Жайылманың топырақ жамылғысы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақ Ұлттық Аграрлық Зерттеу Университеті

Агробиология факультеті

Кафедра Топырақтану және агрохимия

Реферат

Тақырыбы: Өзен жайылым топырақтары

Реферат 1
Группа: ПА-306қ
Орындаған: Абзелбекова Айнұр
Қабылдаған: Караева Карлыга

Алматы 2020
Жоспар
I Кіріспе
II Негізгі бөлім
1. Жайылманың топырақ жамылғысы.
2. Жайылма топырақтардың аймақтылығы.
3. Жайылма тоыпақтарды ауыл шаруашылығында пайдалану.
III Қорытынды
IV Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Өзен жайылым топырақтары Біздің елімізде ірілі жəне кішілі өзендер саны жеткілікті. Олардың көбінде өзен аңғарлары дамыған. Өзен аңғары бөлігінің тасыған сумен дүркін-дүркін жабылып тұратын жерін жайылма деп атайды. Өзен жайылмасының жайылмасыз басқа жерлерден топырақтүзудегі ең басты ерекшелігі, мұндағы жайылмалы жəне аллювиальды үрдістердің жүруі. Су жайылу үрдiсi деп өзен аңғарының кей жерлерiн тасыған су басуды айтады. Жағадан тасып шыққан су топырақ пайда болуыға үкен əсерiн тигiзедi. Бұл су топырақты жыл сайын табиғи суару, топырақтың жер асты жəне атмосфералық ылғлдануының қосымша көзi. Тасып жайылған су ыза су деңгейiнiң көтерiлуiне, климаттық жұмсаруына əсерiн тигiзедi, сонымен қатар топырақтағы микробиологиялық үрдiстердiң белсендiлiгiне жəне бағытына, өсiмдiктер түріне, өнiмiне, тұз құбылымына əсерiн тигiзедi. Жайылма үрдісі су жайылатын жердегі ауылшаруашылық дақылдарының бағытына жəне оның ерекшеліктеріне өз əсерін тигізеді. Аллювиалды үрдіс деп тасқын сулардың майда бөлшектердi тасымалдап əкелуiн, жайылманы шайуын жəне оның бетiндегi шөгiндiлердi тасымалдап жинақтауын айтады (аллювий қабаттарын жинау). Аллювидiң механикалық жəне химиялық құрамы, оның су жинақталатын территорияның топырағы мен жыныстарының құрамына, климатының ерекшелiгiне, ормандылығына байланысты болады. Мəселен, су айырылма құмды топырақтар мен жыныстардан тұрса жайылымда негiзiнен құмды жиылымдар жиналады; карбонатты жыныстарда пайда болған құмбалшықты топырақтар болса, карбонатқа бай құмбалшықты немесе балшықты шөгiндiлер жиналады. Егер өзен аңғары ормансыз болса, қар тез ерiп, су тасқыны қатты болғандықтан өзен жайылымында құмды жəне кесек тоңды аллюви жиналады. Ал аңғар ну орманды болса, су тасуы баяу жəне узақ уақытқа созылады, сондықтан бұл жағдайда тозаңды жəне майда бөлшектi аллювий жиналады. Жайылма территориясы өзен арнасынан алыстығы бойынша үш бөлiкке бөлiнедi: арна жаны,орталық жəне террас жаны. Аллювидiң механикалық құрамы жайылмаға келген судың жылдамдығына байланысты. Ағыс жылдамдығы жоғары болса, шөгетiн бөлшектердiң мөлшері кесек болады, ал жылдамдық азайса майда бөлшектер шөге бастайды. Тасып жайылған судың жылдамдығы өзен арнасынан қашықтаған сайын азая бередi. Сондықтан өзен арнасына жақын жерлерде көбiнде құмды бөлшектер жинақталады. Жайылманың орталық жəне террас бойы бөлiгiнде өзен арнасы жанымен салыстырғанда су жылдамдығы азайғандықтан жəне тұру мерзiмi ұзақ болғандықтан негiзiнен шаңды жəне тұнбалы аллювий жинақталады. Негізінен өзен арансы бір жерде ұзақ мезгіл бойы тұрақты ақпайды, əркезде көшіп, яғни жылжып отырады, жайылмадағы тасқын сулардың жылдамдығы бір жердің өзінде уақыт аралықтарында өзгеріп отырады.
Жайылманың топырақ жамылғысы
Жайылмаға жыл сайын аллювиалды шөгiндi түрiнде көп мөлшерде қоректiк элементтер жинақталады. Құрамында органикалық заттары бар құмбалшықты жəне балшықты жиналымдар табиғи тыңайтқыштар ретінде құнарлы шөгiндi болып саналады. Шөккен тұнбалар неғұрлым құнарлы болса, жайылмадағы шөптер соғұрлым қарқынды өседі. Жайылманың негiзгi табиғи өсiмдiктерi шалғынды шөптер болғандықтан, топырақ пайда болудың басты үрдiсi шымдану. Шымдану үрдiсiнiң деңгейi аллювиалды шөгiндiлердiң сипатына, гранулометриялық құрамына жəне қоректiк элементтерге байлығына тiкелей байланысты болады. Сонымен қатар шымдану үрдiсiнiң дамуына жайылманың əр бөлiгiнде су құбылымының ерекшелiгi, топырақ пайда болудың аймақтық жағдайлары жəне басқа да үрдiстердiң даму деңгейi (тұздану, глейлену т.б.) өз əсерлерiн тигiзедi. Жайылмадағы жоғарыдағы топырақ құралу ерекшелiктерiне байланысты аллювиалды топырақтардың келесiдей үш тобын бөледi: шымды, шалғынды жəне батпақты, Жайылманың шымды-шалғында қабатталған топырақтар арна маңайындағы құмды жəне құмайтты жайылмада дамыған. Морфологиялық ең басты ерекшелігі кескіннің айқын тектік қабаттарға бөлінеді. Əлсіз гумустенген шымды қабаттың астында құмды, құмайтты сирек жеңіл құмбалшықты аллюви қабаты дамыған, оның қалыңдығы əртүрлі (1-10 см), гумуспен боялмаған. Қарашірінділі А қабаттың қалыңдығы 3-30 см кейде оданда көп болуы мүмкін. Бұл топырақтардың қара шіріндісі жəне азоты өте аз (орташа 1- 2%). Қоректі күлді элементтерінің мөлшері құмды шөгіндінің минералогиялық құрамына байланысты көп ауытқиды. Шымдану үрдісіне ең қолайлы жағдай ортаңғы жайылмада қалыптасады. Мұнда жайылма сулар ағысынң бəсең болуының салдарынан, шаң - тұнба бөлшектерінен тұратын қалыңдығы шамалы аллювилі шөгінділері шөгеді. Тұнбалар кепкен кезде дəнді мүсінді бөлшектерге бөлінеді. Тұнбалардың қоректік элементтерге бай болуы жəне жақсы ылғалданудың əсерінен мұнда шалғынды өсімдіктер жақсы дамиды. Шымдану үрдісінің аллювиге əсер ету салдарынан, оның қолайлы қасиеттері тұрақталып (дəнді түйірлер, шымдану мен қоректік элементтердің жеткілікті болуы) оның одан əрі жақсарып дамиды. Шалғынды өсімдіктердің ұзақ мерзім бойы дамуында жайылмада шымды-шалғынды дəнді топырақ қалыптасады. Морфологиялық қасиеттерінің басты ерекшеліктері дəнді түйіртпекті айқын кескінді гумус қабатының қалыптасуы. Шымды-шалғынды дəнді топырақтар келесідей қабаттарға бөлінеді: А0 - шымды (тың жерде) шөптесін өсімдіктердің тамырларымен күшті көмкерілген, одан кейін құмбалшықты немесе балшықты қарашірінділі А қабат, күңгірт сұр немесе қоңыр реңдегі сұр түсті, дəнді түйіртпектілігі айқын байқалады. Оның астында ауыспалы гумустенуі шамалы В1 қабат, қоңыр немесе сұр қоңыр түсті, дəнді түйіртпектілігі жетілген В1 қабат біртіндеп құмбалшықты немесе балшықты аллювилі шөгіндіге ауысады. Жайылма топырақтарының кескіні тектік қабаттарға (А, В1 жəне т.б.) айқын бөлінбеген жағдайда (I, II, III жəне т.б.) əріптік таңбасыз, оларды түсі, қалыңдығы, түйіртпектілігі, балшықтану жəне т.б. белгілері арқылы жеке қабаттарға бөледі. Шымды-шалғынды дəнді топырақтар бедердің ойыс жерлерінде кездеседі, кескінінде артық ылғалданудың нышандары, яғни датты жəне глейлі дақтар байқалады. Орманды дала жəне қара топырақты аймақтарда дəнді топырақтардың гумусты қабатының түсі қара немесе күңгірт - сұр. Шымды - шалғынды дəнді топырақтар гумусқа бай (4-8% жəне одан көп), гумус қабатының қалыңдығы жеткілікті, қоректік заттар қоры жоғары, сіңірілу сиымдылығы жоғары. Тұз ерітіндісінің реакциясы 4,0-6,0 кейде одан көп, яғни ауытқымалы. Арна бойындағы жайылмадан ортаңғы жайылмаға қарай, жəне ортаңғы жайылманың жалдарында шымды-шалғынды абатты - дəнді топырақтар кездеседі. Кертпе жолақ (террас) бойында ыза суларының жер бетіне жақын орналасуына байланысты ылғалдану үрдісі артып, содан батпақтану нышаны байқалады. Кертпе жолақ жайылма маңайында батпақты (төменгі шымтезекті) жəне шымды - глейлі топырақтар дамыған. Кертпе жолақ жайылмасында, төменгі - шымтезекті топырақ айналасында, сонымен қатар ортаңғы жайылманың ойысты жерлерінде илювилі - батпақты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.