Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыруда есту қабілеті зақымданған балаларға қазақ тіліне тән дыбыстарды қалыптастыру мүмкіндігі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:

«Психология және коррекциялық педагогика» кафедра меңгерушісі

С. А. Стельмах

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «Есту қабілетті бұзылған балаларға қазақ тіліне тән дыбыстарды ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру жолдары»

5В010500 - «Дефектология» мамандығы бойынша

Орындаған

ДФ-4А тобының студенті

Ғылыми жетекшісі

п. ғ. к.

«___» 2018 ж.

Норма бақылаушы

«»2018 ж.

Өскемен 2018

Мазмұны

Кіріспе

Кіріспе: 1

: Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыруда есту қабілеті зақымданған балаларға қазақ тіліне тән дыбыстарды үйрету жолдарының ғылыми-теориялық негіздері.

Кіріспе: 1. 1

: Есту қабілетті бұзылған балалардың психологиялық-педагогикалық сипаттамасы.

Кіріспе: 1. 2

: Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыруда есту қабілеті зақымданған балаларға қазақ тіліне тән дыбыстарды үйрету жолдарының ерекшеліктері.

Кіріспе: 1. 3

: Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыруда есту қабілеті зақымданған балаларға қазақ тіліне тән дыбыстарды қалыптастыру мүмкіндігі.

Кіріспе: 2

: Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыруда есту қабілеті зақымданған балаларға қазақ тіліне тән дыбыстарды үйрету жолдарын эксперименталды зерттеу.

Кіріспе: 2. 1

: Өткiзу базасын таңдау және зерттеу әдістемесін iрiктеу.

Кіріспе: 2. 2

: Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыруда есту қабілеті зақымданған балаларға қазақ тіліне тән дыбыстарды үйрету жолдарының алгоритмі.

Кіріспе: 2. 3

: Зерттеу нәтижелерін талдау және негіздеу

Кіріспе: Қорытынды

Кіріспе: Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе: Қосымша А

Кіріспе

Бүкіл әлем бойынша бала дамуына әсеретуші фактордың бірі есту қабілетінен айырылу болып табылады. Дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымының зерттеу нәтижесі бойынша қазіргі таңда дамуында түрлі кемістігі бар балалардың саны жыл сайын жоғарылап келеді. Соңғы 3 жылда жүргізілген скрининг нәтижесі бойынша ең көп кездесетіні - есту қабілетінде кемістігі бар балалар. Әрбір 1000 балаға шаққанда 5 баланың туа біткен немесе жүре пайда болған есту қабілетінің бұзылысы бар. ҚР 2015 жылы дүниеге келген баларды алар болсақ бұл көрсеткішке салғанда орта есеппен елімізде 1815 бала дүниеге келу керек. Бірақ өкінішке орай 0, 6 % -ға (1909) артық көсеткіш болды, 2016 жылы 1941 бала болса 2017 жылғы көрсеткіш 0, 1% -ға артты. [1]

Адам өміріндегі ауызекі сөйлеудің рөлін қайта бағалау қиынға түседі. Қарым-қатынастың неғұрлым пайдаланылу жолы ретінде, ауызекі сөйлеу біз үшін бір мезетте тіл тасымалдаушы және ойлаудың маңызды құралы қызметін атқарады.

Сурдопедагогиканың бар тарихи арқылы, есту қабілетінен айырылған балалардың ауызша сөйлеуі - олардың жеткізе алатын жазба немесе саусақты түрде ғана емес, сонымен бірге ауызекі сөйлеу түріде баланы әлеуметтік бейімдеудің негізі болып табылатыны анық. «Білім туралы» 2007 жылғы 27 шілдесіндегі Қазақстан Республикасы заңының 5 бабының 44-5 тармақшасында «Кемтар баларда әлеуметтік және медициналық - педагогикалық түзету алқылы қолдау туралы» заңында олады әлеуметтендіру керек екендіні атап көрсетілген. [2]

Есту қабілеті кем немесе бұзылған балалардың ауызекі сөйлеуін қалыптастыру-оқыту және тәрбиелеу барысындағы ең маңызды, әрі күрделі мәселелердің бірі.

Бұл мәселенің төңірегінде, яғни есту қабілеті кем оқушылардың ауызша сөйлеу дағдысын қалыптастыру жөнінде көптеген сурдопедагогтар; Е. Н. Андреева, Н. И. Белова, Е. Ф. Рау, Н. Д. Шматко сияқты ғалымдардың еңбектері жарыққа шыққан. Келтірілген авторлардың зерттеу жұмыстары, саңырау және нашар еститін балаларды оқытып-үйретуде оптималды жағдайларды іздестіруге сай және ауызекі сөйлеуді қалыптастырудағы педагогикалық процестің тиімділігін жоғарлатуға ұмтылу болып табылады.

Қазақ ғалымдары Аутаева А., Бутабаева Л., Медеулова А. жене КСРО ғалымдары Ф. Ф. Рау, Н. Ф. Слезина, Е. Н. Андреева, Н. И. Белова сияқты ғалымдардың еңбектері есту қабілеті кем балалардың айту мәнеріне арналған. Саңырау балалардың ауызша сөйлеу қабілетінің қалыптастыруда көптеген сурдопедагогтардың жұмыстары арналған. Олардың барлық зерттеулерінде саңырау және нашар еститін балаларды оқытудағы оптимальді жағдайды іздестіру және ауызша сөйлеуді қалыптастырудағы педагогикалық процестің тиімділігін көтеру көрсетілген.

Қазіргі таңда жахандандыру заманында ұтымыздың мәнени жағын ұстап қалу өзекті мәселелердің бірі. Президентіміз Н. Ә. Назарбаевтың бастауымен алға тартқан «Рухани жаңғыру» жобасыда бұған айнықпас дәлел. Біздің мемлекеттік тіліміз басты талқылау алаңы болып оны одан әрі жаңғырту қолға алыну кезінде ауызша сөйлеу тілін қалыптастыруда есту қабілеті зақымданған балалда қазақ тіліне тән дыбыстарды үйрету мүмкіндігі шектеуші жандарға өзекті мәселелердің бірі екені айдан анық.

Білуімізше есту қабілетті бұзылған балаларға қазақ тіліне тән дыбыстарды ауызша сөйлеу тілін қалыптастыруда интонациялық-ритмикалық жағын қалыптастырудағы фонетикалық ырғақтылықты қарастыру өте маңызды болып келеді.

Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыруда есту қабілеті зақымданған балаларға қазақ тіліне тән дыбыстарды үйрету жолдарының теориялық бөлімі негізігі талқылау алаңы болғанына қарамастан практикалық жағынан қазақ тіліне тән дыбыстарды үйрету жолдарын эксперименталды зерттеу жұмыстары көп жүргізілмеген. Сол себепті мен бүгінгі дипломдық тақырыбымды осы мәселені қарастыруға алдым.

Мақсаты: ауызша сөйлеу тілін қалыптастыруда есту қабілеті зақымданған балаларға қазақ тіліне тән дыбыстарды үйретуге бағытталған жаттығулар жүйесін құру.

Зерттеу объектісі: есту қабілетті бұзылған балалар

Зерттеу пәні: есту қабілеті зақымданған балаларға қазақ тіліне тән дыбыстарды үйрету жолдары

Міндеттері:

Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыруда есту қабілеті зақымданған балаларға қазақ тіліне тән дыбыстарды үйрету жолдарының интонациялық-ритмикалық жағын қалыптастыру бойынша ғылыми-теориялық әдебиеттерге талдау жасау;

Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыруда есту қабілеті зақымданған балаларға қазақ тіліне тән дыбыстарды үйрету жолдарының интонациялық-ритмикалық жағын қалыптастырудағы фонетикалық ырғақтылықтың маңызын қарастыру.
Есту қабілетті бұзылған балаларға қазақ тіліне тән дыбыстарды (интонациялық-ритмикалық жағын) ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру жолдарына арналған фонетикалық-ырғақтылықтың кешенін құру.
Қалыптастырушы эксперимент өткізіп, құрастырылған фонетикалық ырғақтылық кешенінің тиімділігін эксперименталды оқыту барысында тексеру.

Зерттеу әдістері:

ғылыми әдебиеттерге талдау жасау;
эмпирикалық әдістер;
сөйлеудің интонациялық-ритмикалық жағын зерттеуге арналған диагностикалық кешен.

Зерттеу таңдмасы: 4 оқушы құрады.

Болжамы: Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыруда есту қабілеті зақымданған балаларға қазақ тіліне тән дыбыстарды (интонациялық-ритмикалық жағын) үйрету жолдарында фонетикалық-ырғақты қолдану оң нәтиже береді.

Теориялық әдістер: жинақтау, талдау, жалпылау; эмпирикалық әдістер: диагностика, эксперимент, ауызша сөйлеу тілін қалыптастыру алгоритмі, математикалық статистика.

Зерттеудің іс-тәжірибелік маңыздылығы есту қабілетті бұзылған балаларға қазақ тіліне тән дыбыстарды ауызша сөйлеу тілін қалыптастыруда интонациялық-ритмикалық жағын қалыптастырудағы фонетикалық ырғақтылықты қалыптастыру алгоритмі негізінде ұйымдастырылған арнайы ойын-жаттығулар және тапсырмалар кешеніне негізделген. Ұсынылып отырған тәжірибелік және көрнекі материалдар логопедтердің, түзету тобы тәрбиешілерінің қолдануында маңызды құралдардың біріне айналуы мүмкін.

Дипломдық жұмыс кіріспе бөлімінен, екі тараудан, қорытынды бөлімінен, әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.

Ауызша сөйлеу тілін қалыптастыруда есту қабілеті зақымданған балалда қазақ тіліне тән дыбыстарды үйрету жолдарының ғылыми-теориялық негіздері. Есту қабілетті бұзылған балалардың психологиялық-педагогикалық сипаттамасы

Есту қабілеті бұзылған балалардың мінез-құлық ерекшеліктері мен психологиясы алғаш рет ХІХ ғасырдың орта шенінде зерттеле бастады. 20 жылдары Л. С. Выготскийдің басшылығымен арнайы психологиялық мәселелер жүйелі түрде қарастырылды. Сурдопсихология саласындағы зерттеулер И. М. Соловьевтың жетекшілігімен жүзеге асырылды. Сурдопсихологияның қалыптасуының кезеңдерінде А. П. Гозова, Г. Л. Выгодская, Н. Г. Морозова, М. М. Нудельман, В. Г. Петрова, Т. В. Розановна, Л. И. Тигранова және т. б. ғалымдар өз үлестерін қосты [1, 15б] .

Естуін жоғалту баланың дамуына алғашқы күндерден бастап- ақ әсер етеді. Ол қоршаған ортаны көлемді кеңістікті қабылдай алмайды, тек көру аумағындағы және тактильді, вибрациялық сезінулерге ғана жауап береді.

Э. И. Леонгардтың айтуынша, есту қабілеті төмендеген балаларда толыққанды полисенсорлы қабылдаудың қалыптасуы қиындайды, яғни қалыпты дамудың бір шарты зақымдалады.

Кез-келген балалардың жағымды психикалық дамуын қажетті жағдай, сыртқы әсердің санының ерекшелігінің және күрделілігінің жүйелі және маңыздылығы және олардың сөйлеу арқылы жүзеге асатыны болып табылады. Бірақ, сыртқы әсердің көлемі, есту қабілеті зақымдалған балалар үшін өте тар, сөйлеу арқылы әсер ету өте шектелген, қоршаған ортамен әсері кедейленген, қоршаған адамдармен қатынасы қиындаған болады. Осыған байланысты бұл балалардың психикалық іс-әрекеті қарапайым болып келеді.

Есту қабілеті зақымдалған балаларда психиканың құрам бөліктері еститін балалармен салыстырғанда басқаша дамиды. Нашар еститін балалардың ойлауының даму ерекшелігі сөйлеудің өте баяу және өзіндік ерекшелігі бар дамуымен байланысты. Нашар еститін балаларды сөйлеуге үйрету жағдайында олардың сөйлеуі еститін балалармен салыстырғанда өте баяу және өзіндік ерекшелігі болады. Естімейтін балалардың сөйлеу ерекшелігінің көрініс беру деңгейі тек естудің зақымдалуына емес, сондай-ақ, естудің зақымдалған уақытымен де анықталады.

Нашар еститін балалардың сөйлеуінің дамуының өзіндік ерекшелігі бар, ал ауызша сөйлеуді түсіну қиындығы және дыбыстап айту кемшілігімен қоса, сөздікті меңгеру және сөйлеудің грамматикалық қатарын меңгеру, байланыстырып өз бетімен сөйлеуін дамытуда көрінеді.

Н. В. Яшкованың зерттеулердің қорытындылары бойынша естімейтін және нашар еститін балалар өздерінің даму деңгейлері бойынша еститін балалардан сәби және ерте жаста қалып қояды екен. Бұл артта қалушылық мектепке дейінгі жаста одан бетер күшейеді, егер ерте оқытуды бастамаса және сөйлеу мен ойлаудың дамуына қолайлы жағдай жасалмаса, ол артта қалушылық одан бетер күшейеді және керісінше тәрбиелеу мен сөйлеуге ерте үйретудің арнайы алдымен отбасында кейін бала-бақшада болса, нашар еститін балада еститін балалармен арадағы айырмашылықты азайту мүмкіндігі күшейеді [2] .

Баланың жеке тұлғасы оның ересек адамдармен және құрдастарымен қарым-қатынас процесінде, әлеуметтік тәжірибелерді игеру барысында қалыптасады. Нашар еститін бала тап болған орта оның белгілі бір жеке тұлғалық белгілерінің пайда болуы мен қалыптасуында маңызды рөл атқарады. Ерте сәбилік кезінде есту қабілетін жоғалтқан бала қалыпты балалармен салыстырғанда қоршаған ортадағы адамдармен қарым-қатынасының түрі өзгеше түрде қалана бастайды. Нашар еститін мектеп жасына дейінгі балалардың жеке тұлғалық дамуы мен эмоционалды саласына әсер ететін бірнеше факторларды атап көрсетуге болады.

Нашар еститін баланың сөйлеу арқылы жасалатын қарым-қатынасының бұзылуы оны айналасындағы сөйлейтін адамдардан бөлектейді, әлеуметтік тәжірибелерді игеруде қиындықтар туғызады. Нашар еститін балаларда ауызша сөйлеудің мәнерлі жақтары мен музыканы қабылдауда кедергілер болады. Сөйлеудегі тежелу олардың өздерінің және өзгелердің эмоцияларын сезінуге кедергі жасайды, тұлғааралық қарым-қатынастарды қысқартады.

Нашар еститін балалардың жеке тұлғасы мен эмоционалды саласына мимика, ымдау, айқын қимыл-қозғалыстар сияқты эмоцияны жеткізе алатын тәсілдер жақсы әсер етеді.

Есту қабілеті бұзылған балалар басқа адамдардың эмоцияларын, эмоционалды реңктерін, жоғары әлеуметтік сезімдерді ұғыну қиындығы кездеседі. Сондай-ақ, эмоционалды күйлердің себеп-салдарын нашар түсінеді, моральдық-этикалық мағыналар мен ұғымдар кешігіп қалыптасады.

Әрине, бұл аталған кемшіліктердің барлығы тиісті коррекциялық оқыту-тәрбиелеу үдерісінде түзетіледі немесе анағұрлым жеңілдетіледі. Өзіндік бағалау деңгейі жоғарылайды, сыни көзқарас пайда болады, өз мүмкіндігіне сәйкес талап қалыптасады. Басқа адамдардың эмоционалды күйлерін дұрыс әрі нәзік түрде сезіну қабілеттері қалыптасады[3] .

Есту мен есту қабілеті - ақиқаттағы дыбыстық құбылыс нысанындағы көрініс, яғни тірі ағзаның дыбыстарды қабылдау және айырып тану қабілеті болып табылады.

Бұл қабілет есту мүшесі көмегімен немесе есту анализатор, физиологиялық механизмімен, дыбыстық тітіркенуді қабылдау және дифференцияландыруы арқылы жүзеге асады.

Есту анализаторы перифериялық немесе рецепторлық, сыртқы, ортаңғы және құлақтың ішкі бөлімі, орта немесе өткізу бөлімі, үлкен жарты шардың самай бөлігінде орналасқан және орталық бөлімдерін қосады.

Құлақ дыбыстық тербелісті күшейтуші және өзгертуші болып табылады. Дыбыстар күші, жоғарылығы және тембрі болып үш қасиетімен сипатталады.

Адам дамуында есту қабілетінің маңызы зор. Есту қабілетінен айырылған бала үшін қоршаған ортаны, табиғи құбылыстар мен қоғамдық өмірді танып - білуде қиындық туатыны сөзсіз.

Сөйлеуді меңгеру - бірден-бір орталық, маңызды психикалық қызметі - белгілі бір деңгейде есту қабілетіне тәуелді. Есту қабілетінде кемістігі бар бала дыбыс үлгілерін естімегендіктен, дыбыстық сөзді айқын қабылдамағандықтан өз бетінше сөйлеп үйрене алмайды. Есту қабілеті сөзді айту мәнерін қадағалай алмағандықтан, бұл оның ауызекі, ауызша сөз сөйлеуіне қомақты деңгейде кедергі әкеледі. Сөз сөйлеу басқа да таным процестерінің негізі болып табылғандықтан, оның жоқ болуы немесе қалыпты дұрыс дамымауы ойлау іс-әрекетіне зақым тигізеді.

Есту қабілетінің терең және табанды бұзылуы психикалық, физикалық және баланың тұлғалық дауысына кері әсерін тигізеді. Терең әрі табанды бұзылу әсерінен есту қызметінің жеңіліс табуы, зақымданған, дефектіленген негізде даму процесі, ағымды жүру нәтижесінен зақымданған қызметтің жақсару белгілері айқындалмай, емдік құралдар тиімсіздігі байқалады.

Бұндай бұзылулар туа немесе жүре пайда болады, есту қабілеті зақымданған балалар арасында туа біткен кемістік аса сирек кездеседі, жүре қалыптасқандарға қарағанда (25 % ) құрайды. Жатыр ішіндегі есту мүшесінің дұрыс дамымауы тек тұқымқуалаушылыққа байланысты. Осыдан толығымен немесе жартылай аплазия (дамымауы) - ішкі құлақтың, ортаңғы мүшелердің бұзылуы және сыртқы дыбыс жолының бұзылуы, туа біткен есту мүшесінің дұрыс дамымауы тұқымқуалауы мүмкін. Көп жағдайларда есту қабілетінің бұзылуы, егер ата-анасы осындай ақаумен зардап шексе, балаға берілуі мүмкін, әрине есту қабілеті жақсы еститіндерде кездеспеуі мүмкін. Есту қабілетінің туа бітуі, ол дамып келе жатқан ұрыққа зиянды әсерлердің әсерінен анасының организмі жағынан болады.

Бұған вирусты инфекция (қызылша, тұмау), ең негізгі жағдай бұлардың пайда болуы ананың алғашқы 3 айлығында, жатыр ішіндегі (интоксикация) химиялық және дәрілік заттармен, алкогольмен улануы жатады. Есту талдағыштары, егер ұрыққа соққы тигендіктен зақымдалуы мүмкін. Ал жүре пайда болған есту қабілетінің бұзылуы туа біткенге қарағанда, жиі кездеседі. Жүре пайда болудың себептерінің ішінде ең негізгі орында инфекциялық аурулар алады, олар: мененгит, қызылша, скарлатина, паротит, пневмония (өкпе қабынуы), тұмау. Есту қабілетінің зақымдануы, әртүрлі басты жарақаттаудан кейін де болуы мүмкін. Есту талдағыштарының әртүрлі зақымданулары есту қызметтерінің ақауы бір мағыналы түрде болмайды. Есту қабілетінің бұзылуына әкелген паталогиялық процесстердің пайда болған уақытына байланысты сипатталады және де қандай сатыда және қандай даму кезеңінде есту қабілетінің бұзылуына байланысты. Есту қабілеті жеткіліксіз дамыған балаларды 3 категорияға бөледі: саңыраулар, кеш саңырау болғандар, нашар еститіндер.

Есту қабілетіндегі ақауы ғана емес, сонымен қатар сөйлеу қабілетінің жетіспеушілігі де бар балаларды оқыту өте қиынға түседі. Саңырау балалар - тотальді түрде, яғни толығымен есту қабілеті жойылған. Саңыраулық абсолютті түрде тек кейбір жағдайларда болады. Әдетте есту қабілетінің қалдықтары сақталады, өте қатты, жай дыбыстарды қабылдағанымен, түсінікті қабылдауы екіталай.

Саңырау балалардың арасында мынандай белгілерді айыруға болады:

А) саңыраулар, сөйлеу қабілеті мүлде дамымаған (ерте саңырау болғандар) .

Б) саңыраулар жартылай сөйлеу қабілеті сақталған (жүре саңырау болғандар) .

Ерте саңырау болғандарға есту қабілетінің екі жақты және терең бұзылуы жатады, туа біткен немесе сәбилік кезеңде, сөйлеу қабілеті қалыптасқанға дейін пайда болған.

Жүре саңырау болған балалар - есту қабілетін жоғалтқан балалар, бірақ сөйлеу қабілеті сақталған жүре пайда болған саңыраулар. (Мектеп жасына дейін және мектеп жасында) .

Бұл категориядағы балалардың кейбіреуінде есту қабілеті аз да болса болады, соны түзету жұмыстарына қолданады. Нашар еститіндер - жартылай есту қабілетінің жеткіліксіздігі, сөйлеу қабілетінің қиындатылуы, бірақ есту талдағышының көмегімен сөз қорын өз бетімен жинауға мүмкіндігі бар.

Нашар еститін балалар арасынан мына балгілері бойынша ажыратуға болады:

А) мектепке баратын кездегі балалардың сөйлеу қабілетінің терең дамымауы.

Б) сөйлеу қабілеті бар балалар, бірақ грамматикалық қателері және айтылуында да үлкен емес жетіспеушіліктері бар.

Адамның ойлау қабілеті бөлшексіз сөйлеу қабілетімен тығыз байланысты. Онсыз, яғни сөйлеу қабілетінсіз адам ойы дамымайды. Сөз өзінше ойдың қорытындысы болып табылады. Егер де бір ой негізделе және тереңдетіле қалыптасса, соғұрлым сөзбен айқын, түсінікті жеткізуге мүмкіндік туады және де түсінікті сөздік қорымен сол ой қорытындысын жеткізсе, онда айналаңдағы адамдарға ғана емес, өзіне де түсінікті болады.

Нашар еститін балалардың сөздік сөйлеу қоры қалыпты еститін балаларға қарағанда нашар қалыптасады, әсіресе ойлау қабілеті әрекетінде басқа танымдық әрекеттерге қарағанда, өзіне сай ерекшеліктері байқалады.

Ойлаудың 3 түрін айыру керек, олар: көрнекті - әрекетті, көрнекі - бейнелі, деректі түрде (сөзді- логикалық) .

Көрнекті - әрекетті ойлау адамның тәжірибелік әрекетіне қызмет атқарады.

Осы көрнекілік бойынша тапсырма туындаса, онда әрекет жасау арқылы шешіледі, яғни біз көрнекілік әрекетті ойлаудың қатысуы деп айтамыз. Кішкене балалар бізге танымал өздерінің тәжірибелік - танымдық әрекеттерінде осы ойлау түрін қолданады. Көрнекті - әрекетті ойлауда сөйлеу қабілетінің қатысы аз, осыны ескеру қажет.

Жасына қарай адамда бұл ойлау түрі жоғалады деп тұжырымдау, қателік болып табылады, бұл әртүрлі тапсырмаларды шешуде өзінің мазмұнын жоғалтпайды, оқу және еңбек әрекеттерінде балалар ғана емес үлкендерге де тән құбылыс.

Көрнекті ойлау түрі нашар еститіндердің әрекетімен және қабылдауына байланысты және де тәжірибелік жұмыстарда балалар қабылдаған заттарды бөлшектеуге, жинастыруға және салыстыруға мүмкіндігі бар. Н. В. Яшкованың арнайы зерттеулері нашар еститіндер дамуына көрнекті ойлау әрекетінің ролі негізінде жүргізілген. Осы көрнекті ойлау әрекеті кезінде іс-әрекет басталмай тұрып, алдымен көрнекі бейнелер қалыптасады. Сол обьектіні және оны қолдану жолдары көрнекі - бейнелі ойлау түрі қабылдау әрекетіне бағынады, сондықтан осы сатыда тұрған балалар көзге түсетін заттардан басқа затқа көңіл бөле алмайды. Олардың ойлау қабілеті нақты бір көрнекті материалға сүйенеді.

Нашар еститін балаларды сөзді сөйлеу қабілетін қабылдау алдында және қабылдау кезінде ұзақ уақыт бойы көрнекті - бейнелі ойлау сатысында болады, яғни сөзбен ойламайды, бейнемен, суретпен деген сөз. Нашар еститін балаларда сөлеу қабілеті тек мектепке түскен кезден бастап қалыптасады. Көңіл бөліп ойлау қабілеті қалыптасуы, еститін оқушыдан дамуы күрт тежеледі, соңынан өзінің жалпы танымдық іс-әрекеті қалауына әкеледі. Нашар еститін балалар қолданатын ауызша сөйлегендегі әрбір сөзді мағыналы деп ойлау мүмкін емес. Басында нашар еститін бала нақты бір затты бейнелейді. Ол бірінші сөзді білгенде - көрсеткен заттың аты, ол тек бір заттың белгісі болып келеді, әрі қарай түсіну қызметі іске аспайды.

Түсінікті жүйесін қалыптастыруға бірінші түсінік туралы түсіне бастаған соң, содан кейін одан да күрделі жалпы түсінік туралы ұғым қалыптасады.

Еститін адамдар өмір сүретін ортаға нашар еститіндердің бейімделу жағдайы қиынға түседі, өйткені қалыпты айналадағы ортамен араласу бұзылғандықтың әсерінен. Еститін балалар танымдық материалдарды тез-ақ қабылдаса, ал бұл балаларға арнайы оқыту жұмыстарын жүргізу қажет. Сондықтан есту талдағышы бұзылған балалар кезінде жоғарғы сапалы үлкен жаңалықтарды толықтыруджы қажет етеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.