Көкөністердегі көмірсулардың мөлшері

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

Тамақтану тұрғындардың денсаулығын анықтайтын маңызды факторлардың бірі. Дұрыс тамақтану балалардың қалыпты өсуі мен дамуын қамтамасыз етеді, аурулардың алдын алуға, жұмысқа қабілеттіліктің артуына ықпал етеді және олардың қоршаған ортаға бейімделуіне жағдай жасайды. Адам тамақтануындағы негізгі маңызды элементтердің бірі - көмірсулар.

Көмірсулар тағамдық рационның негізгі құрамдас бөлігі. Организмнің тәуліктік энергия шығынының 50-60 %-ы көмірсулар есебінен өтеледі. Солардың арқасында организмнің қызмет етуі іске асады. Көмірсулар тірі организмдегі ең маңызды энергетикалық заттар. Көмірсулар физикалық жұмыстың барлық түрлерінде энергия көзі болып табылады. 1 г сіңірілетін көмірсулардың тотығуы кезінде ағзада 4 ккал энергия бөлінеді.

Көмірсулар ДНҚ, РНҚ, гликопротеидтер, липополисахаридтер, хитин құрамына, көптеген тағамдық өнімдер мен азық-түліктер құрамына, кейбір дәрілер құрамына, адам өміріне қажетті кейбір өндірістік заттар құрамына кіреді.

Тамақтанудағы көмірсулардың көздері негізінен өсімдік тектес өнімдер - нан өнімдері, жармалар, картоп, көкөністер, жемістер, жидектер. Жануарлардан алынатын өнімдерден көмірсулар сүтте (сүт қанты) кездеседі.

Егер көмірсулар тағамман жеткілікті мөлшерде түссе, бауыр мен бұлшықетте жануар крахмалы гликоген түрінде қорға жиналады. Одан әрі гликоген қоры организмде глюкозаға дейін ыдырап, қан мен басқа да ұлпаларға түсіп, ағзаның қажеттілігі үшін пайдаланылады. Артық тамақтанғанда көмірсулар ағзада майға ауысады. Басқа тағамдық заттармен салыстырғанда көмірсулар бір түрден екінші түрге белгілі энергия тудырып жеңіл айналады, сол энергия адам өміріне өте қажет.

Дипломдық жұмыс тақырыбының өзектілігі: қазіргі кезде мектеп оқушыларымен ғылыми жұмыс ұйымдастырып, өткізуге көп көңіл бөлінеді. Сондықтан тағам өнімдері анализінің қолжетімді әдістемелерін таңдап алып, оларды мектеп мұғалімдеріне ұсыну жұмысы актуальді.

Дипломдық жұмыстың мақсаты: адам тамақтану рационындағы кейбір азық-түлік өнімдерінің құрамындағы көмірсулардың мөлшерін анықтау.

Осы мақсатқа жету үшін келесідей міндеттер қойылады:

- көмірсулар туралы әдебиеттер мен мәліметтерді жинақтап, олардың тағамдық құндылығын зерттеп, ерекшеліктерін саралау;

- адам тамақтануында көмірсулардың маңызын зерттеу;

- зерттеу объектілеріне сипаттама беру;

- тағамдық өнімдердегі көмірсулардың сандық мөлшерін физико-химиялық әдістермен анықтау;

- тәжірибе нәтижелерін салыстыру және қорытынды жасау.

Дипломдық жұмыстың зерттеу нысаны: ара балы, шикі сүт, ақ нан, жүгері, картоп, күріш, кәді.

Дипломдық жұмыстың практикалық маңыздылығы :

Көмірсуларды сандық анықтау әдістемесін студенттер және мектеп мұғалімдері оқушылардың ғылыми жұмыстарын ұйымдастыру барысында пайдалана алады.

Дипломдық жұмыстың базасы : Өмірзақ Сұлтанғазин атындағы Қостанай мемлекеттік педагогикалық университетінің жаратылыстану ғылымдары кафедрасының лабораториясы.

І ӘДЕБИ ШОЛУ

1. 1 Көмірсулар туралы түсінік

Күнделікті өмірде алуан түрлі тұрмыстық техникалармен қатар, азық-түлік өнімдерін немесе басқа да табиғи өнімдерді пайдалану барысында әлем халықтары табиғатта өзге де химиялық қосылыстар мен заттар барын әдетте ойлай бермейді. Кез келген химиялық қосылыс өзіне ғана тән құрамы мен құрылысына сай ерекшеленеді. Адам жер бетінде пайда болған сәттен бастап құрамында крахмал бар өсімдік тағамдарын, глюкоза, сахароза және басқа да көмірсулар бар жемістер мен көкөністерді өз қажеттіліктері үшін пайдаланып келді. Бірақ тек XIX ғасырдың басында ғана табиғи жоғары молекулалық заттардың химиялық құрамын, олардың молекулаларының құрылысын зерттеу мүмкін болды. Сол уақыттан бастап адам баласы химияның кейбір салаларын меңгеріп, көптеген жаңалықтар енгізді.

Органикалық қосылыстардың ішінде көміртек пен судан бірігетін қосылыстар бар. Олар көмірсулар деп аталады. Алғаш рет «көмірсу» терминін Дерптадан шыққан орыс химигі К. Шмидт 1844 жылы ұсынған болатын. 1811 жылы К. Г. Сигизмунд крахмалды гидролиздеу арқылы глюкозаны синтездеп алды. Көмірсулар табиғатта және адамзаттың тұрмысында елеулі орын алатыны сөзсіз.

Көмірсулар кейбір заттар құрамынан тек ХІХ ғасырда ғана табылғанымен, адам оны ерте замандардан бастап қолданып келген. Ертеде көмірсуларды ашытып ағаш немесе қағаз, мата және де басқа тұрмысқа қажетті заттар алған. Ең алғаш таза күйінде өндірілген органикалық зат сахароза болып саналады. Көмірсулар мен органика терминдерін дамытқан, органикалық қосылыстаржәне қанттектес заттардан формальдегидті синтездеп алу теориясының авторы А. М. Бутлеров болатын. Әрі қарай Бутлеров пен Вант-Гоффтың еңбектеріне зерттеу жүргізген неміс ғалымдары Килиани мен Фишер ХІХ ғасырдың аяғында қарапайым қанттың құрылысын анықтап, дәлелдеп көрсеткен. Ал ХХ ғасырдың 20 жылдары ағылшын ғалымы Хороуст полисахоридтердің құрылымын зерттеген. ХХ ғасырдың ІІ жартысында химия мен биология салаларында елеулі ғылыми жаңалықтардың ашылуы орын алды. Бұл жаңалықтар кейінірек қазіргі химияның дамуы мен теориясына оң өзгерістер алып келді.

Көмірсулар тірі организмдердің құрамында жиі кездесетін органикалық қосылыстардың белсенді өкілі болып саналады. Олардың жалпы формуласы C _n H _2n O _n немесе C _n (H ₂ O) _n . Көмірсулар көміртегі мен судан тұратын қосылыстар болып табылатындықтан бұл оларды көмірсулар деп атауға негіз болды. Бірақ көмірсулардың ішінде берілген формулаға сәйкес келмейтін кейбір заттар кездеседі, мысалы, рамноза C ₆ H ₁₂ O ₅ және т. б. Сонымен қатар құрамы бойынша көмірсулардың жалпы формуласына сай келгенімен қасиеттері бойынша оларға жатпайтын кейбір заттар белгілі (сірке қышқылы C ₂ H ₄ O ₂ немесе C ₂ (H ₂ O) ₂ ) . Осыған орай 1927 жылы халықаралық комиссия химиялық номенклатураларға реформа жасау барысында «көмірсулар» терминін «глицидтер» терминіне ауыстыруға ұсыныс жасалынды. Алайда химиялық түрі мен құрамына байланысты «глицидтер» термині қалың көпшілікке тарай қоймады. 1978 жылғы халықаралық химиктер одағы жария еткен биохимиялық номенклатуралардың ішінде аталмыш класстың қосылыстар атауы «көмірсулар» деп сақталып қалды.

Химиялық классификация бойынша барлық көмірсулар қосылыстар болып есептеледі. Олардың номенклатурасы табиғи химияның көп жағдайларындағы сияқты тривиалды сипатқа ие, полимерлік жүйелерді қоспағанда, барлық көмірсулардың соңына -оза жалғауы жалғанып аталады. Көмірсулар әдетте моносахаридтер, олигосахаридтер және полисахаридтер болып бөлінеді. Алайда моносахаридтер көмірсудың фундаменталды бірлігі болып келеді, ал олигосахаридтер пен полисахаридтер оның айнымалысы, дегенмен де оларды бөлек қарастырмайды, оларды моносахаридтердің туындылары есебінде қарастырады [1] .

Көмірсулар адам тамақтану рационының үлкен бөлігін (негізгі) құрайды. Сонымен қатар, олар азық-түлік және кондитерлік өнімдерді өндіруде кеңінен қолданылады (крахмал, сахароза, пектиндік заттар, агар) . Сондай-ақ, спирттік ашыту барысында этил спирті мен сыра өнімдерін және де бидай өнімдерін дайындау барысында да пайдаланылады. Ағзаға көмірсулардың жеткілікті мөлшерде түсіп отыруы адам организмінің қалыпты жұмыс жасауына ықпал етеді. Айта кететін жайт, көмірсуларды ашыту барысында глюкоза, глицерин, глюкон қышқылын және басқа да қосылыстырды алуға болады.

Көмірсулар химиясы мен биохимиясының зерттеудегі басты мәселелердің бірі - табиғи көмірсулардың құрылысы мен синтезін анықтау әдістерін жетілдіру, олардың құрылымы мен ағзадағы қызметі арасындағы байланысты анықтау болып табылады. Осы мәселелерді қазіргі уақытта әлемнің ең үздік химиктері мен биологтары биохимиялық және биологиялық, молекулалық қосылыстарын зерттеп қарастыруда.

1. 1. 1 Көмірсулардың құрылысы мен классификациясы

Көмірсулар - құрамына бірнеше гидроксил тобы және альдегид (немесе кетон) тобы кіретін органикалық қосылыстар және олардың туындылары.

Көмірсулар барлық тірі организмдердің құрамына кіреді. Өсімдіктерде көмірсулар ткань құрғақ затының 80 %-на дейін құрайды. Жануарлар мен адамда көмірсулар бауырда (5-10 %), бұлшықетте (1-3 %), жүрек бұлшықетінде (0. 5 %), мида (0, 2 %) болады.

Сахароза, лактоза, крахмал, инулин, гликоген сияқты күрделі көмірсулар - қорға жиналатын қоректік заттар. Өсімдіктерде клетчатка, жәндіктер мен шаян тәрізділерде хитин, жануарлар мен адамда гиалурон қышқылы, хондроитинсульфат тканьдерге механикалық беріктілік береді. Белоктармен, нуклеин қышқылдарымен және липидтермен байланысқан түрде көмірсулар организмнің құрылыс материалы да бола алады. Жасыл өсімдіктер көмірсуларды күн сәулесінің энергиясын пайдалана отырып, көмірқышқыл газы мен судан синтездейді (фотосинтез) . Жануарлар мен адам көмірсуларды синтездей алмайды, олардың организміне көмірсулар тағаммен барады.

Өз молекуласының күрделілігіне қарай көмірсулар 3 класқа бөлінеді. Олар: моносахаридтер, дисахаридтер мен олигосахаридтер және полисахаридтер.

1. Моносахаридтер немесе жай қанттар. Моносахаридтер гидролизге ұшырамайды, оларға: глюкоза, фруктоза, галактоза, манноза, рибоза, дезоксирибоза және басқалар жатады.

2. Дисахаридтер мен олигосахаридтер. Дисахаридтер гидролиз кезінде моносахаридтердің екі молекуласына ыдырайды. Олар: сахароза, лактоза, мальтоза, целлобиоза. Олигосахаридтер дегеніміз - әр молекуласы үш және одан көп (онға дейін) моносахаридтерден тұратын көмірсулар. Мысалы, рафиноза молекуласы глюкозаның, галактозаның және фруктозаның қалдықтарынан тұрады.

3. Полисахаридтер - құрамына жүздеген немесе мыңдаған моносахарид қалдығы кіретін, молекулалық массасы жоғары күрделі заттар. Олар толық гидролизденген кезде «n» моносахаридтер молекуласына (n - молекула саны) ыдырайды. Полисахаридтерге жатататындар: крахмал, целлюлоза, гликоген, инулин т. б. [2] .

Көмірсулар - полиоксиальдегидтер немесе полиоксикетондар және олардың туындылары. Моносахаридтер - көмірсулардың элементар бөлігі, оның молекуласы қаныққан көмірсутек атомының тізбегінен тұрады, олардың әр қайсысында гидроксил тобы болады да, біреуі альдегидке дейін немесе кетон тобына дейін тотыққан болады.

4-9 көміртек атомының тізбегінен тұратын көмірсуларды монозалар дейді, ең негізгі монозалар 5-6 көміртек атомдарынан тұрады. Тізбекке кіретін көміртек атомдарының санына байланысты монозалар тетроза-4, пентоза-5, гексоза-6, тағы басқа болып бөлінеді.

Құрамында альдегид тобы бар көмірсуларды альдоза, ал кетон тобы бар көмірсуларды кетоза дейміз. Сонымен тізбекке бес көміртек атомы және альдегид тобы бар моносахаридтерді альдопентоза, ал тізбекке алты көміртек атомы және альдегид тобы барын - альдогексоза дейміз. Кетон тобы бар және бес немесе алты көміртек атомының тізбегінен тұратын монозаны - кетопентоза немесе кетогексоза дейміз.

Монозалардың тізбегін нөмірлегенде әрқашан кетон тобы немесе карбонил тобы жақын жақтан көміртектен басталады. Тізбектегі шеткі CH ₂ OH бөлшегі карбоксил тобына дейін тотыға алады, бұл жағдайда моносахаридтердің ең кең таралған класы - урон қышқылы туады (мысалы, альдопентоурон қышқылы: CHO-CHOH-CHOH-CHOH-COOH) .

Егер көміртек атомындағы гидроксил тобы жоқ болса, онда дезоксиқанттар пайда болады. Дезоксиқанттар кең таралған ДНҚ құрамына кіреді, мысалы - 2-дезокси-D-рибоза. Ал бір немесе бірнеше гидроксил топтары амин тобына алмасқан болса, ондай қанттарды аминоқанттар дейміз. Мысалы, 2-амино-дезокси-альдогексоза CHO-CHNH ₂ -(CHOH) ₃ -CH ₂ OH - басқаша айтқанда оларды гексозамин дейді. Табиғи көмірсулар құрылысы және құрылымы жағынан классикалық жалпы формуласы - C _n (H ₂ O) _n .

1. 1. 2 Моносахаридтер және олардың қасиеттері

Моносахаридтер - ең қарапайым көмірсулар, қанттың бір ғана молекуласынан тұрады және суда ерігіш дәмі тәтті қатты кристалды заттар. Олар - құрамында бірнеше гидроксил топтары бар альдегидтер немесе кетондар, сондықтан альдозалар не кетозалар деп аталады. Белгілі бір жағдайларда оңай тотығады, соның нәтижесінде альдегидоспирттер қышқылдарға айналады, ал тотықсызданған кезде сәйкес спирттерге айналады. Моносахаридтер бір-біріне оңай изомерленеді [3] .

Моносахаридтер молекула құрамына кіретін көміртек атомдарының санына қарай триозалар (С ₃ Н ₆ 0 ₃ ), тетрозалар (С ₄ Н ₈ 0 ₄ ) . пентозалар (C ₅ H ₁₀ O ₅ ), гексозалар (С ₆ Н ₁₂ О ₆ ), гептозалар (С ₇ Н ₁₄ О ₇ ) бола алады. Сонымен қатар моносахаридтер молекулада карбонил тобының орналасу орнына қарап, альдозалар және кетозалар болып бөлінеді. Мысалы:

Триозалар - құрамында үш көміртегі атомы бар көмірсулар, тетрозалар - төрт, пентозалар - бес, гексозалар - алты. Адам ағзасында триозалардың ішінде глицериндік альдегид және диоксиацетон маңызды рөл атқарады. Олар глюкозаның ыдырауының аралық өнімі болып табылады. Тетрозалардың ішінде эритроза зат алмасу үдерістеріне белсенді қатысады.

Бес және одан көп көміртек атомдары бар моносахаридтердің молекулалары сызықтық (тізбекті) және циклдік (сақиналы) формада бола алады. Ерітіндіде моносахаридтердің бұл формалары бір мезгілде бола алады және бір-біріне айналуға қабілетті. Мұндай изомерлік формалар сақиналы-тізбекті таутомерлер деп аталады. Мысалы:

Гексозалар жануарлар және өсімдіктер әлемінде анағұрлым көп кездеседі және зат алмасу үдерістерінде үлкен рөл атқарады. Оларға: глюкоза, галактоза, фруктоза және т. б. жатады.

Глюкоза (жүзім қанты) бос күйінде де жануарлар мен өсімдіктер ұлпасында кездеседі және биологиялық тұрғыдан аса маңызды қантқа жатады. Глюкозаның маңызды қызметі - энергияның негізі көзі. Барлық мүшелер оны қаннан алады, ал кейбір мүшелер энергияның негізгі көзі ретінде глюкозаға толық байланысты: ми, бүйректің қыртысты заты, эритроциттер. Ол олиго-, полисахаридтердің негізін құрайды, осмостық қысымды тұрақты сақтауға қатысады. Глюкозаның ыдырауы нәтижесінде түзілген аралық өнімдер амин қышқылдары мен майлардың синтезіне қолданылады. Қандағы глюкозаның мөлшері бойынша ағзадағы көмірсу алмасуының күйі анықталады. Глюкоза бос күйінде балда, жүзімде және басқа да жемістерде көбінесе байланысқан күйінде, дисахаридтер мен полисахаридтер құрамында кездеседі

Галактоза - жануарлар көмірсуы. Ол төртінші көміртегі атомының OH-тобының орналасуымен ерекшеленетін глюкозаның кеңістіктегі изомері. Лактозаның, кейбір полисахаридтер мен гликолипидтердің құрамына кіреді. Галактоза глюкозаға изомерлене алады (сүт безінде, бауырда) .

Фруктоза (жеміс қанты) - өсімдіктерде, әсіресе жемістерде көп мөлшерде болады. Жеміс-жидектерде, қант қызылшасында, балда көп болады. Глюкозаға оңай изомерленеді. Фруктозаның ыдырау жолы глюкозаға қарағанда қысқа және энергетикалық тиімді. Бос күйінде бал құрамында болады.

Глюкоза мен галактоза химиялық құрылысы бойынша альдегидоспирттер болып табылады, фруктоза - кетоноспирт. Глюкоза мен фруктоза құрылысындағы айырмашылық олардың кейбір қасиеттеріндегі айырмашылықты сипаттайды. Глюкоза металлдарды олардың оксидтерінен тотықсыздандырады, ал фруктоза мұндай қасиетке ие емес. Фруктоза глюкозаға қарағанда ішекте 2 есе баяу сіңіріледі.

Сурет 1 - Фишер проекциясы бойынша альдогексозаның және кетогексозаның кеңістіктік формуласы

Бірінші суреттегі формуладан көріп отырғандай альдоза-гексозада көміртегінің асимметриялық немесе хиральдық (грек тілінен аударғанда cheir - қол) 4 атомы бар, олар жұлдызшамен белгіленіп көрсетіледі. Ал кетоза-гексозада ондай атомдар саны - 3. Демек, гексоза-альдозаның 2 ⁿ =2 ⁴ =16, гексоза-кетозаның 2 ⁿ =2 ³ =8 стереоизомерлері болады (мұнда n көміртегінің асимметриялық атомдары санын көрсетеді) . Стереоизомерлер оптикалық активті заттар - олар жарықтың поляризацияланған сәуле жазықтығын оңға немесе солға қарай айналдыратын изомерлер түрінде кездесуі мүмкін.

Әр стереоизомердің кеңістік құрылысын D және L әріпімен белгілейді. Стереоизомерлердің пішін үйлесімін салыстыру үшін бастапқы зат ретінде глицерол альдегиді қабылданған, ол екі антипод түрінде кездеседі:

Мұнда формуладан байқалғандай, С асимметриялық атомның -OH тобы оң жағындағысы D-стереоизомер, -OH тобы сол жағына орналасқаны L-стереоизомер болады.

Конфигурациясы D-глицерол альдегидінің конфигурациясына ұқсас заттарды D-қатарына, конфигурациясы L-глицерол альдегидінің конфигурациясына ұқсастарын L-қатарына жатқызады. Көптеген моносахаридтерде көміртегінің хиральдік атомдары екеу және одан көп болатындықтан, олардың D-қатарға немесе L-қатарға жататынын карбонильдік топтан ең қашық орналасқан көміртегінің асимметриялық атомының конфигурациясы бойынша анықтайды. Егер ең қашықтағы көміртегі асимметриялық атомына жалғасқан гидроксильдік топ формулада оң жаққа орналасса, ондай көмірсуды D-қатарға жатқызады, ал егер сол жаққа орналасса L-қатарға жатқызады.

Бес және одан да көп көміртегі атомынан тұратын моносахаридтер ерітінділерінде молекула ішіндегі атомдардың орын ауыстыруына байланысты тұйық циклдік құрылым түрінде болады. Бұл кезде бірінші көміртегі атомы ассиметриялық болады, осыған байланысты моносахаридтердің екі изомері - α және β түрінде болады.

Табиғатта глюкозамин, галактозамин, глюкурон қышқылы сияқты моносахаридтердің туындылары кездеседі:

Моносахаридтердің α- және β-изомерлерінің ағзада бір-біріне айналуын мутаротация деп атайды. Қанттардың циклдік түрлерін көрсету үшін К. Хеуорстың проекциялық формулалары қолданылады.

Гексоза молекуласының алтыншы көміртегі атомының тотығуы нәтижесінде гексурон қышқылдары түзіледі: глюкозадан - глюкурон қышқылы, галактозадан - галактурон қыщқылы. Глюкурон қышқылы ағзадағы алмасу үдерістеріне белсенді қатысады, мысалы, улы заттарды залаласыздандырады, мукополисахарид құрамына кіреді және т. б. [4] .

1. 1. 3 Күрделі қанттар. Полисахаридтер және олардың қасиеттері

Олигосахаридтер - бірінші ретті полисахаридтер, олардың молекулаларында гликозидті байланыс арқылы байланысқан 2-ден 10-ға дейін моносахаридтердің қалдықтары болады. Осыған сәйкес олар дисахаридтер, трисахаридтер және т. б. болып бөлінеді. Табиғатта неғұрлым кең таралған олигосахаридтер - бұл дисахаридтер.

Дисахаридтер - күрделі қанттар, олардың әр молекуласы гидролиз кезінде екі моносахарид молекуласына ыдырайды. Дисахаридтер полисахаридтермен қатар адам мен жануарлардың тамағындағы көмірсулардың негізгі көздерінің бірі болып табылады. Құрылымы бойынша дисахаридтер - бұл гликозидтер, онда екі моносахарид молекуласы гликозидті байланыс арқылы біріктіріледі. Дисахаридтердің ішінде мальтоза, сахароза және лактоза ерекше танымал. Мальтоза полисахаридтер (крахмал) ыдырауының аралық өнімі ретінде түзіледі. Ол екі глюкоза қалдығынан тұрады, олар бір-бірімен α-1, 4-гликозидтік байланыс арқылы байланысқан.

Сахароза - ең көп кездесетін дисахаридтердің бірі, қарапайым тағамдық қант, өсімдіктер әлемінде неғұрлым кең таралған және маңызды дисахарид. Адам үшін бағалы қоректік зат болып табылады. Сахароза α-глюкоза және β-фруктоза қалдықтарынан тұрады, олар α, β-1, 2- гликозидтік байланыспен жалғасқан. Көптеген дисахаридтерден айырмашылығы, сахароза бос жартылай ацеталды гидроксилге және қалпына келтіру қасиеттеріне ие емес.

Лактоза адам және жануарлар сүтінде болады. Лактоза β-D-галактоза мен D-глюкозадан тұрады, олар бір-бірімен β-1, 4- гликозидтік байланыс арқылы байланысқан.

Табиғи трисахаридтердің ішіндегі ең танымалы - рафиноза (фруктоза, глюкоза және галактоза қалдықтарынан тұрады) . Ол қант қызылшасында және көптеген басқа өсімдіктерде, атап айтқанда бұршақты дақылдарда көп мөлшерде кездеседі. Жалпы, өсімдік тіндерінде кездесетін олигосахаридтер жануар тіндерінің олигосахаридтеріне қарағанда құрамы жағынан әр түрлі.

Полисахаридтер - мономерлері моносахаридтер болып табылатын биополимерлер. Егер полисахарид құрамында бір түрдегі моносахарид қалдықтары болса, онда бұл - гомоиолисахарид. Егер әр түрлі моносахарид қалдықтарынан тұрса, онда бұл - гетерополисахарид.

Физиологиялық маңызды гомополисахаридтерге крахмал және гликоген жатады. Сонымен қатар клетчатка, декстран және хитин табиғатта кездеседі.

Маңызды гетерополисахаридтер - гиалурон қышқылы, хондроитинсульфат және гепарин.

Крахмал - глюкоза қалдықтарынан тұратын гомополисахарид. Ол - өсімдіктерде қорға жиналатын зат. Крахмал құрылысы және қасиеттері бойынша ерекшеленетін екі фракциядан тұрады: сызықты - амилоза және тармақталған - амилопектин, олардың жалпы формуласы (C ₆ H ₁₀ O ₅ ) _n . Қағида бойынша, крахмалдағы амилоза мөлшері 10-30 % құраса, амилопектин 70-90 % құрайды. Крахмал полисахаридтері амилоза мен α-1, 4-байланысты амилопектиннің желілік тізбегінде біріктірілген глюкоза қалдықтарынан құралса, амилопектиннің тармақталған нүктелерінде тізбекаралық α-1, 6-байланыстан құралады.

Амилопектин молекуласында глюкоза қалдықтары тармақталған тізбек түзеді. Амилоза ыстық суда жақсы ериді, ал амилопектин ерімейді.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс