Еңбек мотивациясы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Семей қаласының Шәкәрім атындағы университеті АЕҚ

Басқару психологиясы
Тақырыбы: Еңбек мотивациясы

Дайындаған: Ануарбекова А.Н
7М01505 мамандығы, МБЕ - 001
Тексерген: Джумажанова Г.К

Семей қаласы, 2020 жыл

Жоспар:

1. Адамды іс-әрекетке итермешлеуші жүйе мотивациясы.
2. Мотивация қағидалары және оның мінездемесі.
3. Маслок А. қағидасы.
4. К. Алдерфер қағидасы.
5. Түрлері, типтері және деңгейлері.
6. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен интернет ресурстары.

Негізгі ұғымдар: мотив, мотивация, жетістікке жету, табыс, сәттілік, сәтсіздік,ұмтылыс, қажеттіліктер.
Мотивация күрделі психофизиологиялық күйдін динамикалық, иерахиялық іс-әрекетке итермеулеуші күштін негізі болып табылады. Қарастылып отырған жағдайдын күрделісі барлық іс-әрекет - еңбек, қарам- қатынас, таным т.б - полимотивировталған. Ол бір ғана мативпен емес күрделігімен ерекшеленеді. Кейбір мативтер бір - бірін толықтырып отырады, кейбіреуі конфкликтік жағдайда болады. Олар бір бірін күшейтеді немесе адамдағы іс-әрекетті төмендетеді ақыр сонында ол не себепті олай жасағанын анықтауы қиын болады. Адамдағы мотив саналы түрде жүзеге асырылады. Сондықтан бөлек құрастырылған күрделі мотивациялық комплекстан мотивациялық процесс бөлек қарастырылмайды.
Тұрақты мотивациялық комплексті құрастыру үшін Б.В.Харазишвилидің көзқарасын аламыз,яғни мотивацины анализдалған құрастырылған түрін қолданамыз.Ол келесі жағдайлармен қарастырған. Адам әрекеті іс-әрекетке тасмалдаушы қолданысы. Адам анықталған мақсатына жетуге байланысты туындаған қиыншылықтырды жоюға тырысады. Шыққан міндет мотивациялық қоздырғышқа итермелейді және организмді анықталаған іс-әрекет түріне бағыттайды (жүйке орталығына байланысты). Бір мақсаттағы формулярлық оймен іс-әрекетті анықтай отырып, есте сақтау механизмі оянады. Бір сөзбен айтқанда,актуалданған мақсаттылық нақтылы нейрофизиологиялық күйдің мотивциясын тудырады.
Сол себептен, мотивация -- мақсатылықтың анықталған жүйкелік жүйесін оятаушы, организмнің жылдамдығын күшейтуші жүйе. Мотивациялық күшке ми қабығының сенсорлы оятушы күшіне немесе жнілдетуіне байланысты. Сыртқы стимулдардын ынғайлылығы ауқымды сапасы организмдегі мотивациялық күйге қатысты.
Бұдан шығатынымақсатталған күйі ми құрылымдары мен ауқымды қанағаттандырылған және іс-әрекетті модельдеуге негізделеді. Бұл схема-әркет бағдарламасы-тума,инстинктивті немесе басты индивуалды тәжірибиеге немесе қайта қарастырылған тәжірибе элементі болуы мүмкін.
Адамның мотивациялық күйіне: құрылым, қызығушылық, ниет, ұмтылу және әуестік.
Құрылым -- бұл анықталған стереотптерге сәйкес жағдайға жеке бір күйге дайындық. Бұл дайындықбұрынғы стереотипті әрекетті тудырушы. Құрылым санасыз әрекетті актілеу яғни санасыз болатын іс-әрекет мақсатын жасау.Құрылымның мынандай түрлері бар:
1. Ситуативті-қозғалғыштық (моторлы) құрылым (мысалы, адам мойынының қозғалғыштығы).
2. Сенсорно-перцептивті құрылым (сигнал күту, анықталған сигналға дыбыстық өң беру).
3. Социальды-перцептивті құрылым -- әлеуметтік стереотиптерді обьективті түрде қабылдау.
4. Когнитивті -- танымдылық -- құрылым.
5. Мнемикалық құрылым -- берілген материалдарды есте сақтау.
Адамның мотивациялық күйі психикалық бейнесінің негізі,адамның өмір әрекетіндегі индивидтік және жекелік қабілеті.Бұл бейне мынандай түрмен беріледі,қызығушылық, ниет, ұмтылу және әуестік.
Қызығушылық -- бір затқа қатысты көріністерге ара қатынасы нәтижелігі оның мағынасының және эмоциональды мәнді жағдайдың тарту күші. Адамның мүдделері оның қажеттілігінің жүйесімен анықталады, бірақ байланыс мүдде қажеттіліктермен тік, және анда-санда аңғарылмайды. Сәйкес қажеттіліктермен мүдделер мазмұнға бөлінеді, кеңінен алғанда (шектеулі және жан-жақты) және тиянаққа (өткінші және төзімді). Анық және қосарлы мүдделер (олай, айталық, айқында- сатушымен алушыға мүдде қосарлы болып табылады, сол сияқты түзу оның мүддесі тауарды сатуы болып табылады) ажыратылады. Мүдделер салмақты және жағымсыз болуы мүмкін. Олар тек адамды қызметке ынталандырады, бірақ онда өзі белгілі бір нысанға келеді. Адамның мүдделері көңіл толықтырарлық болуы мүмкін.
Қалау - мотивті жағдай ол бірнше қажеттіліктер мен оның қанағаттанудан туындайды. егер қажеттілік қанағаттандырылмаса, онда ниеттену күші жоғары болады. Адамның белгілі бір әрекеттерге ұмтылуы ниет болып табылады. Ұмтылудың көп түрлілігі қорқыныш туғызуыа мүмкін яғни тұрақты эмционалды ұмтылу нақты обьектіге байланысты,ұмтылу барлық ұмтылыс күштеріне жауап бере отырып барлық адам әрекетіне жауап береді. Адамың белгілі бір әрекет түріне нақты ұмтылысы бейімделуге әкеледі.Белгілі ір обьектіге қатты бейімделу елгуге әкеледі.
Мотивті жағдай саналы мақсата және белгілі бір нақты шешімге негізделеді. Қабылданған шешім нақты саналы әрекет көрсетсе ол онда модельді жақсы көрсеткіш көрсетеді. Мотив - адам әрекетінің дәлелі, нақты мақсаттың табысқа жету түрткісі, жігерлі әрекеттің қажетті элементі.
Сонымн, мотивация ұғымы адами тәртіптің түрткісінің барлық көріністерін ішіне алады. Себеп - саналы мотивация элементі болып табылады.
Мотив және мотиваця ұғымдарын бір-бірінен ажырату қажет. Мотивация - нақты бағыттағы белсенділіктің ортақ түрткісі. Түрткінің ең элементарлы түрі -- құмарлық,санасыз әрекет,көбіне биологиялық мінездің тартуы болып табылады. Құмарлықта тағайындалған нысаналылық жоқ және нақты жігерлі актіні туғызбайды. Жалпы мақсатқа жету ортақ нобайлары бас кезеңде қалауға әкеледі, бірақ қалау шешімге байланыссыз. Келесі стадия басты әрекетте келесі кезеңінде ұмтушылық,адам нақты мақсатпен нақты дәлелмен нақты еңбекпен шешім қабылдауға көшеді. Бұл ретте белгілі бір шартты ойланады және , оның жүзеге асу мүмкіндігіне ниеттенеді. Нәтижеде нақты әрекетті туғызу ниеті туындайды.
Адами тәртіп түрткінің кең спекторымен белсендіріледі, оның қажеттілігінін модификациялайды : құмарлық, қызығушылық, ұмтлыс, тілек, сезім болып табылады.Нақты адам әрекеті саналы түрде түсіндіріледі. Адам алға қойған мақсатын не себептен керектігін түсінеді, ол оны өзінің ұғымының негізінде таразылайды.
Әрекет түрткісіне нақты бағытталу жағымды және жағымсыз сезімдер: ізденгіштік, альтруизм, өзімшілдік, аш көздік, қанағатсыздық, қызғаныш және д т. Болуы мүмкін.
Алайда сезімдер, Б. В. Харазишвили бойынша, ортақ түрткімен әрекеттің тағайындалуы болып табылады, алайда әрекет өзара мотивті тудыра алмайды. Пайдакүнемдік талпыныс көптеген әрекеттермен қанағаттандырылады. Мотив -- нақты мақсатта түрткінің тұйықталуы. Санасыз әрекет болуы мүмкін емес, бірақ мотивсіз іс болмайды.
Басқару мотивациясы- персоналдың еңбекке түрткісінің үдерісі. Барлық бастық, өзінің қарастырған ісінің тиімді нәтиже шығаруын қаласа, онда ынта ниет стимулдарын ұмытпауы қажет.
Мотивация - еңбеккердің құрулы мақсаттың табысы үшін, жұмыскермен есепті игерушіліктің оның қажеттілігінің, бағдарларының,қоғам көзқарастарын нақты бағыттауға итерелеуші процесс болып табылады.
Н. К. Семенов ойынша, адамдардың барлық қарсы әрекеттерін қарастыра отырып,белгілі ресурсқа негіздеп,түбінде менеджердің нұсқауы негізінде көріне алатын негізге баланысты мотивацияға қорытынды жасауға болады деді.
Адамдық қызметте бас кәсіпорындарда және ара ұйымдарда адамда мақсатты мінез, моральды баға, және тұлғаның тәртібіне деген байыпты ықпалды әреке пен көзқарас қажет. Нақты еңбектік коллективта Менеджермен қарым-қатынас орнату, кішкене климат орнатумен еке және басқа факторларда өмірлік әрекетті негіздеуге мотвация қатынасады.
Адамда Сезіммен эмоцияның туындау қиындығы-жеке индивидуалды ерекшелікке байланысты негізделеді. Олардың әрқайсысы эволюциялық көптеген факторлардың нәтижесі яғни нақты тұлғаны мінездейді.
Кез келген жұмысшылардың спецификалық әрекет нәтижесі оның индивиидумы мен нақты жағдайдың шығуымен байланысты. Менеджерлар оз жұмысшыларын өз әдістеріне берік және қатаң индивидуумды сапаға тәртіпке сай қадағалауға үйретуі керек. Адам әрекетін зерттеулерде көрсетілгендей,адамдар бір-бірімен тең болуға тырысады яғни бір бірінен жоғары болғысы келеді осы жағдайда мотивациясферасында адам әрекеті мәселесі қарастырылады. (Сілтеме: Робине Стехан. Менеджмент. М., 1991. С. 427.)
Адам мотивтенген яғн ол бір ынтамен ниетенсе ол алға қойған мақсатына жетеді. Ақыр соңында мотвация -- ұйымның табысқа жетуінің шешуші факторы. Бұл көп зерттелген категория. Мотивация теориясымен қағидалары көптеген публистикалық жолда көрсетілген.
Психологтардың көпшілігінің көзқарасынша, тұлғалық адам тәртібін қарастыра келе, абсолютті көз жеткізіп, олардың тәртіптері тиянақты, мақсатты, уәжді болып табылады деген тұжырымға ие. Басқаша айтқанда, тұлғалық әрекет негізделеді.
Адамдар ылғи бірдеңені бағалауға тырысады, бұл мағына үшін оның меншікті қажеттілігінің қанағаты үшін оны қоршаған ортада қолдана алуына байланысты. Кейде адамдардың неге олай әрекет жасайтынын білу қажеттігі туындайды. Бірақ та саналы мотив белгілі нақты қажеттілікен туындайды. (сілтеме: Дэвид Мартин)
Көпжылдан бері жұмыс берушілер жұмыскерлерге еңбекте табысты болудың,ықпал ету әрекетінің кәсіпорында,ұйымда табысы қалай табу мақсатын білді. Дәстүрлі, бірақ едәуір тиімді мотивацияның әдісімен Дорыныч заманында қамшының және пряника әдісі болған. Айтылмыш әдіс анда-санда және қазір жақсы нәтижені береді, бірақ оның нәтижесі әншейін қысқа мерзімді болады.
Адамның тәртібі ылғи уәжді болады,және ол шынайы энтуиазмға негізделіп жасанды продуктивті творчествалық іс-әрекетте немесе жұмыста әр түрлі себептермен де көрінеді.Кез келеген іс-әрекет нақты мотив тәртібіне бағынады,активті қозғаушы күшке негізделіп,жекелік әрекеттің бағыныңқылығын анықтайды.
Менеджерларды қызықтыратын мәселе жұмысшыларды қандай дәрежеде нақты тақырып мотивтендіреді.Оларға білу керек,жұмысшыларды тапсырманы орындау барысында қандай энергия керектігін көптүрлі жетістікке жетуде қандай амалдар қолдану керектігін білу керек.
Комплексті еңбек мотивациясын зерттеу 20ғасырда АҚШ та Вестерн Электриккомпаниясында зерттеу жүргізілді,зерттеу нәтижесінде еңбек нәтижесінде жұмысшыларға еңбек процесін сезіну ұнайды қазіргі уақытты шынайы және актуалды болып табылады.
Бұл уақытта үлкен зрттеу жұмыстарын еңбек мотивациясын оқыту амалдарын экономистер Гастев А. К., Жданов Л,, Подгаецкий В. Я., Стрельбицкий С. Д.
Гастев А. К. 1920 жылы еңбек (ЦИТ) орталықинститутын Мәскеуде ұйымдастырып және оларға шамадай 20 жасындабасқарды. Өзінің еңбектерінде еңбектің және басқарма ұйымының мәселелерін зерттеді. Айрықша көңілді ол еңбектің мынадай ең маңызды аспектінің зерттеуге көңіл бөлді, сол сияқты техникалық, психофизиологиялық, педагогика, экономикалық.
Л. Жданов, өндірістің ғылыми ұйымының таганрогского институтының қызметкерімен бола, басқарманың методология бөлімін әзірледі, өзінің зерттеу жұмыстарын жүргізді.
Көптеген зерттеушілердің ойынша, материалдық ынталылықпен, ең күшті мотивті туындауы факторлар барлық жұмыскердің тату ынтымақтастық атмосферасын құруы, басқарма аппарат жасалуы өндірістік көңіл-күйдің туындауы, бастапқы негізгі зейін және икемді болуы.

* Маслоу А. қағидасы
Атақты психолог Абрахам Маслоу қажеттіліктің иерархиялық тұжырымдамасын белгілі нысанға келтірді. Маслоу Бойынша тіл табысу, қажеттіліктер басым негізде жоғарғыға аласа деңгейлерден де орналасады. Олар бір-бірімен байланысты, және оларды 5түрлі блокқа бөледі.
Маслоу қағидасында адами қажеттіліктің иерархиялық түсінігі негізделеді, адамдар басты бейнемен, тіршілік әрекетін қамсыздандыру үшін нақты әрекетке барады Төмнгі деңгейде өзін қанағаттандыра алмаса ол келесі жоғарғы деңгйге өте алмайды. Тілектің бір деңгейі көп немесе аз мөлшерде қанағаттанса,сонда ғана адам өз ниетіне ауап берумен қатар алға жылжи алады,осыдан кейін адамның тәртібі белгілі бір мотивке айналады. Маслоудың ойынша қажеттіліктің төменгі деңгейі нақты бір белгіленген уақытта адамды босатады,уақытша болын осы деңгейде қажеттілік төмендейді. Бірінші кезеңде адамға физиологиялық немесе биологиялық қажеттіліктер : ас, үй, демалыс, күштің қалпына келтіру және т.б. Факты түрде әр жұмысшы өзінің жұмысын фундаментальды қажеттілікті қамтамасыз ету деп түсінеді.Адамның алған жалақысы өзін қанағаттанатындай өмірлік жағдайда жеткілікті деңгейде болуы керек.
Сол сияқты адамның физиологиялық қажеттілігі қанағаттандырылса, басқа қажеттілік келесі жоспарда қалады. Қауіпсіздікке қажеттілік әр адамның сыртқы өмірдегі жағдайларына алаңдаушылықтан қамтамасыз етуі керек.
Жұмыскердің көпшілігі қауіпсіздік сезімін немесе алдағы өмірге шектеудің болғанын қалайды.Осыған байланысты көптеген жұмыс берушілер шығынның қатарын түрлі іс-шараларға ұсынады, айталық на медициналық зар, ақша-несиенің шығындары, аурухананың мазмұны, өмір сақтандыру, еңбекшілдік шығын. Жұмыс берушілер жоспарларда шараларда күтпеген жағдайлардың болмауын ескереді.
Жалақы және табыстар іс-шараның кешенінің фирмаларда жұмыскерлерг физиологическиялық қажеттілік, және қауіпсіз тіршілік әрекетін қамсыздандыруға керек. Осы шаралар фирмаға еңбекте бәсекелестік мүмкіндік береді, ең құзырлы жұмыскерді кәсіпорнынға тарту.
Көптеген ғалымдар белгілейді,топтық мотивация жақсы әсерді қалдырады,жұмысшыларың тәртібі еңбектік жағдайда жағымды және жағымсыз бағытта болуы мүмкін.Айталық, бірнеше жұмыскер біледі, өзара ақылдасып орындауға жұмыс кереғар көрсетілген менеджермен келісілген әдіспен, немесе бейресми топпен жұмыс жасай алады.
* К. Алдерфер қағидасы
Өзінің Мотивация қағидасының ерекшеліктерін ұсынған Слайтон Алдерфер үш негізгі қажеттіліктеерді негіздеді (Сілтеме: Э. Ф. менеджмент прокушен. М., 1999. С. 45.)
-- физикалық игілікке ұмтылыс, денсаулыққа, тіршіліктің қажеттілігіне;
-- қатынастарға ұмтылыс -- жанасушылықтың қажеттілігі;
-- перспективалды өсуге және дамуға ұмтылыс- мансаптың қажеттілігі.
Осы екі қағиданың ұқсасына қарамастан, Алдерфера мотивация қағидасының келесі өзгешеліктері Маслоу қағидасынан да белгілі:
-- едәуір төмен қажеттіліктің табысты жүзеге асуы, жұмыскерлердің толығымен жоғарғы қажеттіліктерге деген тапсырманы шешуіне де ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.