Мухаммад ибн Әли ибн

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 254 бет
Таңдаулыға:

1-БӨЛІМ

ИСЛАМТАНУ, ДІНТАНУ ЖӘНЕ ФИЛОСОФИЯ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Махмұд Фаһми ХИЖАЗИ,

Нұр-Мүбарак Египет ислам мәдениеті

университетінің ректоры, доктор, профессор, академик

МӘДЕНИЕТТЕР АРАСЫНДАҒЫ ДИАЛОГ ЖӘНЕ ИСЛАМ ӨРКЕНИЕТІНІҢ ДАМУЫ

Қазақ ғұламаларының көбісі кітаптарын араб тілінде жазған. Олар қазақтың мәдениет, ғылым тарихында мәдениеттер арасындағы байланысты жоғары дәрежеде дамытқан. Ислам өркениетіндегі қазақ ғұламалары тек дінмен шектеліп қоймаған. Олардың саны өте көп. Бұл К. Брокельманның «Араб әдебиеті тарихы» кітабынан және Ф. Сезгиннің «Араб мұрасының тарихы» кітаптарынан айқындалады. Бұл үлкен екі еңбекті неміс тілінен араб тіліне аударылуына орасан еңбек сіңірдім. Әл-Жауһари, лексиколог әл-Фараби сияқты қазақ ғалымдары лексикология ғылымына көп үлес қосқан. Сонымен қатар музыка, саясат, философия ғылымдарына философ әл-Фараби ерекше ден қойған. Медицина саласы бойынша бір топ түркі ғалымдары -Исмайл әл-Журжани, әл-Илақи, әс-Самарқанди, әл-Жуғмини араб тілінде кітаптар жазған. Медицина терминдері туралы әл-Қумри өте маңызды кітап қалдырған.

Астрономия ғылымы бойынша араб тілінде кітаптар жазған Орта Азияның басқа да ғалымдары бар. Олар - Абдур-Рахман әс-Суфи, Әбу Мағшар әл-Балхи, ибн Амажур, әл-Фергани. Осы және басқа да ғалымдар Ұлықбек пен Насыр әд-Дин әт-Туси есімдерімен байланыстырылатын әлемдік ғылыми жобаны дайындаған. Ол -астрономиялық бақылау жобасы.

Сүлеймен ибн Асама әс-Самарқанди, Әбу әл-Хасан ән-Насауи сынды ғалымдар математика ғылымына көп мән берді. Бұл ғалымдармен бірге көптеген елдер мен аймақтардың ғалымдары бәсекеге түсті. Өйткені ғылымға деген талпыныс орасан еді. Саяси шекаралар өзгеріп отырды. Грек, парсы, үнді, араб ғалымдарының негізгі кітаптарын білу мақсатында араб тілінде жазылған кітаптарға сүйеніп, кітаптарын араб тілінде жазды. Олар осы еңбектерді пайдаланып, оған жаңадан жаңалықтар кіргізді. Бұның бәрі даму үшін, өркениеттердің бір-бірлерімен байланысуы үшін жасалған талпыныстар тұғын. Олардың ғылым тарихында алатын орны жоғары.

Қазіргі кезде мәдениеттер арасында диалог жүргізу ғылыми және мәдени ұйымдардың негізгі міндеттері болып табылады. Осы мақсатта Қазақстан ғалымдары Египет пен басқа да елдердегі ұйымдардың ғылыми отырыстарына қатысып келеді. Араб қолжазбаларын сақтайтын орталықтар бұны айқындай түседі. Олардың алдыңғы қатарында Египет баспа үйі, әл-Азһар кітапханасы, Ислам қолжазбалары кітапханасы, Каир университеті кітапханасы, Александрия кітапханасы, Араб қолжазбалары институты бар. Аталған орталықтарда әлем кітапханаларындағы таңдалып алынған қолжазбалардың көбісінің көшірмелері сақталған.

Бұл ғалымдардың бірнеше кітаптарын басып шығаруда Египет, Сауд Аравия, Ливан, Сирия баспалары мен мәдениет министрліктері атсалысты. Ол ғалымдар - философ әл-Фараби, лингвист әл-Фараби, «әс-Сихах» кітабының авторы - әл-Жауһари, фиқһ негіздерінің ғалымы - ас-Сығнақи. Сонымен қатар ибн Әбдул Қадырдың «Табақат әл-Ханафия», ибн Әби Усайбағаның «Ғуюн әл-анба», ибн Халликанның «Уафаят әл-ағян», ибн Хажардың «әд-Дурар әл-Камина» сияқты осы ғалымдарының өмірлері туралы көптеген мағлұматтар келтірген кітаптар жарық көрген. Солардың қатарында мәмлүктердің билік жүргізген заманында басылған жүздеген тарихи кітаптарда бар. Олар: ибн Тағрибердидің кітаптары, әл-Қалқашандидің «Субху әл-ағша» сияқты энциклопедиялық кітаптары. Жоғарыда аталған мемлекеттерде жүздеген кітаптар басылып шықты, олардың ішінде кейбіреулері бірнеше томнан тұрды. Бұл ғалымдардың еңбектерін таратуда шынайы атсалысу мен мәдениеттер арасындағы байланыстың маңызы зор еді.

Аударма - мәдениеттер арасындағы байланысты орнатудағы маңызды құрал. Бірақ ол өркендеуге онша әсер етпейді. Өйткені ғылымға жаңалықтар қосу өте маңызды болып саналады. Мұсылман ғұламаларының барлық ғылым салаларына, оның ішінде медицинаға қосқан үлесі зор. Мұсылманның көрнекті дәрігерлерінен Мұхаммед ибн Закария Әбу Бакр әр-Разиді ерекше атауға болады. Ол логика және геометрия және т. б. философия ғылымдарында да ерекшеленді, медицина саласында көптеген кітаптар жазды. Оның латын тіліндегі аудармалары Еуропаға кең таралған.
Еуропалықтар әл-Андалус, Сицилия арқылы жаратылыстану ғылымдары, медицина, философия, араб әдебиеті туралы білді. Араб тілінен сол кездегі Еуропаның ғылым, мәдениет тілі болған латын тіліне аудармалар жасалына бастады. XIII ғасырда аударма ісі дамыды. Еуропа кітапханалары араб тілінен латын тіліне аударылған қолжазбаларға лық толды. Қазіргі кезге дейін латын тілінде жазылған қолжазбалар бар. Еуропалықтар алғашқы медицина саласындағы мағлұматтарды араб дәрігерлерінен сусындады. Мысалы, XI ғасырда (хижра бойынша V ғасыр) медицина саласы бойынша «әт-Тасриф» кітабын жазған әз-Заһрауи әл-Андалусиді келтіруге болады. Оның кітабы хирургиялық аспаптарды түсіндіретін көптеген суреттерімен ерекшеленді және латын тіліне аударылды. Қазіргі кезде аударманың қолжазбасы бар. Орта Азияның ғалымдары әл-Фараби, ибн Сина, т. б. Еуропада латын аудармалары арқылы танылды.

Кейін медицина ғылымы батысқа ауысып, Франциядағы Монпелье, Италиядағы Наполи, Болонья, Падуя, Британия аралдарындағы Оксфорд, Кембридж сияқты қалаларда университеттер мен институттар ашылды. Бұл жоғары оқу орындары араб тілінен латын тіліне аударылған кітаптарды оқытудың негізгі орталығына айналды. Сонымен қатар еуропалықтар араб ота жасауының әртүрлі әдістерін өздерінің мектептеріне алып келді және ботаника, зоология, математика, астрономия, философия ғылымдарының кітаптарын оқытты. Осы салада аударылған кітаптар олардың басты назарында болды. Қазіргі кезде Еуропаның кітапханаларында латын тілінде сақталып тұрған мыңдаған қолжазбалар бар. Баспа ісі жолға қойылғаннан бері олар осы кітаптарды басып шығаруға қатты көңіл бөлді. Мысалы ретінде, ибн Синаның араб тілінен латын тіліне аударылған кітаптарының ондаған басылымдарын көруге болады. Осыдан мәдениеттер арасындағы байланыс барынша аңғарылады және ол қазіргі Еуропаның дамуына үлкен әсерін тигізгені айқын білінеді.

Араб әдебиеті Еуропа әдебиетіне өз әсерін тигізді. Сол себепті трубадор өлеңдерінде арабтың өлең-шумақтары кездеседі. Мысалы, Францияның оңтүстігінде орналасқан Прованс қаласында араб өлеңінің стилінде жазылған еуропалық өлеңдер туа бастады. Ал мұсылман философы Хай ибн Яқзанның ибн Туфайл туралы әңгімесі Еуропа әдебиетіне қатты ықпал жасады. Онда философия қамтылғандықтан, арабтың философиялық әңгімесі саналды. XVI - XIX ғасырлар аралығында оның әңгімесі Еуропаның көптеген тілдеріне аударылды. Онымен Еуропаның көптеген әдебиетшілері сусындады.

Даму үшін өркениеттер арасында диалог жүргізу маңыздылығын ислам тарихы, Еуропа дамуының тарихы, қазіргі дүниежүзі тарихының зерттеулері айқындады. Біз бүгінгі күні ұшқыр байланыс заманында өмір сүріп жатырмыз. Шетелдермен қарым-қатынас жасап, бір-бірімізбен тез мағлұмат алмаса және өзара бәсекелесе аламыз. Осы орайда, діндер арасында диалог жүргізуге байланысты түсінік қалыптастыру және өркениеттер арасында ынтымақтастықты арттыру - дамудың негізгі шарты. Сондықтан жарқын болашақты құру үшін және осындай түсінікті қалыптастыру мақсатында діндер арасында өткізілетін конференциялардың маңызы зор болмақ.

Mostafa Labib ABDELGHANY,

Doctor of Islamic Philosophy,

professor, academic in

Cairo university, Egypt

THE PHILOSOPHICAL THOUGHT IN MODERN EGYPT

Sincere greetings to you, professors and students, from Egypt: the ancient state that witnessed the dawn of conscience and the dawn of wisdom, the sponser of great civilizations all over the history of mankind, the ancient Egyptian, the medieval Coptic-Muslim and the modern civilization.

Now, I'ill try to throw lights upon the modern Egyptian Philosophical thought, during the last two centuries.

To understand the present day philosophy in Egypt, we have to go back to the end of the nineteenth century. Up to that time the higher education could only by obtained in Al-Azhar, the religious university founded a thousand years ago, for keeping the medieval traditional studies till 1960, the time of it's recent development to be also a comprehensive university: for teaching traditional religious and modern sciences as well. The study of philosophy was before prohibited as antagonistic to religion, even logic was condemned as a mean to atheism. A famous conservative fatwa ran like this, Mantamantak fakad tazandak, "He who studies logic is an atheist"

Philosophy came to be known again and re-acknowledged in two ways, the affiliation of western ideas to the East, and the rise of some reformers in the heart of Al-Azhar (especially, H. Al Attar, and H. Al Jabarti) . After nearly sixty years, due to Gamal el-Din al-Afgani that Al-Azhar and all the Near East have awakened. He wrote a short treatise defending Islam, or rather religious belief, called "Answer to Naturalists" (Al Radd'ala Aldahreyeen) . In this book, he attacked fiercely, from his point of view, Darwinism and all the philosophies prevailing in the second half of the 19 ^th century.

His disciple, Muhammd Abdu, who came to be Mufti of Egypt, and that I realy consider him the pioneer of modern Egyptian thought, tried to shake of the yoke of traditionalistic views. He taught logic, and when he was appointed a teacher of history at Dar-Al-ulum high school he chose to teach the philosophy of history instead, through Mukadimmat Ibn Khaldun. He wrote a creative exegesis of the Koran, a treatise on the kalam, called "Resalat Al-Tawheed", and many influential articles. To teach logic was really a very bold step. He published an ancient manuscript written in the 12 ^th century on logic, which can be considered one of the best handbooks summarizing formal logic "Al Bassa'ir al Nassiriah". Muhammad Abdu's attitude was the first a attempt to abandon traditionalism and release the mind and the will from any alleged restrictions. Abdu was influenced by Herbert Spencer, and there were matual letters between him and tolostoy.

Among the main contributions of M. Abdu I can refer to his bold situation concerning libration of the muslim woman. No doubt that he who inspired his friend kasim Amine to write his two influential books "Libration of the woman" and "The Neo-Woman". Abdu sought eagerly to found in Egypt a modern university and an Academy of Arabic Language.

He asserted the civil characteristic of the state, and stated frankly that Islam doesn't know the religious state. The prophet says: "You know best your secular affairs" (Antum a'alam bi shuo'n donyakum". His deep conviction was that there is no contradiction at all between Islam and Nationalism. The individual Muslim in any country has to do his best for his country at first, he respond as such to the divine will, so as there are in fact gradual dimensions of loyality: Loyality to the family, to the Nabourhood, to the relatives, to the whole citizens of the country, and finally to the human kind else where, as we are all brothers in front of Allah.

M. Abdu died in 1905, leaving a group of famous disciples to carry his massage for reforming the education, the politics, the economy and the unsuitable traditional views.

In the year 1908, a secular university had been established in Egypt by the wealthy leaders, and was transformed in the year 1925 into governmental university. From the beginning professors from Europe were chosen to teach in Cairo, beside the Egyptian professors. An Italian Carlo Alfonso Nallino gave lectures on the Arabic Literature and the history of the Arabic Sciences, especially Astronomy. An another Italian Santillana gave intensive lectures on Greek and Islamic Philosophy, A Spaniard, Comte de Glarzza, gave lectures on general and modern European Philosophy. All these lectures were delivered and published in Arabic. Some of the graduates were sent to Europe to complete their studies. After their return they found Egypt in a political revolution trying to regain its freedom. Two of those missionaries were very influential, Mustafa Abd el-Razik, and Taha Hussein.

Mutafa Abdel-Razikm who had studies in Al-Azhar, was the disciple of Muhammad Abdu, and followed his method and spirit. He was interested in logic, which he had not only studied under Muhammad Abdu, but later under Goblot in France. When he was nominated in 1927 to the professorship of Islamic Philosophy in Cairo University, he began to teach formal logic and read with his students texts from Avicenna and other Philosophers in order to reveal the real essence of Islamic Philosophy on which we can make a new one, truly our own. He published in 1944 lectures on the History of philosophy in Islam, which he called "Tamheed" an Introduction, and in which he claimed a new theory against the well-known one; that philosophy came to the Arabs from the Greeks, and that the Arabs being a Semite nation, had no philosophy. His theory lies in the antithesis between the jurisprudence method (usul Al Fikh) and the logical method of Aristotle adopted by the Muslim philosophers. The method of jurisprudence in Islam, as fully organized by the Hanifites, the Shaf'ites and the Melikites, passes in five steps; the Koran, the tradition, the consensus, the analogy and the common good. This method of thinking is quite original and different from Aristotelian Logic. The principles of certainty lie in the saying of Allah as stated in the Koran. Truth is the conformity of action to these statements, or the statements of the prophet in his tradition, or the accord of the community at some time. In face of new judgments having no origin in the Koran, tradition, or consensus, the Fakih (religious legistator) makes an analogy based on those principles. If he finds himself in face of an unprecedented case, he refers to reason, and judges what is rationally good, or what is best for the common good of the community. The Fakihs hade developed very elaborate rules on how to come to a good judgment and on the nature of truth. In brief, the real originality of Islamic Philosophy should be sought in this field. As a matter of fact the Fakihs had never ceased to condemn Aristotalian logic, and some of them wrote treatises showing the incoherence and insufficiency of that logic. One of Abdel-Razik's disciples published two ancient manuscripts against the "Greek Logic". M. Abdel-Razik, with the collaboration of Michel, Bernard, translated to French, with an excellent introduction, "Rissalat al Tawhid" of M. Abdu. M. Abde-el-Razik become the head of an eminent school of Islamic Philosophy in Egypt, and had a chief role in the reform of Al-Azhar University.

The revival of Islamic philosophy is headed later by a scholar whose name is Ibrahim Madkour. He studied in Paris, and had written two books in the French language: one on the organon of Aristole in Arabic Philosophy, the other on al-Farabi. He taught in Cairo University from 1934. Since 1949 he has been president of the committee to publish al shifa, the major work of Avicenna on philosophy, by referring to eleven different manuscripts. Many Egyptian professors had published philosophical manuscripts, especially that of Al-kindi, al-Farabi, Averrose (Ibn Rushd), and some ancient Arabic translations, especially that of Aristotle.

Side by side to these Islamic studies, is the adoption of recent western philosophy in Egypt. Western philosophy began to be known after the first world war by amateurs writing articles in magazines or daily papers. Four amateur writers can be cited: Al-Akhad, Ali Adham, Salama mussa and Ismail Mazhar, (by "amateurs" we mean that they did not teach in the university. )

Al-Akad was mainly an essayist, and wrote influential books. He was influenced by Kant, Nietche and Schopenhauer, and introduced their philosophies to the Egyptian circles.

The most important of his books is that entitled "ALLAH", published in 1947. He treated the subject historically up to recent times, describing and discussing the evolution of the different doctrines concerning God. His Work is a comprehensive study including the Islamic different theories on the problem of deity. In the conclusion the author expounded the view that God is known by a direct world consciousness found in man. Furthermore, his writings on Islamic heroes reveal a new philosophy of history . He wrote also a masterpiece on "The Kornic philosophy".

Salama Mussa is a Darwinian and believes very much in the scientific Method. He is regarded as a free thinker. His chief influence is that he has popularized philosophy, writing it in a plain style accessible to the public.

Ismail Mazhar translated the "Origing of Species" in 927, and published a book on the Epicureans and their theory of pleasure and pain.

Ali Adham is an essayist, and is interested in Hegel. He was influenced by Al-Akad. It is due to these four writers that recent philosophy is known to the public in Egypt.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.