Газ және сұйықтың шығынын өлшеу
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Х. Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті
Физика және техникалық пәндер кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Физика және техникалық
пәндер кафедрасының
меңгерушісі
___________ Ж. Г. Джумамухамбетов
________________2018ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Мұнайгаз өндірісіндегі газ шығынын өлшеуге арналған сығу құрылғысының негізгі өлшемін есептеу, талдаудың метрологиялық қамсыздануы
5В073200 - Стандарттау метрология және сертификаттау мамандығы бойынша
Орындаған: Батырханова Диляра
Ғылыми жетекшісі: п.ғ.д., профессор Имашев Г. И.
Норма бақылау:
Атырау 2018
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 Газ өндірудегі метрологияның рөлі
1.1 Метрология саласының теориялық мәселелері
1.2 Газ кен орынның сипатталуы және газ жеткізу
2 Газ шығынын өлшеуге арналған сығу құрылғысының негізгі өлшемін есептеу, талдаудың метрологиялық қамсыздануы
2.1 SINOPEC Engineering (Group) Co., Ltd компаниясына сипаттама
2.2 Газды есепке алу жүйесі
2.3 Заттар шығындарын өлшеудің әдістері мен құралдары
2.3.1 Газды есепке алу құралының дәлдік классын таңдау
2.3.2 Газ шығынын өлшеу үшін есепке алу торабын дайындау
2.4 Сұйықтар мен газдардың мөлшерін және шығынын өлшеу. Жалпы мағлұматтар
2.5 Сұйық және газ, бу шығынын өлшеу үшін құралдары және әдістер
2.6 Газ және сұйықтың шығынын өлшеу
2.7 Сұйық пен газдың шығындарын анықтау
3 Экономикалық тиімділік және еңбек қауіпсіздігі
3.1 Метрологиялық қамтамасыз ету бойынша жұмыстардың экономикалық тиімділігі
3.2 Еңбек қауіпсіздігі
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Кіріспе
Дипломдық жұмыстың өзектілігі:Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері атты 2018 жылғы 10 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауының бірінші бағытында айтылғандай - Индустрияландыру жаңа технологияларды енгізудің көшбасшысына айналуы тиіс.Оның нәтижелері мұнай бағасы күрт төмендеген 2014-2015 жылдардағы дағдарыста негізгі тұрақтандырушы факторлардың бірі болды.Сол себепті жоғары еңбек өнімділігі бар қайта өңдеу секторына деген бағдарымыз өзгерген жоқ.
Сонымен бірге индустрияландыру 4.0 жаңа технологиялық қалыптың барлық мүмкіндіктерін пайдалана отырып, мейлінше инновациялық сипатқа ие болуға тиіс.
Кәсіпорындарды жаңғырту мен цифрландыруға бағытталған, тауардың экспортқа шығуын көздейтінжаңа құралдардыәзірлеп, сыннан өткізу қажет. - деген болатын.[2]
Бұл дипломдық жобамда кәсіпорындарымызды жаңғыруға бағытталған Атырау мұнай өңдеу зауытын жаңғырту мақсатында SINOPEC Engineering (Group) Co., Ltd компаниясы жұмысының мамандығымыздың бір бөлшегі метрология саласындағы құралдар жұмысымен танысатын боламыз.
Ғылым және өндіріс өлшеусіз болмайды. Дүние жүзінде қас қағым сәтте миллиондаған өлшеудік жұмыстар жүргізіледі. Шығарылатын тауар сапасы мен, көліктердің апатсыз немесе қауіпсіз қозғалысы , техникалық дәрежесінің қалыптастыруы, экологиялық, медициналық сараптама - оның ішіндегі барлығы метрологиялық пайымның қорытындысынан алынады.
Бір сөзбен метрологияның маңыздылығын айтып жеткізу мүмкін емес. Олардың ережелерімен және нормаларын заң ретінде бекітіледі. Бүткіл тіршілік әр саласына араласып, бүгінгі кезге дейін метрология ғылымы және техниканың дамуына әсерін тигізіп, адамдар мен шаруашылық қызмет субъектілерінің ара қатынастарын анықтай отырып, өлшем бірлігі және мемлекетаралық ынтымақтастық саласында мемлекеттік реттеу принципін қалыптастырады. Метрология мемлекеттің ерекше кеңістікті алатын көрсеткіші десек, асыра айтқандық емес.
Практикалық қызмет етуде өлшеусіз өтуге болатын бірде бір сала жоқ. Қай жерде болсын, қайда өлшеуші шаманың өлшеуші бірлігінің ара қатынастарында байланыс болу керек жерде түрлі талдауда, болжауларда, жоспарлауда, бақылауда, реттеуде шикізаттың әзір тауар сапасы және барлық өндіріс циклының технологиялық операциялар жайлы анық ақпарат керек.
Ондай ақпаратты түрлі физикалық шамалар, көрсеткіштер және де оларды көп рет өлшеп қана өлшеу жолымен алалады. Нақты, керекті дәлтікпен алынған өлшеуші мәлімет оң шешім қабылдауға мүмкіншілік бар . Дәл емес мәліметтауар сапасының төмен болуына, аппараттарға, ғылыми зерттеулердің жалған қорытылануына, пайдалы қазбалардың қорын теріс бағалауға әкелуі ықтимал.[2]
Өлшеуге бірыңғай тәсіл - амал өзара - түсінушілікті, мәліметті айырбастауға, өлшеу құралдарың және тәсілдерін стандарттауға, халықаралық тауарайналым жүйесінде тауарды сынау және өлшеу қорытындыларын кепілдік береді өзара мойындарына. Бәрі, құн сайын өлшейтін (техникалық құрал саймандарды қолдана білу арқасында тәжірибе жолдарымен өлшенетін шамалардың дұрыс мәнін қарастырады) алынған өлшеу қорытындысы бойынша метрологтар өз жұмыстарына сенеді. өлшеу қорытындысына тек сенім жоқ, қайтып қарастырып өлшеуге басқа зертханаларды немесе басқа да өз ісін білетін мамандарды шақыру мәжбүрге салады. Көбі көп проблемаларды тек түрлі орындарда, түрлі уақытта, түрлі өлшем аспаптары көмегімен көп санды істелген өлшеу қорытындыларын негізінде ыңғайлы жағын қарастыруғы болады. Ондай қорытыныларды тек оларды салғастыру шарттарымен пайдалануға болады. Өндірісті автоматтандыру дәлдікті жоғарылатуға, дәл және салғастыру өлшеу жүргізуге мәжбүрлейді. Проблема күрделенген сайын, метрология үлкен мәселеге ие болады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Газ тасымалдауда газ шығынын өлшеуге арналған сығу құрылғысының негізгі өлшемін есептеу және талдау.
Дипломдық жұмыстың зерттеу нысаны: Қазіргі заманғы метрологиялық бақылау мен өлшеулер тәсілдерін табуға арналған инновациялық техникалық жабдықтар.
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні: Мұнай өндіру және тасымалдау саласында метрологиялық тәсілдерін дамыту.
Дипломдық жұмыстың болжамы: Егерде мұнай және мұнай өнімдерін тасымалдауға қазіргі таңдағы заманауи технологиялық тәсілдерді және оны дұрыс есептеуде инновациялық құрылдарды қолданса, сондағана шығынды азайту және үнемдеу мәселесі шешіледі.
Дипломдық жұмыстың міндеттері:
Метрология саласындағы теориялық проблемаларын талқылау;
Ғылыми талдамаларда және іргелі зерттеулерде өлшем дұрыстығын қамтамтитын тәсілдерді зерттеп үйрену;
Жай-күйін талдау, өлшеу, өндірісті метрологиялық қамтамасыз ету;
Өлшеу құрал саймандарын калибрлеу мен метрологиялық бақылау өткізу;
Технологиялық және де конструкторлық стандарттарға метрологиялық сараптама жүргізу;
Керекті нормативті құжаттарға анализ жасау;
Метрологиялық өлшеулер және есептеулерде тәжірибелік әдістерді талдау.
Дипломдық жұмыстың тәжірибелік маңыздылығы:
Энергетикалық, материалдық сонымен бірге басқа да ресурстарды үнемдеу ету үлкен маңызға ие, себебі шынайы сандық есеп мұнай мен мұнай өнімдерін үнемдеудің негізі болып қарастырылады.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Кіріспеден, төрт тараудан: 1.Газ өндірудегі метрологияның рөлі, 2. Газ шығынын өлшеуге арналған сығу құрылғысының негізгі өлшемін есептеу, талдаудың метрологиялық қамсыздануы, 3. Экономикалық тиімділік және еңбек қауіпсіздігі, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Газ өндірудегі метрологияның рөлі
1.1 Метрологиялық қамтамасыз етудің қарастыратын мәселелері
Қызмет етудің бар түрі өлшеусіз емес. Фирманың көп саласында 30%-дың астамы шығын көлемдеріне байланысты - жылдық капитал кірістерін керек етеді. Фирмаға керекті материалдардағы энергетика және әр түрлі шекізаттарды үнемдеу мәселелерін жасауда метрология жағдайында қамтудың аса үлкен мәніне ие бола алады, себебі сандық есептеу құжаттарындағы зерттелген құндылықтарын сонымен қатар электрлік немесе сондағы отын энергиясы, мұнай мен мұнай өнімдері, газ, су қорларын үнемдеу немесе жоғалтуды азайту мәселесі бойынша негізгісі болып есептелінеді.
Метрология мамандығындағы жұмысшылардың қызмет етпеуі, сондағы қызметкерлері өлшенген бірліктерін қамсыздандыру үшін де жағдайлар мен талаптардың бұзылуы - ол яғни, технологиямыздардың зерттелген бағыттарын жасалуы кезінде, тауардың сапасын тәжірибеден жүргізген мезгілде, сол өлшеулерін адамзат денсаулықтарын емдеу мен жіктелуі жағдайында аса көп шығындалады.
Өнімдерді өндірген уақытта, өнімдердің дайын сапасын бақылау ол тек өлшенілмеуін немесе осыған қарасты жүйелі түрде үзбестен бақылану көмегімен технологиядағы процесттерін сапалық түрде көрсеткіштеріне тәжірибелерінің жұмыстануы мен өлшену жағдайларына қарасулары қажет болады. Жаңадан шыққан өнімдерді ойластырар кезінде немесе әр бір технологиядағы процестерді шығарар уақытта жасалған және аттестатталынған өлшеулері мен сынақтарын құрылғылардан және де әдіснамаларын көре отырып, өндірістердегі метрология саласындағы сұрақтарды қарастырады.
Өлшенген уақытта қолданылатын әдіснамалары метрология жағдайында аттестталған болуы қажет немес олар, тіркеудегі базаларынан өтеді. Аттестатталынған әдістемелер талаптарын қатаң түрде қарастыра отыра бейне бақылаушы, яғни оған алған өлшеуқорытындысы, қателігі берілген шегінен шықпағаныне сенімді болу қажет.
Қызмет берудің барлық бөліміндегі нысандарында метрология заңнамысының жағдайына байланысты, тәжірибе жүзінде жасай алатын және теоретика метрологиясын жасаудың негізін білетін мамандар керек (өлшеу жағдайын жауапкершілікті алатын бас метрологтар, өлшеуді бақылайтын операторлар).
Метрологияның саласында мамандар дайындау төрт тіректі модульге негізделеді: инженерлі дайындық, экономды басқару дайындық, ақпаратты технология саласында дайындық, сапаны қамтамасыз етудегі дайындық. Іздену кезінде дәл өлшеуші ақпараттар алу, жаңарту, өңдеу мен беру әдістерін қамтамасыздандырылады. Өндірісті метрологиялық қамту кезінде және де метрология мамандығындағы мәселелерді зертеп, халықаралық құқықты немесе ұйымдар талабына сайкес келетін метрологиядағы жұмыстарды өткізу және ұйымдағы талаптарға сай қарастырылады.[3]
Жалпы өндірісті метрологиялық қамту келесі сатыларды қарастырады, олар төмендегідей болып келуі мүмкін:
- Өлшеудің жағдайларын талдап, қарастыру;
- Өлшем шамаларының рациональды жіктеуіштерін орнату немесе сондай нақтыларға сәйкес келген тұлғалар, не болмаса, осыларға қарасты эталондық өлшеулік құрал-жабдықтарын калибрлеу әдістері;
- Зерттеп, бақылау тәртіптерін жүргізу мен өлшеу құрылғыларын калибрлеу;
- Қойылған дәл нормаларымен қамтамасыз ету үшін өлшеуді қарастырып әдістемесін өткізу;
- Технологиялық немесе конструкторлық құжаттамаларға метрологиялық талдау қүру;
- Қажетті нормативті құжаттарды енгізу;
- Техникалық біліктілік талаптарына аккредиттеу өткізу;
- Метрологиялық зерттеуді жүргізу.
Метрологиялық қамтуды әзірлеу уақытында процестердің бір бірімен байланыстығын үйлесімділікті пайданалу қажет.
Сонымен метрологиялық қызметтердің құрамы мен жұмысын, өндірісті метрологиялық қамтамасыз етудың техникалық базаларын, өлшеу мен нақтылығын қамту әдістерін, метрологиялық дайындау мен тексеру жұмыстарын жүргізу, олардың қорытындыларын қайта жаңғырту. Сонымен бірге, метрологиялық қамту жағдайын талдау, өлшеу мен бақылау құрылғыларын метрологиялық жарамды күйде пайдалану, өлшеу, сыңға салу және бақылау процесстерін жоспарлау және орындау, нәтижелерді өңдей алуы керек.
Өлшеуді, өлшеу құрлығыларына метрологиялық тексеріс жүргізу, аттестаттау, сондай сұрақтар бойынша жұмыстарды ұйымдастырудың дәлірек жағдайларында қетелік болмайтындай есептеп үйрену.[4]
Өлшем саласында бірлігін қамту үшін жұмыстарды ойдағыдай жасап(калибрлеу, өндіріс, салыстырып тексеру, сынақтар, жөндеу, өлшеуді орындау әдістемелерін метрологиялық аттестаттау, метрологиялық бақылау және тағы басқылары) мемлекеттік басқарушы органдары, жеке және заңды тұлғалардың метрологиялық қызмет ететін мамандардан түрады.
Өз құзіретінде метрологиялық қызметтер:
- Қазақстан Республикасының Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы заңын;
- Қазақстан Республикасының заңдар аясында және нормативтік құжаттарын, соған қатысты өлшем бірлігін қамту бойынша;
- Стандарттау, метрология және сертификаттау бойынша уәкілетті мемлекеттік орган талаптарына сәйкес;
- осыған байланысты жасалған метрологиядағы қызмет жасау ережелері;
- мемелекетегі лауазым органы және заңды түрде жұмыс жасайтын қызметкерлер және тіркелген бұйрықтарын басшылыққа алады.
Метрологиядағы мамандар, солардың бағынушылығы мен өзіндік түрлеріне бағынбайтын, ереже бойынша, бөлімшелер түрінде пайда болады. Басты міндеттері мамандар және құқықтарды білу үшін метрологиялық қызметтер мемлекеттік басшылар органы, қызметтердің құрылымын, міндеттерін, жұмыстарын және құқықтарын анықтап метрологиялық қызмет туралы құқұтарын әзірлейді.[5]
Метрологиялық қызметтер жұмысының мемлекеттік метрологиялық қарастыруы ҚР СТ 2.2 және ҚР ЕР 50.2.24 белгілі бір тәртіптеріне байланысты уәкілетті мемлекеттік органның қарастыруы бойынша жергілікті бөлімшелер қарасты іске асырылады.
Метрологиялық қызметтердің басты міндеттеріне:
- өлшеудің бір тұтастығын немесе талап етілетін нақтылығын қамтамасыздандыру;
- ғылыми қарастырудың, мекеменің тиімділігінің, тауарлардың, жұмыс пен қызмет көрсетудің техникалық дәрежесін және сапасын жоғарылатуға бағытталған өлшеу құралын және қазіргі заманғы тәсілдерді практикаға ендіру;
- әрекеттің басты бағыттарын анықтауды, және зерттеулерді, әзірлеуді, өндірісті, сынақтарды, тауардықолдануды және басқа әрекет салаларын метрологилық қамтамасыз ету бойынша жұмыстарды орындау;
- қолданыстағы заң бойынша метрологиялық талаптарды белгілеп сақтау және өз мезгілінде кіргізу;
- ҚР СТ 2.15 талаптарына сай метрологиялық бақылау іске асырылады;
- метрологиялық қамтудың мақсатына жеткізу негізгі бағыт бағдарлары мен осы саладағы техникалық және ғылыми жеңістерді барынша тиімді пайдалану жолдарын зерттеу;
- метрологиялық қамтудың ғылым мен әдістемеде, экономикада, құқықтық және ұйыжымдық негіздерін халықтық шаруашылықты басқарудың бүкіл сол жүйеде дайындап шығу;
- физикалық шамаларын қарастыру және аса биік нәтижесінде құру тарапында жаңа физикалық тиімділікті қолдану және жанама ғылыми-зерттеулерді жан-жағын қарастыру;
- елімізде өлшеу бірлігін қамту, метрологиялық қамтамасыздандырудың басты міндеттеры, қүқүқтары, мақсаттары және нормаларын стандарттау, ГСН-ді дамыту;
- физикалық өлшеу бірлігін қолдануға жіберілуі ықтималдылықа жатпайтынын құрастыру;
- физикалық өлшеу бірлігінің мемлекеттер эталонының жүйелерді іске асыру, тіркеу мен сақтандыру;
- физикалық өлшеу бірлігінің мемлекеттік эталонан өлшемдің барлық түріне бір ретті жіберілуін құрастыру;
- метрологиялық қамтудың салааралық бағдарламасын жасу және олардың іске асырылуы бойынша жұмыстарды ұйымдастыру;
- аса жоғары дәлдіктегі өлшемнің үлгілі заттары мен жұмысшы эталонын құру және жүзеге асыру, комплексті тексеру құралдары мен зертханаларды жасап шығаруды жоспарлау және координациялау;
- өлшеу заттарының метрологиялық сипаттамасына бірлік ережелерін құру;
- жоспарлануы және жүргізілуі;
- құралдарының мемлекеттік тексерілуі;
- зат пен материалдың қасиеттеріндегі және сондағы құрал жабдықтарының стандарттық үлгісінде жалпы ережелерін қарастырады;
- өлшеу құралының өндірісі, жағдайы, пайдалануға және жөндеуіне және метрологиялық ережелері талаптар мен нормалардың сақталуына, сонымен қатар ведомствалық метрологиялық қызметтің жұмысына мемлекеттік бақылау жасау;
- метрология саласында кадрларды әзірлеу және біліктілігінкөтеруді жүзеге асыру және дайындау;
- метрология саласында халықаралық әріптестік бойынша жұмыс жасау жағандық сауда, экономикалық және ғылым мен техникалық әріптестік үшін керекті өлшемнің бір түтастығы мен қойылған талаптарына нақтылығын қамтамасыздандыру;
- метрологиялық қамту жұмыстарын ел қорғанысының мұқтаждығымен байланыстыру;
- метрологиялық қамтаму саласында ғылыми-техникалық мәліметтерді ұйымдастыру және жүзеге асыру мен сериялық өндіруге арналған өлшеу құрал саймандарын тұрақты экспонирлеу.
Метрологиялық саласында басты тапсырмаладры дұрыстап қарастыру салалық биіктілікке министрлік жүзеге асырады:
Осы проблема арасында екі топты бөлуге болады; өлшеу бірлігін қамтамту шаралары және метрологиялық қамтамту бойынша келесі төмендегілер жататын қосымша, арнайы мәселелері:
- өлшеу, сынау мен бақылау кезіндегі бағалауға кіретін материалдар, бұйымдар және процестер параметрлерінің номенклатураларын таңдау;
- өлшеу, сынау мен бақылау қорытындыларының дәл көрсеткіштерінің сандық мәні мен номенклатурасын, проблеманың оптималды шешімін қамтып олардың көрсету формасын таңдау;
- жоғарыдағы екі проблеманың шешімінің дұрыстығына көз жеткізу мақсатындағы консултивті және технологиялық құжаттарды метрологиялық сараптау;
- өлшеу, сынау мен бақылау процесін жоспарлау, өлшеу, сынау мен бақылау әдістерін жасап шығару;
- өлшеу, сынау мен бақылау процесін техникалық құрылғыларға сәйкестендіріп қамту;
- техникалық құралдарды метрологиялық жақсы жағдайда ұстау;
- өлшеу мен сынау, және бақылау процестерін орындау қорытындыларын өңдеу;
Өлшеу бірліктерін қамту проблемаларынан өзге жағдайды метрологиялық қызмет органында мамандар, өндірістік бөлімшелердің, коллективтердің әртүрлі категориялары шешеді: олар мына төмендегілерді қамтамасыз етеді;
- өлшенетін шаманың рационалды номенклатурасын, конструктордың параметрлерін, жаңа материалдар, өнімдер мен процесстер олардың қасиетін моделдеу мен үйрену негізінде жасап шығаруды таңдау;
- өлшеу, сынау мен бақылау процесін техникалық құралмен, осы құралды жасап шығарушы болып табылатын министрліктің орталықтанған тәртібі мен қамту;
- техникалық құралды толық түрінде ұстайтын - өлшеу, сынау мен бақылау құрылғыларын жөндеуші ұйым мен кәсіпорындар.[6]
Метрологиялық қызметтердің құқықтары
- ведомстволық кәсіпорынның метрологиялық қызметіне және құрылымдық ішкі бөлімшелерінеге (заңды тұлғалар үшін) метрологиялық ережелер мен нормаларды бұзуды жоюға бағытталған міндетті нұсқаулар беруге;
- метрологиялық қызмет ету саласында қолданыстағы заңдылыққа, метрологиялық ереже мен нормаларға қарсы нормативтік құжаттарды, бұйрықтарды, жарлықтар мен нұсқауларды жою туралы ұсыныстар ендіруге;
- метрологиялық ғылыми орталықпен, мемлекеттік басқарма органымен, жеке және заңды тұлғалармен ұсынылған нормативтік құжаттарға метрологиялық сараптама өткізуге;
- жобалық, конструкторлық, технологиялық құжаттарға метрологиялық сарау жүргізу, талдаулық, сынақ және өлшемдік зертханаларда өлшеу жағдайын бағалау уақытында тәуелсіз сарапшыларды шақыру туралы ұсыныстарды ендіруге;
- техникалық талапқа жауап бермейтін өлшеу құрылғыларын, типін бекіту мақсатында сынамадан өткізілмеген өлшеу құралдарын, қолданылатын құжаттар талабына сай келмейтін шарттарда және тағайындау бойынша қолданылмаған, метрологиялық аттестаттаудың уақыты біткен салыстырып тексеруді айналыстан алуға;
- метрология сұрақтары бойынша нормативті құжаттардың жобалары бойынша қорытынды әзірлеуге;
- метрологиялық бақылауды жүзеге асыру тәртібінде тексеружүргізуге қажетті материалдарды метрологилық бақылауға тартылыған құрылымдық ішкі бөлімшелерден алуға қақылы.
Мемлекеттік басқарма органдарының метрологиялық қызметі сонымен қатарқ бұзуларды жойғанға дейін сапа бойынша белгіленген талапқа сай келмейтін тауарларды шығаруға (сондай-ақ жөндеуден де) немесе жүзеге асыруға әкелген метрологиялық ережелердің бұзылуы жағдайында өнімді өндірісте тоқтату туралы басшылықты ұсынуды енгізуге құқығы бар.
Сонымен метрологиялық қамтудің бұл проблемалар тобын шешуде өлшеу құралдарының шығарылуы және тұтынушыларға қатысты ведомствалық орган мен техникалық қызметтер қатысуы тиіс.
Өлшем қорытындысының дәл көрсеткішінің сандық мәні мен жіктеуішін таңдауға кеңінен тоқталамыз. Бұған байланысты оның техника-экономикалық суреттемеге сай өлшемпроблемаларының дәл класы үшін таңдалатын тауардың оптималды нақтылығы туралы түсінікті қарастырады.
Мысалға, қорытындысытауар сапасын бақылау кезінде қолданылатын өлшеу дәлдіктерінің нормасын таңдау, бақылаудың ақаулы болуы ықтималды жіберілуі ықтимал мәндермен сипатталады. Өлшем дәлдігі неғұрлым жоғары болса, бақылаудың ақаулы болу мүмкіндігі де төмен және ақаулыөнімдерді эксплуатациялайтын жылдық кері бақылауға қатысты экономикалық жоғалтуларда азаяды. Бірақ өлшеу дәлдігін жоғарылату материалдық шығынды талап етеді. Осы жағдайда өлшеу дәлдігінің оптималды бақылауды жүргізуге кеткен қаржы көлемі және мүмкін болатынақаудан экономикалық жоғалтуы минимал болады.
Осыған сәйкес, метрологиялық қамтамасыз ету бойынша кез келген ғылыми, техникалық және әлеуметтік проблемалар оның деңгейін, тиімділігі мен сол проблемаларды шешу сапасына әсер ететін жалпы критерийлерін көрсететін белгілі техника-экономикалық көрсеткіштер базасында құрылуы тиіс.
Метрологиялық қамтамтудың соңғы мақсаты, осыған дейінгі айтылғандарды қорыта келгенде - шикізат, материал, тауар және процестерді өлшеу, сынау мен бақылау қорытындылар бойынша дұрыс емес шешімдердің қабылдану мүмкіншілігін рационалды минимумға алып келу екені көрінеді.
Бұл мақсатқа жету үшін метрологиялық қамтудың бар мәселесін комплексті шешу керек.[7]
1.2 Газ кен орынның сипатталуы және газ жеткізу
Сипаттаманың объектісі - газ тасымалдау жүйесі (ГТЖ) бойымен газ тасымалдау үрдісі (технологиялық үрдіс). Газ жеткізудің ең кең тараған әдісі - құбыр арқылы тасымалдау.
ГТЖ қарапайым түрде желілік бөлімнен (өткізуші құбырлардан) және газ сорғылы станциялардан тұрады. Желілік бөліміне магистральды газ құбырлары және бұру газ құбырлары, сонымен қатар өзге технологиялық объектілер жатады. Газкомпрессорлы станциялар (ГКС), қарапайым түрде сорғылар деп аталып кеткен, күрделі технологиялық объектілер болып саналады. Газ тасымалдау жүйесінде желілік бөлімнің ең көп тараған технологиялық объектісіне: кран алаңдары (КА), газ таратушы станциялар (ГТС), катоды қорғау станциялары (КҚС) жатады. (1 сурет). Кран алаңдары газ ағындарын газ құбырлары арасында кері таратуға, апатты жағдай мен жөндеу жұмысында газ құбырының кейбір бөлшектерін оқшаулауға қолданады. КҚС магистральды газ құбырларын тоттанудан қорғау үшін жасалады. ГТС-да газ ағырғы тұтынушы үшін әзірленеді: қысымды азайту және реттеу, одорирлеу мен тағы басқа.
Газ өндірісіндегі автоматты басқару жүйелері дамуының басты міндетінің бірі - оперативтік диспетчерлік басқарудың автоматтандырылған жүйесін құру мен дамыту міндеті болып табылады. Яки, газ тасымалдаушы жүйені басқару үшін диспечерлік орындар мен сатылы құрылымы бар автоматтандырылған жүйелер құрастырылады. Газ тасымалдаушы өнеркәсіптің орталық диспетчерлік пункті (ГТӨ ОДП) - Диспетчерлік пункт ЛПУ - қашықтықтағы сорапты станцияның ДП (бар болған жағдайда) - сорапты цехтың диспетчерлік пункті.
Төменде ГТЖ үзіндісінің үлгісі
1
1 - сурет. Газ тасымалдаушы жүйе үзіндісінің үлгісі
бұндағы МГ1, МГ2 -- магистралььды газ құбырлары;
ГРС -- газ реттеу станциялары;
КП -- крандық аумақ;
СКЗ -- котодты қорғау станциясы;
КС -- компрессорлық станция.
Газды құбырларға жібермес бұрын оны дайындап алу қажет. Өйткені, табиғи газбен бірге ұңғымадан әртүрлі қоспалар шығады, олар құрылғыларды істен шығаруы ықтимал. Газды олардан бірнеше мәрте тазартады: ұңғымадан шыққан кезде, жердегі айырғыштарда, одан кейін тасымалдау мен сорапты станцияларда. Ары қарай, суытқыш құрадардың көмегімен не дроссельдеу (құбырдың тар жерлеріндегі қысымды төмендету) арқылы газ құрғатылады.
Қазіргі уақытта тиімділік жағынан газ құбырының максималды диаметрі 142 см. Дүние жүзіндегі ең үлкені ресейлік газ тасымалдаушы жүйе болып саналады. Оның аумағында газ құбырлары 161 700 км созылған. Украиналық магистральды газ құбырының ұзындығы, газ өткізу, бұру құбырларын қосқанда 5094,408 км.[8]
Газ жеткізу
Газ тұтынушыларға тасымалдау қауіпсіздігіне қойылатын барлық талаптарға жауап бере отырып ең ыңғайлы және экономикалық жағынан ұтымды жолмен жеткізілуі керек.
Газ магистралды құбырлар өте жоғары қысыммен тасымалданады, ол үшін әртүрлі механизмдер пайдаланылады:
- желдеткіштер - бұл қысымды 1,1 Па дейінгі аралықта қамтитын құрал болып табылады, бұлар сондай-ақ ауаны салқындату және желдету үшін де пайдаланылады;
- нагнетательдер- бұл 1,1- 1,8 Па аралықта қысымды қамтитын құрал, олар сонымен бірге ауаны салқындату және желдетуге арналған, олар магистралды газқұбырның компрессорлық станциясының басты элементі;
- компрессор - қысым арқылы газдың бағытталған қозғалысын қамтамтуга арналған құрылғы, олар салқындатушы, пневмоқұрылғыларда кеңінен пайдаланылады. Компрессор қысымды 1,8 1000 Па аралықта қамти алады.
Егер газ құбыры газды шыққан жерінен бастап қалалардың газды реттеу станцияларының (ГРС), елді мекендер мен өндірістік кәсіпорындардың қолдану тармағына дейін тасымалданса ол газ құбырын магистралььді деуге толық негіз бар.
Магистральді газ құбырлары мұнай құбырлары сияқты негізгі элементтерден тұрады: құбырлар, аудару станциялары және телефон байланысы.
Алайда газ құбырлары аудару процесінде пайда болатын қысыммен газдың көп мөлшердегі меншікті көлемін өзгертуге болатындығымен спецификалы түрде өзгешеленеді. Ол ерекшелікке бірінші ретте өзге құбырларға қарағандағы газ құбырларының үлкейтілген диаметрлерін жатқызуға болады.
Ал өзге айырмашылығы болып, газ құбыры станцияларының екі аралығының соңындағы диаметрі бірдей болатын құбырлардағы бір қысымды қалыпты ұстап тұру қасиеті болып табылады. Мысалға, егер мұнай құбырында бастапқы қысым 5 МПа болса, екі аралықтың соңына қарай 0-ге дейін түсіп кетеді, ал газ құбырында 2 МПа қысым көлемінде, яғни аударудың ұтымды параметріне сай келетін көлемде ұстап тұрады.
Енді бір өзгешелегін айтсақ,ол газдың жарылыс қауіпін болдырмау үшін құбырдағы гидратты бөгеулерді жою жұмыстары болып табылады. Енді магистралььді газ құбырларының негізгі өзгешелегіне тоқталсақ, ол аударудың үзіліссіз жүруіне деген жоғары талаптар. Өйткені аудару процессі біраз уақытқа тоқтатылса, тұтынушыларға тасымалдау жұмысы бұзылады және газ шығып жатқан жерден оны өндіру тоқтауға мәжбүр болады.
Газдың құбырларына газды бермес бұрын оны барлық керексіз қоспалардан тазартылады, өйткені олар тасымалдау процесіне кері әсер жасауы ықтимал, екіншіден бұның улы болуына байланысты қауіпті де болуы ғажап емес.
Магистралььді газ құбырының құрылымы төменде көрсетілетін басты кешендерден тұрады: газ жинаушы және газ таратушы құбырлардан тұратын негізгі құрылыстар, компрессорлы цехтар, газды тазалау және кептіру құрылғылары, сызықты құрылыстар, табиғи және жасанды өткелдер, катодты қорғау бекеттері, тренажер құрылғылары, тарату мен басқару пункті (ТБП), газды тарату станциялары (ГТС), қысымды реттеу құралдары, компрессорлы бекеттері бар жерасты қоймалары және тағы сол сияқты.
Газ газ өндірісінен газ жинаушы құбырлар жүйесі арқылы негізгі құрылымдарға барып тазаланып, кептіріліп, магистралььді газ құбырына жөнелтіледі. Газ құбырындағы жеке учаскелерді өшіру үшін бөгет құрылғылары мен желдету шамдарын орнатады. Өшіру крандарын әр 20 - 25 км сайын, және де су бөгеттерінің жағаларында (екі не одан көп құбырлар қиылысқанда) және компрессорлы бекеттерде орнатады. Үрлейтін шамдар жөндеу кезінде өшірілетін учаскелердің құбырларын босату үшін крандардың жанында орнатылады. Газ құбыры жолының бойымен трубаларды тот басудан қорғайтын қондырғыларды (катодты және протекторлы), сондай-ақ әр 20 30 км сайын сызықты жөндеу үйлерін салады және олар бір-бірімен телефон арқылы байланысқан компрессорлы жөндеу бекеттерімен байланысады. Магистралььді газ құбырының бөлігі болып табылатын компрессорлы бекеттер, газ құбырларының газ өткізу ықтималдығын жоғарылатуға және газды тасымалдауды әзірлеуге арналады.
Магистралььді газ құбырында орналасу және жасайтын жұмысына байланысты компрессорлы бекеттерді негізгі және аралық деп бөлінеді. Негізгі компрессорлы станцияларды (БКС) газ өндіру орнының қасында орнатылған газ құбырларының бастапқы пункттерінде қойылады.
Бұнда газ тасымалдануға даярланып, есептік қысымға дейін ұласады.
Аралық компрессор станциялары (АКС) газ құбырында бір-бірінен 100 200 км аралықта орналастырылады. Тура аралығы есептеледі. АКС пен БКС технолгиялық схемалары бір, өзгешелігі тек газды алыс тасымалдауға даярлайтын қондырғыларында.
Мұнай жинағыш коллекторлар әдетте толығымен мұнаймен толтырылмайды, яғни бір бөлігін мұнай қозғалысынан нмесе сепараторлардағы мұнайдың артылуынан коллекторлардың мардымсыз жұмыс істеуіне байланысты шыққан газ да қамтылады.
Ұңғыманың аузы мен ГӨҚ арасындағы қысымның түсуі нәтижесінде мұнай және оның қоспалары тастанды линиялармен ГӨҚ-ға тасымалданады.
Тастанды линияларды жер астына жібереді, олардың диаметрі ұңғыманың дебитына байланысты 7,515 см дейін болады. Тастанды линиялардың ұзындығы техникалық есептеу қорытындысында белгіленеді, жалпы 34 км-ге жетуі ықтимал.
Газ шаруашылық кешенінің тасымалдау-тарату желілерінің сипаттамасы
2 - сурет. Газ шаруашылық кешенінің қарапайым құрылымы
Газды импорттаушы елдер үшін газды тасымалдау және тарату құрылымын шартты түрде келесідей екі түрінде көрсетіледі:
1 Деңгей - газ тасымалдаушы ұйымдар (Трансгаз)
2 Деңгей - газ таратушы ұйымдар (ГТҰ) және магистральды газ құбырларынан үлкен газ тұтынушылары.
1 Деңгей:
- магистральды газ құбырын елге кіру мен шығу орындарында шектік есептеу тораптарымен (ШЕТ), егер магистральды газ құбыры транзитті болған жағдайда;
- ГТҰ бағытталған құбырларға және елдің ішінде ірі тұтынушыларға газ таратушы станцияларымен (ГТС) шектеледі.
ГТС газды редукциялайды, яғни оның физикалық параметрлерін - қысым мен тығыздығын өзгертеді.
Магистральды газ құбырлары 55 және 75 бар. атмосфералық қысымға жобаланады. Газдың көлемін өлшеу мен есепке алу 1 деңгейде, барлық шығатын ГТС-да кіру және шығысында шектік есептеу тораптарында жүргізіледі.
2 деңгей:
- магистральды газ құбырларының кірісіндегі ГТС;
- шет жақтағы соңғы тұтынушыларды қарастырады.
Бұған дейін аталғандай, газды тікелей магистральды газ құбырларынан алатын ірі тұтынушылар да 2 дәрежеге жатады. Ондай тұтынушыларға ірі ТЭЦ, тау-байыту комбинаттары (ТБК) және металлургиялық комбинаттар, 2 дәрежеде сәйкесінше, газдың көлемін өлшеу мен есепке алу, кірісінде (ГТС не ГТС-тен шығатын құбырларда) және шеткі аумақтардағы соңғы тұтынушыларда жүргізіледі.
ГТҰ құрамында күрделі құрылған бірнеше дәрежелі тарату және жіберу жүйесі болғандықтан, ол желілерде бірегей бірнеше дәрежелі есепке алу жүйесін құру проблемалары жеке бөлімде көрсетілген. [9]
2 Газ шығынын өлшеуге арналған сығу құрылғысының негізгі өлшемін есептеу, талдаудың метрологиялық қамсыздануы
2.1 SINOPEC Engineering (Group) Co., Ltd компаниясына сипаттама
Мұнай-химия өнімдері өндірісін қамту
Реттелетін саланы не болмаса қызмет саласын жетілдірудің басты параметрлері:
Қазіргі кезде елімізде мұнай-газ және мұнай-химия секторларын жетілдіру бойынша сатылас ықпалдасудың икемді және дамытылатын жүйесінің қалыптасуы іске асырылуда - геологиялық барлау, көмірсутек шикізат кен орнын іздеу, шикі мұнай және табиғи газды өндіруден көмірсутек шикізатын алғашқы және терең өңдеудің бәсекеге жарамды өндірісіне дейін - мұнай өнімдері мен қосылған құны жоғары мұнай-химия өнімі.
Дүние жүзілік дәрежедегі мұнай-химия өндірісін құрудың инвестициялық жобалары дайындалды және жүзеге асырылуда, олар халықаралық дәрежеге сай келетін көмірсутек шикізатын (мұнайгаз) өңдеудің икемді, ықпалдастырылған және толық технологиялық схемасын қамтиды және бір мезгілде бірнеше басты міндеттерді шешуге мүмкіндік береді:
1) үлкен көлемде және неғұрлым жоғары сапалы мұнай өнімдерін шығару;
2) жоғары қосылған құны бар және халықаралық рынокта сұранысқа ие тауар болып табылатын базалық мұнай-химия бұйымдарын алу;
3) кейіннен бөлу үшін мұнай-химия шикізатын шығару және жоғары қосылған құны бар кеңейтілген спектр мен мұнай-химия өнімдерін шығару (құрылыс, қаптау және орау материалдары, өндірістік және тұрмыстық тауарлар және т.б.);
4) көмірсутек шикізатын кешенді тереңдетіп өңдеуді қамту;
5) қоршаған ортаға зиянды әсерді төмендету;
6) мұнай-химия шикізатынан маңызды тұтыну тауарларын өндіру бойынша шағын және орта бизнесті өркендетуге жағдай туғызу.
Мұнай-химия өндірістері құрылысының халықаралық практикасын қолдана отырып және мұнай-химия өндірісіне көп инвестиция салу үшін тартымдылықты қамту үшін мемлекеттік қолдау шарасының бірі жобаларды жүзеге асыру үшін тиімді экономикалық және әкімшілік шарттар құру болып табылады. Бұған байланысты Мемлекет басшысының 2007 жылғы 19 желтоқсандағы № 495 Жарлығымен Атырау облысында Ұлттық индустриялық мұнай-химия технопаркі арнайы экономикалық аймағы (бұдан әрі - АЭА) құрылды. Мұнай-химия тауарларын өндіруге шикізат қоры - мұнай-химия тауарын өндіру бойынша АЭА аумағында басты жүзеге асырылатын жоба - Интеграцияланған газ-химия кешенінің құрылысы.
Интеграцияланған газ-химия кешенін салу инвестициялық жобасы басты мұнай-химия тауарлары - этилен, полиэтилен және полипропилен шығаруға бағытталады.
Жобаның І деңгейі қуаты жылына 500 000 тонна полипропилен өндіруді қамтиды, І сатының құны - шамамен 300,0 млрд. теңге; ІІ саты - жылына 800 000 тонна полиэтилен өндіру, ІІ сатының құны - 645,0 млрд. теңге.
Жобаның І деңгейінің бас мердігері - Sinopec Engineering қытай компаниясы. 2010 жылғы 19 наурызда қолданысқа берілген жобаның І дәрежесі құрылысының келісімшартына қол қойылған болатын.
2010 жылғы наурызда СВI Lummus компаниясымен пропанды дегидрирлеу мен полипропиленді шығару технологиясына арналған лицензиялық келісімдерге қол қойылды.
Полипропилен өткізуге кепілдік беру мақсатында Sinopec Engineering компаниясы әзірленген тауарларды кепілді өткізу шартына (off-take agreement) қол қойды.
I кезеңнің басты нысандары, оның ішінде өндірістік қондырғыларды салу Қытайдың Экспорт-Импорт Банкінің кредиттік желісі қаржысының есебінен іске асырылуда.
Басты өндіріс қондырғылары бойынша бас мердігер Sinopec Engineering компаниясы жобалауды аяқтады, материалдардың мемлекеттік сараптау өткізілуде. Инфрақұрылым нысандары бойынша - автожолдың салынуы аяқталды, темір жол және темір жол станциясы бойынша құрылыс-құрастыру жұмыстары басталды, электр тарату желісін салу және қосалқы трансформатор станциясын салуға басты құралдар және материалдар сатылып алынды.
Қытай мұнай-химия корпорациясы (SINOPEC, Қытай) мұнай мен газды барлау, өндіру, тасымалдау, жеткізу және өңдеу, сондай-ақ химия және мұнай-химия өнімдерін өндіру және өткізу саласында жұмыс істейтін тігінен интеграцияланған мұнай-химия корпорациясы.
Корпорация - 100% мемлекеттіккапиталыбаркәсіпорын. SINOPECEngineering- Қытайдағы интеграцияланған ірі энергохимия компаниясы. 2011 жылдан бері корпорация Форчун журналының рейтингі бойынша әлемдегі 500 ірі кәсіпорынның тізімінен бесінші орынды иеленген. Сонымен қатар Sinopec Group Қытайдағы мұнай және мұнай-химия өнімдерін шығаратын ірі өндіруші, ірі мұнай импортері болып табылады. Корпорация Қытайдағы көмірсутегін өндіретін екінші кәсіпорын.
Компания Қытай және Нью-Йорк, Лондон, Гонконг және Шанхай халықаралық сауда алаңдарында тізімделеді.Компанияға 80-нен астам еншілес және бағынышты ұйымдаркіреді.2011 жылы, компания сондай-ақ Fortune Global 500 рейтингінде5 орынды иеленді - Қытай ірі өндірушілер мен экспорттаушылар арасында бірінші орынға ие.2011 жылы, Синопек 4,6 млрд болатынмұнай және 8 млрд тонна м3 табиғи газөндірді. Petroleum Corporation қуаты жылына 211 млн тонна (әлемде үшінші ірі), және этилен өндірісінің көлемі - 7.3 млн.тоннаны (әлемде 6-шы)33,000 газ станциялары (әлемде үшінші ірі) және Синопек бөлшек сауда желісі бар.Қытай мұнай-химия Халықаралық Co.Ltd (Синопек International Ltd. Sinopec International Ltd) - орталықтандырылған сатып алу және сыртқы экономикалық қызметтін басқарумен айналысатын Қытай мұнай-химия корпорациясының (Sinopec, Қытай) еншілес компаниясы, 1983 жылы шілдеде1,42 млрд юань жарғылық капиталы тіркелген болатын.Синопек International құрамына 22 бөлімі, Қытай және 8 шет ел салаларында 18 еншілес және бағынысты ұйымдары кіреді: АҚШ, Жапония, Германия, БАӘ, Ресей, Қазақстан, Эквадор және Гонконг.[10]
2.2 Газды есепке алу жүйесі
Газ тұрмыстық және өнеркәсіптік мұқтаждықтар үшін энергияның қайнар көзі және Батыс және Шығыс Еуропа мен ТМД-ның, кіші Азия мен Таяу Шығыс елдері үшін энергияны өндіру көзі болып келеді. Аталған аймақтарды газбен қамтитын негізгі кен орындары Батыс Сібірдің солтүстігінде, Орталық Азия және Солтүстік теңізде орналасқанын ескерсек, онда газды мыңдаған километрге тасымалдау үшін газды кері айдау станциялары мен магистральды құбырлардың күрделі жүйелері құрылған және құрылысы жалғасуда. Газдың магистральды құбырлар арқылы жүру барысында оны газ таратушы ұйымдарға (ГТҰ), ЖЭС және өзге ұлкен өндірістік өнеркәсіптерге беру үшін іріктеп алады. Газды тарату және тасымалдау кезінде оның параметрлері ауытқиды: қысым, температура, құрамдық мөлшері, себебі мемлекеттік газ шаруашылық кешенге газ әр алуан кен орындарынан келседі.
Газды есепке алудың автоматтандырылған жүйесін енгізу арқылы пайдаланылатын табиғи газдың есепке алынуының дұрыстығын жоғарылатады, газбен қамтамасыз ету жүйесінің режимін тұрақты сақтайды. Біздер айтарлықтай үнемдей аламыз, өйткені, газдың шығыны тұтынушыға жіберілмейді; газдың температурасы мен қысымы есепке алынады; газды есепке алатын құралдар және энергияны сақтау жұмыстарын енгізудің нәтижелерін тез арада ескеру жасалады.
Газды ескерту жүйелері өндірістік кәсіпорындар, газды тұтынушылар, газ өндіруші, тасымалдаушы және газды өңдеуші фирмаларда, газ таратушы станцияларда, жер астындағы газ сақтауыштар мен өзге де нысандарда орнатылады.
Газды есепке алу жүйелерінің түрлері:
1. АССДГ (ГМЖАЖ) - газ тұтыну туралы ақпараттарды жинайтын автоматтандырылған жүйесі (Тапсырыс берушінің есепке алу құралдары мен тіркеуіштерінде орнатылады, есепке алу құралдары мен тіркеуіштердің метрологиясы мен жұмысына Тапсырыс беруші жауап береді). 2. АСТУГ (ГТЕАЖ) - газды техникалық есепке алатын автоматтандырылған жүйесі (Тапсырыс берушінің техникалық тапсырмасына сай, берілген метрологиялық сипаттамалары бар есепке алу аспаптары) - газдың ішкі аудиті жне орындарда газ тұтынуды бақылауға арналған.
3. АСКУГ (ГКЕАЖ) - газды коммерциялық есепке алатын автоматтандырылған жүйесі (газбен қамтамушы ұйымдардың талаптарына сай есепке алу құралдар орнатылады) - газды жеткізушілермен коммерциялық есептеулер жүргізуге арналған. [11]
Газды есепке алу жүйесінің міндеттері
Берілген тұжырымдаманың негізгі мақсаты келесі шарттарды қамтамасыз ететін газды есепке алу жүйесін құруды негіздеу:
- Газдың шығынын, бір не бірнеше газ құбырларындағы табиғи немесе техникалық газдың мөлшері және құрамын дәл және уақытылы өлшеу;
- табиғи газды есепке алу орындары мен газ таратушы станциялардан белгілі бір уақыт режимінде мәліметтерді автоматты жинау және сәйкестендіру;
- тапсырыс берушінің талаптарына сәйкес, алынған мәліметтерді өңдеу және статикалық талдау;
- технологиялық құрылғылардың жайын автоматты түрде қашықтан тексеру;
- газ тұтыну режимдерінің бұзылуы кезінде, құрылғылардың штатсыз жұмысы кезінде ескерту дабылы;
- апатты жағдайлар болу қауіпінде қорғау сигналдары мен блок құру;
- газ тұтыну режимдері мен көлемдері, оның көлемдік жану жылуы бойынша есептік құжаттарды және тапсырыс берушінің талаптарына сәйкес бөлек есептерді жасау;
- берілген уақыт аралығында керекті мәліметтерді сақтау;
- тапсырыс бойынша диспетчерлер және жоспарлы-экономикалық бөлімнің АРМ-не, табиғи газ тұтыну бойынша техника-экономикалық көрсеткіштерді автоматты есептеуге арналған ағымдық және архивтік базадан мәліметтерді жіберу.
Талданатын ақпараттар:
- бір не бірнеше газ құбырларында жұмысты және қалыпты жағдайда табиғи және техникалық газдың шығыны және мөлшері;
- табиғи газдың компоненттік құрамы;
- табиғи газ параметрлері: ылғал, тығыздық, жану жылуы, табиғи газдың сығылу коэффициенті;
- газдың орташа сағаттық және орташа тәуліктік температурасы;
- газдың орташа сағаттық және орташа тәуліктік қысымы, қысымның құлауы;
- жабдықтың техникалық жағдайы;
- инженерлік желілердің техникалық жағдайы;
- есепке алу құралдарына рұқсатсыз жіберілу.
Құрылатын есеп беру:
- белгілі уақыт аралығында газдың тұтынылуының көлемі кестелік және графикалық түрде;
- газдың техникалық және коммерциялық шығындары;
- газ тұтыну теңгерімі;
- оқиғалар журналы (штатсыз және апатты жағдайлар, желілер мен аспаптардың күйі).
Газды есепке алу құрылымын сипаттау
Газды есептеу жүйесі жұмысын көтеруге ықтималдығы бар көп деңгейлі және көп қызметті ақпараттық жүйе түрінде әзірленеді.
Деңгейлердің саны және жүйенің құрылу архитетурасы техникалық тапсырманы әзірлеу кезеңінде анықталады және энергонысандардың күрделілігі мен санына тәуелді болады. Қалыпты сұлбасына кіреді:
- Төменгі дәреже - бақылау құрылғысының деңгейі (датчиктер, санауыштар, шығын өлшеуіштер т.б.) басқару нысандарында (газды есепке алу орындары, газ таратушы станциялар) - біріншілік датчиктерінен көлемдік шығынды, табиғи газдың құбырларынан температура және қысымды мәліметті жинау қызметін, газдың компоненттік құрамы бойынша ақпаратты жинау мен тұтынылған газ мөлшері мен оның компонентті құрамын өлшеу бойынша тіркеуіш-корректорларға жүктелген бағдарламаның жұмысына сай есептер жүргізуді қамтамиды.
- Жоғарғы дәреже (диспетчердің басқару пульті) диспетчер-оператордың есептеуіш-корректормен, хромато-графиктік (коллориметрлік) талдау кешені және АСУГ серверімен байланысын қамтиды, жүйенің жұмысын ұйымдастырып, мәлімет массивтерін әртүрлі тапсырмаларда қолдану үшін әзірлейді.
Пайданылатын байланыс каналдары:
- сымды және сымсыз Ғаламтор;
- күштік электрлік желі (PLC-байланыс);
- радиожиілік 433 МГГц не 2,4 ГГц;
- телефон байланыс каналдары, сонымен бірге GSM data;
- өзге сымды байланыс каналдары.[12]
Табиғи газ шығынын есепке алу торабы
Табиғи газ шығынын есептеу торабы (ГЕТ) - бұл, көлемдік, массалық шығынды, сонымен қатар қысымды, температура мен табиғи газдың өзге физикалық қасиеттерін өлшеуіш құбырлар көмегімен өлшеуге арналған өлшеу аспаптарының кешені. Газды есепке алу торабына кіреді:
- шығынды түрлендірушілер (газ санауыштары), диапазон 0,2 ден 10000 дейін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Х. Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті
Физика және техникалық пәндер кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Физика және техникалық
пәндер кафедрасының
меңгерушісі
___________ Ж. Г. Джумамухамбетов
________________2018ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Мұнайгаз өндірісіндегі газ шығынын өлшеуге арналған сығу құрылғысының негізгі өлшемін есептеу, талдаудың метрологиялық қамсыздануы
5В073200 - Стандарттау метрология және сертификаттау мамандығы бойынша
Орындаған: Батырханова Диляра
Ғылыми жетекшісі: п.ғ.д., профессор Имашев Г. И.
Норма бақылау:
Атырау 2018
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 Газ өндірудегі метрологияның рөлі
1.1 Метрология саласының теориялық мәселелері
1.2 Газ кен орынның сипатталуы және газ жеткізу
2 Газ шығынын өлшеуге арналған сығу құрылғысының негізгі өлшемін есептеу, талдаудың метрологиялық қамсыздануы
2.1 SINOPEC Engineering (Group) Co., Ltd компаниясына сипаттама
2.2 Газды есепке алу жүйесі
2.3 Заттар шығындарын өлшеудің әдістері мен құралдары
2.3.1 Газды есепке алу құралының дәлдік классын таңдау
2.3.2 Газ шығынын өлшеу үшін есепке алу торабын дайындау
2.4 Сұйықтар мен газдардың мөлшерін және шығынын өлшеу. Жалпы мағлұматтар
2.5 Сұйық және газ, бу шығынын өлшеу үшін құралдары және әдістер
2.6 Газ және сұйықтың шығынын өлшеу
2.7 Сұйық пен газдың шығындарын анықтау
3 Экономикалық тиімділік және еңбек қауіпсіздігі
3.1 Метрологиялық қамтамасыз ету бойынша жұмыстардың экономикалық тиімділігі
3.2 Еңбек қауіпсіздігі
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Кіріспе
Дипломдық жұмыстың өзектілігі:Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері атты 2018 жылғы 10 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауының бірінші бағытында айтылғандай - Индустрияландыру жаңа технологияларды енгізудің көшбасшысына айналуы тиіс.Оның нәтижелері мұнай бағасы күрт төмендеген 2014-2015 жылдардағы дағдарыста негізгі тұрақтандырушы факторлардың бірі болды.Сол себепті жоғары еңбек өнімділігі бар қайта өңдеу секторына деген бағдарымыз өзгерген жоқ.
Сонымен бірге индустрияландыру 4.0 жаңа технологиялық қалыптың барлық мүмкіндіктерін пайдалана отырып, мейлінше инновациялық сипатқа ие болуға тиіс.
Кәсіпорындарды жаңғырту мен цифрландыруға бағытталған, тауардың экспортқа шығуын көздейтінжаңа құралдардыәзірлеп, сыннан өткізу қажет. - деген болатын.[2]
Бұл дипломдық жобамда кәсіпорындарымызды жаңғыруға бағытталған Атырау мұнай өңдеу зауытын жаңғырту мақсатында SINOPEC Engineering (Group) Co., Ltd компаниясы жұмысының мамандығымыздың бір бөлшегі метрология саласындағы құралдар жұмысымен танысатын боламыз.
Ғылым және өндіріс өлшеусіз болмайды. Дүние жүзінде қас қағым сәтте миллиондаған өлшеудік жұмыстар жүргізіледі. Шығарылатын тауар сапасы мен, көліктердің апатсыз немесе қауіпсіз қозғалысы , техникалық дәрежесінің қалыптастыруы, экологиялық, медициналық сараптама - оның ішіндегі барлығы метрологиялық пайымның қорытындысынан алынады.
Бір сөзбен метрологияның маңыздылығын айтып жеткізу мүмкін емес. Олардың ережелерімен және нормаларын заң ретінде бекітіледі. Бүткіл тіршілік әр саласына араласып, бүгінгі кезге дейін метрология ғылымы және техниканың дамуына әсерін тигізіп, адамдар мен шаруашылық қызмет субъектілерінің ара қатынастарын анықтай отырып, өлшем бірлігі және мемлекетаралық ынтымақтастық саласында мемлекеттік реттеу принципін қалыптастырады. Метрология мемлекеттің ерекше кеңістікті алатын көрсеткіші десек, асыра айтқандық емес.
Практикалық қызмет етуде өлшеусіз өтуге болатын бірде бір сала жоқ. Қай жерде болсын, қайда өлшеуші шаманың өлшеуші бірлігінің ара қатынастарында байланыс болу керек жерде түрлі талдауда, болжауларда, жоспарлауда, бақылауда, реттеуде шикізаттың әзір тауар сапасы және барлық өндіріс циклының технологиялық операциялар жайлы анық ақпарат керек.
Ондай ақпаратты түрлі физикалық шамалар, көрсеткіштер және де оларды көп рет өлшеп қана өлшеу жолымен алалады. Нақты, керекті дәлтікпен алынған өлшеуші мәлімет оң шешім қабылдауға мүмкіншілік бар . Дәл емес мәліметтауар сапасының төмен болуына, аппараттарға, ғылыми зерттеулердің жалған қорытылануына, пайдалы қазбалардың қорын теріс бағалауға әкелуі ықтимал.[2]
Өлшеуге бірыңғай тәсіл - амал өзара - түсінушілікті, мәліметті айырбастауға, өлшеу құралдарың және тәсілдерін стандарттауға, халықаралық тауарайналым жүйесінде тауарды сынау және өлшеу қорытындыларын кепілдік береді өзара мойындарына. Бәрі, құн сайын өлшейтін (техникалық құрал саймандарды қолдана білу арқасында тәжірибе жолдарымен өлшенетін шамалардың дұрыс мәнін қарастырады) алынған өлшеу қорытындысы бойынша метрологтар өз жұмыстарына сенеді. өлшеу қорытындысына тек сенім жоқ, қайтып қарастырып өлшеуге басқа зертханаларды немесе басқа да өз ісін білетін мамандарды шақыру мәжбүрге салады. Көбі көп проблемаларды тек түрлі орындарда, түрлі уақытта, түрлі өлшем аспаптары көмегімен көп санды істелген өлшеу қорытындыларын негізінде ыңғайлы жағын қарастыруғы болады. Ондай қорытыныларды тек оларды салғастыру шарттарымен пайдалануға болады. Өндірісті автоматтандыру дәлдікті жоғарылатуға, дәл және салғастыру өлшеу жүргізуге мәжбүрлейді. Проблема күрделенген сайын, метрология үлкен мәселеге ие болады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Газ тасымалдауда газ шығынын өлшеуге арналған сығу құрылғысының негізгі өлшемін есептеу және талдау.
Дипломдық жұмыстың зерттеу нысаны: Қазіргі заманғы метрологиялық бақылау мен өлшеулер тәсілдерін табуға арналған инновациялық техникалық жабдықтар.
Дипломдық жұмыстың зерттеу пәні: Мұнай өндіру және тасымалдау саласында метрологиялық тәсілдерін дамыту.
Дипломдық жұмыстың болжамы: Егерде мұнай және мұнай өнімдерін тасымалдауға қазіргі таңдағы заманауи технологиялық тәсілдерді және оны дұрыс есептеуде инновациялық құрылдарды қолданса, сондағана шығынды азайту және үнемдеу мәселесі шешіледі.
Дипломдық жұмыстың міндеттері:
Метрология саласындағы теориялық проблемаларын талқылау;
Ғылыми талдамаларда және іргелі зерттеулерде өлшем дұрыстығын қамтамтитын тәсілдерді зерттеп үйрену;
Жай-күйін талдау, өлшеу, өндірісті метрологиялық қамтамасыз ету;
Өлшеу құрал саймандарын калибрлеу мен метрологиялық бақылау өткізу;
Технологиялық және де конструкторлық стандарттарға метрологиялық сараптама жүргізу;
Керекті нормативті құжаттарға анализ жасау;
Метрологиялық өлшеулер және есептеулерде тәжірибелік әдістерді талдау.
Дипломдық жұмыстың тәжірибелік маңыздылығы:
Энергетикалық, материалдық сонымен бірге басқа да ресурстарды үнемдеу ету үлкен маңызға ие, себебі шынайы сандық есеп мұнай мен мұнай өнімдерін үнемдеудің негізі болып қарастырылады.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Кіріспеден, төрт тараудан: 1.Газ өндірудегі метрологияның рөлі, 2. Газ шығынын өлшеуге арналған сығу құрылғысының негізгі өлшемін есептеу, талдаудың метрологиялық қамсыздануы, 3. Экономикалық тиімділік және еңбек қауіпсіздігі, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Газ өндірудегі метрологияның рөлі
1.1 Метрологиялық қамтамасыз етудің қарастыратын мәселелері
Қызмет етудің бар түрі өлшеусіз емес. Фирманың көп саласында 30%-дың астамы шығын көлемдеріне байланысты - жылдық капитал кірістерін керек етеді. Фирмаға керекті материалдардағы энергетика және әр түрлі шекізаттарды үнемдеу мәселелерін жасауда метрология жағдайында қамтудың аса үлкен мәніне ие бола алады, себебі сандық есептеу құжаттарындағы зерттелген құндылықтарын сонымен қатар электрлік немесе сондағы отын энергиясы, мұнай мен мұнай өнімдері, газ, су қорларын үнемдеу немесе жоғалтуды азайту мәселесі бойынша негізгісі болып есептелінеді.
Метрология мамандығындағы жұмысшылардың қызмет етпеуі, сондағы қызметкерлері өлшенген бірліктерін қамсыздандыру үшін де жағдайлар мен талаптардың бұзылуы - ол яғни, технологиямыздардың зерттелген бағыттарын жасалуы кезінде, тауардың сапасын тәжірибеден жүргізген мезгілде, сол өлшеулерін адамзат денсаулықтарын емдеу мен жіктелуі жағдайында аса көп шығындалады.
Өнімдерді өндірген уақытта, өнімдердің дайын сапасын бақылау ол тек өлшенілмеуін немесе осыған қарасты жүйелі түрде үзбестен бақылану көмегімен технологиядағы процесттерін сапалық түрде көрсеткіштеріне тәжірибелерінің жұмыстануы мен өлшену жағдайларына қарасулары қажет болады. Жаңадан шыққан өнімдерді ойластырар кезінде немесе әр бір технологиядағы процестерді шығарар уақытта жасалған және аттестатталынған өлшеулері мен сынақтарын құрылғылардан және де әдіснамаларын көре отырып, өндірістердегі метрология саласындағы сұрақтарды қарастырады.
Өлшенген уақытта қолданылатын әдіснамалары метрология жағдайында аттестталған болуы қажет немес олар, тіркеудегі базаларынан өтеді. Аттестатталынған әдістемелер талаптарын қатаң түрде қарастыра отыра бейне бақылаушы, яғни оған алған өлшеуқорытындысы, қателігі берілген шегінен шықпағаныне сенімді болу қажет.
Қызмет берудің барлық бөліміндегі нысандарында метрология заңнамысының жағдайына байланысты, тәжірибе жүзінде жасай алатын және теоретика метрологиясын жасаудың негізін білетін мамандар керек (өлшеу жағдайын жауапкершілікті алатын бас метрологтар, өлшеуді бақылайтын операторлар).
Метрологияның саласында мамандар дайындау төрт тіректі модульге негізделеді: инженерлі дайындық, экономды басқару дайындық, ақпаратты технология саласында дайындық, сапаны қамтамасыз етудегі дайындық. Іздену кезінде дәл өлшеуші ақпараттар алу, жаңарту, өңдеу мен беру әдістерін қамтамасыздандырылады. Өндірісті метрологиялық қамту кезінде және де метрология мамандығындағы мәселелерді зертеп, халықаралық құқықты немесе ұйымдар талабына сайкес келетін метрологиядағы жұмыстарды өткізу және ұйымдағы талаптарға сай қарастырылады.[3]
Жалпы өндірісті метрологиялық қамту келесі сатыларды қарастырады, олар төмендегідей болып келуі мүмкін:
- Өлшеудің жағдайларын талдап, қарастыру;
- Өлшем шамаларының рациональды жіктеуіштерін орнату немесе сондай нақтыларға сәйкес келген тұлғалар, не болмаса, осыларға қарасты эталондық өлшеулік құрал-жабдықтарын калибрлеу әдістері;
- Зерттеп, бақылау тәртіптерін жүргізу мен өлшеу құрылғыларын калибрлеу;
- Қойылған дәл нормаларымен қамтамасыз ету үшін өлшеуді қарастырып әдістемесін өткізу;
- Технологиялық немесе конструкторлық құжаттамаларға метрологиялық талдау қүру;
- Қажетті нормативті құжаттарды енгізу;
- Техникалық біліктілік талаптарына аккредиттеу өткізу;
- Метрологиялық зерттеуді жүргізу.
Метрологиялық қамтуды әзірлеу уақытында процестердің бір бірімен байланыстығын үйлесімділікті пайданалу қажет.
Сонымен метрологиялық қызметтердің құрамы мен жұмысын, өндірісті метрологиялық қамтамасыз етудың техникалық базаларын, өлшеу мен нақтылығын қамту әдістерін, метрологиялық дайындау мен тексеру жұмыстарын жүргізу, олардың қорытындыларын қайта жаңғырту. Сонымен бірге, метрологиялық қамту жағдайын талдау, өлшеу мен бақылау құрылғыларын метрологиялық жарамды күйде пайдалану, өлшеу, сыңға салу және бақылау процесстерін жоспарлау және орындау, нәтижелерді өңдей алуы керек.
Өлшеуді, өлшеу құрлығыларына метрологиялық тексеріс жүргізу, аттестаттау, сондай сұрақтар бойынша жұмыстарды ұйымдастырудың дәлірек жағдайларында қетелік болмайтындай есептеп үйрену.[4]
Өлшем саласында бірлігін қамту үшін жұмыстарды ойдағыдай жасап(калибрлеу, өндіріс, салыстырып тексеру, сынақтар, жөндеу, өлшеуді орындау әдістемелерін метрологиялық аттестаттау, метрологиялық бақылау және тағы басқылары) мемлекеттік басқарушы органдары, жеке және заңды тұлғалардың метрологиялық қызмет ететін мамандардан түрады.
Өз құзіретінде метрологиялық қызметтер:
- Қазақстан Республикасының Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы заңын;
- Қазақстан Республикасының заңдар аясында және нормативтік құжаттарын, соған қатысты өлшем бірлігін қамту бойынша;
- Стандарттау, метрология және сертификаттау бойынша уәкілетті мемлекеттік орган талаптарына сәйкес;
- осыған байланысты жасалған метрологиядағы қызмет жасау ережелері;
- мемелекетегі лауазым органы және заңды түрде жұмыс жасайтын қызметкерлер және тіркелген бұйрықтарын басшылыққа алады.
Метрологиядағы мамандар, солардың бағынушылығы мен өзіндік түрлеріне бағынбайтын, ереже бойынша, бөлімшелер түрінде пайда болады. Басты міндеттері мамандар және құқықтарды білу үшін метрологиялық қызметтер мемлекеттік басшылар органы, қызметтердің құрылымын, міндеттерін, жұмыстарын және құқықтарын анықтап метрологиялық қызмет туралы құқұтарын әзірлейді.[5]
Метрологиялық қызметтер жұмысының мемлекеттік метрологиялық қарастыруы ҚР СТ 2.2 және ҚР ЕР 50.2.24 белгілі бір тәртіптеріне байланысты уәкілетті мемлекеттік органның қарастыруы бойынша жергілікті бөлімшелер қарасты іске асырылады.
Метрологиялық қызметтердің басты міндеттеріне:
- өлшеудің бір тұтастығын немесе талап етілетін нақтылығын қамтамасыздандыру;
- ғылыми қарастырудың, мекеменің тиімділігінің, тауарлардың, жұмыс пен қызмет көрсетудің техникалық дәрежесін және сапасын жоғарылатуға бағытталған өлшеу құралын және қазіргі заманғы тәсілдерді практикаға ендіру;
- әрекеттің басты бағыттарын анықтауды, және зерттеулерді, әзірлеуді, өндірісті, сынақтарды, тауардықолдануды және басқа әрекет салаларын метрологилық қамтамасыз ету бойынша жұмыстарды орындау;
- қолданыстағы заң бойынша метрологиялық талаптарды белгілеп сақтау және өз мезгілінде кіргізу;
- ҚР СТ 2.15 талаптарына сай метрологиялық бақылау іске асырылады;
- метрологиялық қамтудың мақсатына жеткізу негізгі бағыт бағдарлары мен осы саладағы техникалық және ғылыми жеңістерді барынша тиімді пайдалану жолдарын зерттеу;
- метрологиялық қамтудың ғылым мен әдістемеде, экономикада, құқықтық және ұйыжымдық негіздерін халықтық шаруашылықты басқарудың бүкіл сол жүйеде дайындап шығу;
- физикалық шамаларын қарастыру және аса биік нәтижесінде құру тарапында жаңа физикалық тиімділікті қолдану және жанама ғылыми-зерттеулерді жан-жағын қарастыру;
- елімізде өлшеу бірлігін қамту, метрологиялық қамтамасыздандырудың басты міндеттеры, қүқүқтары, мақсаттары және нормаларын стандарттау, ГСН-ді дамыту;
- физикалық өлшеу бірлігін қолдануға жіберілуі ықтималдылықа жатпайтынын құрастыру;
- физикалық өлшеу бірлігінің мемлекеттер эталонының жүйелерді іске асыру, тіркеу мен сақтандыру;
- физикалық өлшеу бірлігінің мемлекеттік эталонан өлшемдің барлық түріне бір ретті жіберілуін құрастыру;
- метрологиялық қамтудың салааралық бағдарламасын жасу және олардың іске асырылуы бойынша жұмыстарды ұйымдастыру;
- аса жоғары дәлдіктегі өлшемнің үлгілі заттары мен жұмысшы эталонын құру және жүзеге асыру, комплексті тексеру құралдары мен зертханаларды жасап шығаруды жоспарлау және координациялау;
- өлшеу заттарының метрологиялық сипаттамасына бірлік ережелерін құру;
- жоспарлануы және жүргізілуі;
- құралдарының мемлекеттік тексерілуі;
- зат пен материалдың қасиеттеріндегі және сондағы құрал жабдықтарының стандарттық үлгісінде жалпы ережелерін қарастырады;
- өлшеу құралының өндірісі, жағдайы, пайдалануға және жөндеуіне және метрологиялық ережелері талаптар мен нормалардың сақталуына, сонымен қатар ведомствалық метрологиялық қызметтің жұмысына мемлекеттік бақылау жасау;
- метрология саласында кадрларды әзірлеу және біліктілігінкөтеруді жүзеге асыру және дайындау;
- метрология саласында халықаралық әріптестік бойынша жұмыс жасау жағандық сауда, экономикалық және ғылым мен техникалық әріптестік үшін керекті өлшемнің бір түтастығы мен қойылған талаптарына нақтылығын қамтамасыздандыру;
- метрологиялық қамту жұмыстарын ел қорғанысының мұқтаждығымен байланыстыру;
- метрологиялық қамтаму саласында ғылыми-техникалық мәліметтерді ұйымдастыру және жүзеге асыру мен сериялық өндіруге арналған өлшеу құрал саймандарын тұрақты экспонирлеу.
Метрологиялық саласында басты тапсырмаладры дұрыстап қарастыру салалық биіктілікке министрлік жүзеге асырады:
Осы проблема арасында екі топты бөлуге болады; өлшеу бірлігін қамтамту шаралары және метрологиялық қамтамту бойынша келесі төмендегілер жататын қосымша, арнайы мәселелері:
- өлшеу, сынау мен бақылау кезіндегі бағалауға кіретін материалдар, бұйымдар және процестер параметрлерінің номенклатураларын таңдау;
- өлшеу, сынау мен бақылау қорытындыларының дәл көрсеткіштерінің сандық мәні мен номенклатурасын, проблеманың оптималды шешімін қамтып олардың көрсету формасын таңдау;
- жоғарыдағы екі проблеманың шешімінің дұрыстығына көз жеткізу мақсатындағы консултивті және технологиялық құжаттарды метрологиялық сараптау;
- өлшеу, сынау мен бақылау процесін жоспарлау, өлшеу, сынау мен бақылау әдістерін жасап шығару;
- өлшеу, сынау мен бақылау процесін техникалық құрылғыларға сәйкестендіріп қамту;
- техникалық құралдарды метрологиялық жақсы жағдайда ұстау;
- өлшеу мен сынау, және бақылау процестерін орындау қорытындыларын өңдеу;
Өлшеу бірліктерін қамту проблемаларынан өзге жағдайды метрологиялық қызмет органында мамандар, өндірістік бөлімшелердің, коллективтердің әртүрлі категориялары шешеді: олар мына төмендегілерді қамтамасыз етеді;
- өлшенетін шаманың рационалды номенклатурасын, конструктордың параметрлерін, жаңа материалдар, өнімдер мен процесстер олардың қасиетін моделдеу мен үйрену негізінде жасап шығаруды таңдау;
- өлшеу, сынау мен бақылау процесін техникалық құралмен, осы құралды жасап шығарушы болып табылатын министрліктің орталықтанған тәртібі мен қамту;
- техникалық құралды толық түрінде ұстайтын - өлшеу, сынау мен бақылау құрылғыларын жөндеуші ұйым мен кәсіпорындар.[6]
Метрологиялық қызметтердің құқықтары
- ведомстволық кәсіпорынның метрологиялық қызметіне және құрылымдық ішкі бөлімшелерінеге (заңды тұлғалар үшін) метрологиялық ережелер мен нормаларды бұзуды жоюға бағытталған міндетті нұсқаулар беруге;
- метрологиялық қызмет ету саласында қолданыстағы заңдылыққа, метрологиялық ереже мен нормаларға қарсы нормативтік құжаттарды, бұйрықтарды, жарлықтар мен нұсқауларды жою туралы ұсыныстар ендіруге;
- метрологиялық ғылыми орталықпен, мемлекеттік басқарма органымен, жеке және заңды тұлғалармен ұсынылған нормативтік құжаттарға метрологиялық сараптама өткізуге;
- жобалық, конструкторлық, технологиялық құжаттарға метрологиялық сарау жүргізу, талдаулық, сынақ және өлшемдік зертханаларда өлшеу жағдайын бағалау уақытында тәуелсіз сарапшыларды шақыру туралы ұсыныстарды ендіруге;
- техникалық талапқа жауап бермейтін өлшеу құрылғыларын, типін бекіту мақсатында сынамадан өткізілмеген өлшеу құралдарын, қолданылатын құжаттар талабына сай келмейтін шарттарда және тағайындау бойынша қолданылмаған, метрологиялық аттестаттаудың уақыты біткен салыстырып тексеруді айналыстан алуға;
- метрология сұрақтары бойынша нормативті құжаттардың жобалары бойынша қорытынды әзірлеуге;
- метрологиялық бақылауды жүзеге асыру тәртібінде тексеружүргізуге қажетті материалдарды метрологилық бақылауға тартылыған құрылымдық ішкі бөлімшелерден алуға қақылы.
Мемлекеттік басқарма органдарының метрологиялық қызметі сонымен қатарқ бұзуларды жойғанға дейін сапа бойынша белгіленген талапқа сай келмейтін тауарларды шығаруға (сондай-ақ жөндеуден де) немесе жүзеге асыруға әкелген метрологиялық ережелердің бұзылуы жағдайында өнімді өндірісте тоқтату туралы басшылықты ұсынуды енгізуге құқығы бар.
Сонымен метрологиялық қамтудің бұл проблемалар тобын шешуде өлшеу құралдарының шығарылуы және тұтынушыларға қатысты ведомствалық орган мен техникалық қызметтер қатысуы тиіс.
Өлшем қорытындысының дәл көрсеткішінің сандық мәні мен жіктеуішін таңдауға кеңінен тоқталамыз. Бұған байланысты оның техника-экономикалық суреттемеге сай өлшемпроблемаларының дәл класы үшін таңдалатын тауардың оптималды нақтылығы туралы түсінікті қарастырады.
Мысалға, қорытындысытауар сапасын бақылау кезінде қолданылатын өлшеу дәлдіктерінің нормасын таңдау, бақылаудың ақаулы болуы ықтималды жіберілуі ықтимал мәндермен сипатталады. Өлшем дәлдігі неғұрлым жоғары болса, бақылаудың ақаулы болу мүмкіндігі де төмен және ақаулыөнімдерді эксплуатациялайтын жылдық кері бақылауға қатысты экономикалық жоғалтуларда азаяды. Бірақ өлшеу дәлдігін жоғарылату материалдық шығынды талап етеді. Осы жағдайда өлшеу дәлдігінің оптималды бақылауды жүргізуге кеткен қаржы көлемі және мүмкін болатынақаудан экономикалық жоғалтуы минимал болады.
Осыған сәйкес, метрологиялық қамтамасыз ету бойынша кез келген ғылыми, техникалық және әлеуметтік проблемалар оның деңгейін, тиімділігі мен сол проблемаларды шешу сапасына әсер ететін жалпы критерийлерін көрсететін белгілі техника-экономикалық көрсеткіштер базасында құрылуы тиіс.
Метрологиялық қамтамтудың соңғы мақсаты, осыған дейінгі айтылғандарды қорыта келгенде - шикізат, материал, тауар және процестерді өлшеу, сынау мен бақылау қорытындылар бойынша дұрыс емес шешімдердің қабылдану мүмкіншілігін рационалды минимумға алып келу екені көрінеді.
Бұл мақсатқа жету үшін метрологиялық қамтудың бар мәселесін комплексті шешу керек.[7]
1.2 Газ кен орынның сипатталуы және газ жеткізу
Сипаттаманың объектісі - газ тасымалдау жүйесі (ГТЖ) бойымен газ тасымалдау үрдісі (технологиялық үрдіс). Газ жеткізудің ең кең тараған әдісі - құбыр арқылы тасымалдау.
ГТЖ қарапайым түрде желілік бөлімнен (өткізуші құбырлардан) және газ сорғылы станциялардан тұрады. Желілік бөліміне магистральды газ құбырлары және бұру газ құбырлары, сонымен қатар өзге технологиялық объектілер жатады. Газкомпрессорлы станциялар (ГКС), қарапайым түрде сорғылар деп аталып кеткен, күрделі технологиялық объектілер болып саналады. Газ тасымалдау жүйесінде желілік бөлімнің ең көп тараған технологиялық объектісіне: кран алаңдары (КА), газ таратушы станциялар (ГТС), катоды қорғау станциялары (КҚС) жатады. (1 сурет). Кран алаңдары газ ағындарын газ құбырлары арасында кері таратуға, апатты жағдай мен жөндеу жұмысында газ құбырының кейбір бөлшектерін оқшаулауға қолданады. КҚС магистральды газ құбырларын тоттанудан қорғау үшін жасалады. ГТС-да газ ағырғы тұтынушы үшін әзірленеді: қысымды азайту және реттеу, одорирлеу мен тағы басқа.
Газ өндірісіндегі автоматты басқару жүйелері дамуының басты міндетінің бірі - оперативтік диспетчерлік басқарудың автоматтандырылған жүйесін құру мен дамыту міндеті болып табылады. Яки, газ тасымалдаушы жүйені басқару үшін диспечерлік орындар мен сатылы құрылымы бар автоматтандырылған жүйелер құрастырылады. Газ тасымалдаушы өнеркәсіптің орталық диспетчерлік пункті (ГТӨ ОДП) - Диспетчерлік пункт ЛПУ - қашықтықтағы сорапты станцияның ДП (бар болған жағдайда) - сорапты цехтың диспетчерлік пункті.
Төменде ГТЖ үзіндісінің үлгісі
1
1 - сурет. Газ тасымалдаушы жүйе үзіндісінің үлгісі
бұндағы МГ1, МГ2 -- магистралььды газ құбырлары;
ГРС -- газ реттеу станциялары;
КП -- крандық аумақ;
СКЗ -- котодты қорғау станциясы;
КС -- компрессорлық станция.
Газды құбырларға жібермес бұрын оны дайындап алу қажет. Өйткені, табиғи газбен бірге ұңғымадан әртүрлі қоспалар шығады, олар құрылғыларды істен шығаруы ықтимал. Газды олардан бірнеше мәрте тазартады: ұңғымадан шыққан кезде, жердегі айырғыштарда, одан кейін тасымалдау мен сорапты станцияларда. Ары қарай, суытқыш құрадардың көмегімен не дроссельдеу (құбырдың тар жерлеріндегі қысымды төмендету) арқылы газ құрғатылады.
Қазіргі уақытта тиімділік жағынан газ құбырының максималды диаметрі 142 см. Дүние жүзіндегі ең үлкені ресейлік газ тасымалдаушы жүйе болып саналады. Оның аумағында газ құбырлары 161 700 км созылған. Украиналық магистральды газ құбырының ұзындығы, газ өткізу, бұру құбырларын қосқанда 5094,408 км.[8]
Газ жеткізу
Газ тұтынушыларға тасымалдау қауіпсіздігіне қойылатын барлық талаптарға жауап бере отырып ең ыңғайлы және экономикалық жағынан ұтымды жолмен жеткізілуі керек.
Газ магистралды құбырлар өте жоғары қысыммен тасымалданады, ол үшін әртүрлі механизмдер пайдаланылады:
- желдеткіштер - бұл қысымды 1,1 Па дейінгі аралықта қамтитын құрал болып табылады, бұлар сондай-ақ ауаны салқындату және желдету үшін де пайдаланылады;
- нагнетательдер- бұл 1,1- 1,8 Па аралықта қысымды қамтитын құрал, олар сонымен бірге ауаны салқындату және желдетуге арналған, олар магистралды газқұбырның компрессорлық станциясының басты элементі;
- компрессор - қысым арқылы газдың бағытталған қозғалысын қамтамтуга арналған құрылғы, олар салқындатушы, пневмоқұрылғыларда кеңінен пайдаланылады. Компрессор қысымды 1,8 1000 Па аралықта қамти алады.
Егер газ құбыры газды шыққан жерінен бастап қалалардың газды реттеу станцияларының (ГРС), елді мекендер мен өндірістік кәсіпорындардың қолдану тармағына дейін тасымалданса ол газ құбырын магистралььді деуге толық негіз бар.
Магистральді газ құбырлары мұнай құбырлары сияқты негізгі элементтерден тұрады: құбырлар, аудару станциялары және телефон байланысы.
Алайда газ құбырлары аудару процесінде пайда болатын қысыммен газдың көп мөлшердегі меншікті көлемін өзгертуге болатындығымен спецификалы түрде өзгешеленеді. Ол ерекшелікке бірінші ретте өзге құбырларға қарағандағы газ құбырларының үлкейтілген диаметрлерін жатқызуға болады.
Ал өзге айырмашылығы болып, газ құбыры станцияларының екі аралығының соңындағы диаметрі бірдей болатын құбырлардағы бір қысымды қалыпты ұстап тұру қасиеті болып табылады. Мысалға, егер мұнай құбырында бастапқы қысым 5 МПа болса, екі аралықтың соңына қарай 0-ге дейін түсіп кетеді, ал газ құбырында 2 МПа қысым көлемінде, яғни аударудың ұтымды параметріне сай келетін көлемде ұстап тұрады.
Енді бір өзгешелегін айтсақ,ол газдың жарылыс қауіпін болдырмау үшін құбырдағы гидратты бөгеулерді жою жұмыстары болып табылады. Енді магистралььді газ құбырларының негізгі өзгешелегіне тоқталсақ, ол аударудың үзіліссіз жүруіне деген жоғары талаптар. Өйткені аудару процессі біраз уақытқа тоқтатылса, тұтынушыларға тасымалдау жұмысы бұзылады және газ шығып жатқан жерден оны өндіру тоқтауға мәжбүр болады.
Газдың құбырларына газды бермес бұрын оны барлық керексіз қоспалардан тазартылады, өйткені олар тасымалдау процесіне кері әсер жасауы ықтимал, екіншіден бұның улы болуына байланысты қауіпті де болуы ғажап емес.
Магистралььді газ құбырының құрылымы төменде көрсетілетін басты кешендерден тұрады: газ жинаушы және газ таратушы құбырлардан тұратын негізгі құрылыстар, компрессорлы цехтар, газды тазалау және кептіру құрылғылары, сызықты құрылыстар, табиғи және жасанды өткелдер, катодты қорғау бекеттері, тренажер құрылғылары, тарату мен басқару пункті (ТБП), газды тарату станциялары (ГТС), қысымды реттеу құралдары, компрессорлы бекеттері бар жерасты қоймалары және тағы сол сияқты.
Газ газ өндірісінен газ жинаушы құбырлар жүйесі арқылы негізгі құрылымдарға барып тазаланып, кептіріліп, магистралььді газ құбырына жөнелтіледі. Газ құбырындағы жеке учаскелерді өшіру үшін бөгет құрылғылары мен желдету шамдарын орнатады. Өшіру крандарын әр 20 - 25 км сайын, және де су бөгеттерінің жағаларында (екі не одан көп құбырлар қиылысқанда) және компрессорлы бекеттерде орнатады. Үрлейтін шамдар жөндеу кезінде өшірілетін учаскелердің құбырларын босату үшін крандардың жанында орнатылады. Газ құбыры жолының бойымен трубаларды тот басудан қорғайтын қондырғыларды (катодты және протекторлы), сондай-ақ әр 20 30 км сайын сызықты жөндеу үйлерін салады және олар бір-бірімен телефон арқылы байланысқан компрессорлы жөндеу бекеттерімен байланысады. Магистралььді газ құбырының бөлігі болып табылатын компрессорлы бекеттер, газ құбырларының газ өткізу ықтималдығын жоғарылатуға және газды тасымалдауды әзірлеуге арналады.
Магистралььді газ құбырында орналасу және жасайтын жұмысына байланысты компрессорлы бекеттерді негізгі және аралық деп бөлінеді. Негізгі компрессорлы станцияларды (БКС) газ өндіру орнының қасында орнатылған газ құбырларының бастапқы пункттерінде қойылады.
Бұнда газ тасымалдануға даярланып, есептік қысымға дейін ұласады.
Аралық компрессор станциялары (АКС) газ құбырында бір-бірінен 100 200 км аралықта орналастырылады. Тура аралығы есептеледі. АКС пен БКС технолгиялық схемалары бір, өзгешелігі тек газды алыс тасымалдауға даярлайтын қондырғыларында.
Мұнай жинағыш коллекторлар әдетте толығымен мұнаймен толтырылмайды, яғни бір бөлігін мұнай қозғалысынан нмесе сепараторлардағы мұнайдың артылуынан коллекторлардың мардымсыз жұмыс істеуіне байланысты шыққан газ да қамтылады.
Ұңғыманың аузы мен ГӨҚ арасындағы қысымның түсуі нәтижесінде мұнай және оның қоспалары тастанды линиялармен ГӨҚ-ға тасымалданады.
Тастанды линияларды жер астына жібереді, олардың диаметрі ұңғыманың дебитына байланысты 7,515 см дейін болады. Тастанды линиялардың ұзындығы техникалық есептеу қорытындысында белгіленеді, жалпы 34 км-ге жетуі ықтимал.
Газ шаруашылық кешенінің тасымалдау-тарату желілерінің сипаттамасы
2 - сурет. Газ шаруашылық кешенінің қарапайым құрылымы
Газды импорттаушы елдер үшін газды тасымалдау және тарату құрылымын шартты түрде келесідей екі түрінде көрсетіледі:
1 Деңгей - газ тасымалдаушы ұйымдар (Трансгаз)
2 Деңгей - газ таратушы ұйымдар (ГТҰ) және магистральды газ құбырларынан үлкен газ тұтынушылары.
1 Деңгей:
- магистральды газ құбырын елге кіру мен шығу орындарында шектік есептеу тораптарымен (ШЕТ), егер магистральды газ құбыры транзитті болған жағдайда;
- ГТҰ бағытталған құбырларға және елдің ішінде ірі тұтынушыларға газ таратушы станцияларымен (ГТС) шектеледі.
ГТС газды редукциялайды, яғни оның физикалық параметрлерін - қысым мен тығыздығын өзгертеді.
Магистральды газ құбырлары 55 және 75 бар. атмосфералық қысымға жобаланады. Газдың көлемін өлшеу мен есепке алу 1 деңгейде, барлық шығатын ГТС-да кіру және шығысында шектік есептеу тораптарында жүргізіледі.
2 деңгей:
- магистральды газ құбырларының кірісіндегі ГТС;
- шет жақтағы соңғы тұтынушыларды қарастырады.
Бұған дейін аталғандай, газды тікелей магистральды газ құбырларынан алатын ірі тұтынушылар да 2 дәрежеге жатады. Ондай тұтынушыларға ірі ТЭЦ, тау-байыту комбинаттары (ТБК) және металлургиялық комбинаттар, 2 дәрежеде сәйкесінше, газдың көлемін өлшеу мен есепке алу, кірісінде (ГТС не ГТС-тен шығатын құбырларда) және шеткі аумақтардағы соңғы тұтынушыларда жүргізіледі.
ГТҰ құрамында күрделі құрылған бірнеше дәрежелі тарату және жіберу жүйесі болғандықтан, ол желілерде бірегей бірнеше дәрежелі есепке алу жүйесін құру проблемалары жеке бөлімде көрсетілген. [9]
2 Газ шығынын өлшеуге арналған сығу құрылғысының негізгі өлшемін есептеу, талдаудың метрологиялық қамсыздануы
2.1 SINOPEC Engineering (Group) Co., Ltd компаниясына сипаттама
Мұнай-химия өнімдері өндірісін қамту
Реттелетін саланы не болмаса қызмет саласын жетілдірудің басты параметрлері:
Қазіргі кезде елімізде мұнай-газ және мұнай-химия секторларын жетілдіру бойынша сатылас ықпалдасудың икемді және дамытылатын жүйесінің қалыптасуы іске асырылуда - геологиялық барлау, көмірсутек шикізат кен орнын іздеу, шикі мұнай және табиғи газды өндіруден көмірсутек шикізатын алғашқы және терең өңдеудің бәсекеге жарамды өндірісіне дейін - мұнай өнімдері мен қосылған құны жоғары мұнай-химия өнімі.
Дүние жүзілік дәрежедегі мұнай-химия өндірісін құрудың инвестициялық жобалары дайындалды және жүзеге асырылуда, олар халықаралық дәрежеге сай келетін көмірсутек шикізатын (мұнайгаз) өңдеудің икемді, ықпалдастырылған және толық технологиялық схемасын қамтиды және бір мезгілде бірнеше басты міндеттерді шешуге мүмкіндік береді:
1) үлкен көлемде және неғұрлым жоғары сапалы мұнай өнімдерін шығару;
2) жоғары қосылған құны бар және халықаралық рынокта сұранысқа ие тауар болып табылатын базалық мұнай-химия бұйымдарын алу;
3) кейіннен бөлу үшін мұнай-химия шикізатын шығару және жоғары қосылған құны бар кеңейтілген спектр мен мұнай-химия өнімдерін шығару (құрылыс, қаптау және орау материалдары, өндірістік және тұрмыстық тауарлар және т.б.);
4) көмірсутек шикізатын кешенді тереңдетіп өңдеуді қамту;
5) қоршаған ортаға зиянды әсерді төмендету;
6) мұнай-химия шикізатынан маңызды тұтыну тауарларын өндіру бойынша шағын және орта бизнесті өркендетуге жағдай туғызу.
Мұнай-химия өндірістері құрылысының халықаралық практикасын қолдана отырып және мұнай-химия өндірісіне көп инвестиция салу үшін тартымдылықты қамту үшін мемлекеттік қолдау шарасының бірі жобаларды жүзеге асыру үшін тиімді экономикалық және әкімшілік шарттар құру болып табылады. Бұған байланысты Мемлекет басшысының 2007 жылғы 19 желтоқсандағы № 495 Жарлығымен Атырау облысында Ұлттық индустриялық мұнай-химия технопаркі арнайы экономикалық аймағы (бұдан әрі - АЭА) құрылды. Мұнай-химия тауарларын өндіруге шикізат қоры - мұнай-химия тауарын өндіру бойынша АЭА аумағында басты жүзеге асырылатын жоба - Интеграцияланған газ-химия кешенінің құрылысы.
Интеграцияланған газ-химия кешенін салу инвестициялық жобасы басты мұнай-химия тауарлары - этилен, полиэтилен және полипропилен шығаруға бағытталады.
Жобаның І деңгейі қуаты жылына 500 000 тонна полипропилен өндіруді қамтиды, І сатының құны - шамамен 300,0 млрд. теңге; ІІ саты - жылына 800 000 тонна полиэтилен өндіру, ІІ сатының құны - 645,0 млрд. теңге.
Жобаның І деңгейінің бас мердігері - Sinopec Engineering қытай компаниясы. 2010 жылғы 19 наурызда қолданысқа берілген жобаның І дәрежесі құрылысының келісімшартына қол қойылған болатын.
2010 жылғы наурызда СВI Lummus компаниясымен пропанды дегидрирлеу мен полипропиленді шығару технологиясына арналған лицензиялық келісімдерге қол қойылды.
Полипропилен өткізуге кепілдік беру мақсатында Sinopec Engineering компаниясы әзірленген тауарларды кепілді өткізу шартына (off-take agreement) қол қойды.
I кезеңнің басты нысандары, оның ішінде өндірістік қондырғыларды салу Қытайдың Экспорт-Импорт Банкінің кредиттік желісі қаржысының есебінен іске асырылуда.
Басты өндіріс қондырғылары бойынша бас мердігер Sinopec Engineering компаниясы жобалауды аяқтады, материалдардың мемлекеттік сараптау өткізілуде. Инфрақұрылым нысандары бойынша - автожолдың салынуы аяқталды, темір жол және темір жол станциясы бойынша құрылыс-құрастыру жұмыстары басталды, электр тарату желісін салу және қосалқы трансформатор станциясын салуға басты құралдар және материалдар сатылып алынды.
Қытай мұнай-химия корпорациясы (SINOPEC, Қытай) мұнай мен газды барлау, өндіру, тасымалдау, жеткізу және өңдеу, сондай-ақ химия және мұнай-химия өнімдерін өндіру және өткізу саласында жұмыс істейтін тігінен интеграцияланған мұнай-химия корпорациясы.
Корпорация - 100% мемлекеттіккапиталыбаркәсіпорын. SINOPECEngineering- Қытайдағы интеграцияланған ірі энергохимия компаниясы. 2011 жылдан бері корпорация Форчун журналының рейтингі бойынша әлемдегі 500 ірі кәсіпорынның тізімінен бесінші орынды иеленген. Сонымен қатар Sinopec Group Қытайдағы мұнай және мұнай-химия өнімдерін шығаратын ірі өндіруші, ірі мұнай импортері болып табылады. Корпорация Қытайдағы көмірсутегін өндіретін екінші кәсіпорын.
Компания Қытай және Нью-Йорк, Лондон, Гонконг және Шанхай халықаралық сауда алаңдарында тізімделеді.Компанияға 80-нен астам еншілес және бағынышты ұйымдаркіреді.2011 жылы, компания сондай-ақ Fortune Global 500 рейтингінде5 орынды иеленді - Қытай ірі өндірушілер мен экспорттаушылар арасында бірінші орынға ие.2011 жылы, Синопек 4,6 млрд болатынмұнай және 8 млрд тонна м3 табиғи газөндірді. Petroleum Corporation қуаты жылына 211 млн тонна (әлемде үшінші ірі), және этилен өндірісінің көлемі - 7.3 млн.тоннаны (әлемде 6-шы)33,000 газ станциялары (әлемде үшінші ірі) және Синопек бөлшек сауда желісі бар.Қытай мұнай-химия Халықаралық Co.Ltd (Синопек International Ltd. Sinopec International Ltd) - орталықтандырылған сатып алу және сыртқы экономикалық қызметтін басқарумен айналысатын Қытай мұнай-химия корпорациясының (Sinopec, Қытай) еншілес компаниясы, 1983 жылы шілдеде1,42 млрд юань жарғылық капиталы тіркелген болатын.Синопек International құрамына 22 бөлімі, Қытай және 8 шет ел салаларында 18 еншілес және бағынысты ұйымдары кіреді: АҚШ, Жапония, Германия, БАӘ, Ресей, Қазақстан, Эквадор және Гонконг.[10]
2.2 Газды есепке алу жүйесі
Газ тұрмыстық және өнеркәсіптік мұқтаждықтар үшін энергияның қайнар көзі және Батыс және Шығыс Еуропа мен ТМД-ның, кіші Азия мен Таяу Шығыс елдері үшін энергияны өндіру көзі болып келеді. Аталған аймақтарды газбен қамтитын негізгі кен орындары Батыс Сібірдің солтүстігінде, Орталық Азия және Солтүстік теңізде орналасқанын ескерсек, онда газды мыңдаған километрге тасымалдау үшін газды кері айдау станциялары мен магистральды құбырлардың күрделі жүйелері құрылған және құрылысы жалғасуда. Газдың магистральды құбырлар арқылы жүру барысында оны газ таратушы ұйымдарға (ГТҰ), ЖЭС және өзге ұлкен өндірістік өнеркәсіптерге беру үшін іріктеп алады. Газды тарату және тасымалдау кезінде оның параметрлері ауытқиды: қысым, температура, құрамдық мөлшері, себебі мемлекеттік газ шаруашылық кешенге газ әр алуан кен орындарынан келседі.
Газды есепке алудың автоматтандырылған жүйесін енгізу арқылы пайдаланылатын табиғи газдың есепке алынуының дұрыстығын жоғарылатады, газбен қамтамасыз ету жүйесінің режимін тұрақты сақтайды. Біздер айтарлықтай үнемдей аламыз, өйткені, газдың шығыны тұтынушыға жіберілмейді; газдың температурасы мен қысымы есепке алынады; газды есепке алатын құралдар және энергияны сақтау жұмыстарын енгізудің нәтижелерін тез арада ескеру жасалады.
Газды ескерту жүйелері өндірістік кәсіпорындар, газды тұтынушылар, газ өндіруші, тасымалдаушы және газды өңдеуші фирмаларда, газ таратушы станцияларда, жер астындағы газ сақтауыштар мен өзге де нысандарда орнатылады.
Газды есепке алу жүйелерінің түрлері:
1. АССДГ (ГМЖАЖ) - газ тұтыну туралы ақпараттарды жинайтын автоматтандырылған жүйесі (Тапсырыс берушінің есепке алу құралдары мен тіркеуіштерінде орнатылады, есепке алу құралдары мен тіркеуіштердің метрологиясы мен жұмысына Тапсырыс беруші жауап береді). 2. АСТУГ (ГТЕАЖ) - газды техникалық есепке алатын автоматтандырылған жүйесі (Тапсырыс берушінің техникалық тапсырмасына сай, берілген метрологиялық сипаттамалары бар есепке алу аспаптары) - газдың ішкі аудиті жне орындарда газ тұтынуды бақылауға арналған.
3. АСКУГ (ГКЕАЖ) - газды коммерциялық есепке алатын автоматтандырылған жүйесі (газбен қамтамушы ұйымдардың талаптарына сай есепке алу құралдар орнатылады) - газды жеткізушілермен коммерциялық есептеулер жүргізуге арналған. [11]
Газды есепке алу жүйесінің міндеттері
Берілген тұжырымдаманың негізгі мақсаты келесі шарттарды қамтамасыз ететін газды есепке алу жүйесін құруды негіздеу:
- Газдың шығынын, бір не бірнеше газ құбырларындағы табиғи немесе техникалық газдың мөлшері және құрамын дәл және уақытылы өлшеу;
- табиғи газды есепке алу орындары мен газ таратушы станциялардан белгілі бір уақыт режимінде мәліметтерді автоматты жинау және сәйкестендіру;
- тапсырыс берушінің талаптарына сәйкес, алынған мәліметтерді өңдеу және статикалық талдау;
- технологиялық құрылғылардың жайын автоматты түрде қашықтан тексеру;
- газ тұтыну режимдерінің бұзылуы кезінде, құрылғылардың штатсыз жұмысы кезінде ескерту дабылы;
- апатты жағдайлар болу қауіпінде қорғау сигналдары мен блок құру;
- газ тұтыну режимдері мен көлемдері, оның көлемдік жану жылуы бойынша есептік құжаттарды және тапсырыс берушінің талаптарына сәйкес бөлек есептерді жасау;
- берілген уақыт аралығында керекті мәліметтерді сақтау;
- тапсырыс бойынша диспетчерлер және жоспарлы-экономикалық бөлімнің АРМ-не, табиғи газ тұтыну бойынша техника-экономикалық көрсеткіштерді автоматты есептеуге арналған ағымдық және архивтік базадан мәліметтерді жіберу.
Талданатын ақпараттар:
- бір не бірнеше газ құбырларында жұмысты және қалыпты жағдайда табиғи және техникалық газдың шығыны және мөлшері;
- табиғи газдың компоненттік құрамы;
- табиғи газ параметрлері: ылғал, тығыздық, жану жылуы, табиғи газдың сығылу коэффициенті;
- газдың орташа сағаттық және орташа тәуліктік температурасы;
- газдың орташа сағаттық және орташа тәуліктік қысымы, қысымның құлауы;
- жабдықтың техникалық жағдайы;
- инженерлік желілердің техникалық жағдайы;
- есепке алу құралдарына рұқсатсыз жіберілу.
Құрылатын есеп беру:
- белгілі уақыт аралығында газдың тұтынылуының көлемі кестелік және графикалық түрде;
- газдың техникалық және коммерциялық шығындары;
- газ тұтыну теңгерімі;
- оқиғалар журналы (штатсыз және апатты жағдайлар, желілер мен аспаптардың күйі).
Газды есепке алу құрылымын сипаттау
Газды есептеу жүйесі жұмысын көтеруге ықтималдығы бар көп деңгейлі және көп қызметті ақпараттық жүйе түрінде әзірленеді.
Деңгейлердің саны және жүйенің құрылу архитетурасы техникалық тапсырманы әзірлеу кезеңінде анықталады және энергонысандардың күрделілігі мен санына тәуелді болады. Қалыпты сұлбасына кіреді:
- Төменгі дәреже - бақылау құрылғысының деңгейі (датчиктер, санауыштар, шығын өлшеуіштер т.б.) басқару нысандарында (газды есепке алу орындары, газ таратушы станциялар) - біріншілік датчиктерінен көлемдік шығынды, табиғи газдың құбырларынан температура және қысымды мәліметті жинау қызметін, газдың компоненттік құрамы бойынша ақпаратты жинау мен тұтынылған газ мөлшері мен оның компонентті құрамын өлшеу бойынша тіркеуіш-корректорларға жүктелген бағдарламаның жұмысына сай есептер жүргізуді қамтамиды.
- Жоғарғы дәреже (диспетчердің басқару пульті) диспетчер-оператордың есептеуіш-корректормен, хромато-графиктік (коллориметрлік) талдау кешені және АСУГ серверімен байланысын қамтиды, жүйенің жұмысын ұйымдастырып, мәлімет массивтерін әртүрлі тапсырмаларда қолдану үшін әзірлейді.
Пайданылатын байланыс каналдары:
- сымды және сымсыз Ғаламтор;
- күштік электрлік желі (PLC-байланыс);
- радиожиілік 433 МГГц не 2,4 ГГц;
- телефон байланыс каналдары, сонымен бірге GSM data;
- өзге сымды байланыс каналдары.[12]
Табиғи газ шығынын есепке алу торабы
Табиғи газ шығынын есептеу торабы (ГЕТ) - бұл, көлемдік, массалық шығынды, сонымен қатар қысымды, температура мен табиғи газдың өзге физикалық қасиеттерін өлшеуіш құбырлар көмегімен өлшеуге арналған өлшеу аспаптарының кешені. Газды есепке алу торабына кіреді:
- шығынды түрлендірушілер (газ санауыштары), диапазон 0,2 ден 10000 дейін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz