңбек
рыногында өзінің орнын табу үшін құрылады. Бұл жерде мемлекеттің 12 жылдық
ақысыз білім беруге кепіл болатынын айту керек.
ЮНЕСКО-ның ұстанымдарына сәйкес орта мектепті бітіргеннен кейін
университеттен тыс білім алу орта білімнен кейінгі жоғары емес білім деп
есептелінеді. Осы деңгейге қызмет көрсету және басқару сипатындағы орта
білікті кадрлар даярлауға арналған кәсіптік білім беру бағдарламалары да
кіреді.
Тұжырымдамаға сәйкес колледждерде осы деңгейде білім алу үшін жастар
12 жылдық білім алғаннан кейін ғана қабылданатын болады. Осы деңгейдегі
білім беру бағдарламалары университеттердің бакалаврлық бағдарламаларымен
сәйкес келетін болады. Диплом оқу бітірушіге екі жылдан кейін беріледі, ол
егер бітіруші бейім бойынша оқуға түсетін болса, жоғары оқу орнының үшінші
курсынан бастап оқуын бірден жалғастыруға немесе алған мамандығы бойынша
жұмысқа тұруына мүмкіндік береді.
Бүгінгі күнгі біздің ұрпақ, таңдауында шексіз мүмкіндік туған заманда
өмір сүріп жатыр. Оқушыны болашағына дұрыс таңдау жасай алатын, ұтымды
шешім қабылдай алатын, сондай-ақ өзінің өміріндегі өзгерістер ағымына
икемделе білетін, қабілетіне байланысты өмір сүру тәртібін күтіп тұр.
Сондықтан бүгінгі күні еліміздің білім жүйесінде оқыту үрдісін тың
идеяларға негізделген жаңа мазмұнмен қамтамасыз ету міндеті тұр. Жалпы орта
білім берудің жалпы ұлттық деңгейдегі басты мақсаты – Қазақстан
Республикасының әлеуметтік, экономикалық, қоғамдық-саяси өміріне белсене
араласуға дайын, құзіретті тұлғаны қалыптастыруға ықпал ету. 12 жылдық
жалпы орта білім беру педагогикалық үрдістің әрбір қатысушының шығармашылық
потенциалы мен психофизиологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, олардың
дамуына жағдай жасауға, сондай-ақ негізгі мектеп оқушыларына кәсіби бағдар
беруге, жоғары сатыдағы оқушыларды бейімдеп оқытуға бағытталған біртұтас
жүйе құруды қарастырады. Осы жүйенің негізінде 2003 жылдан бастап
республикамызда 12 жылдық білім беруді эксперименттен өткізу қолға алынды.
Эксперимент сыныптарында дәріс берген эксперименттатор-педагогтар 12
жылдық білім берудегі бастауыш саты жүйесін толық меңгеріп, осы жүйенің
оқушыға тиімді және тиімсіз жақтарын саралай отырып, өз ұсыныстары мен
пікірлерін енгізді.
12 жылдық білім берудің өзіндік бір ерекшелігі ерте жастан информатика
пәнінің оқу бағдарламасына енгізілуі. Мұндай білім беру жүйесі келешек
ұрпақтың білімінің толығуына, жан-жақты болуына, шынайы әлем жағдайында
тәрбиеленуіне көп септігін тигізеді. Сонымен қатар осы өзгерістерді іске
асыру жолында педагогтар қауымының психологиялық-педагогикалық жаңаруы
көзделеді. Себебі, 12 жылдық мектеп жоғары мәдениетті, терең адамгершілікті
қалыптасқан жүйедегі құндылықтармен, сенімдермен өз оқушыларының
шығармашылық потенциалын дамытудағы инновациялық қызмет қабілеттілігін
өздігінен жетілдіруге білікті маманды талап етеді.
12 жылдық эксперимент сыныптарының оқушылары қазіргі өмір ағымына
деген көзқарастарының жан-жақты жоғары дәрежеде дамуына байланысты
информатика пәнін жеңіл және тез меңгеруде.
Бастауыш сынып оқушыларына информатика пәнінің элементтерін оқыту
барысында жаңа ақпараттық технологияның керемет мүмкіндіктерін кез келген
пәнге қолдануға болатындығына көз жеткізу керек. Информатика пәні
күнтізбелік – тақырыптық жоспар бойынша 2-5 эксперимент сыныптарында әрбір
сыныпқа аптасына 1 рет, ал жыл бойынша 34 сағаттан жүргізіледі. Бұл
сыныптарға арналған күнтізбелік-тақырыптық жоспардың алғашқы бөлімдерінде
оқушылар Техникалық қауіпсіздік ережелерімен танысады. Эксперимент
сыныптарында жүргізілетін сабақтардың ерекшелігі: оқушылар жылдам оқи және
жаза алмайтын болғандықтан, олар суреттеме бейнелер арқылы көрсетіліп,
түсіндіріледі. Сабақты қызықты жүргізуге және оларды сабақтан жалықтырып
алмауға көп көңіл бөлінеді. Осы мақсатта сабақ ортасында сергіту сабақтарын
қоса оқыту әдістері қарастырылады.
Бастауыш сыныптарға арналған бұл бағдарламада оқушылар компьютермен
танысып, олар өзара қарым-қатынаста болады, компьютер көмегімен әріп, буын,
сөздерді, шағын әңгімелерді баспалап, қарапайым арифметикалық есептерді
шығарады, сурет сала біледі. Сонымен қатар оқушылар өз бетімен өлең,
әңгіме, ертегі құрастырады және де осы өздерінің шығармашылық жұмыстарын
компьютерде орындап, медиасауаттылық портфолиосында сақтайды.
12 жылдық эксперимент сынып оқушыларына информатика пәнін оқытудың
әдістемелік құралында қамтылған материалдар – математика, қазақ тілі,
сурет, ана тілі пәндерінің элементтерін қамтиды. Демек информатика пәнінің
басқа пәндермен пәнаралық байланысы жақсы сақталған.
12 жылдық мектепте информатика және ақпараттық коммуникациялық
технологияларды оқытудың маңызды мақсаттары:
– ғылыми дүние таным негіздерін, ақпаратпен жұмыс істеудің жалпы оқу
және жалпы мәдениеттілік негіздерін қалыптастыру;
– ақпараттық және коммуникациялық технологияларды меңгерту;
– оқушыларды болашақ кәсіптік қызметке дайындау болып табылады.
Мақсатқа жету төмендегідей міндеттерді шешуді талап етеді:
– ақпарат, ақпараттық үрдістер, жүйелер, технологиялар және модельдер
жайлы түсініктердің ғылыми негізін құрайтын базалық білім жүйесін
қалыптастыру;
– күнделікті өмірде оқуда және болашақтағы кәсіптік қызметте ақпарат
пен АКТ құралдарын саналы және тиімді түрде қолдану біліктері мен
дағдыларын қалыптастыру;
– танымдық қызығушылығын, АКТ құралымен шығармашылық және
интелектуалдық қабілеттерін дамыту;
– құқықтық және этикалық аспектілерге сәйкес алынатын және таратылатын
ақпараттарға деген танымдық көзқарасты тәрбиелеу.
12 жылдық мектептегі информатика және АКТ курсының мазмұны оның
іргелілігі негізінде іс-әрекет логикасы бойынша ақпараттық өнім, яғни
ақпарат, ақпараттық үрдістер, ақпараттық үрдістерді тиімді ұйымдастыруға
және оларды автоматты түрде орындауға мүмкіндік беретін әдістер,
құралдармен технологиялар жасалатын ақпараттық-коммуникациялық
технологияға жетелейтін баспалдақтар бойынша дамиды.
Информатика мектептік курсының мақсаттарына, міндеттеріне, мазмұнына,
сондай-ақ оқушылардың жас ерекшелігіне сәйкес информатика және ақпараттық
коммуникациялық технологиялырды оқып үйрену мынадай кезеңдерді бөліп
көрсету қажет:
– пропедевтикалық (бастауыш сыныптар);
– базалық (5-10 сыныптар);
– бейімдік (11-12 сыныптар).
Бірінші кезеңнің негізгі міндеті – ақпаратпен сауатты жұмыс атқарудың
практикалық негізін салу.
Екінші кезеңді оқыту маналарға бағытталған:
– бастауыш мектепте жалпы білімді жүйелеу және оқу курсының
сабақтастығын қамтамасыз ету;
– информатика және АКТ-нің жалпы ғылыми және мәдени аспектілері туралы
көзқарасты қалыптастыру;
– оқу және практикалық аспектілерді шешуге құрылған ақпараттық
коммуникациялық технология құралын жүйелі қолдану дағдыларын меңгеру;
– өздерінің ақпараттық өнімдерін құру үшін телекоммуникация көмегімен
алынған ақпараттарды қолдану біліктіліктерін қалыптастыру.
Үшінші кезеңнің мақсаты – болашақтағы кәсіптік іс-әрекетке дайындау,
білімді жалғастыру болып табылады.
Қазіргі заман талабына сай компьютерлік сауаттылықты жылдам дамыта
отырып, педагогикалық-психологиялық әдістемелік бастапқы дайындықты
қалыптастырмайынша, балалар өз білім деңгейін көтере алмайды. Сол себепті
информатика пәні бастауыш сыныптан бастап енгізу қажеттілігі туындайды.
Жоғарыдағы көзделген мақсатқа қол жеткізу үшін, бастауыш сынып оқушыларына
информатика мен жаңа ақпараттық технология элементтерін енгізудің қажет
екендігін зерттеу жұмысы толық жүргізіліп, оқыту әдістемелері жан-жақты
қарастырылды.
Информатика пәнінің пропедевтикалық курсын бастауыш сыныптан бастап
оқытуға болатындығы және оның тиімділігі дүниежүзілік тәжірибе негізінде
дәлелденіп отыр. Ғалымдардың, әдіскер мұғалімдердің пікірінше, бұл курсты
бастауыш сыныптарда оқытуға негіз болатын факторлар мыналар:
– бастауыш мектеп оқушысын ақпараттық қоғамға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz