Атқарушылық өндірісінің қатысушылары
Қазтұтынуодағы Қарағанды экономикалық университеті
Экономикалық қатынастарды құқықтық реттеу кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Пәні: Азаматтық іс жұргізу құқығы
Тақырыбы: Атқару өндірісінің маңызды мәселелері
Орындаған:
Ғылыми жетекші:
Қарағанды 2020
Мазмұны
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. АТҚАРУ ӨНДІРІСІНІҢ МӘНІ МЕН МАҢЫЗЫ
1.1 Атқару өндірісінің түсінігі, мақсаты, міндеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Атқарушылық өндірісінің қатысушылары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
2. АТҚАРЫШУЛЫҚ ЖҮРГІЗУДІҢ ЖАЛПЫ ТӘРТІБІ
2.1 Аткарудың негіздері және атқару құжаттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .13
2.2 Атқарушылық әрекеттер жүргізудің тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...35
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы демократиялық, зайырлы, құқықтық, әлеуметтік мемлекет болып табылады. Заңның үстемдігін, заңның үстемдігін қамтамасыз ету, өз кезегінде, жан-жақты және табандылықты, ерекше шешімді талап етеді. Осыған сәйкес Қазақстандағы сот құқықтық реформасы соттың және судьяның тәуелсіздігін, судьяның әділдігі мен әділдігін қамтамасыз етуге, судьяның қоғамда қабылданған заңдардың әрекет ету кепілі ретінде әрекет етуіне бағытталған. Сонымен қатар, мүдделі тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін практикалық қорғауды қамтамасыз ету мақсатында актілерді орындау бойынша тиімді іске асырылатын жүйені құруға бағытталған атқарушылық іс жүргізу органдарын қайта ұйымдастыру жүргізілуде.
Азаматтық процесс азаматтардың, заңды тұлғалардың және азаматтық құқықтық қатынастардың басқа да субьектілерінің бұзылған құқықтары мен бостандықтарын және заңды мүдделерін қорғаудың, заң және сот алдында теңдігі сақталған жағдайда, тиімді құралы болып табылады. Сот және басқа органдардың актілерін орындау барысында пайда болған қоғамдық қатынастарды реттейтін құқық нормалары және де атқарушылық іс жүргізу құқығына тән теориялық көзқарастар осы курстық жұмыста зерттеудің пәні болып табылады. Зерттеу барысында осы жұмыста атқарушылық іс жүргізуге қатысты азаматтық іс жүргізу заңнамасындағы және осы құқықтық саладағы қоғамдық қатынастарды реттейтін заңдардағы кемшіліктерге көңіл бөлінеді. Заңдылықты, қоғамдық тәртіпті қорғауды, азаматтар мен ұйымдардың саяси, еңбек, тұрғын және басқа да құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауды, қатал сақтауды қамтамасыз етуде маңызды рольді соттар атқарады. Азаматтық процестегі соттың міндеті азаматтық істерді дұрыс және тез қарау, шешу және іс бойынша заңды, негізді шешімді шығару Соттың кызметін ұйымдастыру, істерді қараудың тәртібі,судьялардың жұмысының жоғарғы мәдени деңгейі заңның барлық талаптарын қатал сақтауға негізделген жағдайда ғана сот төрелігінің басты мақсаттарына қол жеткізуге болады.Сот іс жүктелген міндеттерді заңмен белгіленген процессуалдық нысанды сақтаған жағдайда сәтті жүзеге асырады. Бұл процессуалдық нысан іс бойынша объективтік шындықты шынайы анықтауға және заңды, негізді сот шешімін шығаруға ықпал етеді. Сот ісін жүргізудің әрекет етуші нормаларын бұзу дұрыс емес шешімдерді шығаруға, азаматтар мен заңды тұлғалардың, мемлекеттің құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуына әкеледі, сондай-ақ,сот төрелігін жүзеге асыру зиян келтіреді.Азаматтық процестегі атқару сатыдағы соттың ұйғарымдары проблемасымен мынадай мәселелер байланысты: атқарудың түсінігі, мәні және олардың жіктелуі; шешімдері бұйрықтарынан орындаушыларының әрекетіне шағымдану және олардың заңды күші. Бұл мәселелерге процессуалдық әдебиеттерде жеткілікті көңіл бөлінбеген және заңнамада тиісті түрде реттелмеген.
Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінде (әрі қарай АІЖК) қаншама жылдар бойы ғалым процессуалистер көтерген проблемалар, зерттеген ой-пікірлер ескерілген. Дегенмен, соңғы сатыдағы сот шешімдерін орындау мәселесі толық реттелген деу қиын. Ал мемлекеттіктілдегі АІЖК-де терминологияға және аудармаға байланысты және түйінішешілмеген мәселелердің түйінін табуға деген қызығушылық аталған тақырыпта курстық жұмысын жазуыма ықпал етті. Курстық жұмысының мақсаты мен міндеттері -атқарушылық іс жүргiзудiн қағидалары мен қатысушылары, атқарушылық іс жүргізудің жалпы ережелері мәселелерінің теориясын, тәжірибесін, заңнамамен реттелуінің өзінді кемшіліктерін көрсетіп, атқарушылық іс жүргізуді іске асыруды көрсетеді.
1. АТҚАРУ ӨНДІРІСІНІҢ МӘНІ МЕН МАҢЫЗЫ
1.1 Атқару өндірісінің түсінігі, мақсаты, міндеттері
Азаматтық сот ісін жүргізудің міндеттері Қазақстан Республикасының азаматтық іс жүргізу кодексінің (әрі қарай мәтін бойынша ҚР АІЖК) 5 бабында бекітілген: Азаматтардың, мемлекеттің және заңды тұлғалардың бұзылған немесе даулы құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғау және қалпына келтіру, азаматтық айналымда және жария-құқықтық қатынастарда заңдылықты сақтау, істің толық және уақтылы қаралуын қамтамасыз ету, дауды бейбіт жолмен реттеуге жәрдемдесу, құқық бұзушылықтардың алдын алу мен қоғамда заңға және сотқа құрметпен қарауды қалыптастыру азаматтық сот ісін жүргізудің міндеттері болып табылады. Сот әділетті шешім шығарып және азаматтық құқық туралы дауды шеше отырып даулы субьективті құқықты қорғайды және бұзылған құқықты орнына келтіреді. Соттың шешiшiмiн атқару сатысында азаматтық дауларды қарау мен шешу бойынша оның қызметі аяқталады. Азаматтық істі мәні бойынша қарау мен шешудің нәтижесінің негізінде сот өз пікірін ерекше процессуалдық актіде - сот шешітінде көрсетеді. Сот шешімі нақты азаматтық құқықтық дауды шешу барысында атқарған көлемді және ауыр еңбектің нәтижесі. Сот шешімінде тек қана соттың ғана емес, сонымен қатар тараптардың, үшінші тұлғалардың, сот өкілдерінің және прокурордың процессуалды қызметтері көрініс табады.
Көптеген сот шешімдері соттың беделіне байланысты тараптардың өз
еріктерімен орындалады. Тарап сот шешімімен белгілі қызметтерді жүзеге асыруға немесе белгілі қызметтерден бас тартуға міндеттелгенде соттың шешімін орындаудан бұлтару жағдайлары жиі кездеседі. Егер, жауапкер сот шешімін ерікті түрде орындамаса, ол атқарушылық іс жүргізу тәртібімен мәжбүрлі түрде атқарылады. Кез-келген соттың шешімін әртүрлі себептермен атқаруға мүмкін болмағанда соттың және азаматтық іс жүргізудің басқа да субьектілерінің атқарған еңбегінің пайдасыз болып қалатынын айтпағанда, сот төрелігі актісінің мәнін төмендетеді және соттың беделін түсіреді. Сот шешімі атқарылғанда, әрi атқарылуы заңға сәйкес және шешімнің мазмұны қатаң сақталумен жүзеге асырылғанда ғана азаматтық іс жүргізудің мақсаты орындалады. Тек қана осы жағдайда тараптардың субьективті құқықтары іс жүзінде орнына келтіріліп азаматтық іс жүргізудің соңғы сатысы атқарушылық іс жүргізу сатысында іс жүргізу аяқталады.
Азаматтық іс жүргізуде сот шешімін атқару- соттың, атқару органдарынын, прокурордың, тараптардың және іс бойынша басқада қатысушы түлғалардың соттың шешімімен сәйкес тараптар арасындағы фактілік қатынастарды өзгертуге бағытталған, азаматтық іс жүргізуде сот төрелігін жүзеге асыратын соттың қызметі және осы қызметтен шығатын іс жүргізушілік қатынастар болып табылады. Осымен қатар, ғалымдарда басқа да пікірлер қалыптасқан.Атқарушылық іс жүргізу азаматтық іс жүргізу құқығының аяқтаушы сатысы. Атқарушылық іс жүргізу құқығының нормалары азаматтық іс жүргізу құқығының нормаларының бір бөлігі және оның бір құқықтық институты.[2] Атқарушылық іс жүргізу дербес іс жүргізу болып табылады және оны реттейтін нормалар дербес кешенді құқықтық саласын құрайды. Біртұтас атқарушылық заңнамада, орындауға жататын шешімнің сипатына және түріне тәуелсіз, барлық атқарушылық іс жүргізудің нормаларын біріктіруге мүмкін болады. [3] Іс жүргізудің басқа сатыларымен салыстырғанда атқарушылық іс жүргізудің ерекшеліктері бар. Ол сотта азаматтық істі қараумен байланысты емес атқарушылық іс жүргізуді қозғау мүмкіндігінен кқрінеді, мыласы, әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істерді қарауға уәкілетті органдардың (лауазымды тұлғалардың) шығаратын қаулылары. Осы актілердің негізінде атқарушылы іс жүргізу азаматтық іс жүргізудің алдынғы сатыларынсыз қозғалады[4] Егер атқарушылық іс жүргізу өндірістік емес саты болып саналса және сот процестік бақылаудан шығарса, қажетті процестік кепілдіктермен қамтамасыз етілмесе, онда мұндай мәселелерді жасау азаматтық іс бойынша сот төрелігін жүзеге асырудың мақсаттары мен міндеттеріне жауап бермейді. Керісінше, бұл мақсаттар қайшы келеді, өйткені сот шешімдерін орындау сатысында тараптардың құқықтарына процедуралық кепілдіктердің болмауы бұзылған субъективтілікті анықтауға және қажетті қорғауды құруға кедергі келтіреді.
Сот және атқарушы органдардың сот шешімдерін орындауды процессуалдық әдістерді қолдана отырып мәжбүрлеп жіберуі заңды күшіне енген шешімнің міндеттілігін және азаматтық, ерлі-зайыптылық, отбасылық-неке құқықтық қатынастарының тұрақтылығы мен ашықтығын қамтамасыз етеді, яғни сот төрелігін іске асыруда өз мақсаттарын орындайды. Сот шешімдерін атқару атқарушылық іс жүргізу тәртібімен, АІЖК-нің ережесімен жасалатын әрекеттер ғана емес, сонымен қатар басқа да сот шешімін жүзеге асырумен байланысты әрекеттер деп жиі айтылады. Көптеген сот шешімдерінің негізінде әртүрлі мемлекеттік органдарда тіркеулер жүргізіледі - тұрғын үйге меншік құқығын тіркеу; АХАЖ фактісін тіркеу; қамқоршы мен қорғаушы тағайындау. Мұның бәрі шешімді кең мағынада орындау әрекеттері, өйткені олар шешім негізінде және оларды жүзеге асыру үшін жасалады. Алайда, бұл іс-әрекеттерді азаматтық іс жүргізу сатысы ретінде орындаумен алмастыруға болмайды, өйткені олар өндіріс шегінен шығып кетеді және АІЖК ережелерімен жасалмайды. Қорыта келе, атқарушылық іс жүргізу дегеніміз бұзылған құқықты қорғау және қалпына келтіру бойынша азаматтық іс жүргізу заңнамасымен бекітілген тәртіппен заңды актілерді мәжбүрлеп жүзеге асыру.
Борышкердің сот актісін оның белгілі бір бөлігінде орындауға мүмкіндігінің болмауы не толық көлемінде орындай алмауы әдейі орындамау деп қарастырылмайды. Соттар көрсетілген шараларды басты сот талқылауына талапты қанағаттандыру жөнінде шешім немесе өзге де сот актісін шығару кезінде қолдануы мүмкін.
Соттар жауапкерлерден ақшалай немесе өзгедей өндіру туралы сот актісі заңды күшіне енгеннен кейін заңмен көзделген жағдайларда атқару парақтарын уақытында жазып, талапты қанағаттандыру үшін тыйым салынған мүліктің тізімдемесін қоса тіркеп, өндіріп алушылар мен борышкерлерді көрсетіп, мөрмен куәландырылған актісінің көшірмесін не оның үзіндісін борышкерлер мен олардың мүліктері тұрған жерлер бойынша сот әкімшілерінің облыстардағы аумақтық органдарына жіберуге тиіс. Сот орындаушылары атқару құжаттарын алғаннан кейін сот актілерінің орындалуын қамтамасыз етуге бағытталған заңмен көзделген шараларды уақытында қабылдаулары қажет.
Банк шоттарын, олардағы ақша қаражатының, кредит және сақтандыру сомаларының, бағалы қағаздардың бар-жоғын тексеру, сондай-ақ борышкердің банкте тұрған осы және басқа мүлкіне тыйым салу қажет болған жағдайларда жоғарыда көрсетілген әрекеттерді санкциялау туралы дереу мәселе қою қажет. Борышкердің тұратын жері белгісіз болған жағдайда сот орындаушысы оған іздеу жариялау туралы мәселені шешу үшін сотқа ұсыным жасап, жүгінуге міндетті. Осы орайда сот орындаушылары атқару құжатының көшірмесін, атқарушылық іс қозғау туралы қаулының көшірмесін, борышкердің аткару құжатында көрсетілген мекен-жайда тұрмайтындығы туралы актіні, мекен-жай бюросының анықтамасын сотқа ұсынуға тиіс. Соттар борышкерді іздеу туралы "Аткаруашылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 18- бабының 2-тармағына сәйкес қаулы шығарған кезде іздестіру жөніндегі шығындарды борышкерден жергілікті бюджеттің есебіне өндіріп алу жөнінде міндетті түрде көрсетулері қажет. Өндірілетін сомалардың мөлшерін шығарғанда іздеуді жүзеге асыратын органдар анықтаған шығыстарды негізге алу керек.
Борышкер сот актісінің уақытында орындалуына кедергі келтіретін әрекеттер (сот орындаушысына келуден жалтару, жұмыс орны мен тұратын жерінің өзгергені туралы хабарламау, сот орындаушысының талаптарын орындамау, сот орындаушысының заңды қызметіне кедергі келтіру және т.б.) жасаған жағдайда атқарушылық іс жүргізу органдары кінәлі адамдарды әкімшілік немесе қылмыстық жауапқа тарту жөніндегі мәселені талқылауға тиіс. Борышкер сот актілерін орындаудан бас тартқан жағдайда, өндіріп алушы тиісті органдардың алдына кінәлі адамдарды әкімшілік және қылмыстық жауапкерге тарту жөнінде мәселе қоюға құқылы. Кінәлі адамдарды қылмыстық жауапка тарту туралы хабарламада сот орындаушысы борышкердің немесе өзге де адамдардың сот актісін әдейі орындамай, сот орындаушысының талаптарына қандай қарсы шаралар қолданғандары туралы көрсетуге тиіс. Хабарламаға:
атқару парағының көшірмесі;
атқарушылық іс қозғалғаны туралы қаулы;
сот актісін әдейі орындамауды не орындауға кедергі жасауды растайтын құжаттар қоса тіркелуі қажет.
Азаматтық талапкерлердің кінәлі адам сот актісін орындаудан жалтару мақсатында мүлікті иеліктен шығару жөнінде жасаған мәмілелерді жарамсыз деп тану туралы арыздары қылмыстық істі қарау кезінде азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қаралады. Заңды күшіне енген сот актілерін әдейі орындамау, сондай-ақ олардың орындалуына кедергі жасау туралы істерді қарау кезінде соттар орындаушыларының, сондай-ақ Қылмыстық ізге түсу органдарының жұмысындағы кемшіліктер мен ол қылықтарға назар аударуға міндетті негіз болған жағдайда жеке қаулылар шығарады. Кез-келген құқық саласының ерекшелігі оның қағидаларынан айқын көрінеді. Азаматтық іс бойынша сот төрелігінің мақсаттарын қамтамасыз етуде іс жүргізушілік қағидалары маңызды орын алады. Азаматтық іс жүргізудің қағидалары осы құқық саласының ерекшелігін және мазмұнын, көрсететін негізгі ережелер.Оларды бұлжытпай орындау заңдылықты бекітуге мүмкіншілік береді. Сондықтан іс жүргізудің негізгі қағидалары біздің мемлекетіміздің Ата Заңында - Қазақстан Республикасы Конституциясында (әрі қарай мәтін бойынша Конституция) бекi тiлуi кездейсоқ емес және АІЖК-де көрініс тапқан. Біз азаматтық іс жүргізу қағидаларын айтқанда олар толығымен іс жүргізуде көрінетіндігін түсінеміз. Барық қағидалар азаматтық іс жүргізудің бөлек сатыларында өз көрінісін табу міндетті емес, себебі, іс жүргізудің сатысы бұл іс жүргізудің бір ғана бөлімі болып келеді. Атқарушылық іс жүргізу азаматтық іс жүргізудің органикалық сатысы болып табылатындықтан, азаматтық ic жүргізудің негізінде жатқан қағидалардан құралған. Жоғарыда айтылып кеткендей, бұл жағдай азаматтық іс табуы керек деп түсінбейміз. Бұл мүмкін емес өзіткені, атқарушылық іс жүргізу сатысы - азаматтық іс жүргізудің бөлімі. Азаматтық іс жүргізудің барлық қағидалары көрініс тапқан жалғыз бөлім - сотта істі қарау сатысы, яғни бірінші инстанциядағы сотта қарау. Аткарушылық іс жүргізу сатысының жағдайы бөлек, себебі ол азаматтық іс жүргізуді аяқтайды.
Қандай да идалар азаматтық іс жүргізуде және олардың атқарушылық іс
жүргізу сатысындағы шектері қандай сынды мәселелерді зерттеу атқарушылық іс жүргізу субьектілерінің жағдайы, олардың іс жүргізушілік құқықтары мен бостандықтары туралы дұрыс пікір айтуға, сонымен бірге атқаруға байланысты басқа да мәселелер шешуге мүмкіндік береді.
Соттар сот төрелігін іске асыру кезінде тәуелсіз және Конституция мен заңға бағынады деген Конституцияның 77 бабында бекітілген заң қағидасы атқарушылық іс жүргізуде де көрініс табады. Атқарушылық Азаматтық іс жүргізудің басты субьектісі атқарушылық іс жүргізуде - сот. Соттың іс жүргізушілік әрекеттері атқарушылық іс жүргізуге қатысушы барлық тұлғалар үшін міндетті. Атқарушылық іс жүргізудің субектісі судья емес, сот органы. Сот шешімдерін атқаруда керекті қаулыларды қабылдағанда сот тек қана заңды басшылыққа алуы тиіс. Сот орындаушысы сотқа бағынады және сот шешімін атқаруда оның еркін орындайды. Тек қана сот, занды басшылыққа ала отырып атқару органына (сот орындаушысына) сот шешімін атқарудың тәртібі мен тәсілі туралы нұсқаулар беруге құқылы. Заңдылық қағидасының көрініс табатын бір жағдайы ретінде прокурордың сот орындаушыға кез келген нұсқаулар беруге құқылы еместігін айтуға болады. Егер прокурор атқару органынын әрекетімен келіспеген жағдайда , ол сот алдында сол әрекеттерге шағым беруге құқылы. Атқарушылық іс жүргізу сатысында іс жүргізудің жариялығы қағидасы әрекет етеді.
Сот қызметінің әрекеттілігі және тәрбиелік мәні сот атқаруында жариялық қағидасын жүзеге асырудан тәуелді.
Өндіріп алушы мен борышкер атқару әрекеттерінде жеке өздері немесе өкілдері арқылы қатысуға, аткарушылық іс жүргізудің барлық материалдарымен танысуға, атқару бойынша соттың және сот орындаушысының барлық әрекеттері бойынша түсініктеме алу құқығына иелігі жариялық қағидасының көрінісі болып табылады.
Атқарушылық іс жүргізуде айғақ адамдардың, бұқаралық ақпарат құралдар органдарының қатысу құқығы жариялық қағидасының тағы бір көрінісі.
Атқарушылық іс жүргізу сатысында Конституциясының 7 бабында іс жүргізудің тіл қағидасы орын алған, Қазақстан Республикасында мемлекеттік тіл қазақ тілі болып табылады. Мемлекеттік ұйымдарда және жергілікті өзін-өзі басқару органдарында орыс тілі ресми түрде қазақ тілімен тең қолданылады. Іс жүргізушілік тіл қағидасы барлық сот төрелігіне -қылмыстық істер бойынша да, азаматтық істер бойынша да толығымен тән. Әрине, аудармашының қатысуы тек сот отырысында ғана емес, сонымен қатар сот шешімін атқару сатысында да қамтамасыз етілуі тиіс.
Азаматтық іс жүргізудің атқарушылық іс жүргізу сатысында тараптардың құқықтық теңдігі қағидасы іс жүргізудегі тараптардың бірдей мүмкіншіліктері бар екенін және өздерінің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін бірдей процессуалық кепілдіктер берілгендігін білдіреді. Бір тарапқа нақты процессуалық құқықтар берілгенде, аң басқа тарапқа да дәл сондай құқықтармен қамтамасыз етеді. Яғни, бір тарап басқа тарап алдында қандай да бір артықшылықпен қолданылмайды.
Азаматтық іс жүргізуде бәсекелестік қағидасы бұл тараптардың өз көзқарасын ұстануға және өз позициясының дұрыстығын дәлелдеуге құқығы. Атқарушылық іс жүргізу сатысында бәсекелестік қағидасы өзін айқын көрсетеді. Сот шегімін атқару сәтіне дейін бәсекелестік қағидасы іс бойынша обьективті ақиқатты анықтауға қызмет етеді. Ал атқарушылық іс жүргізу сатысында басекелестік қағидасы алдына басқа мақсат қояды. Себебі, обьективті ақиқат анықталды, сот шешімі шығарылды және заңды күшіне енді. Енді сот алдына шешімді дәл соның мазмұнымен және заңмен сәйкестендіріп атқару мақсаты тұр, ал жарыспалық қағидасы осы орындауды бастайды.
Сот шешімін атқару барысында оны орындауды тежейтін әртүрлі жағдайлар пайда болады. Шешімді атқару сатысында тараптар атқару органымен олардың құқықтары мен заңды мүдделері бұзылды деп санауы мүмкін. Осы мақсатта заңда сот орындаушысының атқару әрекетіне шағымдану құқығы көрсетілген. Әрине, бұл жағдайда тараптар сотқа дәлелдеме ұсынуға мәжбүр болады және өз позициясы дұрыстығын дәлелдеу үшін, соттан тараптар өз талаптарының құқыққа негізделгені туралы ұйғарым шығаруға қол жеткізу мақсатында берген дәлелдемелері бойынша өздерінің пікірлерін хабарлайды және бұзылған құқықтары мен заңды мүдделерін сот шешімін атқару сатысына соттан қорғаныс алу құқығын жүзеге асырады. Сонымен, бәсекелестік қағидасы азаматтық іс жүргізудің соңгы сатысы атқарушылық іс жүргізу сатысында өз мағынасын толық мәнде сақтап қалады, бірақ жоғарыда аталған жағдайларда көрініс табуы мүмкін.
1.2 Атқарушылық өндірісінің қатысушылары
Атқарушылық іс жүргізудің барлық қатысушыларын олардың қызметінің мақсаттылығына және атқару құжаттарын орындау кезіндегі роліне байланысты келесі топтарға бөлуге болады: сот орындаушысы, тараптар және олардың өкілдері, сот, прокурор және атқарушылық іс жүргізудегі өзге де органдар, Атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы заңының 14 бабына сәйкес, Атқарушылық iс жүргiзуге қатысушылардың құрамы мыналар:
1) атқарушылық іс жүргізудің тараптары (өндіріп алушы және борышкер);
2) атқарушылық іс жүргізу тараптарының өкілдері;
3) сот орындаушысы;
4) атқарушылық құжатта қамтылған талаптарды орындауға жәрдемдесетін өзге де адамдар (оның ішінде ішкі істер органдарының және өзге де мемлекеттік органдардың қызметкерлері, сот приставы, жеке сот орындаушысының көмекшісі, аудармашы, куәгерлер, маман, сот орындаушысы тыйым салынған мүлікті күзетуге немесе сақтауға берген адам) атқарушылық іс жүргізуге қатысушылар болып танылады.
Атқарушылық іс жүргізу тараптарының құқықтары мен міндеттері туралы айта отырып, атқарушылық іс жүргізу тараптары атқарушылық іс жүргізу материалдарымен, оның ішінде электрондық нысанда танысуға, олардан үзінділер жасауға, көшірмелер алуға, қосымша материалдар беруге, өтініш жасауға, атқарушылық әрекеттер жасауға қатысуға, атқарушылық әрекеттер процесінде ауызша және жазбаша түсініктемелер беруге, атқарушылық іс жүргізу барысында туындайтын барлық мәселелер бойынша өз дәлелдері мен пікірлерін айтуға міндетті, атқарушылық іс жүргізуге қатысатын басқа да тұлғалардың дәлелдері мен өтінішхаттарынан бас тартуды мәлімдеуге, атқарушылық іс жүргізу мәселелері бойынша сот орындаушысының әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) немесе шешімдеріне шағым жасауға, бітімгершілік келісімді бекіту туралы сотқа жүгінуге міндетті және өздеріне берілген барлық құқықтарды адал пайдалануға, сондай-ақ осы Заңның талаптарын орындауға міндетті. Борышкер жұмыс орнының, тұрғылықты және орналасқан жерінің өзгергені, сондай-ақ жаңа табыс көздерінің және мүлкінің пайда болғаны туралы көрсетілген мән-жайлар туындаған кезден бастап үш жұмыс күні ішінде сот орындаушысына жазбаша хабарлауға міндетті. Борышкер атқарушылық іс жүргізу аяқталғанға дейін айына бір рет, сондай-ақ шақырған жағдайларда сот орындаушысына келуге міндетті. Келмеуі Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылыққа әкеп соғады.
Сонымен қатар, өкiл бола алмайтын тұлғалар бар, оларға:
1. Он сегiз жасқа толмаған немесе қорғаншылықта не қамқоршылықта тұратын адамдар атқарушылық iс жүргiзуде өкiл бола алмайды.
2. Судьялар, прокурорлар, құқық қорғау органдарының қызметкерлері, өкілді органдардың депутаттары, уәкілетті органның және оның аумақтық бөлімшелерінің, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты аппаратының қызметкерлері, сондай-ақ олардың жақын туыстары, жұбайы (зайыбы), олардың тиісті ұйымдардың уәкілеттік берілген адамдары немесе заңды өкілдері ретінде атқарушылық іс жүргізуге қатысу жағдайларынан басқа, атқарушылық іс жүргізуде өкіл бола алмайды. Егер мүдделері өкілдік берушінің мүдделеріне қайшы келетін адамдарға осы іс бойынша заң көмегін көрсетіп жатса немесе бұрын көрсеткен болса, сондай-ақ егер ол сот орындаушысының жұбайы (зайыбы) немесе жақын туысы болып табылса, ол адам өкіл бола алмайды.
Атқарушылық әрекеттер кемiнде екi куәгердің қатысуымен жасалуы мүмкiн. Ол мынадай жағдайларда
1) өндiрiп алушының немесе борышкердiң талабы бойынша;
2) үйге орналастыру және үйден шығару туралы шешiмдердi, борышкердiң мүлкiн пайдалануға тыйым салуға, алып қоюға және беруге, оның тұрғын үйiн, үй-жайлары мен қоймаларын ашуға, тексеру жүргiзуге байланысты әрекеттердi орындау кезiнде куәгерлердің қатысуы мiндеттi.
Өзге жағдайларда куәгерлер сот орындаушысының бастамасы бойынша қатысуы мүмкiн.
Кәмелетке толған, іс-әрекетке қабiлеттi, атқарушылық әрекеттердiң нәтижесiне мүдделi емес кез келген азаматтар куәгерлер ретiнде шақырылуы мүмкiн.
Куәгерлер қатысатын атқарушылық әрекеттер басталар алдында сот орындаушысы куәгердің атқарушылық әрекеттерге қатысу тәртiбiн түсiндiредi.
Куәгер өзiнiң қандай атқарушылық әрекеттер жүргiзу үшiн шақырылып отырғанын, олар қандай атқарушылық құжаттың негiзiнде жасалатынын бiлуге құқылы. Куәгер жүргiзiлген әрекеттер жөнiнде ескертулер жасауға құқылы. Куәгердің ескертулерi тиiстi атқарушылық әрекет хаттамасына енгiзiлуге тиiс.
Куәгер жүргiзiлуiне өзi қатысқан iс жүргізу кезiндегi атқарушылық әрекеттердiң фактiсiн, мазмұны мен нәтижелерiн куәландырады.
Куәгердің куәгерлік міндеттерін атқаруына байланысты шығарған шығыстарына өтемақы алуға, сондай-ақ толық ала алмаған жалақысын өтетуге немесе уақытын жоғалтуына байланысты ақшалай өтемақы алуға құқығы бар.
Куәгерлерге төленетiн ақша сомасы атқарушылық әрекеттер жасау жөнiндегi шығыстарға жатқызылады.
Атқарушылық іс жүргізуге тараптардың өкілдері қатыса алады, яғни жеке тұлғалар атқарушылық іс жүргізуге өз бетінше немесе өкілдер арқылы қатыса алады. Атқарушылық іс жүргізуге жеке тұлғаның өзінің қатысуы оны өз өкілі болу құқығынан айырмайды. Егер атқарушылық құжат бойынша борышкерге оның өзі ғана орындай алатын міндеттер жүктелсе, онда борышқор оларды орындау кезінде өкіл арқылы әрекет етуге құқылы емес. Ұйымдардың атқарушылық іс жүргізуге қатысуы оларға заңдарда, өзге де нормативтік құқықтық актілерде және құрылтай құжаттарында берілген өкілеттіктер шегінде әрекет ететін органдары арқылы не аталған органдардың өкілдері арқылы жүзеге асырылады. Ұйым атынан өкілдік ететін адамдардың өздерінің лауазымдық жағдайы мен өкілеттіктерін растайтын құжаттары болуға міндетті. Өкілдің өкілеттіктері Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес берілген және ресімделген сенімхатпен куәландырылады.
2 АТҚАРЫШУЛЫҚ ЖҮРГІЗУДІҢ ЖАЛПЫ ТӘРТІБІ
2.1 Аткарудың негіздері және атқару құжаттары
Атқарушылық негіздерге атқарушылық іс жүргізу қағидалары бойынша орындалуға жататын соттардың немесе басқа да органдардың актілері жатады. Орындауға жататын актінің негізінде құзыретті орган мүдделі тұлғаның өтініші бойынша атқарушылық құқық береді. Заңда тікелей көрсетілгендей, юрисдикциялық актілер орындау (мәжбүрлеп орындау құқығының пайда болуы) үшін негіз болып табылады.
Атқару негіздеріне тән белгілер бар, оларға мыналар жатады:[7]
1. атқарушылық іс жүргізудің пайда болуына негіз болатын заңды фактілердің болуы. Атқарушылық іс жүргізудің пайда болуына негіз болатын нормативтік актілер атқарудың негіздері болып табылады. Атқарушылық іс жүргізу көбінесе, басқа да құқықтық қатынастар секілді, заңды фактілер жиынтығының бір-бірімен байланысуының нәтижесінен пайда болады. Бірақ, кейбір жағдайларда, атқарушылық іс жүргізу бір ғана заңды фактінің негізінде пайда болуы мүмкін. Егер, атқарушылық іс жүргізуді қозғау үшін керекті барлық заңды фактілердің жиынтығы өзінің құрамына атқарудың негіздерін қоспаса (аткаруға жататын актілер бомағанда), онда атқарушылық іс жүргізу пайда бола алмайды. Сонымен, өндіріп алушыға мәжбүрлі орындау құқығын беретін заңды фактілерді атқарудың негіздері деп тануға болады. Шынында атқарудың негізі болғанда ғана тұлға өндіріп алушы бола алады.
1. атқарудың негізі юрисдикциялы органдардың актілері. Мемлекеттік билік және басқару органдарының барлық актілері атқарудың негізі бола алмайды. Себебі, орындау үшін мәжбүрлі шараларды қажет етпейтін актілер атқару негізі ретінде қарастырылмайды. Мысалы, тану туралы талап арыз бойынша шешімдер.
2. тек қана тікелей заңда көрсетіген юрисдикциялы органдардың актілері атқарудың негізі бола алады. Олар.
- азаматтық істер бойынша шығарылған қаулылар, ұйғарымдар, шешімдер;
- әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істерді қарауға уәкілетті органдар (лауазымды түлғалар);
- халықаралық және шетелдік соттар мен төреліктердің шешімдері; - заңдарда көзделген жағдайларда өзге де органдардың қаулылары.
4. тараптардың субьективті құқықтары мен бостандықтарын, сонымен қатар заңмен қорғалатын мүдделерін анықтайтын юрисдикциялы органдардың құжаттары атқару негізі бола алады. Демек, акт мәжбүрлі атқаруға жатады және атқарудың негізі бола алады, тек қана оны шығару нәтижесінде құқық туралы мәселе немесе даулы материалдық құқықтық қатынас шешілетін болса. Сот істі қарау барысында әр мәселе бойынша көптеген актілер шығарылады, бірақ олар тараптарың және басқа да қатысушы тұлғалардың материалдық құқықтарын қозғамай, күнделікті іс жүргізушілік мәселелерді шешеді (мысалы, іс жүргізушілікті тоқтату туралы ұйғарым, іс жүргізушілік мерзімдерді ұзарту туралы ұйғарым)
Атқарушылық іс жүргізу пайда болу үшін негіздерден басқа атқару құжаттардың болуы маңызды. Атап айтанда, атқару құжаты сәйкес сот актісінің немесе өзге де органдар актісінің негізінде берілетін құжат. Ол сот немесе басқа да органдардың шешімін және сот бұйрығын орындамаған борышкерге атқару құжат өндіріп алушының атқарушылық мәжбүрлі сипаттағы тәсілдерге жүгіну құқығын куәлендіреді. Атқару негіздері болмаған жағдайда да атқару құжатынсыз атқарушылық іс жүргізу қозғалмайды.
Атқару құжаттары атқару негізінен кейін екінші заңды факт болып келеді. Заңды факт ретінде өзінің дербестігіне қарамастан, атқару құжаты атқару негізінен туындайды, себебі атқару негізінсіз атқару кұжаты болмайды. Өйткені, атқарушылық іс жүргізудің ережелері бойынша орындалуға жататын соттардың немесе басқа органдардың актілері шықпайынша, атқару құжаттары берілмейді.
Атқару құжаттардың ішіндегі ең көп тарағаны атқару парақтары. Шешім, дереу орындалатын жағдайлардан басқа, ол заңды күшіне енгеннен кейін, заңмен белгіленген тәртіп бойынша орындалады. Сот шешiмi заңды күшіне енгеннен кейін атқару парағы жазылады, ол ендіріп алушыға беріледі не оның жазбаша өтініші бойынша сот оны аумағы бойынша атқарушылық іс жүргізудің тиісті органына орындау үшін жібереді. Мүлік тәркіленген, мемлекет кірісіне өндіріп алынған, қылмыспен келтірілген залал өндіріп алынған, алименттер өндіріп алынған, жарақаттанудан немесе денсаулыққа өзге де зақым келуден, асыраушысынан айрылуынан келтірілген залалдың орны толтырылған жағдайларда сот өз бастамасымен атқару құжатын аумағы бойынша тиісті атқарушылық іс жүргізу органына орындауға жібереді. Соттың дереу орындалуға тиісті шешімі бойынша атқару парағы жазылып, шешім шығарылғаннан кейін дереу орындауға жіберіледі. Атқару парақтарын бірінші сатыдағы сот шешім заңды күшіне енген немесе іс жоғары тұрған соттан қайтқан күннен бастап үш тәулік ішінде жазады және ол құжаттың мазмұнында мыналар көрсетілуі тиіс:
- атқару құжатын берген соттың атауы, - істің нөмірі мен шешімнің шығарылған күні; - шешімнің қарар бөлігі (сөзбе сөз); - шедімнің заңды күшіне ену уақыты; - атқару катының берілген күні;
- ендіріп алушының тегі, аты және әкесінің аты (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілген болса, оның тұрғылықты жері немесе тұрған жері, оның тұрғылықты жері бойынша тіркелгені туралы мәліметтер мен салық төлеушінің тіркеу нөмірі, немесе, егер өндіріп алушы заңды тұлға болып табылса, оның атауы, нақты тұрған жері не бірыңғай Мемлекеттік тіркелімнен мәліметтер, банк реквизиттері мен салық төлеушінің тіркеу нөмірі;
- борышкердің тегі, аты және әкесінің аты (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілген болса, оның тұрғылықты жері немесе тұрған жері, оның тұрғылықты жері бойынша тіркелгені туралы мәліметтер, оның жұмыс орны мен жұмыс орнының банк реквизиттері туралы мәліметтер (егер істің материалдарында бар болса, оның банк реквизиттері мен салық төлеушінің тіркеу нөмірі (егер істің материалдарында бар болса) немесе, егер борышкер заңды тұлға болып табылса, оның атауы, нақты тұрған жері не бірыңғай Мемлекеттік тіркелімнен мәліметтер (егер істің материалдарында бар болса), банк реквизиттері мен салық төлеушінің тіркеу нөмірі көрсетілуге тиіс.
Атқару парағының нысанын атқару құжаттарының орындалуын қамтамасыз ету жөніндегі уәкілетті орган бекітеді.
Сондай-ақ атқару парақтарын сот парақтарын ҚР заңдар халықаралық шарттарда өзара түсіністік негізінде көзделген болса шетел соты мен аралық соттардың шешімдерінің негізінде бере алады.
Аралық соттардың шешімінің негізінде атқару парақтары беріледі. Егер аралык соттың шешімі онда белгіленген мерзімде ерікті түрде орындалмаған жағдайда, аралық соттың шешімі өз пайдасына шығарылған тарап (өндіріп алушы) осы бапта көзделген ережелер бойынша аралық соттың шешімін мәжбүрлеп орындату туралы арызбен аралық сот дауды қарайтын жердегі сотқа жүгінуге құқылы. Атқару парағын беру туралы арызға мыналар қоса тіркеледі:
1) аралық сот шешімінің түпнұсқасы немесе көшірмесі. Тұрақты жұмыс істейтін аралық сот шешімінің көшірмесін осы аралық соттың төрағасы растайды, нақты дауды шешу үшін аралық сот шешімінің көшірмесі нотариатта куәландырылуға тиіс;
2) занда белгіленген тәртіппен жасалған аралық келісімнің түпнұсқасы немесе нотариқат растаған көшірмесі.
Атқару парағын беру туралы арыз аралық соттың шешімін ерікті түрде орындауға арналған мерзім аяқталған күннен бастап үш жылдан кешіктірілмей берілуі мүмкін. Белгіленген мерзімін өткізіп алған не оған қажетті құжаттар қоса тіркелмей берілген атқару парағын беру туралы арызды сот қарамай кері қайтарады, бұл туралы ұйғарым шығарылады, оған белгіленген тәртіппен шағым жасалуы мүмкін. Егер сот аталған мерзімді өткізіп алу себептерін дәлелді деп тапса, атқару парағын беру туралы ары зды беру мерзімін қалпына келтіруге құқылы. Судья атқару парағын беру туралы арызды сотқа арыз түскен күннен бастап он бес күн ішінде жеке-дара қарайды. Өндіріп алушының аралық соттың шешімін мәжбүрлеп орындату туралы түскен арызы, сондай-ақ оны соттың отырысында қарау орны мен уақыты туралы сот борышкерді хабардар етеді. Оның арызын қарау орны мен уақыты туралы өндіріп алушы да хабардар етіледі. Егер борышкерден сот отырысына келуі мүмкін болмауының дәлелді себептері көрсетіліп, арызды қарауды кейінге қалдыру туралы өтінім түспесе, борышкердің немесе өндіріп алушының сот отырысына келмей қалуы арызды қарауға кедергі болмайды. Сот аралық соттың шешімін мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беру туралы арызды қараған кезде аралық соттың шешімін мәні бойынша қайта қарауға құқылы емес. Сот арызды қарау нәтижелері бойынша атқару парағын беру туралы не оны беруден бас тарту туралы ұйғарым шығарады. Атқару парағын беру туралы соттың ұйғарымы дереу орындалуға тиіс.
Сот аралық соттың шешімін мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беру туралы ұйғарым шығарған кезде атқару парағы Кодекстің 236бабының ережелері бойынша беріледі.
Әдетте, әрбір шешімге бір атқару парағы беріледі. Егер, атқару әртүрлі орындарда жүргізілетін болса немесе шешім бірнеше талап қоюшының пайдасына немесе бірнеше жауапкерге қарсы шығарылатын болса, сот өндіріп алушылардың өтініші бойынша атқару орнын дәл көрсетіп, не осы атқару құжаты бойынша атқарылуға тиіс шешімнің сол бөлігін көрсете отырып, бірнеше атқару құжатын жазуы мүмкін (ADЖК-нің 236 бабы).
Соттармен берілген атқару құжаттары ҚР бүкіл аумағында заңды күші бар. Атқару парақтарында аткарудың өндірісі туралы белгілер қойылып отырылуы керек.
Заңның 5 бабына сәйкес, атқару парағынан басқа, атқару құжаттарына мыналар жатады:
1) сот актілерінің негізінде берілетін атқару парақтары;
2) Қазақстан Республикасының азаматтық іс жүргізу заңдарына сәйкес берілетін сот бұйрықтары;
3) Қазақстан Республикасының аумағында халықаралық, шетелдік соттардың және төрелiк соттардың шешімдерін мәжбүрлеп орындату туралы сот актілерінің негізінде берілетін атқару парақтары;
3-1) аралық соттардың шешімдерін мәжбүрлеп орындату туралы соттың ұйғарымы негізінде берілетін атқару парақтары;
4) Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінде көзделген жағдайларда әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша шығарылған сот қаулылары;
5) Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінде көзделген жағдайларда әкімшілік құқық бұзушылық жөніндегі істерді қарауға уәкілетті органның (лауазымды адамның) қаулысын мәжбүрлеп орындату туралы соттардың қаулылары;
6) талаптарын мәжбүрлеп орындату туралы прокурордың қаулысы;
7) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда өзге де органдардың қаулылары.
Атқару құжаты жоғалған жағдайда атқару құжатын берген орган Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген тәртіппен беретін оның дубликаты өндіріп алу үшін негіз болып табылады.
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті органдар (лауазымды тұлғалар) шығарған қаулыларына мыналарды жатқызуға болады:
-егер айыппұл салынған жеке адам жұмыс істемесе немесе басқа себептер бойынша айыппұлды жалақысынан немесе өзге де табыстарынан өніріп алу мүмкін болмаса, айыппұл салу туралы қаулыны оны шығарған сот заңдарда көзделген тәртіппен мәжбүрлеп орындау үшін сот орындаушысына жібереді (ҚР әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің (әрі қарай мәтін бойынша ӘҚБК) 708 бабының 4 бөлігі);
11 - заңды тұлға шоттарында ақша болмаған жағдайда ақша сомасын мәжбүрлеп өндіріп алу туралы қаулы заңға сәйкес жазаны заңды тұлға мүлкінен өндіріп алуға айналдыру үшін сот орындаушысына жіберіледі (ӘІЖК-нің 709бабының 4 бөлігі);
- заңды тұлға құрылтайшыларының (басқару органдарының, лауазымды адамдардың) немесе жеке кәсіпкердің қызметін тоқтата тұру не оған тыйым салу түріндегі сот қолданылған әкімшілік жаза өз еркімен орындамаған жағдайда қаулы өкілетті органдардың атқару іс жүргізу тәртібімен орындалады (ӘҚБК-нің 723-бабының 3 бөлігі);
- соттың салынып жатқан немесе салынған құрылысты мәжбүрлеп бұзу туралы қаулысын өзі жөнінде осы әкімшілік жаза шығарылған адам орындайды. Өз еркімен орындалмаған жағдайда қаулыны өкілетті орган атқарушылық іс жүргізу тәртібімен орындайды (ӘҚБК 725-бабы).
Заңдарда көзделген жағдайларда өзге де органдардың қаулылары атқару құжаттары болып табылады:
- алимент төлеу туралы келісім. Осы келісім жазбаша түрде жасалады және оны нотариус куәлендіруге тиіс. Куәландірілген келісім атқару парағының күшіне ие болады. (Неке және отбасы туралы ҚР заңы. 1998 жыл 17 желтоқсан 143 және 144 баптары);
- заңның 73 бабына сәйкес сот орындаушыларының борышкерге атқару құжатын орындау барасында салынған айыппұлдарды, атқару бойынша шығыстарды өндіріп алу туралы қаулылары.
Атқару құжаты жоғалған жағдайда, қаулы шығарған орган заңда көзделген тәртіппен берген, оның көшірмесі (дубликаты) өндіріп алудың негізі болып табылады. Атқару ісі жоғалған жағдайда жойылған атқару ісін жүргізуді қалпына келтіру туралы арыз шешім орындалатын жеріндегі сотқа беріледі. Қалпына келтіру туралы іске қатысты адамдардың не прокурордың арызы бойынша қозғалады. Арызға, сақталып қалған және іске қатысы бар, бекітілген тәртіппен куөлендірілмеген болсада, қүжаттар мен олардың көшірмелері қосылып беріледі.
Сот істі қарау барысында іс жүргізудің сақталған бөліктерін іс жүргізу жоғалғанға дейін істен азаматтар мен ұйымдарға берілген құжаттарды, бұл құжаттардың көшірмелерін, іске қатысы бар басқа материалдарды пайдаланады, қажет болған жағдайда қатысқан адамдардан жоғалған іс бойынша істі қараған сот құрамына кірген адамдардан, сондай-ақ сот шешімін орындаған адамдардан соттың куә ретінде жауап алуына болады (АІЖК-нің 411 бабы).
Атқару құжаты жоғалған жағдайда қаулы шығарған орган заңда көзделген тәртіппен беретін оның көшірмесі өндіріп алу үшін негіз болып табылады.
Атқару парағы мен бұйрықта міндетті түрде мыналар көрсетілуге тиіс. -Атқару құжатын берген соттың атауы, -істің нөмірі және шешім шығарылған күн, -шешімнің қарар бөлігі (сөзбе-сөз) -шешiмнiң күшіне енген уақыты, -атқару құжаты берілген күн.,
-өндіріп алушы мен борышкердің атауы, олардың мекен жайы мен реквизиттері көрсетілуге тиіс.
Сот қаулысы негізінде берілген атқару парағы оны берген судьяның қолы қойылып, соттың елтаңбаланған мөрімен куәландырылады.
Сот бұйрығымен алимент төлеу жайлы екі тараптың келісімін куәландырып отырған нотариустың атқару жазбалары ҚР Азаматтық іс жүргізу кодексі және КР Неке және отбасы кодексімен анықталып, реттеледі. Бұл құжатттарды оны шығарып және куәландырып отырған тұлғалардың қолы қойылып, мөрмен куәландырылады.
Сотттың әрбір шешімі бойынша бір атқару парағы беріледі. Егер атқару әртүрлі орындарда жүргізілетін болса не егер шешім бірнеше талап қоюшының пайдасына немесе бірнеше жауапкерге қарсы шығарылған болса, сот өндіріп алушылардың өтініші бойынша атқару орнын дәл көрсетіп не осы атқару құжаты бойынша атқарылуға тиіс шешімнің сол бөлігін көрсете отырып, бірнеше атқару құлатын жазады.[8]
Заңның 5-бабы 1 тармағының 6 тармақшасына сәйкес сот орындаушысының атқару санкциясын өндіріп алу туралы қаулысы атқару құжаты болып табылады. Атқару құжаттарын орындамағандығы үшін жауапкершілік борышкер атқару құжатын орындамағаны үшін әкімшілік не қылмыстық жауаптылыққа тартылуы мүмкін. жауапқа тартылған борышкер бірақ атқару әрекеттерін жасаудан босатылмайды. Атқару құжаты нақты орындалған кезде өндіріп алынған соманың яғни мүлік құнының он проценті мөлшерінде немесе жеке тұлғалардан он айлық есептік көрсеткішжәне мүліктік емес сипаттағы атқару құжаттары бойынша меншік нысанына қарамастан, ұйымдардан жиырма айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде атқарушылық санкция өндірілініп алынады.
Ал, занның 7-бабының 1 тармағында осы атқару құжатының орындауға беру мерзімі қарастырылмаған. Атқару санкциясын өндіріп алу көрсетілген, Яғни біздің оймызша, санкцияны өндіріп алу туралы қаулыда орындауға беру мерзімі көрсетілуі тиіс. Себебі, мерзім олар берілгеннен күннен бастап есептеледі және сот орындаушысының қаулысы ерекше болып саналмайды.
Бірақ, осы таңға дейін сот орындаушысының атқару санкциясы туралы қаулысын орындауға беру мерзімі реттелмеген. Бірақ көңіл бөлетін жайт, заңның 11-бабының 1 бөлігіне сәйкес атқару құжаты белгіленген тәртіптерге сәйкес болмаса атқару құжатын қайтаруға негіз болып табылады және осындай атқару ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Экономикалық қатынастарды құқықтық реттеу кафедрасы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Пәні: Азаматтық іс жұргізу құқығы
Тақырыбы: Атқару өндірісінің маңызды мәселелері
Орындаған:
Ғылыми жетекші:
Қарағанды 2020
Мазмұны
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. АТҚАРУ ӨНДІРІСІНІҢ МӘНІ МЕН МАҢЫЗЫ
1.1 Атқару өндірісінің түсінігі, мақсаты, міндеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Атқарушылық өндірісінің қатысушылары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
2. АТҚАРЫШУЛЫҚ ЖҮРГІЗУДІҢ ЖАЛПЫ ТӘРТІБІ
2.1 Аткарудың негіздері және атқару құжаттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .13
2.2 Атқарушылық әрекеттер жүргізудің тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...35
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы демократиялық, зайырлы, құқықтық, әлеуметтік мемлекет болып табылады. Заңның үстемдігін, заңның үстемдігін қамтамасыз ету, өз кезегінде, жан-жақты және табандылықты, ерекше шешімді талап етеді. Осыған сәйкес Қазақстандағы сот құқықтық реформасы соттың және судьяның тәуелсіздігін, судьяның әділдігі мен әділдігін қамтамасыз етуге, судьяның қоғамда қабылданған заңдардың әрекет ету кепілі ретінде әрекет етуіне бағытталған. Сонымен қатар, мүдделі тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін практикалық қорғауды қамтамасыз ету мақсатында актілерді орындау бойынша тиімді іске асырылатын жүйені құруға бағытталған атқарушылық іс жүргізу органдарын қайта ұйымдастыру жүргізілуде.
Азаматтық процесс азаматтардың, заңды тұлғалардың және азаматтық құқықтық қатынастардың басқа да субьектілерінің бұзылған құқықтары мен бостандықтарын және заңды мүдделерін қорғаудың, заң және сот алдында теңдігі сақталған жағдайда, тиімді құралы болып табылады. Сот және басқа органдардың актілерін орындау барысында пайда болған қоғамдық қатынастарды реттейтін құқық нормалары және де атқарушылық іс жүргізу құқығына тән теориялық көзқарастар осы курстық жұмыста зерттеудің пәні болып табылады. Зерттеу барысында осы жұмыста атқарушылық іс жүргізуге қатысты азаматтық іс жүргізу заңнамасындағы және осы құқықтық саладағы қоғамдық қатынастарды реттейтін заңдардағы кемшіліктерге көңіл бөлінеді. Заңдылықты, қоғамдық тәртіпті қорғауды, азаматтар мен ұйымдардың саяси, еңбек, тұрғын және басқа да құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауды, қатал сақтауды қамтамасыз етуде маңызды рольді соттар атқарады. Азаматтық процестегі соттың міндеті азаматтық істерді дұрыс және тез қарау, шешу және іс бойынша заңды, негізді шешімді шығару Соттың кызметін ұйымдастыру, істерді қараудың тәртібі,судьялардың жұмысының жоғарғы мәдени деңгейі заңның барлық талаптарын қатал сақтауға негізделген жағдайда ғана сот төрелігінің басты мақсаттарына қол жеткізуге болады.Сот іс жүктелген міндеттерді заңмен белгіленген процессуалдық нысанды сақтаған жағдайда сәтті жүзеге асырады. Бұл процессуалдық нысан іс бойынша объективтік шындықты шынайы анықтауға және заңды, негізді сот шешімін шығаруға ықпал етеді. Сот ісін жүргізудің әрекет етуші нормаларын бұзу дұрыс емес шешімдерді шығаруға, азаматтар мен заңды тұлғалардың, мемлекеттің құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуына әкеледі, сондай-ақ,сот төрелігін жүзеге асыру зиян келтіреді.Азаматтық процестегі атқару сатыдағы соттың ұйғарымдары проблемасымен мынадай мәселелер байланысты: атқарудың түсінігі, мәні және олардың жіктелуі; шешімдері бұйрықтарынан орындаушыларының әрекетіне шағымдану және олардың заңды күші. Бұл мәселелерге процессуалдық әдебиеттерде жеткілікті көңіл бөлінбеген және заңнамада тиісті түрде реттелмеген.
Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінде (әрі қарай АІЖК) қаншама жылдар бойы ғалым процессуалистер көтерген проблемалар, зерттеген ой-пікірлер ескерілген. Дегенмен, соңғы сатыдағы сот шешімдерін орындау мәселесі толық реттелген деу қиын. Ал мемлекеттіктілдегі АІЖК-де терминологияға және аудармаға байланысты және түйінішешілмеген мәселелердің түйінін табуға деген қызығушылық аталған тақырыпта курстық жұмысын жазуыма ықпал етті. Курстық жұмысының мақсаты мен міндеттері -атқарушылық іс жүргiзудiн қағидалары мен қатысушылары, атқарушылық іс жүргізудің жалпы ережелері мәселелерінің теориясын, тәжірибесін, заңнамамен реттелуінің өзінді кемшіліктерін көрсетіп, атқарушылық іс жүргізуді іске асыруды көрсетеді.
1. АТҚАРУ ӨНДІРІСІНІҢ МӘНІ МЕН МАҢЫЗЫ
1.1 Атқару өндірісінің түсінігі, мақсаты, міндеттері
Азаматтық сот ісін жүргізудің міндеттері Қазақстан Республикасының азаматтық іс жүргізу кодексінің (әрі қарай мәтін бойынша ҚР АІЖК) 5 бабында бекітілген: Азаматтардың, мемлекеттің және заңды тұлғалардың бұзылған немесе даулы құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғау және қалпына келтіру, азаматтық айналымда және жария-құқықтық қатынастарда заңдылықты сақтау, істің толық және уақтылы қаралуын қамтамасыз ету, дауды бейбіт жолмен реттеуге жәрдемдесу, құқық бұзушылықтардың алдын алу мен қоғамда заңға және сотқа құрметпен қарауды қалыптастыру азаматтық сот ісін жүргізудің міндеттері болып табылады. Сот әділетті шешім шығарып және азаматтық құқық туралы дауды шеше отырып даулы субьективті құқықты қорғайды және бұзылған құқықты орнына келтіреді. Соттың шешiшiмiн атқару сатысында азаматтық дауларды қарау мен шешу бойынша оның қызметі аяқталады. Азаматтық істі мәні бойынша қарау мен шешудің нәтижесінің негізінде сот өз пікірін ерекше процессуалдық актіде - сот шешітінде көрсетеді. Сот шешімі нақты азаматтық құқықтық дауды шешу барысында атқарған көлемді және ауыр еңбектің нәтижесі. Сот шешімінде тек қана соттың ғана емес, сонымен қатар тараптардың, үшінші тұлғалардың, сот өкілдерінің және прокурордың процессуалды қызметтері көрініс табады.
Көптеген сот шешімдері соттың беделіне байланысты тараптардың өз
еріктерімен орындалады. Тарап сот шешімімен белгілі қызметтерді жүзеге асыруға немесе белгілі қызметтерден бас тартуға міндеттелгенде соттың шешімін орындаудан бұлтару жағдайлары жиі кездеседі. Егер, жауапкер сот шешімін ерікті түрде орындамаса, ол атқарушылық іс жүргізу тәртібімен мәжбүрлі түрде атқарылады. Кез-келген соттың шешімін әртүрлі себептермен атқаруға мүмкін болмағанда соттың және азаматтық іс жүргізудің басқа да субьектілерінің атқарған еңбегінің пайдасыз болып қалатынын айтпағанда, сот төрелігі актісінің мәнін төмендетеді және соттың беделін түсіреді. Сот шешімі атқарылғанда, әрi атқарылуы заңға сәйкес және шешімнің мазмұны қатаң сақталумен жүзеге асырылғанда ғана азаматтық іс жүргізудің мақсаты орындалады. Тек қана осы жағдайда тараптардың субьективті құқықтары іс жүзінде орнына келтіріліп азаматтық іс жүргізудің соңғы сатысы атқарушылық іс жүргізу сатысында іс жүргізу аяқталады.
Азаматтық іс жүргізуде сот шешімін атқару- соттың, атқару органдарынын, прокурордың, тараптардың және іс бойынша басқада қатысушы түлғалардың соттың шешімімен сәйкес тараптар арасындағы фактілік қатынастарды өзгертуге бағытталған, азаматтық іс жүргізуде сот төрелігін жүзеге асыратын соттың қызметі және осы қызметтен шығатын іс жүргізушілік қатынастар болып табылады. Осымен қатар, ғалымдарда басқа да пікірлер қалыптасқан.Атқарушылық іс жүргізу азаматтық іс жүргізу құқығының аяқтаушы сатысы. Атқарушылық іс жүргізу құқығының нормалары азаматтық іс жүргізу құқығының нормаларының бір бөлігі және оның бір құқықтық институты.[2] Атқарушылық іс жүргізу дербес іс жүргізу болып табылады және оны реттейтін нормалар дербес кешенді құқықтық саласын құрайды. Біртұтас атқарушылық заңнамада, орындауға жататын шешімнің сипатына және түріне тәуелсіз, барлық атқарушылық іс жүргізудің нормаларын біріктіруге мүмкін болады. [3] Іс жүргізудің басқа сатыларымен салыстырғанда атқарушылық іс жүргізудің ерекшеліктері бар. Ол сотта азаматтық істі қараумен байланысты емес атқарушылық іс жүргізуді қозғау мүмкіндігінен кқрінеді, мыласы, әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істерді қарауға уәкілетті органдардың (лауазымды тұлғалардың) шығаратын қаулылары. Осы актілердің негізінде атқарушылы іс жүргізу азаматтық іс жүргізудің алдынғы сатыларынсыз қозғалады[4] Егер атқарушылық іс жүргізу өндірістік емес саты болып саналса және сот процестік бақылаудан шығарса, қажетті процестік кепілдіктермен қамтамасыз етілмесе, онда мұндай мәселелерді жасау азаматтық іс бойынша сот төрелігін жүзеге асырудың мақсаттары мен міндеттеріне жауап бермейді. Керісінше, бұл мақсаттар қайшы келеді, өйткені сот шешімдерін орындау сатысында тараптардың құқықтарына процедуралық кепілдіктердің болмауы бұзылған субъективтілікті анықтауға және қажетті қорғауды құруға кедергі келтіреді.
Сот және атқарушы органдардың сот шешімдерін орындауды процессуалдық әдістерді қолдана отырып мәжбүрлеп жіберуі заңды күшіне енген шешімнің міндеттілігін және азаматтық, ерлі-зайыптылық, отбасылық-неке құқықтық қатынастарының тұрақтылығы мен ашықтығын қамтамасыз етеді, яғни сот төрелігін іске асыруда өз мақсаттарын орындайды. Сот шешімдерін атқару атқарушылық іс жүргізу тәртібімен, АІЖК-нің ережесімен жасалатын әрекеттер ғана емес, сонымен қатар басқа да сот шешімін жүзеге асырумен байланысты әрекеттер деп жиі айтылады. Көптеген сот шешімдерінің негізінде әртүрлі мемлекеттік органдарда тіркеулер жүргізіледі - тұрғын үйге меншік құқығын тіркеу; АХАЖ фактісін тіркеу; қамқоршы мен қорғаушы тағайындау. Мұның бәрі шешімді кең мағынада орындау әрекеттері, өйткені олар шешім негізінде және оларды жүзеге асыру үшін жасалады. Алайда, бұл іс-әрекеттерді азаматтық іс жүргізу сатысы ретінде орындаумен алмастыруға болмайды, өйткені олар өндіріс шегінен шығып кетеді және АІЖК ережелерімен жасалмайды. Қорыта келе, атқарушылық іс жүргізу дегеніміз бұзылған құқықты қорғау және қалпына келтіру бойынша азаматтық іс жүргізу заңнамасымен бекітілген тәртіппен заңды актілерді мәжбүрлеп жүзеге асыру.
Борышкердің сот актісін оның белгілі бір бөлігінде орындауға мүмкіндігінің болмауы не толық көлемінде орындай алмауы әдейі орындамау деп қарастырылмайды. Соттар көрсетілген шараларды басты сот талқылауына талапты қанағаттандыру жөнінде шешім немесе өзге де сот актісін шығару кезінде қолдануы мүмкін.
Соттар жауапкерлерден ақшалай немесе өзгедей өндіру туралы сот актісі заңды күшіне енгеннен кейін заңмен көзделген жағдайларда атқару парақтарын уақытында жазып, талапты қанағаттандыру үшін тыйым салынған мүліктің тізімдемесін қоса тіркеп, өндіріп алушылар мен борышкерлерді көрсетіп, мөрмен куәландырылған актісінің көшірмесін не оның үзіндісін борышкерлер мен олардың мүліктері тұрған жерлер бойынша сот әкімшілерінің облыстардағы аумақтық органдарына жіберуге тиіс. Сот орындаушылары атқару құжаттарын алғаннан кейін сот актілерінің орындалуын қамтамасыз етуге бағытталған заңмен көзделген шараларды уақытында қабылдаулары қажет.
Банк шоттарын, олардағы ақша қаражатының, кредит және сақтандыру сомаларының, бағалы қағаздардың бар-жоғын тексеру, сондай-ақ борышкердің банкте тұрған осы және басқа мүлкіне тыйым салу қажет болған жағдайларда жоғарыда көрсетілген әрекеттерді санкциялау туралы дереу мәселе қою қажет. Борышкердің тұратын жері белгісіз болған жағдайда сот орындаушысы оған іздеу жариялау туралы мәселені шешу үшін сотқа ұсыным жасап, жүгінуге міндетті. Осы орайда сот орындаушылары атқару құжатының көшірмесін, атқарушылық іс қозғау туралы қаулының көшірмесін, борышкердің аткару құжатында көрсетілген мекен-жайда тұрмайтындығы туралы актіні, мекен-жай бюросының анықтамасын сотқа ұсынуға тиіс. Соттар борышкерді іздеу туралы "Аткаруашылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 18- бабының 2-тармағына сәйкес қаулы шығарған кезде іздестіру жөніндегі шығындарды борышкерден жергілікті бюджеттің есебіне өндіріп алу жөнінде міндетті түрде көрсетулері қажет. Өндірілетін сомалардың мөлшерін шығарғанда іздеуді жүзеге асыратын органдар анықтаған шығыстарды негізге алу керек.
Борышкер сот актісінің уақытында орындалуына кедергі келтіретін әрекеттер (сот орындаушысына келуден жалтару, жұмыс орны мен тұратын жерінің өзгергені туралы хабарламау, сот орындаушысының талаптарын орындамау, сот орындаушысының заңды қызметіне кедергі келтіру және т.б.) жасаған жағдайда атқарушылық іс жүргізу органдары кінәлі адамдарды әкімшілік немесе қылмыстық жауапқа тарту жөніндегі мәселені талқылауға тиіс. Борышкер сот актілерін орындаудан бас тартқан жағдайда, өндіріп алушы тиісті органдардың алдына кінәлі адамдарды әкімшілік және қылмыстық жауапкерге тарту жөнінде мәселе қоюға құқылы. Кінәлі адамдарды қылмыстық жауапка тарту туралы хабарламада сот орындаушысы борышкердің немесе өзге де адамдардың сот актісін әдейі орындамай, сот орындаушысының талаптарына қандай қарсы шаралар қолданғандары туралы көрсетуге тиіс. Хабарламаға:
атқару парағының көшірмесі;
атқарушылық іс қозғалғаны туралы қаулы;
сот актісін әдейі орындамауды не орындауға кедергі жасауды растайтын құжаттар қоса тіркелуі қажет.
Азаматтық талапкерлердің кінәлі адам сот актісін орындаудан жалтару мақсатында мүлікті иеліктен шығару жөнінде жасаған мәмілелерді жарамсыз деп тану туралы арыздары қылмыстық істі қарау кезінде азаматтық сот ісін жүргізу тәртібімен қаралады. Заңды күшіне енген сот актілерін әдейі орындамау, сондай-ақ олардың орындалуына кедергі жасау туралы істерді қарау кезінде соттар орындаушыларының, сондай-ақ Қылмыстық ізге түсу органдарының жұмысындағы кемшіліктер мен ол қылықтарға назар аударуға міндетті негіз болған жағдайда жеке қаулылар шығарады. Кез-келген құқық саласының ерекшелігі оның қағидаларынан айқын көрінеді. Азаматтық іс бойынша сот төрелігінің мақсаттарын қамтамасыз етуде іс жүргізушілік қағидалары маңызды орын алады. Азаматтық іс жүргізудің қағидалары осы құқық саласының ерекшелігін және мазмұнын, көрсететін негізгі ережелер.Оларды бұлжытпай орындау заңдылықты бекітуге мүмкіншілік береді. Сондықтан іс жүргізудің негізгі қағидалары біздің мемлекетіміздің Ата Заңында - Қазақстан Республикасы Конституциясында (әрі қарай мәтін бойынша Конституция) бекi тiлуi кездейсоқ емес және АІЖК-де көрініс тапқан. Біз азаматтық іс жүргізу қағидаларын айтқанда олар толығымен іс жүргізуде көрінетіндігін түсінеміз. Барық қағидалар азаматтық іс жүргізудің бөлек сатыларында өз көрінісін табу міндетті емес, себебі, іс жүргізудің сатысы бұл іс жүргізудің бір ғана бөлімі болып келеді. Атқарушылық іс жүргізу азаматтық іс жүргізудің органикалық сатысы болып табылатындықтан, азаматтық ic жүргізудің негізінде жатқан қағидалардан құралған. Жоғарыда айтылып кеткендей, бұл жағдай азаматтық іс табуы керек деп түсінбейміз. Бұл мүмкін емес өзіткені, атқарушылық іс жүргізу сатысы - азаматтық іс жүргізудің бөлімі. Азаматтық іс жүргізудің барлық қағидалары көрініс тапқан жалғыз бөлім - сотта істі қарау сатысы, яғни бірінші инстанциядағы сотта қарау. Аткарушылық іс жүргізу сатысының жағдайы бөлек, себебі ол азаматтық іс жүргізуді аяқтайды.
Қандай да идалар азаматтық іс жүргізуде және олардың атқарушылық іс
жүргізу сатысындағы шектері қандай сынды мәселелерді зерттеу атқарушылық іс жүргізу субьектілерінің жағдайы, олардың іс жүргізушілік құқықтары мен бостандықтары туралы дұрыс пікір айтуға, сонымен бірге атқаруға байланысты басқа да мәселелер шешуге мүмкіндік береді.
Соттар сот төрелігін іске асыру кезінде тәуелсіз және Конституция мен заңға бағынады деген Конституцияның 77 бабында бекітілген заң қағидасы атқарушылық іс жүргізуде де көрініс табады. Атқарушылық Азаматтық іс жүргізудің басты субьектісі атқарушылық іс жүргізуде - сот. Соттың іс жүргізушілік әрекеттері атқарушылық іс жүргізуге қатысушы барлық тұлғалар үшін міндетті. Атқарушылық іс жүргізудің субектісі судья емес, сот органы. Сот шешімдерін атқаруда керекті қаулыларды қабылдағанда сот тек қана заңды басшылыққа алуы тиіс. Сот орындаушысы сотқа бағынады және сот шешімін атқаруда оның еркін орындайды. Тек қана сот, занды басшылыққа ала отырып атқару органына (сот орындаушысына) сот шешімін атқарудың тәртібі мен тәсілі туралы нұсқаулар беруге құқылы. Заңдылық қағидасының көрініс табатын бір жағдайы ретінде прокурордың сот орындаушыға кез келген нұсқаулар беруге құқылы еместігін айтуға болады. Егер прокурор атқару органынын әрекетімен келіспеген жағдайда , ол сот алдында сол әрекеттерге шағым беруге құқылы. Атқарушылық іс жүргізу сатысында іс жүргізудің жариялығы қағидасы әрекет етеді.
Сот қызметінің әрекеттілігі және тәрбиелік мәні сот атқаруында жариялық қағидасын жүзеге асырудан тәуелді.
Өндіріп алушы мен борышкер атқару әрекеттерінде жеке өздері немесе өкілдері арқылы қатысуға, аткарушылық іс жүргізудің барлық материалдарымен танысуға, атқару бойынша соттың және сот орындаушысының барлық әрекеттері бойынша түсініктеме алу құқығына иелігі жариялық қағидасының көрінісі болып табылады.
Атқарушылық іс жүргізуде айғақ адамдардың, бұқаралық ақпарат құралдар органдарының қатысу құқығы жариялық қағидасының тағы бір көрінісі.
Атқарушылық іс жүргізу сатысында Конституциясының 7 бабында іс жүргізудің тіл қағидасы орын алған, Қазақстан Республикасында мемлекеттік тіл қазақ тілі болып табылады. Мемлекеттік ұйымдарда және жергілікті өзін-өзі басқару органдарында орыс тілі ресми түрде қазақ тілімен тең қолданылады. Іс жүргізушілік тіл қағидасы барлық сот төрелігіне -қылмыстық істер бойынша да, азаматтық істер бойынша да толығымен тән. Әрине, аудармашының қатысуы тек сот отырысында ғана емес, сонымен қатар сот шешімін атқару сатысында да қамтамасыз етілуі тиіс.
Азаматтық іс жүргізудің атқарушылық іс жүргізу сатысында тараптардың құқықтық теңдігі қағидасы іс жүргізудегі тараптардың бірдей мүмкіншіліктері бар екенін және өздерінің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін бірдей процессуалық кепілдіктер берілгендігін білдіреді. Бір тарапқа нақты процессуалық құқықтар берілгенде, аң басқа тарапқа да дәл сондай құқықтармен қамтамасыз етеді. Яғни, бір тарап басқа тарап алдында қандай да бір артықшылықпен қолданылмайды.
Азаматтық іс жүргізуде бәсекелестік қағидасы бұл тараптардың өз көзқарасын ұстануға және өз позициясының дұрыстығын дәлелдеуге құқығы. Атқарушылық іс жүргізу сатысында бәсекелестік қағидасы өзін айқын көрсетеді. Сот шегімін атқару сәтіне дейін бәсекелестік қағидасы іс бойынша обьективті ақиқатты анықтауға қызмет етеді. Ал атқарушылық іс жүргізу сатысында басекелестік қағидасы алдына басқа мақсат қояды. Себебі, обьективті ақиқат анықталды, сот шешімі шығарылды және заңды күшіне енді. Енді сот алдына шешімді дәл соның мазмұнымен және заңмен сәйкестендіріп атқару мақсаты тұр, ал жарыспалық қағидасы осы орындауды бастайды.
Сот шешімін атқару барысында оны орындауды тежейтін әртүрлі жағдайлар пайда болады. Шешімді атқару сатысында тараптар атқару органымен олардың құқықтары мен заңды мүдделері бұзылды деп санауы мүмкін. Осы мақсатта заңда сот орындаушысының атқару әрекетіне шағымдану құқығы көрсетілген. Әрине, бұл жағдайда тараптар сотқа дәлелдеме ұсынуға мәжбүр болады және өз позициясы дұрыстығын дәлелдеу үшін, соттан тараптар өз талаптарының құқыққа негізделгені туралы ұйғарым шығаруға қол жеткізу мақсатында берген дәлелдемелері бойынша өздерінің пікірлерін хабарлайды және бұзылған құқықтары мен заңды мүдделерін сот шешімін атқару сатысына соттан қорғаныс алу құқығын жүзеге асырады. Сонымен, бәсекелестік қағидасы азаматтық іс жүргізудің соңгы сатысы атқарушылық іс жүргізу сатысында өз мағынасын толық мәнде сақтап қалады, бірақ жоғарыда аталған жағдайларда көрініс табуы мүмкін.
1.2 Атқарушылық өндірісінің қатысушылары
Атқарушылық іс жүргізудің барлық қатысушыларын олардың қызметінің мақсаттылығына және атқару құжаттарын орындау кезіндегі роліне байланысты келесі топтарға бөлуге болады: сот орындаушысы, тараптар және олардың өкілдері, сот, прокурор және атқарушылық іс жүргізудегі өзге де органдар, Атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы заңының 14 бабына сәйкес, Атқарушылық iс жүргiзуге қатысушылардың құрамы мыналар:
1) атқарушылық іс жүргізудің тараптары (өндіріп алушы және борышкер);
2) атқарушылық іс жүргізу тараптарының өкілдері;
3) сот орындаушысы;
4) атқарушылық құжатта қамтылған талаптарды орындауға жәрдемдесетін өзге де адамдар (оның ішінде ішкі істер органдарының және өзге де мемлекеттік органдардың қызметкерлері, сот приставы, жеке сот орындаушысының көмекшісі, аудармашы, куәгерлер, маман, сот орындаушысы тыйым салынған мүлікті күзетуге немесе сақтауға берген адам) атқарушылық іс жүргізуге қатысушылар болып танылады.
Атқарушылық іс жүргізу тараптарының құқықтары мен міндеттері туралы айта отырып, атқарушылық іс жүргізу тараптары атқарушылық іс жүргізу материалдарымен, оның ішінде электрондық нысанда танысуға, олардан үзінділер жасауға, көшірмелер алуға, қосымша материалдар беруге, өтініш жасауға, атқарушылық әрекеттер жасауға қатысуға, атқарушылық әрекеттер процесінде ауызша және жазбаша түсініктемелер беруге, атқарушылық іс жүргізу барысында туындайтын барлық мәселелер бойынша өз дәлелдері мен пікірлерін айтуға міндетті, атқарушылық іс жүргізуге қатысатын басқа да тұлғалардың дәлелдері мен өтінішхаттарынан бас тартуды мәлімдеуге, атқарушылық іс жүргізу мәселелері бойынша сот орындаушысының әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) немесе шешімдеріне шағым жасауға, бітімгершілік келісімді бекіту туралы сотқа жүгінуге міндетті және өздеріне берілген барлық құқықтарды адал пайдалануға, сондай-ақ осы Заңның талаптарын орындауға міндетті. Борышкер жұмыс орнының, тұрғылықты және орналасқан жерінің өзгергені, сондай-ақ жаңа табыс көздерінің және мүлкінің пайда болғаны туралы көрсетілген мән-жайлар туындаған кезден бастап үш жұмыс күні ішінде сот орындаушысына жазбаша хабарлауға міндетті. Борышкер атқарушылық іс жүргізу аяқталғанға дейін айына бір рет, сондай-ақ шақырған жағдайларда сот орындаушысына келуге міндетті. Келмеуі Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылыққа әкеп соғады.
Сонымен қатар, өкiл бола алмайтын тұлғалар бар, оларға:
1. Он сегiз жасқа толмаған немесе қорғаншылықта не қамқоршылықта тұратын адамдар атқарушылық iс жүргiзуде өкiл бола алмайды.
2. Судьялар, прокурорлар, құқық қорғау органдарының қызметкерлері, өкілді органдардың депутаттары, уәкілетті органның және оның аумақтық бөлімшелерінің, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты аппаратының қызметкерлері, сондай-ақ олардың жақын туыстары, жұбайы (зайыбы), олардың тиісті ұйымдардың уәкілеттік берілген адамдары немесе заңды өкілдері ретінде атқарушылық іс жүргізуге қатысу жағдайларынан басқа, атқарушылық іс жүргізуде өкіл бола алмайды. Егер мүдделері өкілдік берушінің мүдделеріне қайшы келетін адамдарға осы іс бойынша заң көмегін көрсетіп жатса немесе бұрын көрсеткен болса, сондай-ақ егер ол сот орындаушысының жұбайы (зайыбы) немесе жақын туысы болып табылса, ол адам өкіл бола алмайды.
Атқарушылық әрекеттер кемiнде екi куәгердің қатысуымен жасалуы мүмкiн. Ол мынадай жағдайларда
1) өндiрiп алушының немесе борышкердiң талабы бойынша;
2) үйге орналастыру және үйден шығару туралы шешiмдердi, борышкердiң мүлкiн пайдалануға тыйым салуға, алып қоюға және беруге, оның тұрғын үйiн, үй-жайлары мен қоймаларын ашуға, тексеру жүргiзуге байланысты әрекеттердi орындау кезiнде куәгерлердің қатысуы мiндеттi.
Өзге жағдайларда куәгерлер сот орындаушысының бастамасы бойынша қатысуы мүмкiн.
Кәмелетке толған, іс-әрекетке қабiлеттi, атқарушылық әрекеттердiң нәтижесiне мүдделi емес кез келген азаматтар куәгерлер ретiнде шақырылуы мүмкiн.
Куәгерлер қатысатын атқарушылық әрекеттер басталар алдында сот орындаушысы куәгердің атқарушылық әрекеттерге қатысу тәртiбiн түсiндiредi.
Куәгер өзiнiң қандай атқарушылық әрекеттер жүргiзу үшiн шақырылып отырғанын, олар қандай атқарушылық құжаттың негiзiнде жасалатынын бiлуге құқылы. Куәгер жүргiзiлген әрекеттер жөнiнде ескертулер жасауға құқылы. Куәгердің ескертулерi тиiстi атқарушылық әрекет хаттамасына енгiзiлуге тиiс.
Куәгер жүргiзiлуiне өзi қатысқан iс жүргізу кезiндегi атқарушылық әрекеттердiң фактiсiн, мазмұны мен нәтижелерiн куәландырады.
Куәгердің куәгерлік міндеттерін атқаруына байланысты шығарған шығыстарына өтемақы алуға, сондай-ақ толық ала алмаған жалақысын өтетуге немесе уақытын жоғалтуына байланысты ақшалай өтемақы алуға құқығы бар.
Куәгерлерге төленетiн ақша сомасы атқарушылық әрекеттер жасау жөнiндегi шығыстарға жатқызылады.
Атқарушылық іс жүргізуге тараптардың өкілдері қатыса алады, яғни жеке тұлғалар атқарушылық іс жүргізуге өз бетінше немесе өкілдер арқылы қатыса алады. Атқарушылық іс жүргізуге жеке тұлғаның өзінің қатысуы оны өз өкілі болу құқығынан айырмайды. Егер атқарушылық құжат бойынша борышкерге оның өзі ғана орындай алатын міндеттер жүктелсе, онда борышқор оларды орындау кезінде өкіл арқылы әрекет етуге құқылы емес. Ұйымдардың атқарушылық іс жүргізуге қатысуы оларға заңдарда, өзге де нормативтік құқықтық актілерде және құрылтай құжаттарында берілген өкілеттіктер шегінде әрекет ететін органдары арқылы не аталған органдардың өкілдері арқылы жүзеге асырылады. Ұйым атынан өкілдік ететін адамдардың өздерінің лауазымдық жағдайы мен өкілеттіктерін растайтын құжаттары болуға міндетті. Өкілдің өкілеттіктері Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес берілген және ресімделген сенімхатпен куәландырылады.
2 АТҚАРЫШУЛЫҚ ЖҮРГІЗУДІҢ ЖАЛПЫ ТӘРТІБІ
2.1 Аткарудың негіздері және атқару құжаттары
Атқарушылық негіздерге атқарушылық іс жүргізу қағидалары бойынша орындалуға жататын соттардың немесе басқа да органдардың актілері жатады. Орындауға жататын актінің негізінде құзыретті орган мүдделі тұлғаның өтініші бойынша атқарушылық құқық береді. Заңда тікелей көрсетілгендей, юрисдикциялық актілер орындау (мәжбүрлеп орындау құқығының пайда болуы) үшін негіз болып табылады.
Атқару негіздеріне тән белгілер бар, оларға мыналар жатады:[7]
1. атқарушылық іс жүргізудің пайда болуына негіз болатын заңды фактілердің болуы. Атқарушылық іс жүргізудің пайда болуына негіз болатын нормативтік актілер атқарудың негіздері болып табылады. Атқарушылық іс жүргізу көбінесе, басқа да құқықтық қатынастар секілді, заңды фактілер жиынтығының бір-бірімен байланысуының нәтижесінен пайда болады. Бірақ, кейбір жағдайларда, атқарушылық іс жүргізу бір ғана заңды фактінің негізінде пайда болуы мүмкін. Егер, атқарушылық іс жүргізуді қозғау үшін керекті барлық заңды фактілердің жиынтығы өзінің құрамына атқарудың негіздерін қоспаса (аткаруға жататын актілер бомағанда), онда атқарушылық іс жүргізу пайда бола алмайды. Сонымен, өндіріп алушыға мәжбүрлі орындау құқығын беретін заңды фактілерді атқарудың негіздері деп тануға болады. Шынында атқарудың негізі болғанда ғана тұлға өндіріп алушы бола алады.
1. атқарудың негізі юрисдикциялы органдардың актілері. Мемлекеттік билік және басқару органдарының барлық актілері атқарудың негізі бола алмайды. Себебі, орындау үшін мәжбүрлі шараларды қажет етпейтін актілер атқару негізі ретінде қарастырылмайды. Мысалы, тану туралы талап арыз бойынша шешімдер.
2. тек қана тікелей заңда көрсетіген юрисдикциялы органдардың актілері атқарудың негізі бола алады. Олар.
- азаматтық істер бойынша шығарылған қаулылар, ұйғарымдар, шешімдер;
- әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істерді қарауға уәкілетті органдар (лауазымды түлғалар);
- халықаралық және шетелдік соттар мен төреліктердің шешімдері; - заңдарда көзделген жағдайларда өзге де органдардың қаулылары.
4. тараптардың субьективті құқықтары мен бостандықтарын, сонымен қатар заңмен қорғалатын мүдделерін анықтайтын юрисдикциялы органдардың құжаттары атқару негізі бола алады. Демек, акт мәжбүрлі атқаруға жатады және атқарудың негізі бола алады, тек қана оны шығару нәтижесінде құқық туралы мәселе немесе даулы материалдық құқықтық қатынас шешілетін болса. Сот істі қарау барысында әр мәселе бойынша көптеген актілер шығарылады, бірақ олар тараптарың және басқа да қатысушы тұлғалардың материалдық құқықтарын қозғамай, күнделікті іс жүргізушілік мәселелерді шешеді (мысалы, іс жүргізушілікті тоқтату туралы ұйғарым, іс жүргізушілік мерзімдерді ұзарту туралы ұйғарым)
Атқарушылық іс жүргізу пайда болу үшін негіздерден басқа атқару құжаттардың болуы маңызды. Атап айтанда, атқару құжаты сәйкес сот актісінің немесе өзге де органдар актісінің негізінде берілетін құжат. Ол сот немесе басқа да органдардың шешімін және сот бұйрығын орындамаған борышкерге атқару құжат өндіріп алушының атқарушылық мәжбүрлі сипаттағы тәсілдерге жүгіну құқығын куәлендіреді. Атқару негіздері болмаған жағдайда да атқару құжатынсыз атқарушылық іс жүргізу қозғалмайды.
Атқару құжаттары атқару негізінен кейін екінші заңды факт болып келеді. Заңды факт ретінде өзінің дербестігіне қарамастан, атқару құжаты атқару негізінен туындайды, себебі атқару негізінсіз атқару кұжаты болмайды. Өйткені, атқарушылық іс жүргізудің ережелері бойынша орындалуға жататын соттардың немесе басқа органдардың актілері шықпайынша, атқару құжаттары берілмейді.
Атқару құжаттардың ішіндегі ең көп тарағаны атқару парақтары. Шешім, дереу орындалатын жағдайлардан басқа, ол заңды күшіне енгеннен кейін, заңмен белгіленген тәртіп бойынша орындалады. Сот шешiмi заңды күшіне енгеннен кейін атқару парағы жазылады, ол ендіріп алушыға беріледі не оның жазбаша өтініші бойынша сот оны аумағы бойынша атқарушылық іс жүргізудің тиісті органына орындау үшін жібереді. Мүлік тәркіленген, мемлекет кірісіне өндіріп алынған, қылмыспен келтірілген залал өндіріп алынған, алименттер өндіріп алынған, жарақаттанудан немесе денсаулыққа өзге де зақым келуден, асыраушысынан айрылуынан келтірілген залалдың орны толтырылған жағдайларда сот өз бастамасымен атқару құжатын аумағы бойынша тиісті атқарушылық іс жүргізу органына орындауға жібереді. Соттың дереу орындалуға тиісті шешімі бойынша атқару парағы жазылып, шешім шығарылғаннан кейін дереу орындауға жіберіледі. Атқару парақтарын бірінші сатыдағы сот шешім заңды күшіне енген немесе іс жоғары тұрған соттан қайтқан күннен бастап үш тәулік ішінде жазады және ол құжаттың мазмұнында мыналар көрсетілуі тиіс:
- атқару құжатын берген соттың атауы, - істің нөмірі мен шешімнің шығарылған күні; - шешімнің қарар бөлігі (сөзбе сөз); - шедімнің заңды күшіне ену уақыты; - атқару катының берілген күні;
- ендіріп алушының тегі, аты және әкесінің аты (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілген болса, оның тұрғылықты жері немесе тұрған жері, оның тұрғылықты жері бойынша тіркелгені туралы мәліметтер мен салық төлеушінің тіркеу нөмірі, немесе, егер өндіріп алушы заңды тұлға болып табылса, оның атауы, нақты тұрған жері не бірыңғай Мемлекеттік тіркелімнен мәліметтер, банк реквизиттері мен салық төлеушінің тіркеу нөмірі;
- борышкердің тегі, аты және әкесінің аты (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілген болса, оның тұрғылықты жері немесе тұрған жері, оның тұрғылықты жері бойынша тіркелгені туралы мәліметтер, оның жұмыс орны мен жұмыс орнының банк реквизиттері туралы мәліметтер (егер істің материалдарында бар болса, оның банк реквизиттері мен салық төлеушінің тіркеу нөмірі (егер істің материалдарында бар болса) немесе, егер борышкер заңды тұлға болып табылса, оның атауы, нақты тұрған жері не бірыңғай Мемлекеттік тіркелімнен мәліметтер (егер істің материалдарында бар болса), банк реквизиттері мен салық төлеушінің тіркеу нөмірі көрсетілуге тиіс.
Атқару парағының нысанын атқару құжаттарының орындалуын қамтамасыз ету жөніндегі уәкілетті орган бекітеді.
Сондай-ақ атқару парақтарын сот парақтарын ҚР заңдар халықаралық шарттарда өзара түсіністік негізінде көзделген болса шетел соты мен аралық соттардың шешімдерінің негізінде бере алады.
Аралық соттардың шешімінің негізінде атқару парақтары беріледі. Егер аралык соттың шешімі онда белгіленген мерзімде ерікті түрде орындалмаған жағдайда, аралық соттың шешімі өз пайдасына шығарылған тарап (өндіріп алушы) осы бапта көзделген ережелер бойынша аралық соттың шешімін мәжбүрлеп орындату туралы арызбен аралық сот дауды қарайтын жердегі сотқа жүгінуге құқылы. Атқару парағын беру туралы арызға мыналар қоса тіркеледі:
1) аралық сот шешімінің түпнұсқасы немесе көшірмесі. Тұрақты жұмыс істейтін аралық сот шешімінің көшірмесін осы аралық соттың төрағасы растайды, нақты дауды шешу үшін аралық сот шешімінің көшірмесі нотариатта куәландырылуға тиіс;
2) занда белгіленген тәртіппен жасалған аралық келісімнің түпнұсқасы немесе нотариқат растаған көшірмесі.
Атқару парағын беру туралы арыз аралық соттың шешімін ерікті түрде орындауға арналған мерзім аяқталған күннен бастап үш жылдан кешіктірілмей берілуі мүмкін. Белгіленген мерзімін өткізіп алған не оған қажетті құжаттар қоса тіркелмей берілген атқару парағын беру туралы арызды сот қарамай кері қайтарады, бұл туралы ұйғарым шығарылады, оған белгіленген тәртіппен шағым жасалуы мүмкін. Егер сот аталған мерзімді өткізіп алу себептерін дәлелді деп тапса, атқару парағын беру туралы ары зды беру мерзімін қалпына келтіруге құқылы. Судья атқару парағын беру туралы арызды сотқа арыз түскен күннен бастап он бес күн ішінде жеке-дара қарайды. Өндіріп алушының аралық соттың шешімін мәжбүрлеп орындату туралы түскен арызы, сондай-ақ оны соттың отырысында қарау орны мен уақыты туралы сот борышкерді хабардар етеді. Оның арызын қарау орны мен уақыты туралы өндіріп алушы да хабардар етіледі. Егер борышкерден сот отырысына келуі мүмкін болмауының дәлелді себептері көрсетіліп, арызды қарауды кейінге қалдыру туралы өтінім түспесе, борышкердің немесе өндіріп алушының сот отырысына келмей қалуы арызды қарауға кедергі болмайды. Сот аралық соттың шешімін мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беру туралы арызды қараған кезде аралық соттың шешімін мәні бойынша қайта қарауға құқылы емес. Сот арызды қарау нәтижелері бойынша атқару парағын беру туралы не оны беруден бас тарту туралы ұйғарым шығарады. Атқару парағын беру туралы соттың ұйғарымы дереу орындалуға тиіс.
Сот аралық соттың шешімін мәжбүрлеп орындатуға арналған атқару парағын беру туралы ұйғарым шығарған кезде атқару парағы Кодекстің 236бабының ережелері бойынша беріледі.
Әдетте, әрбір шешімге бір атқару парағы беріледі. Егер, атқару әртүрлі орындарда жүргізілетін болса немесе шешім бірнеше талап қоюшының пайдасына немесе бірнеше жауапкерге қарсы шығарылатын болса, сот өндіріп алушылардың өтініші бойынша атқару орнын дәл көрсетіп, не осы атқару құжаты бойынша атқарылуға тиіс шешімнің сол бөлігін көрсете отырып, бірнеше атқару құжатын жазуы мүмкін (ADЖК-нің 236 бабы).
Соттармен берілген атқару құжаттары ҚР бүкіл аумағында заңды күші бар. Атқару парақтарында аткарудың өндірісі туралы белгілер қойылып отырылуы керек.
Заңның 5 бабына сәйкес, атқару парағынан басқа, атқару құжаттарына мыналар жатады:
1) сот актілерінің негізінде берілетін атқару парақтары;
2) Қазақстан Республикасының азаматтық іс жүргізу заңдарына сәйкес берілетін сот бұйрықтары;
3) Қазақстан Республикасының аумағында халықаралық, шетелдік соттардың және төрелiк соттардың шешімдерін мәжбүрлеп орындату туралы сот актілерінің негізінде берілетін атқару парақтары;
3-1) аралық соттардың шешімдерін мәжбүрлеп орындату туралы соттың ұйғарымы негізінде берілетін атқару парақтары;
4) Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінде көзделген жағдайларда әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша шығарылған сот қаулылары;
5) Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінде көзделген жағдайларда әкімшілік құқық бұзушылық жөніндегі істерді қарауға уәкілетті органның (лауазымды адамның) қаулысын мәжбүрлеп орындату туралы соттардың қаулылары;
6) талаптарын мәжбүрлеп орындату туралы прокурордың қаулысы;
7) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларда өзге де органдардың қаулылары.
Атқару құжаты жоғалған жағдайда атқару құжатын берген орган Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген тәртіппен беретін оның дубликаты өндіріп алу үшін негіз болып табылады.
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті органдар (лауазымды тұлғалар) шығарған қаулыларына мыналарды жатқызуға болады:
-егер айыппұл салынған жеке адам жұмыс істемесе немесе басқа себептер бойынша айыппұлды жалақысынан немесе өзге де табыстарынан өніріп алу мүмкін болмаса, айыппұл салу туралы қаулыны оны шығарған сот заңдарда көзделген тәртіппен мәжбүрлеп орындау үшін сот орындаушысына жібереді (ҚР әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің (әрі қарай мәтін бойынша ӘҚБК) 708 бабының 4 бөлігі);
11 - заңды тұлға шоттарында ақша болмаған жағдайда ақша сомасын мәжбүрлеп өндіріп алу туралы қаулы заңға сәйкес жазаны заңды тұлға мүлкінен өндіріп алуға айналдыру үшін сот орындаушысына жіберіледі (ӘІЖК-нің 709бабының 4 бөлігі);
- заңды тұлға құрылтайшыларының (басқару органдарының, лауазымды адамдардың) немесе жеке кәсіпкердің қызметін тоқтата тұру не оған тыйым салу түріндегі сот қолданылған әкімшілік жаза өз еркімен орындамаған жағдайда қаулы өкілетті органдардың атқару іс жүргізу тәртібімен орындалады (ӘҚБК-нің 723-бабының 3 бөлігі);
- соттың салынып жатқан немесе салынған құрылысты мәжбүрлеп бұзу туралы қаулысын өзі жөнінде осы әкімшілік жаза шығарылған адам орындайды. Өз еркімен орындалмаған жағдайда қаулыны өкілетті орган атқарушылық іс жүргізу тәртібімен орындайды (ӘҚБК 725-бабы).
Заңдарда көзделген жағдайларда өзге де органдардың қаулылары атқару құжаттары болып табылады:
- алимент төлеу туралы келісім. Осы келісім жазбаша түрде жасалады және оны нотариус куәлендіруге тиіс. Куәландірілген келісім атқару парағының күшіне ие болады. (Неке және отбасы туралы ҚР заңы. 1998 жыл 17 желтоқсан 143 және 144 баптары);
- заңның 73 бабына сәйкес сот орындаушыларының борышкерге атқару құжатын орындау барасында салынған айыппұлдарды, атқару бойынша шығыстарды өндіріп алу туралы қаулылары.
Атқару құжаты жоғалған жағдайда, қаулы шығарған орган заңда көзделген тәртіппен берген, оның көшірмесі (дубликаты) өндіріп алудың негізі болып табылады. Атқару ісі жоғалған жағдайда жойылған атқару ісін жүргізуді қалпына келтіру туралы арыз шешім орындалатын жеріндегі сотқа беріледі. Қалпына келтіру туралы іске қатысты адамдардың не прокурордың арызы бойынша қозғалады. Арызға, сақталып қалған және іске қатысы бар, бекітілген тәртіппен куөлендірілмеген болсада, қүжаттар мен олардың көшірмелері қосылып беріледі.
Сот істі қарау барысында іс жүргізудің сақталған бөліктерін іс жүргізу жоғалғанға дейін істен азаматтар мен ұйымдарға берілген құжаттарды, бұл құжаттардың көшірмелерін, іске қатысы бар басқа материалдарды пайдаланады, қажет болған жағдайда қатысқан адамдардан жоғалған іс бойынша істі қараған сот құрамына кірген адамдардан, сондай-ақ сот шешімін орындаған адамдардан соттың куә ретінде жауап алуына болады (АІЖК-нің 411 бабы).
Атқару құжаты жоғалған жағдайда қаулы шығарған орган заңда көзделген тәртіппен беретін оның көшірмесі өндіріп алу үшін негіз болып табылады.
Атқару парағы мен бұйрықта міндетті түрде мыналар көрсетілуге тиіс. -Атқару құжатын берген соттың атауы, -істің нөмірі және шешім шығарылған күн, -шешімнің қарар бөлігі (сөзбе-сөз) -шешiмнiң күшіне енген уақыты, -атқару құжаты берілген күн.,
-өндіріп алушы мен борышкердің атауы, олардың мекен жайы мен реквизиттері көрсетілуге тиіс.
Сот қаулысы негізінде берілген атқару парағы оны берген судьяның қолы қойылып, соттың елтаңбаланған мөрімен куәландырылады.
Сот бұйрығымен алимент төлеу жайлы екі тараптың келісімін куәландырып отырған нотариустың атқару жазбалары ҚР Азаматтық іс жүргізу кодексі және КР Неке және отбасы кодексімен анықталып, реттеледі. Бұл құжатттарды оны шығарып және куәландырып отырған тұлғалардың қолы қойылып, мөрмен куәландырылады.
Сотттың әрбір шешімі бойынша бір атқару парағы беріледі. Егер атқару әртүрлі орындарда жүргізілетін болса не егер шешім бірнеше талап қоюшының пайдасына немесе бірнеше жауапкерге қарсы шығарылған болса, сот өндіріп алушылардың өтініші бойынша атқару орнын дәл көрсетіп не осы атқару құжаты бойынша атқарылуға тиіс шешімнің сол бөлігін көрсете отырып, бірнеше атқару құлатын жазады.[8]
Заңның 5-бабы 1 тармағының 6 тармақшасына сәйкес сот орындаушысының атқару санкциясын өндіріп алу туралы қаулысы атқару құжаты болып табылады. Атқару құжаттарын орындамағандығы үшін жауапкершілік борышкер атқару құжатын орындамағаны үшін әкімшілік не қылмыстық жауаптылыққа тартылуы мүмкін. жауапқа тартылған борышкер бірақ атқару әрекеттерін жасаудан босатылмайды. Атқару құжаты нақты орындалған кезде өндіріп алынған соманың яғни мүлік құнының он проценті мөлшерінде немесе жеке тұлғалардан он айлық есептік көрсеткішжәне мүліктік емес сипаттағы атқару құжаттары бойынша меншік нысанына қарамастан, ұйымдардан жиырма айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде атқарушылық санкция өндірілініп алынады.
Ал, занның 7-бабының 1 тармағында осы атқару құжатының орындауға беру мерзімі қарастырылмаған. Атқару санкциясын өндіріп алу көрсетілген, Яғни біздің оймызша, санкцияны өндіріп алу туралы қаулыда орындауға беру мерзімі көрсетілуі тиіс. Себебі, мерзім олар берілгеннен күннен бастап есептеледі және сот орындаушысының қаулысы ерекше болып саналмайды.
Бірақ, осы таңға дейін сот орындаушысының атқару санкциясы туралы қаулысын орындауға беру мерзімі реттелмеген. Бірақ көңіл бөлетін жайт, заңның 11-бабының 1 бөлігіне сәйкес атқару құжаты белгіленген тәртіптерге сәйкес болмаса атқару құжатын қайтаруға негіз болып табылады және осындай атқару ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz