Теодолитті тексеру және түзету

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрлігі
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
Сәулет-құрылыс факультеті

ЕСЕП
Оқу практикасы бойынша
Орындаған: 2- бригада
Бригадир: Осатай С.
Қатысушылар: Амангелдиев С.
Айтжан А.
Айдар Р.
Неспаев А.
Болат Ғ.
Тексерген: Сариева А.С.

Нұр-Сұлтан, 2020 ж.

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1. Практиканың өту уақыты және ұйымдастырылу шаралары ... ... ... ...
2. Теодолитті тексеру және түзету.Теодолитті жұмысқа әзірлеу ... .
3. Тұйық теодалиттік жүріс есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4. Тахеометриялық журналын өңдеу; теодолиттік жүрістің планын сызу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5. Нивелир ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Кіріспе
Далалық геодезиялық практикасы - студенттерді өндірістік геодезиялық практикаға дайындаудағы маңызды кезеңі болып табылады.
Практиканың мақсаты: далалық және камералдық геодезиялық жұмыстармен танысу, геодезия пәнінде алған теориялық білімді одан әрі тереңдету мен қорытындылау болып табылады
Далалық геодезиялық практикасы бір жарым айға созылады. Практика барысында практика жетекшісі студенттерді бірнеше топқа, яғни бригадаға бөледі. Әрбір бригада өз ішінен бригадирді сайлайды. Бригадирдің міндетіне:
геодезиялық жұмысқа қажетті геодезиялық аспаптарды алу сонымен қатар олардың дұрыс сақталуын және қолданылуын қамтамасыз ету;
бригаданың жұмысын ұйымдастыру және сол жұмыстың орындалуын қадағалау, сонымен қатар бригаданың барлық мүшелерін жұмыстырға белсене араластыру;
бригаданың жұмыс күнделігін жүргізу;
төтенше жағдай болған кезде немесе бригаданың мүшесі ауырып қалған кезде дереу практика жетекшісіне хабар ету;
Далалық геодезиялық практика аяқталуы нәтижесінде әрбір студент төменде көрсетілген қасиеттерді игере білуім қажет:
- жеке жұмыс жасай алу;
- геодезия пәнінде алған ғылыми-теориялық білімімді іс-тәжірибе жүзінде қолдана білу;
- топпен жұмыс істей білу;
- қойылған талаптарды тиімді және уақытында орындай білу;
- белгіленген жерге топографиялық түсіріс жасай алу.

Далалық геодезиялық тәжірибенің тапсырмалары мен мақсаты: жұмыс тәртібін орындауды, курс бойынша теориялық сабақтарда пайда болған сұрақтарға жауап алу, топографиялық және геодезиялық жұмыстарды дара орындауды меңгеру, теориялық білімді тәжірибе жүзінде бекіту және оны тереңдету болып табылады.
Тәжірибені өту барысында әр оқушы міндетті түрде геодезиялық құралдармен жұмыс істеуді топографиялық және геодезиялық жұмыстарды дара істеуді, белгілі бір жолдарды қолдануды және жұмыстарды орындау кезіндегі керекті дәлдікке қол жеткізе ауды, кәсіби құзыреттіліктерге ие болуы керек.
Студент міндетті түрде ұқыптылықты, жақсы графикаға және бақылау журналадарын көшіруге болмайтындығын, көшірілген журнал ақау екенін, бақылау және тексеру материалдары көшірілген болса еш құндылығы жоқ екенін, кәсіпорындарда көшіруге тиым салынғандығын түсіну керек. Студент бүкіл жұмысты орындау үрдісін елестете алуы, белгілі жолды қолдану маңыздылығын түсіну керек. Әр жұмыс түрін орындау барысында қандай әдістерді қолдану керектігін, қай әдіспен керекті дәлдікке жетуге болатындығын және қажетті тексерулер мен бақылауларды жүргізе алуы тиіс.
Тәжірибені өту барысында әр студент теодолитті және тахеометриялық түсірістерді, техникалық нивелирлеуді меңгеру қажет. Жұмыс барысындағы бақылау жұрналдарында жазуларды жылдам әрі таза жүргізуді және сондағы есептеулерді дұрыс есептеуді меңгеру керек және жұмыс барысын тиімді пайдалануды, бригада бойынша жұмысты әр адамға бөлу.

1. Практиканың өту уақыты және ұйымдастырылу шаралары
Далалық геодезиялық тәжірибе жұмыстары басталмас бұрын топты 2-3 адамнан бригадаларға бөлінді. Әр бригада ішінен бригадир сайланды. Оқу жоспарына байланысты әр бригадаға күн сайын тапсырмалар берілді.
Тәжірибелік жұмыстарға кіріспес бұрын бригада мүшелерінің арасында міндеттер бөлінді және ол қадағаланды.

Жұмыс түрлері:

1. Еңбек қауіпсіздігі ережелерімен таныстыру.
3. Теодолитті тексеру және оны жұмыс жағдайына келтіруді үйрену.
4. Теодолитті түсіріс жүргізу.
5. Техникалық нивелирлеу журналын өңдеу.
6. Тахеометриялық түсіріс жүргізу. Түсіріс нәтижелерін ғылыми өңдеу.
9. Тәжірибе жұмыстарын өңдеу, сынаққа дайындалу.
10. Сынақтан өту.

Еңбек қауіпсіздігі ережелері
Далалық геодезиялық жұмыстар жүргізетін адамдардың барлығы келесі қауіпсіздік ережелерін қатаң сақтау керек:
1. Далада бас киім киіп жүру;
2. Трубаларға және дым жерлерге отыруға тиім салынады;
3. Қайнамаған су ішуге тиім салынады;
4. Жолдардың бойында жұмыс істеген кезде құралдарды және жұмысшыларды көлік жүріс бойында орналастыруға болмайды;
5. Штатифтарды жиналған түрде иыққа аяқтары төмен қаратылып және нивелирлі рейкаларды тік тасымалдауы тиіс;
6. Құралдардың барлық жиыны жөнделген болуы тиіс;
7. Геодезиялық құралдарды қадағалаусыз қалтыруға болмайды.

1. Теодолитті тексеру және түзету. Теодолитті жұмысқа әзірлеу
Теодолит -- жер өлшеу жұмыстарында, жерді тексеріп шолуда және ірі масштабты съемка жасауда көп пайдаланылатын бұрыш өлшейтін геодезиялық аспап. Оның ең маңызды бөліктеріне: қарау түтігі, градусталған екі-вертикальды (тік) және горизонтальды (жазық) -шеңбері жатады. Сондықтан теодолитпен горизонтальды, вертикальды бұрыштарды бірдей анықтауға болады. Бұл аспап арқылы шырақтың не жердегі нәрсенің горизонталь координаталары, яғни азимут пен биіктігі анықталады. Аспап онша үлкен емес, экспедицияға алып жүруге ыңғайлы. Қазіргі кезде қолданылып жүрген теодолиттер бұрыш өлшеу дәлдігіне, есеп алу құрылғыларының түрлеріне, горизонталь дөңгелектің вертикаль осьтері жүйесінің конструкциясына және атқаратын міндеттері жағынан әртүрлі болып бөлінеді. Горизонталь бұрыштарды өлшеу дәлдігіне қарай теодолиттер 3 топқа бөлінеді:
1. Техникалық Т15К, 2Т30, 2Т30М теодолиттік және тахеометриялық жүрістер мен түсірістерде, сондай-ак жер бетіндегі және жерасты қазбаларындагы маркшейдерлік жұмыстарды атқару кезінде бұрыштарды өлшеуге арналған.
2. Дәл теодолиттер 2Т2-3 және 4 кластық триангуляция мен полигонометриядағы бұрыштарды өлшеуге арналған, ал 2Т5К- триангуляциялық жүйелер мен 1 және 2 разрядтық полигонометриялық, сонымен қатар, жер беті маркшейдерлік жұмыстарда бұрыштарды өлшеуге арналған.
3. Жоғарғы дәлдікті электронды теодолиттер және тахеометрлер Та2М мен полигонометриядағы бұрыштарды өлшеуге теодолиттің негізгі бөліктеріне толығырақ арналған.
Теодолиттің шартты белгілеріндегі Т әрпі "теодолит" деген аспап атын білдірсе, сол әріптен кейінгі цифр горизонталь бұрышты өлшеудің секундтық орташа квадраттык қателігін білдіреді, мысалы Т5 теодолиті үшін mp-5 , ТЗОМ үшін тр=5 , ал Л-деген әріп маркшейдерлік жұмыстарға арналгандыгын көрсетеді.

Кейінгі кезде теодолиттер жаңартылып, 2Т2, 2Т5, 2Т30 тектес болып шығарылуда. Есеп алу тетіктерінің түріне байланысты теодолиттер тағы үш топқа бөлінеді: а) бағалау микроскобы; ә) шкалалы микроскоп; б) оптикалық микрометрлер.
Горизонталь дөңгелектің вертикаль осьтері конструкциясына байланысты қайталанатын және қайталанбайтын теодолиттер болып бөлінеді. Қайталанатын теодолиттерде лимб пен алидада жеке айналады, әрқайсысының қысып коятын және жетекші бұрандалары болады. Оларға ТЗО, 2Т30 теодолиттері жатады. Ал қайталанбайтындарга 2Т30М, 2Т5, 2Т2, т.б. жатады, оларда лимб арнайы күрылғы аркылы керекті жағына бұрылады.
Өлшеудің алдында 4Т 30П теодолиттін мұқият қарап тексереді, себебі әр сериямен шығатын аспаптардың өзіндік ерекшелігі болады. Алғашқы тексерілетіні аспатың барлық бұрандаларының жұмыс істеу қабілеті.лимба мен алидаданың айналасы қажалып,тербеліп қозғалмай,бір қалыппен айналу керек.
Горизонталь және вертикаль бұрыш өлшейтін дөңгелектерде механикалық ақаулар болмау керек, шкаланы және жіптік тордың бейнесі айқын көріну керек. Дүрбі еркін, бір қалыпты айналу керек. Оптикалық тетіктерде шаң мен кір болмауын қадағалау керек. Сыртқы қараудан кейін теодолитті тексеру және түзету басталады.
Горизонтальдық бұрыштарды өлшеу принціпіне сәйкес теодолиттің құрылғысы келесі геометриялық шартты қанағаттандыру керек.
1. Цилиндрлік деңгейлеуіштің өсі UU теодолиттің айналу өсіне ZZ перпендикуляр болу керек.
2. Көру дүрбісінің нысаналық өсі VV теодолиттің горизонталь өсіне НН перпендикуляр болуы керек.
3. Теодолиттің горизонталь өсі НН теодолиттің айналу өсіне ZZ перпендикуляр болу керек.
Қосымша геометриялық шарттар вертикаль бұрышты өлшеудің теориясынан шығады. Аспаптың құрылғыларына талап ететін геометриялық шарттың орындалуын қадағалап отыруға байланысты жасайтын әрекетті аспаты тексеру деп атайды. Бұзылған геометриялық шарттарды қайта орындату арқылы жасалады.
Өлшеу жұмыстарын жүргізу үшін теодолитті нүктенің үстіне қойып, оны жұмысқа әзірлейді. Аспапты толық жұмысқа әзірлеу келесі
істерден тұрады: теодолитті нүктенің үстіне центрлеу аспаты горизонтқа келтіру, дүрбіні бағдарлауға ыңғайлау.
Нүктемен центрлеу деп лимбаның центрінен өтетін теодолиттің вертикаль өсінің бұрыштың төбесімен немесе түсірілетін нүктемен бір тіктеуіш сызықта болатын жағдайды айтамыз. Нүктені центрлеу жіптік тіктеуішпен, оптикалық центрирмен орындалады.
Жіптік тіктеуішпен нүктені центрлегенде тіктеуішті нүктенің үстіне шамалап келетіндей қылып штативпен орналастырады. Одан кейін қондыру бұрандасын босатып,теодолитті штативтің қондырмасында жылжытып, тіктеуіштің үшкір ұшын нүктеге дәл келтіреді, қондыру бұрандасын бекітеді. Нүктені центрлеу дүрбі арқылы да жасалады. Ол үшін арнаулы окулярлық қондарма қолданылады. Дүрбінің обьективін центрлеу кезінде төмен қаратады да, жіптік тордың қиылысын нүктеге дәл әкеледі. Жіптік тіктеуіш ауа-райының желсіз кезінде 5 мм дәлдікпен нүктені центрлейді. Центрлеуді жоғарғы дәлдікпен жүргізу үшін оптикалық центрирлер қолданылады. Оптикалық центрирлер нүктені 0,5 мм дәлдікпен центрлейді.
Теодолитті горизонтқа келтіру деп оның айналу өсін тік жағдайға әкелу,яғни айтқанда лимба жазықтығын горизонталь дөңгелектегі дұрысталған деңгейлеуіштің көмегімен болады.Ол үшін цилиндрлік деңгейлеуішті, екі көтеру бұрандасының бағытымен орналастырады да, бұрандаларды бір-біріне қарама-қарсы айналдырып деңгейлеуіштің көпіршігін ортаға әкеледі.Аспаптың дұрыс орналасқанын 2-3 рет тексереді,сонда горизонталь дөңгелектің көпіршігі алидаданың кез келген жағдайында дәл ортасында болу керек.
Дүрбіні бағдарлауға ыңғайлау дүрбіні және микроскопты бақылаушының көзімен қою және затпен қою, яғни айтқанда дүрбіні бағдарлайтын нысанамен фокустеу. Дүрбіні бақылаушының көзімен қою окулярлық сақинаны айналдырып, дүрбідегі жіптік торды айқын көру арқылы жасалынады. Ал затпен қою, кремальер бұрандасын бұрау арқылы алыста тұрған бақылайтын нүктені айқын көру арқылы жасалынады.
Теодалит теодалиттік және тахеометрлік жүрістерде бұрыштарды өлшеуге тағайындалған. Жұмыс істеу диапазон температурасы -400 тан 500 дейін. Теодалит екі нұсқада жасалынады: а) микроскоптын шкаласынын бөлінуі 5 б) микроскоптын шкаласынын бөлінуі 1

4Т 30П теодалитінін маркировкасы:
* аспап 4-ші жанартылған моделі,
* Т - теодалит
* техникалық дәлдік классы 30 секунд,
* П - тура көру дүрбісімен жабдықталған.

4Т 30П теодалитінің техникалық сипаттамасы
Горизонталь бұрышты өлшеу дәлдігі 20
Көлденен бұрышты өлшеу дәлдігі 30
Көру дүрбісінің үлкейтілуі, крат 20х
Жіптік дальномердін коэффициенті 100
Лимбанын бөліну саны 10
Микроскоп шкаласынын бөліну саны 5
Оптикалық центрирдің үлкейтілуі, крат 1,8х
Центрирдің бұрыштық көру дәлдігі 80
Футлярдағы теодалиттін салмағы, кг 3,8

3) Тұйық теодалиттік жүріс есебі

Тұйық теодалиттік жүріс координаталарын есептеу журналы
Номера станций
Измеренные
углы, 𝛃
Исправленные
углы, 𝛃
Дирекционные углы,𝛂
l
Длины линий, м

Приращения координат, м

Координаты, м

Вычисленные
Исправленные

º
′
º
′
º
′

ΔX

ΔY

ΔX

ΔY
Х
Y
1
2
3
4
6
7
8
9
10
11
12
1

118
+1
35,5

118

35,6

216
18
108,72
-
87,62
-
64,36
-
87,60
-
64,40
-138,72
+236,27
2

129
+2
00,2

129

00,3

-226,32
+171.87

267
17'42''
50,04
-
2,36
-
49,98
-
2,34
-
50.02

3

96
+1
19,7

96

19,8

-228,66
+121.85

350
57'54''
148,06
+
146,22
-
23,25
+
146,23
-
23,29

4

90
+1
34,6

90

34,8

-82,43
+98,56

80
23'06''
104,71
+
17,48
+
103,23
+
17,49
+
103,19

5

105
+2
29,3

105

29,5

-64,94
+201,75

154
53'36''
81,49
-
73,79
+
34,57
-
73,78
+
34,52

1

118

35,5

118

35,6

-138,72
+236,27

493,02
ΣΔX=
ΣΔY=
ΣΔX=
ΣΔX=

Σβпр.=539°59,3'

Σβтеор.=180°(n−2)=540°

fβ=Σβпр.−Σβтеор.=−0,7'

fβдоп.=+-1,5tn√=+-1,5∗0,5′∗5√=+-1,7

f∆x=0,21f∆y=−0,07

fабсол.=√ f∆x2+f∆y2=√0,212+(−0,07)2=0,23
Тұйық жүрісті теодолиттік түсірістің координаталарын есептеу барысы.
Бастапқы деректер үшін α = 216°18′
, X = -138,72 м Y = +236.27 м тұйық теодолитті жүрісті өңдеуді орындаймыз.
1. Схемадан координаттар ведомосына полигон нүктелерінің нөмірлерін, өлшенген бұрыштары мен қашықтықтарын жазамыз.
2. Өлшенген бұрыштардың қосындысын есептейдi және полигонның бұрыштарындағы бұрыштық қиыспаушылықты мына формуламен анықтайды:
fβ=Σβпр.−Σβтеор.

мұндағы
Σβпр.
- өлшенiлген бұрыштардың практикалық қосындысы;
Σβтеор.
- полигонның iшкi бұрыштарының теориялық қосындысы.
Тұйықталған теодолиттiк жүрicтiң бұрыштарының теориялық қосындысы мына формуламен есептеледi:
Σβтеор.=180°(n−2)

мұндағы n - көпбұрыштың iшкi бұрыштарының саны.
Біздің жағдайымызда, өлшенiлген бұрыштардың практикалық қосындысы:
Σβпр.=118°35,5′+129°00,2′+96°19,7′+ 90°34,6′+105°29,3′=539°59,3′
;
Полигонның iшкi бұрыштарының теориялық қосындысы:
Σβтеор.=180°∗3=540°
;
Бұрыштық қиыспаушылық:
fβ=539°59,3′−540°=−0.7′
;
3. Определяют угловую предельно допустимую невязку:
fβдоп.=+-1,5tn√=+-1,5∗0,5′∗5√=+-1,7

мұндағы n - көпбұрыштың iшкi бұрыштарының саны, t - теодолиттің дәлдігі.
4. Егер бұрыштық қиыспаушылықтың шектен аспаса,
fβ=fβдоп.
онда оны барлық бұрыштарға таңбасын теріс етіп тепе-тең үлестіреді, яғни барлық өлшенген бұрыштарға таңбасының қиыспаушылықтың таңбасы кері етіп түзетулер δβ енгізіледі.
5. Өлшенген бұрыштарды есептелiнген түзетулермен алгебралық қосып, түзетiлген бұрыштарды табамыз.
118°35,5′+0,1′=118°35,6′

129°00,2′+0,1′=129°00,3′

96°19,7′+0,1′=96°19,8′

90°34,6′+0,2′=90°34,8′

105°29,3′+0,2′=105°29,5′

6. Дирекциондық бұрыштарды мына формулалармен есептейміз:
αn=αn−1+180°−βиспр.
;
Біздің жағдайымызда:
α1=216°18′

α2=216°18′+180°−129°00,3′=267°17,42

α3=267°17,42′+180°−96°19,8′=350°57, 54′

α4=350°57,54′′+180°−90°34,8′=80°23, 06′

α5=80°23,06′+180°−105°29,5′=154°53, 36'

Тексеру:
α1=154°53,36'+180°−118°35,6′=216°18

7. Есептелген дирекциондық бұрыштары бойынша румбтарды анықтаймыз:
Біздің жағдайымызда:
r1=216°18−180°=36°18′ (ЮЗ)

r2=267°17,42′−180°=87°17,25′ (ЮЗ)

r3=360°−350°57,54′=9°2,27' (СЗ)

r4=80°23,06′ (СВ)

r5=180°−154°53,36′ (ЮВ)

8. Координаталардың өсуін (приращение координат) есептейміз:
∆x=dcosα=+-dcosr

∆y=dsinα=+-dsinr

Біздің жағдайымызда:
∆x1=108,72∗cos216°18′=−87,62

∆x2=50,04∗cos267°17,42′=−2,36

∆x3=148,06∗cos350°57,54′=+146,22

∆x4=104,71∗cos80°23,06′=+17,48

∆x5=81,49∗cos154°53,36′=-73,79

∆y1=108,72∗sin216°18′=-64,36

∆y2=50,04∗sin267°17,42′′=-49,98

∆y3=148,06∗sin350°57,54′=−23,25

∆y4=104,71∗sin80°23,06=+103.23

∆y5=81,49∗sin154°53,36′=+34.57

Абсолютная невязка:
fабсол.=f∆x2+f∆y2−−−−−−−−√=0,222+(− 0,07)2−−−−−−−−−−−−−−√=0,23

Относительная невязка:
fотн.=fабсол.P=12000

мұндағы, P - теодолит периметрі;
P=108,72+50,04+148,06+104,71+81,49= 493,02

fотн.=0,23493,02=12000

10. Егер салыстырмалы ұзындық қиыспаушылық шегiнен аспаса, яғни шарт орындалатын болса, онда координаталар өсiмшелерiне теодолиттiк жүрicтiң қабырғаларының ұзындығына пропорционал етiп кepi таңбамен түзетулер енгiзiледi.
∆x1 испр.=−87.62+0,2=−87.60

∆x2 испр.=−2.36+0,2=−2.34

∆x3 испр.=146.22+0,1=146.23

∆x4 испр.=17.8+0,1=17.49

∆x5 испр.=-73.79+0,1=73.78

∆y1 испр.=-64.36-0,4=-64.40

∆y2 испр.=-49.98-0.4=-50.02

∆y3 испр.=−23.25-0,4=−23.29

∆y4 испр.=−103.23-0,4=−103.19

∆y5 испр.=34.57-0.5=34.52

11. Бастапқы координаталарын және түзетілген координаталарын біле отырып, мына формулалар арқылы келесі координаталарын табамыз:
Xn+1=Xn+(+-∆xиспр.)

Yn+1=Yn+(+-∆yиспр.)

Біздің бригада үшін:
X2=-138.72−87.60=-226.32

X3=-226.32−2.34=228.66

X4=-228.66+146.23=-82.43

X5=-82.43+17.49=-64.94

Y2=236.27-64.40=171.87

Y3=171.87-50.02=121.85

Y4=121.85−23.29=98.56

Y5=98.56+103.19=201.75

Тексеру:
X1=-64.94-73.78=-138.72
Y1=201.75+34.52=236.27

4) Тахеометриялық журналын өңдеу; теодолиттік жүрістің планын сызу
1) Горизонталь және вертикаль бұрыштарды өлшеуге пайдаланылатын аспап теодолит деп аталады.
Теодолиттер дәлдігі бойынша үш түрге бөлінеді: Т-1 - жоғары дәлдікті;
Т-2; Т-5 - дәл;
Т-15; Т-30; 2Т-30; 4Т-30П; Т-60 - техникалық, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.