Қан плазмасы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі
Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық Университеті
Жаратылыстану Ғылымдар факультеті
Биотехнология және Микробиология кафедрасы

Реферат
Тақырыбы: Қанның ұюы. Қанның ұю факторлары.

Орындаған:Ордабекова А.
Тобы:Бт-393.
Тексерген: Базарбаева Қ.Ж

Нұр-Сұлтан,2020
Жоспар:
Кіріспе.
Негізгі бөлім.
2.1. Қан. Қан плазмасы
2.2. Қанның ұюы.
2.3. Қанның ұю процесінің кезеңдері.
2.4. Қан ұюының түрлері.
2.5. Профилактикалық шаралар және емдеу
Қорытынды.
Пайдаланылған ақпарат көздері.

Кіріспе.
Қан қызыл түсті, мезодермадан түзілетін сұйық ұлпа. Ол ұлпалық сұйық,
лимфамен бірігіп, организмнің ішкі ортасьн құрайды, денеде көп қырлы қызмет
атқарады, солардың арасында бастылары:

— тасымалдаушы қызмет — қан торшаларға қорек жеткізіп, олардан алып
шыққан алмасу өнімдерін бөлу мүшелеріне (бүйрек, тер бездері, өкпе т.б.)
тасымалдайды. Қанмен денеге гормондар таральп, үлпаларға оттегі
жеткізіледі, торшалардан көмір қышқыл алынып кетіледі;

— Қорғаныстық қызмет. Қанның ақ түйіршіктері фагоциттік белсенділік
көрсетеді (торшалық иммунитет) және лимфоциттер бөлген антиденелер бөгде
заттарды жойып отырады (гуморальды иммунитет);

— жылу реттеуші қызмет. Толассыз айналыста болудың арқасында қан денеде
жылудың біркелкі таралуына мүмкіндік береді. Қанның жәрдемімен жылудың
артық мелшері тері арқылы сыртқы ортаға бөлінеді;

-байланыстырушы (коррелятивтік) қызмет. Әр түрлі мүшелер мен торшалар
әрекеті кезінде түзілген өнімдер мен ішкі секреция бездері бөлген
гормондарды тасымалдап, қан организм торшаларын, үлпаларын, мүшелерін өзара
байланыстырады.

Қан әр түрлі торшалар жиынтығы болып табылады. Ол сүйық зат -плазмадан және
қан түйіршіктерінен (торшаларынан): қызыл түйіршіктерден (эритроциттерден),
ақ түйіршіктерден (лейкоциттерден) және қан табақшаларынан
(тромбоциттерден) тұрады.

Қанның физикалық қасиеттері

Қан қызыл түсті, кермек дәмді, қоймалжың, тұтқыр сұйық. Оның түсі құрамында
ерекше белок — гемоглобиннің болуына байланысты. Артерия қанының түсі ашық
— қызыл, ал вена қаны- қоңыр қызыл болады. Бұл қанның оттегімен қанығу
деңгейіне байланысты. Қан құрамындағы минералды тұздар оған кермек дәм
береді. Құрамында белоктар мен эритроциттердің болуымен байланысты қан
тұтқырлық қасиетке ие болады. Судың тұтқырлығы бір өлшем деп алынса, онымен
салыстырғанда плазманың тұтқырлығы 1,7 — 2,2, ал қанның тұтқырлығы — 5,0-ге
тең.

Қанның тығыздығы 1,050 -1,060. Ол эритроциттер санына тәуелді өзгереді,
себебі эритроциттердің тығыздығы — 1,090, ал плазманың тығыздығы 1,025
-1,034 аралығыңда болады.

Негізгі бөлім
Қан плазмасынан тіндік сұйықтық түзіледі де, жасушаларды қоректендіреді.
Қан тіндік сұйықтық көзі болғандықтан оны организмнің әмбебап ішкі ортасы
деп атайды. Қан мен тіндік сұйықтық арасындағы физиологиялық механизмдер
гистогематикалық бөгеттер деп аталады. Олар капиллярлардың эндотелилерімен
көрсетіліп қанды жасушалардан бөліп тұрады. Гистогематикалық бөгеттер қан
мен тін арасындағы алмасу үрдістерін реттеп, организмнің ішкі ортасының
құрамы мен физикалық – химиялық қасиеттерінің тұрақтылығын қуаттап тұрады.
Организм ішкі ортасының құрамы мен қасиеттері: тұрақты, сондықтан олар
патология кезіндегі өзгерістерді тез көрсетеді. Сол себептен медицинада
қанның клиникалық анализдары кеңінен қолданылады. Қан құрамы және
тығыздығы. Қан тұтқырлығы нәруыздар және эритроциттер барлығымен қамтамасыз
етіледі. Плазма тұтқырлығы 1,7 – 2,2 ал қан тұтқырлығы 5,1 шамасында. Қан
тығыздығы эритроциттер мөлшеріне, оларда гемоглобиннің барлығына және
плазманың нәруыздық құрамына тәуелді. Қан тығыздығы: 1,050 – 1,060. Қан
құрамы. Қан плазмадан және пішінді элементтерден тұрады. Егер қанға оны
ұйытпайтын зат қосып, біраз уақыт қойса, онда ол екіге бөлінеді: үстіңгі
сарғыштауы плазма, ал астыңғы қызыл түсті эритроциттер мен тромбоцит, ал
лейкоциттер қызыл тұнбаның үстіне ақшыл болып жиналады. Плазма мен пішінді
элементтердің көлемдік арақатынасы гематокрит деп аталады. Қан плазмасы
оның құрамы. Плазма судан ( 90 – 92%) және құрғақ ( 8 – 10 % органикалық
және бейорганикалық ) заттардан тұрады.

Эритроциттердің түрлері:

Дискоциттер (екі бүйірі қысыңқы)
Планоциттер(жалпақ)
Эхиноциттер (эритроциттердің
ескірген түрі) Стоматоциттер(күмбез
тәрізді)
Сфероциттер (шар тәрізді) Ретикулоциттер(жас эритроциттер)

Лейкоциттер немесе қанның ақ түйіршіктері – түссіз, ядролы қан жасушалары.
1мм3 көлемінде - 4-9 мың лейкоциттер болады. Лейкоциттердің негізгі қызметі
- қорғаныштық. Лейкоциттердің қорғаныштық қызыметі олардың қанда
антиденелерді құрып, бактериялардың өзіне сіңіріп, жою қабілетіне
байланысты(макрофагтық). Лейкоциттер түйіршікті (гранилоциттер) және
түйіршіксіз (агранулуциттер) болып бөлінеді.

Қан пластинкалары (тромбоциттер) – пішінсіз, түссіз, адам қанында топтасып
орналасқан қанның формальды элементтері. 1 мм3 көлемінде 400000мың
тромбоциттер болады. Орташа тіршілік ету мерзімі 5-7 тәулік. Тромбоциттер
сүйектің қызыл кемігінде түзіледі. Негізгі қызметі – қанның ұюына қатысады.

Тромбоциттердің негізгі қызыметі:

1.Ангиотрофикалық қан тамырды қоректендіру .
2.Адгезивті агрегациялық – жабысып үйінді құру.
3.Қанның ұюына қатысады (тромбоциттік
факторлар, ұйытуға қарсы заттар, серотонин, адреналин, лизоцим, АТФ, АДФ).
4.Ангиотензивтік – қан тамырын
тарылту.

Қанның физикалық қасиетерінің өзгеріп, сүйық күйден қойырт-пақтанып
қатқылдануын үю деп атайды. Қанның ұюы оның маңыз-ды қорғағыш қасиеттерінің
бірі. Ол организмді қансыраудан сақтай-ды. Қансырауды тоқтатуға (гемостаз)
қан тамырларының қабырғасы, тамыр маңыңдағы ұлпалар, қан плазмасы
құрамыңдағы үю фактор-лары, барлық қан торшалары қатысады. Бүл процесте
биологиялық белсеңді заттар да маңызды рөл атқарады. Олар физиологиялық
өсеріне қарай қанның ұюын жеңілдететін, қанның ұюына кедергі жасайтын және
үйықты ерітетін заттар болып бөлінеді.

Қанның үюы тізбектелген реакциялардан түратын күрделі процесс. Оның мөні
қан қүрамындағы фибриноген белогының физика-химиялық қасиеттерінің
езгеруінде. Ұю процесі барысында фибриноген белогынан қышқыл пептид
бөлінеді де, ол ерімейтін белок -фибринге айналады.

Қанның ұю процесі механизмінің негізіне 1871 ж. А.Шмидт ұсынған ферменттік
теория алынған. Бүл теорияға сөйкес үю процесі үш кезеңде отеді де, плазма
қүрамындағы 13 фактор мен тромбоцит факторларының (10-нан астам) қатысуымен
жүреді. Плазма факторлары ашылу ретіне қарай номірленіп, рим цифрлары-мен,
ал тромбоцит факторлары араб цифрларымен белгіленеді. Егер плазма
қүрамындағы факторлардың біреуі жетіспесе, онда қан ұю қабілетінен
айырылады (мысалы, \ТИ-фактор жетіспегенде гемофи-лия дерті байқалады).

Қанның ұю кезеңдері

Қанның ұю процесі үш кезеңде өрбиді. Бірінші кезең тромбоциттердің
белсенділігінің күшеюімен сипатталады. Екінші кезеңде плазма құрамыңдағы
факторлардың белсеңділігі артып, үш сатылы тізбектелген ферменттік процесс
жүреді. Үюдың соңғы үшінші кезеңіңде үйық ретракциясы (фибрин талшықтарының
тығыздалуы) жүреді (1- схема).

Денедегі жарақат сипатына, зақымданған тамыр табиғатьша қарай ұю процесі
екі жолмен жүреді: не ол тамыр мен тромбоциттер реакциясымен
шектеледі (тамыр-тромбоциттік механизм), не плазма қүрамындағы факторлардың
қатысуымен тізбектелген ферменттік процесс басталып, фибрин ұйығы пайда
болады (коагуляциялық -үю механизмі).

Тамыр – тромбоциттік механизм қан қысымы томен майда та-мырлар
зақымданғанда іске қосылады. Бүл жағдайда тромбоциттер-ден болінген
заттардың әсерімен тамыр тарылады, тромбоциттер за-қымдалған жерге жабысып,
бір-бірімен желімденеді де, плазма оңай өтетін, тромбоциттерден құралған,
борпылдақ тығын пайда болады. Одан өрі тромбоциттердің қайтарымсыз
агрегациясы жүріп, олар плаз-маны өткізбейтін біртекті массаға айналады.
Тромбоциттерден бөлінген заттардың әсерімен қан тамыры тарыла түседі, 3-
фактор – тромбоцит протромбиназасы арқьглы қанның ағуын тоқтатудың коагуля-
циялық (ұю) механизмі іске қосылады. Осыдан кейін тромбоцит ұйығы
тығыздалып, қан үйығының ретракциясы нөтижесінде тром-боцит тығыны
зақымданған тамырға бекиді, қанның ағуы тиьглады.

Ірі тамырларда тромбоцит үйығы үлкен қысымға шыдамайды, шайылып кетеді.
Мүндай жағдайда қанның ағуын тек фибрин үйығы тоқтатады, коагуляциялық
механизм іске қосылады. Бүл кезең үш сатыда етеді.

Кезеңнің бірінші сатысында XII, XI, VIII, VII, IX, IV, V – фактор-лар мен
тромбоциттердің 3-факторының әрекеттесуі нөтижесінде күрделі процесс
жүріп, тромбопластин (ІІ-фактор) пайда болады. Тромбопластин үлпалар
мыжылып зақымданғанда да пайда болады, оны үлпа тромбопластині деп атайды.

Ұюдың екінші сатысында тромбопластин плазманың IV, V, VI, VII факторларымен
әрекеттесіп, тромбоциттердің 1 және 2 факторларының қатысуымен К
дермендәрісі жеткілікті болған жағдайда бауырда түзілетін бүйығы фермент
протромбинге өсер етіп, оны белсенді фер-мент – тромбинге айналдырады.

Қанның үюының үшінші сатысында тромбин ферменті кальций иоңдары мен
тромбоциттер факторларының қатысуымен фибрино-ген белогын фибринге
айналдырады. Бүл процесс екі сатьща отеді. Алғашқы ферменттік
сатыда тромбиннің әсерімен фибриногеннен пептид болінеді де, ерігіш фибрин
талшықтары – мономер пайда болады. Екінші полимерлеу сатысында оларға ХШ-
фактор мен каль-ций иоңдары әсер етіп, ерімейтін фибрин талшықтары
түзіледі.

Қаң ұюының 3-кезеңінде тромбоциттер қүрамынан болінетін ректрактозимнің
өсерінен фибрин талшықтары тығыздалып, жиы-рьшады – ретракция процесі
жүреді. Адамньщ немесе бір түр дарақтарының иммунологиялық белгілеріне –
эритроциттер қүрамында агтлютиногендердің, плазмада -агглютининдердің болу-
болмауына қарай, – ерекшеленетін қан белгілерінің бірлестігін қан
топтары дейді. Австрия ғалымы К.Лан-дштейнер (1901) мен чех ғалымы Я.Янский
(1907) зерттеулері нәтижесінде эритроциттерде А және В деген екі
түрлі агглютиноген-дер (антигеңцер) , ал плазмада екі
түрлі агглютининдер (антиденелер-жа быстырғыш заттар), – а және р, болатыны
анықталған. Қан қүра-мында олар жеке-жеке, қос-қос немесе тіпті болмауы
мүмкін. Агг-лютиноген А(В) мен агглютинин а(р) аттастар деп аталады. а
агглю-тинин А агглютиногені бар эритроциттерді, ал р агглютинин – В
агаготиногені бар эритроциттерді жабыстырады. Сондықтан бір адам-ның
қаныңца өр тектес агглютиноген мен агглютинин ғана болады. Адамда олар торт
түрлі бірлестікте немесе топта кездеседі: 1(0) топ қанының эритроциттеріңде
агглютиногендер болмайды, ал плазма-сында а мен р агглютининдері
болады. II (А) топта – агглютиноген А мен агглютинин р, III (В) топта
– агглютиноген В мен агглюти-нин а болады. IV (АВ) тобында А және В
агтлютиногендері болады да, агглютининдер болмайды. Егер қан қүйғанда донор
(қан беруші) қанының эритроциттері реципиенттің (қан қабылдаушы) аттас
агглютининімен кездессе, эритроциттер агглютинациясы (жабысу) жүреді.
Мүндай қандар сәйкес емес қандар деп аталады.

Қаны 1 топқа жататын адамға тек топтың қанын қүюға болады, ал топ қанын
басқа топтардағы адамдардың барлығына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.