Бетон араласпасының технологиялық қасиеттері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

Пән бойынша оқыту Нысан
бағдарламасының ПМУ ҰС Н 7.18.337
(Syllabus)
итулдық парағы

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Құрылыс материалдарын өндіру және стандарттау кафедрасы

TB 3216 Бетон технологиясы 1

пӘнІ бойынша бағдарламасы
(Syllabus)

Павлодар, 2013
Мамандықтың мемлекеттік Нысан
жалпыға міндетті білім беру ПМУ ҰС Н 7.18.331
стандартының және типтік
бағдарламаның негізінде
әзірленген жұмыс оқу
бағдарламасын бекіту парағы

БЕКІТЕМІН

Сәулет-құрылыс

факультетінің деканы

________Күдерин М.Қ.
2013 ж. ____________

Құрастырушы: __________ т.ғ.к., доцент Б.Ч. Кудрышова

Құрылыс материалдарын өндіру және стандарттау кафедрасы

5B073000 Құрылыс материалдарын, бұйымдарын және конструкцияларын өндіру
мамандығының магистранттарына арналған

TB 3216 Бетон технологиясы 1

пӘнІ бойынша БАҒДАРЛАМАсы (Syllabus)

Бағдарлама 20___ж. ____________ бекітілген жұмыс оқу бағдарламасының
негізінде әзірленген.

20___ ж. ______________ кафедра отырысында ұсынылған.
Хаттама № _____

Кафедра меңгерушісі _____________ В.Т. Станевич ___________20___ ж.

Сәулет-құрылыс факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған
20___ ж. ________________ хаттама №_____.

ОӘК төрайымы _______________ Г.А. Жукенова _____________20___ ж.

1. Оқу пәнінің төлқұжаты

Оқу бағдарламасының паспорты

Пәннің атауы Бетон технологиясы 1

Базалық пәндер үшін міндетті компонент.

Кредиттер саны және оқу мерзімі
Барлығы – 4 кредит
Курс: 3
Семестр: 6
Барлығы: аудиториялық сабақтар – 75 сағат
Дәрістер – 30 сағат
Тәжірибелік сабақтар – 15 сағат
Зертханалық сабақтар – 15 сағат (30)
СӨЖ – 105 сағат
СОӨЖ – 26,25 сағат
Жалпы еңбек сыйымдылық – 180 сағат

Бақылау түрі
Емтихан – 6 семестр

Пререквизиттер Осы пәнді меңгеру үшін қажетті пәндерді меңгеру тізімі
жұмыс оқу жоспары бойынша. Берілген пән үшінші жыл үшін стандартқа сәйкес
қарастырылған пәндермен қатар оқылады, құрылыс материалдары І, бетон
толтырғыштары пәндер бойынша білім қажет.
Постреквизиттер Мамандықтың оқу жоспарымен қарастырылған барлық
пәндерді оқу кезінде бетон технологиясы 2 пәндерді оқу кезінде алынған
білім, зейін мен дағды білім алуға жауапты қарауға мүмкіндік береді.
Теориялық жоспарлауға икемi болсын, тәжiрибелiк зерттеу нәтижелерiн
жұмыстансын және тиiстi түрде оларды таныстыру және білу.

2 Оқытушылар туралы мәліметтер және байланысу акпараттары
Кудрышова Баян Чакеновна, техника ғылымының кандидаты, ПМУ доценті.
Құрылыс материалдарын өндіру және стандарттау кафедрасы ПМУ-дың Д
корпусында (Толстой к-і 99), Д-302 аудиторияда орналасқан.
Байланысу телефоны (8-7182) 67-36-59 (12-33 қосымша).
Email - bkudryshova@mail.ru
Сабақтарды өткізу орны мен уақыты – аудиториялық сабақтар,
межелгі бақылау және емтихандық сессия бекітілген кестеге сәйкес
жүргізіледі.

3 Мәні, мақсаттары мен міндеттері
Пәннің мәні
Бетон технологиясы 1 пәні Құрылыс материалдарын, бұйымдарын және
конструкцияларын өндіру мамандығы бойынша студенттерді оқыту жоспарының
арнайы мамандық үшін компонентіне жатады.

Пәнді оқытудың мақсаты
Бетон технологиясы-1 пәннің шешетін мәселелері мен мақсаттары –
капиталды құрылыстың қазіргі заманғы талаптарына сәйкес бетон және
темірбетон конструкцияларын өндіру технологиясын және олардың қасиеттерін
терең меңгерген мамандар дайындау.

Пәнді оқытудың міндеттері
- мамандар алдында ақпараттағы бетон және бетон технологиясын меңгеру,
өздерінің білімін жоғарлату, жаңа материалдардың тиімділігін әдеттегі
материалдардың тиімділігімен салыстырып, жаңа зауыт, әртүрлі бетон құрамын
жобалауды үйрену;
- қазіргі құрылыстағы пайдаланатын байланыстырғыш, тығыз және кеуекті
толтырғыштардың техникалық және экономикалық маңыздылығын оқып білу;
- оптималды технологияны, сапалы өнімді және шикізаттарды тиімді
пайдалану принциптерін игеру.

4 Білім, іскерлік, дағды мен құзыреттілікке қойылатын талаптар
Осы пәнді игеру нәтижесінде студенттер:
- құрылыс материалдары, бұйымдары мен конструкцияларын өндірудің
түрлі технологиялық тәсілдерін есептеуді; әр түрлі бетон
толтырғыштардың сапасын бақылауды қамтамасыз ететін қызметтерді
орындауды меңгеруі қажет;
- әр түрлі бетон қасиеттеріне байланысты темірбетон конструкцияларында
оларды рационалды пайдалану және экономикаға тиімділігін жоғарылату
жолдарын үйрену.
Білу керек:
- әртүрлі бетондардын құрамын жобалау, бетон араласпасының физико-
химиялық қасиетін, шикі заттарды сынау әдістерін және бетон
араласпасының сапасын бақылау
Істей білу керек:
- бетон қоспаларының қасиеттерін бағалай білу;
- байланыстырғыш және толтырғыштар түрлерінің бетон қасиеттеріне әсер
етуін көріп, бағалай білу;
- бетон өндіру үшін материалдардың жарамдылығын анықтау.
Тәжірибелік дағдылану:
- зерттеу қызметті ұйымдастыру негіздері;
- әртүрлі бетон қасиеттерін бағалау әдістемесі;
- эксперименталдық мәліметтерді өндеу үшін есептеу техникасын
қолдану.
Білікті болу керек:
- мамандар алдында ақпараттағы материалдарды меңгеруге;
- жаңа материалдардың тиімділігін әдеттегі материалдардың
тиімділігімен салыстыруға;
- зерттеудің жаңа әдістерін өздігінен оқытуға, өзінің кәсіби
қызметінің ғылыми және ғылыми-өндірістік профилін өзгертуге.

5. Пәнді оқытудың пәндік жоспары

Сабақ түрлері бойынша академиялық сағаттарды бөлу

№ Тақырыптардың Аудитория-лық СӨЖ
рсатауы сабақтар
дәріс тәж.зерт бар-лыСОӨЖ
хана ғы
лық
1 2 3 4 5 6
1 Кіріспе. Бетон түрі және 2 - - 5 1,25
классификациясы
2 Бетон араласпасы. 4 2 4 5 2
3 Бетон құрылымының қалыптасу және 4 2 4 10 1
қатаю процестері
4 Бетон қасиеті 4 2 4 10 2
5 Тығыз толтырғыштар (ауыр бетон) 4 2 4 15 2
негізіндегі цементті бетон
6 Кеуекті толтырғышты (жеңіл бетондар)2 2 4 15 2
цементті бетондар
7 Тығыз және кеуек толтырғыш 4 2 4 10 1
негізіндегі цементсіз бетон
8 Ұялы бетондар 2 1 2 10 5
9 Бетонның ерекше түрлері 2 1 2 10 5
10 Монолитті бетон 2 1 2 15 5
Барлығы: 180, (4 кредит) 30 15 30 105 26,25

6. Пәннің дәрістер тақырыптарының мазмұны мен тізімі

1тақырып. Кіріспе. Бетон түрі. Оның классификациясы және оларға
қойылатын негізгі талаптар
Жоспар:
1. Кіріспе. Бетонның түрі. Оның классификациясы және оларға
қойылатын негізгі талаптар.
2. Бетонның құрылымы, орташа тығыздығы, байланыстырғыш және
толтырғыш түрімен, қатаю шарты бойынша классификациялау.
3. Бетонға арналған материалдар. Бетон технологиясында химиялық
қоспалардың мәні.
4. Химиялық қоспалар және олардың қолданудағы негізгі жағдайының
жалпы мағлұматтары.
Бетон дегеніміз жасанды тас материалы байланыстырғыш материалды, суды
майда және ірі толықтырғыштарды біріктіріп қалыптап және қатайту арқылы
пайда болған қоспа. Бұл материалдардың қоспасын қатаюға дейін бетон қоспасы
деп аталады. Бетон құрылыстың барлық саласында негізгі құрылыс материалы
болып табылады. Қазіргі кезде құрылыс саласында бетонның көптеген түрлері
қолданылады. Құрылыста бетондарды қолдану топталуына байланысты болады.
Бетондар орташа тығыздығы, байланыстырғыш түріне байланысты топталады.
Көптеген бетондардың құрамы тығыздығына, толтырғыштардың түріне,
қандай цемент тасынан жасалғанына және бетон құрылысына байланысты болады.
Бетондарды орташа тығыздығына байланысты өте ауыр орташа тығыздығы 2500
кгм3 жоғары , ауыр 1800 – 2500кгм3, жеңіл 500 – 1800 кгм3, өте жеңілдер
500 кгм3 төмен деп бөледі.
Әртүрлі бетонға қойылатын негізгі талаптар:
- Қатаю мерзімін анықтағаннан кейінгі берілген беріктігі (марка);
- Берілген консистенция және жайылымды төселу;
- Цемент шығынын азайту;
- Аязға төзімділігін анықтау конструкциясы, суға немесе ауаға
төзімділігі;
- Талаптардың орындалуын қадағалау, материалды дурыс таңдау, нақты
құрамын дұрыс таңдау, қоспаның ұқыпты дайындалуы және тағы басқа.
Ұсынылатын әдебиет: [1-3, 14].

2 тақырып. Бетон араласпасы.
Жоспар:
1. Бетон араласпасы түсінігі, құрылым ерекшіліктері және қасиеті,
сұйық фаза және ауа тарту мәні. Бетонға қоспа қосу технологиясы.

2. Цемент тасының микроқұрылымын қалыптастыруда су және химиялық
қоспа мәні. Тиксотропия.
3. Сапасын бағалау әдістері және бетон араласпасының техникалық
сипаттамасын анықтау. Араласпаның сутұтынғыштығы туралы түсінігі
Бетон шикізаттарынан құралған, бірақ қатаюы басталмаған кұрамды –
бетон араласпасы деп атайды. Нормалы қоюлығы бар қалпына оңай төселетін
(салынатын) цемент қамырын алу үшін цементке 24-26 % су қосу жеткілікті.
Бірақ бетон араласпасына қажетті су мөлшері бұдан әлдеқайда көп. Себебі,
судың бір бөлімі толтырғыштардың бетіне жұғады. Цемент мөлшері көбейген
сайын бетонның су цемент қатынасы азайып, ал беріктігі артады.
Судың бірталайы бетон араласпасының ыңғайлы қалыптанылуы үшін
жұмсалады. Бетон араласпасының ыңғайлы қалыптануы, оның жылжымалылығы
немесе қаттылығы мен одан істелінетін конустың түсу көрсеткіші (см немесе
секунд) арқылы бағаланады.
Бетон араласпасының жылжымалылығын стандартты қуыс конус (Һ= 30 см,
Dтөменгі=20 см, Dжоғарғы=10 см( арқылы анықтайды. Ол үшін түғырыққа конусты
қойып, оны бетон араласпасымен стандартта көрсетілгендей етіп (порциялап,
тығыздап) толтырады. Сонан соң бетон араласпасынан істелінген конустың
қанша см-ге түскенін өлшейді. Егер ол 15 см-ден артық түссе оны құйма, 4-15
см аралығында түссе – жылжымалы, 1-4 см түссе – аз жылжымалы бетон
араласпасы дейді. Егер ол түспесе, оның қаттылығын бетон араласпасынан
істелінген конусты дірілдету арқылы анықтайды.
Бетон араласпасының қаттылығын табу үшін одан жоғарыда көрсетілген
стандартты конустың көмегімен жасалынған конусты, стандартты цилиндрге
орнатады. Оның үстіне тесігі бар дискіні беттестіріп, аспапты-техникалық
вискозиметрді дискінің екі тесігінен цемент қамыры шыққанға дейін
дірілдетеді. Егер осы айтылған жағдайға жету үшін дірілдету ұзақтылығы 5-30
сек болса, бетон араласпасын – қатты, ал 30 сек жоғары болса – ерекше қатты
дейді.
Бетон қоспасының қаттылығын табу үшін кейде зертханаларда
Б.Г.Скрамтаев ұсынған оңайтылған тәсіл қолданылады. Бұл әдіс бойынша
кәдімгі бетон кубы жасалынатын металдан істелінген өлшемдері 20х20х20 см
формаға жоғарыда келтірілген стандартты қуыс конусты орнатып, оны бетон
араласпасымен порциялап, тығыздап толтырады. Онан соң қуыс конус алынады,
ал бетон араласпасы жайылып, кубтың барлық бұрыштарын толтырып, беті
тегістелгенше (горизонтальді болғанша) дірілдетіледі.
Бетон араласпасының қаттылығы – дірілдету уақытымен бағаланады.
Оңайланған әдіспен табылған бетон аралспасының қатты мөлшері, тәжірибе
көрсеткеніндей, стандарттық әдіспен анықталған мөлшерден 1,5-2 есе артық.
Стандарттык әдіспен табылатын қаттылық мерзімімен сәйкестендірілуі үшін,
жеңіл әдіспен анықталған қаттылық уақыты 1,5-2 есе азайтылуы тиіс. Бетон
аралспаларын олардың ыңғайлы қалыпталыну дәрежесі бойынша жіктеу 1-кестеде
келтірілген.
1-кесте Бетон қоспаларын жіктелуі
Араласпа Жылжымалық, см Қаттылық, с
Ерекше қатты 0 30-дан жоғары
Қатты 0 5-30
Аз жылжымалы 1-4 -
Жылжымалы 4-15 -
Құйма 15-тен жоғары -

Бетон араласпасының ыңғайлы қалыптылығы – беттік белсенділігі (әсері)
бар заттарды, мысалы СДБ-ны, ССБ-ны араласпаға цемент салмағынан
0,05-0,6 л, әсіресе суы бар (жоғары сапалы) пластификаторды (С-З; 10-03)
мөлшері 0,1-1,2 % аралығында қосса, өсуі оңайланады. Мысалы, ББЗ-ты (ПАВ)
жоғарыда келтірілген мөлшерде қосса, бетон араласпасының нормалы
жылжымалылығына немесе қаттылығына кажетті су мөлшері 8-12 %-ке дейін
азаяды. Ал 0,8 % суперпластификатор қосса, бетон араласпасының
жылжымалылығы 1 см-ден 16 см-ге дейін жоғарылайды (өседі). Осылай, ББЗ-тар
мен жоғары сапалы пластификатор бетон араласпасына қажетті су мөлшерін
азайтады. Осының салдарынан бетон беріктігі өседі немесе цемент шығыны
азаяды. Бетон араласпасындағы оған сульфитті ашытқы бардасын (СДБ)
қосқандағы су мөлшерінің азаюы 2-кестеде келтірілді.

2-кесте. СДБ-ның бетон қоспасының су қажеттілігін төмендету мөлшері
Қаттылық, с Жылжымалық, см Қоспада судың азаюы, % цемент шығыны,
кгм3 болса
500 400 300
- 0-12 15 12 10
- 5-7 12 10 8
20-30 - 10 8 6
30-100 - 8 6 -

Бетон араласпасына су мен цемент қатынасы (СЦ) тұрақты жағдайда
немесе толтырғыштардың шығыны азайған сайын, цемент мөлшері көбейтілсе,
оның жылжымалылығы өседі. Егер цемент қамыры, тек толтырғыштар арасындағы
қуысты толтыруға қажетті мөлшерде алынса, онда араласпа қатты, оңай
қалыпталмайтын қабат-қабат болып ажырауға кабілетті болады. Қоспа жылжымалы
болуы үшін цемент қамырымен тек қуыстарды ғана толтырып қоймай, сонымен
қатар қамтамасыздандыру мақсатымен қабаттаспайтын тығыз бетон қоспасын
дайындау үшін цемент шығынының төменгі шегі (Цmin) 3-кестеде көрсетілгендей
етіп тағайындалған.
3-кесте. Қабаттаспайтын тығыз бетон қоспасы қажетті цемент шығынының
төменгі шегі
Цmin, кгм3, толтырғыштардың іркілу шегі, мм болса:
Араласпа
10 20 40
Ерекше қатты 160 150 140
Қатты 180 160 150
Аз жылжымалы 200 180 160
Жылжымалы 220 200 180
Құйма 250 220 200

Ұсынылатын әдебиет: [1-3, 14].

3 тақырып. Бетон құрылымының қалыптасу және қатаю процестері
Жоспар:
1. Бетон құрылымының қалыптасу.
2. Қатаю процестері.
Бетон араласпасының уақыт ұстамдылығын және бетонның қатаюын реттейтін
химиялық қосымшалар келесі: уақыт ұстамдылығын жеделдетеді немесе
баяулатады, қатаюды желделдететін, аязға қарсы заттардан тұрады. Бетон
жұмыстары тәжірибесінде жиі бетонның уақыт ұстамдылығын және қатаюын
жеделдету немесе баяулату қажеттілігі пайда болады. Мысалы, біртұтас бетон
және темірбетоннан құрылыстарды тұрғызғанда бетондау үрдісін белсендіру
үшін, яғни бетон бетон қалыптан босату беріктігін тез арада жинауы үшін.
Бетонның қатаю жылдамдығы жоғары болуы апатты-қалпына келтіру (авариялық)
жұмыстарда қажет. Сонымен бірге, кейбір жағдайларда бетон араласпасы немесе
ерітіндінің уақыт ұстамдылығын әдейі баяулатады, мысалы, автосамосвалдармен
тасығанда, бетононасостармен айдағанда, ыстық уақыт мерзімінде бетонды
құюда.
Жеделдеткіш әсері олар цемент гидратациясы кезінде бөлінетін Са(ОН)2
ерігіштігін күшейтеді. Бұл клинкерлі минералдардың кейінгі гидратациясын
алып келеді және соңғысында, цемент тасындағы жаңа түзілістерді санын
көбейтеді. Нәтижесінде құрамында жеделдеткіш-қосымша бар бетон беріктігі
қосымшасыз бетон беріктігіне қарағанда бірінші 3-7 қатаю тәулігінде едәуір
жоғары. Теориялық реттен цемент материалдарының уақыт ұстамдылығын және
қатаюын барлық сілтілі, сілтілі-жер және көп валентті металдардың тұзымен
үдетуге болады.
Тәжірибеде келесі бетон қатаюын жеделдеткіштерді жиі қолданады:
кальций хлориді (ХК), натрий сульфаты (СН), кальций нитраты (НК) және
натрий нитраты (НН), сондай-ақ көпкомпонентті қосымшалар: кальций нитрит-
нитраты (ННК), кальций нитрит-нитрат-хлориді (ННХК). Бір қосымша әр түрлі
мөлшерде түрлі әсер етуі де мүмкін, яғни бетонның қатаюын жеделдетеді
немесе баяулатады. Сондықтан бетон араласпасындағы қосымша концентрациясын
құрылыс зертханасында тәжірибелік жолмен анықтайды, араласпа дайындағанда
міндетті түрде оны ұстанады. Қосымша мөлшері цемент массасынан 1-3 %
құрайды. ХК қосымшасының өте көп мөлшері арматура коррозиясына алып келеді.
Сондықтан темірбетон конструкцияларын жасап шығарғанда бетон араласпасына
қосатын кальций хлоридінің мөлшерін 2 % шектейді.
Уақыт ұстамдылығын баяулатқыштардың ішінде қатар суқажеттілігін және
цемент шығынын төмендететін, сондай-ақ бетон араласпасын және ерітіндінің
иілімділігін жақсартатын қосымшалар пайдаланған жөн. Бұл қараста жақсы
нәтижені органикалық заттар (ЛСТ) және кремний органикалық сұйықтар ГКЖ-10
және ГКЖ-11 береді. Олардан басқа, екі сулы гипс ерітіндісін және күкірт
қышқылының әлсіз ерітіндісін қолданады. Қосымша концентрациясы 0,2-2 %
ауытқиды және зертханад анықталады. Аязға төзімді қосымшаларды қысқы
мерзімде бетонның қатаюын қамтамасыз ету үшін енгізеді. Кері температурада
су қатады және цементтің гидратациясы тоқтайды. Пайда болған мұз әлі әлсіз
цемент тасының құрылымын қопсытады, сонымен ол бетон беріктігінің айрылуын
жоғарылатады.
Аязда бетонның қатаюын қамтамасыз ету үшін бетон араласпасына судың
қатаю температурасын төмендететін заттар енгізеді. Су -15...-20 °С
температурадада сұйық күйінде қалады және цементтің гидратация процесі
жалғасады.
Полифункционалды әсерлі (кешенді) қосымшалар бетон араласпасы және
қатайған бетонның бірнеше қасиеттерін қатар басқаруға мүмкіндік береді,
мысалы араласпа иілімділігін жақсартады және бетон беріктігін арттырады.
Бұл құрамды типті қосымшалар өзіне бірнеше компоненттерді енгізеді, олардың
әрқайсысы бір қасиетті реттейді. Мысалы, кешенді қосымша ЛСТ+СНВ бетон
араласпасын иілгіштендіреді және бетонның аязға төзімділігін арттырады,
ЛСТ+ХК қосымшасы сондай-ақ араласпаны иілгіштендіреді және бетонның қатаюын
үдетеді. Сонымен қатар бұл қосымша цемент шығынын азайтады.
Ұсынылатын әдебиет: [1-3, 14].

4 тақырып. Бетон қасиеті
Жоспар:
1 Бетон қасиеттерінің классификациясы. Физико-техникалық қасиеттері.
Жылу физикалық қасиеттері. Бетонның механикалық қасиеттері.
2 Бетонды сынау әдістемесі. Бетон класстары (маркасы).
3 Бетоның жарықшақтыққа төзімділігі. Болат арматурамен бетонның
жабысуы.
4 Жүктелген бетонның серпімді және иілімді деформациясы. Аралық
ылғалдандыру мен кептіруге бетонның төзімділігі.
Бетон араласпасының реологиялық қасиеттері. Бетон қасиетінің
қалыптасуы, оны дайындау, қалыптау, қатаюдан басталады. Бұл операциялар
болашақ бетонның және бұйымдардың сапасын анықтайды. Сондықтан бетон
араласпасының қасиеттерін жақсы білу өте маңызды. Сондай-ақ қасиеттердің әр
түрлі факторлардан дайындау процестерін оңай басқару қалыптау және бетон
араласпасының қатаюының тәуелділігін білу қажет. Бетона араласпасының ең
маңызды қасиеті жылжымалығы және қалыпқа оңай орналасуы. Яғни, араласпаның
қалып бойнда оңай жылжыту, оның формасын алып, біртұтастылықпен
біртектілікке ие болу. Жылжымалық бетон араласпасының формаға толтыру
кезінде және иілімділігімен, яғни, біртектілікті бұзбай деформациялану
қабілеті кезінде анықталады. Бетон араласпасын әр-түрлі жағдайда суреттеу
үшін оның реологиялық сипаттамаларын қолданады. Жылжуға шектік күші,
тұтқырлық релаксация мерзімі бұл қасиеттерді анықтау үшін арнайы
вискозиметрлер қолданады. Мұндай сынақтарды негізінен ғылыми-зерттеулік
зертханаларда жүргізеді. Өндірістік жағдайларда тек қана араласпалардың
жылжымалығын анықтайды. Ол үшін бетон араласпасының қажетті көрсеткішін
және салыстырмалы жеңіл анықту мүмкіндігі бар аспаптарды қолданады. Бетон
араласпасын толық бағалау үшін және бетон немесе темірбетон бұйымдры мен
конструкцияларды дұрыс ұйымдастыру үшін араласпаның басқа қасиеттерін білу
қажет. Оның нығыздалғыштығын, біртектілігін, қатпарлануын, қатаю
процессіндегі көлемін өзгертуін, ауа жұтуын, бастапқы беріктігін
анықтайды.Бетон араласпасының қасиетіне ең маңызды шешуші судың шығыны
түзеді. Себебі ол сұйық фаза мен құрылым, жылжығыштығының жанасу күші дамуы
мен анықталады.
Цемент қамыры құрамынданған жүйе атты топқа жатады. Олар құрылымның
бастапқы беріктігімен сипатталады. Цемент тасында бөлшек арасындағы
молекулалары топтасу күшінің әсерімен құрылым пайда болады. Цемент
қамырындағы құрылымда сұйық фазаның қабықшалары көлемдік тор түзеді. Оған
иілімділік қасиетін береді және сыртқы күштердің әсерінен формасын
өзгертуге қабілетті. Құрылымның бастапқы беріктігі немесе құрылымдық
тұтқырлықтың цемент тасының құрамындағы су сузпензиясында болатын қатты
фаза концентрациясына тәуелді. Қарапайым бетон араласпалары біртұтас ортаны
түзу үшін цемент қамырымен су мөлшері жеткілікті. Мұндай араласпалар өзін
цемент қамыры тәрізді көрсетеді. Құрылымдық жүйелердің өзінің реологиялық
қасиеттерін механикалық күштің әсерінен өзгертіп және кшті алып тастағаннан
кейін өзінің қасиеттерін қайта келтіру қабілеті тиксотропия деп аталады.
Бетон технологиясында бұл қасиет аз жылжымалық және қатты араласпалар үшін,
оларға вибрация, сілкілдеті және соғу әсерін кең қолданады.
Бетон араласпасын дірілдеткенде оның бастапқы құрылымы едәуір
бұзылады, ішкі үйкеліс және жанасу күштері ең төменге дейін төмендейді,
толығымен тиксотропиялық сұйылту және жылжу күштері өте төмен болады. Бірақ
тәжірибе жүзінде конструкцияны дайындау техналогиясына жауап беретіндей
етіп, бетон араласпасының құрамынжобалау проблемасын шешу қажет. Мұндай
сұраққа жауап беру үшін бетон араласпасы мен оның реалогиялық қасиеттері
арасындағы байланысты білу қажет. Соңғыны бағалау үшін өндірістік
шарттарда қысқартылған әдістер қолданылады. Ол кезде бетон араласпасының
техналогиялық сипаттамалары қаттылық, конустың түсуі және басқа
көрсеткіштер алады. Олар белгілі бір шарттарда бетон араласпасының қасиеті
және қалыптың өзгеруі мен нығыздалу қабілеттін бағалауға мүмкіндік береді.
Техналогиялық әдістердің ұтымдылығы бетон араласпасының жылжымылығын
анықтауда сынақты тез және әрбір құрылыс зертзанасында қол жетерлік
аспаптарды қолданудың салыстырмалы қарапайымдылығы, бірақ бұл сынақтардың
негізінде бетон араласпасының толық реалогиялық қасиетін сипаттауға
болмайды. Бетон араласпасының реалогиялық қасиетін алу үшін арнайы аспаптар
мен вискозиметр қолдана отырып, сынақ жүргізеді. Вискозиметрдің 5 түрі
болады:
1. Тесік арқылыараласпаның өту жылдамдығы;
2. Конустың араласпаға кіру тереңдігін өлшеу арқылы;
3. Шариктің араласпаға ену жылдамдығы арқылы;
4. Жылу күшіне байланысты;
5. Коаксилды цилиндірді айналдыру күші арқылы.
Құрылымдық тұтқырлық және тексотропияға цементтің ұнтақтау деңгейі
едәуір әсер етеді. Басында ұсақ ұнтақтылығы жоғарлаған сайын бұзылған
құрылымның, құрылымдық тұтқырлықтың және тексатропия коэффиценті
төмендейді. Ұнтақтылығы 4500-6000 гсм2 мәнінде және одан жоғары болғанда
құрыдымдық тұтқырлық пен тексатропия коэффиценті ұлғаяды. Реалогиялық
сипаттамаға қатты фазаның түйіршігінің ірілігі де әсер етеді. Орташа
түйіршіктің өлшемі төмендеген сайын, үйкеліс күші төмендейді бірақ, жылу
күші өседі. Бұзылған құрылымның құрылымдық тұтқырлығы қатты фазаның белгілі
бір ірілігінде немесе цемент және толтырғыштардың белгілі қатынасында
дірілдеткіштің қуаттылығы ең төменгі мәніне ие болады. Мұнда құмның ұсақ
бөлшектері мен ұнтақталған минералды қосымшалар бетонның реалогиялық
қасиеттерінен цемент бөлшектері сияқты әсер етеді. Бетон араласпасының
реалогиялық қасиеттеріне су цемент және су қатты қатнастары үлкен әсер
етеді. Су цемент қатнасы көбейген сайын құрылымдық тұтқырлық және
тексатропия коэффиценті күрт төмендейді. Су цемент қатынасының жоғары
мәндерінде бетон араласпасының катпарлануы, қатты фазаның түйіршіктерінің
тұнуы, кеуектің пайда болуы араласпада судың шығыны жоғарлағандықтан ағып
кетуі басталады. Бетон араласпасының біртектілігі олардың мәндері күрт
өзгеше болады. Мұндай араласпалар қолдануға жіберілмейді. Бетон
араласпасының құрылымдық тұтқырлығын едәуір төмендету үшін
пластификацияланған қосымшалар пайдаланады.
Бетон араласпасының технологиялық қасиеттері
Конструкцияда бетонның жоғары сапасын қамтамасыз ету және жұмыс
жүргізу үшін бетон араласпасы оның қалыптау шарттарына сәйкес
консистенцияға ие болуы қажет. Бетон араласпасының консистенциясы оның
құрамы мен компоненттеріне байланысты. Ол қатты, сәл ғана ылғал сондай-ақ
сұйық, жеңіл ағатын күйге дейін өзгереді. Бетон араласпасының
консистенциясын және оның техналогиялық қасиеттерін бағалау үшін көптеген
әдістер ұсынылған. Әдетте техналогиялық қасиеттер бетон араласпасының
жылжымалығы мен қаттылығымен бағаланады.
Ұсынылатын әдебиет: [1-3, 14].

5 тақырып. Тығыз толтырғыштар (ауыр бетон) негізіндегі цементті бетон
Жоспар:
1 Ауыр бетондардың негізгі сипаттамасы
2 Берілген қасиеттегі ауырбетон құрамын жобалау
3 Беріктігі жоғары бетон. Тез қатаятын бетон. Гидрофобты қоспалы
бетон. Жол және аэродром жабындысына арналған бетон. Әрлі бетондар мен
араласпалар
4 Майда түйіршікті бетон. Майда түйіршікті бетонның құрылымы мен
қасиеттерінің ерекшеліктері. Майда сағанақталған бетон. Шақпа тасы аз
бетон. Өнеркәсіп қалдықтары қосылған бетон
Бетон топтарының негізгі сығылып сынғандағы беріктілігі бойынша
мынадай топтарға бөлінеді: В1; В1,5; В2,5; В3,5; В5; В7,5; В10; В12,5; В15;
В20; В25; В30; В40; В50; В55; В60. Бетонның беріктілігі цементтің түрімен
активтілігіне, цементтің суға қатынасының мәніне, толтырғыштың беріктігіне,
бетон қоспасының нығыздалу дәрежесіне және қатаю уақытына байланысты
болады.
Бетонның 28 тәуліктегі сығылып сынғандағы беріктілігі бетонның тобын
немесе маркасын анықтайды. Ауыр бетонның сығылып сынғандағы беріктілігі
бойынша мынандай маркалары болады: М50; М75; М100; М150; М200; М250; М300;
М350; М400; М450; М500; М600; М700; М800. Ауыр бетонның сығылып сынғандағы
беріктілігі бойынша тобымен маркасының қатынасы 1 кестеде көрсетілген.
1 – кесте – Ауыр бетонның тобымен маркасының қатынасы
Тобы R, МПа Маркасы Тобы R, МПа Маркасы
В3,5 4,5 М50 В30 39,2 М400
В5 6,5 М75 В35 45,7 М450
В7,5 9,8 М100 В40 52,4 М500
В10 13 М150 В45 58,9 М600
В12,5 16,5 М150 В50 65,4 М700
В15 19,6 М200 В55 72 М800
В25 32,7 М300

Ауыр бетонның ерекше түрлерінің құрамын анықтау. Ірі толтырғыштарды
ауыр бетонға қолдану кезінде қойылатын негізгі талаптар. Ауыр бетонға
қолданылатын табиғи тастан қиыршық тас, малтатас және қиыршық тас
малтатастан мынадай бөліктерге бөлінеді: 5 -10 (3 – 10); 10 – 20; 20 – 40;
40 – 70 мм. Ірі толтырғыштың аз мөлшері 13 көп болмауы керек
Ауыр бетонға қолданылатын су мөлшері бетон маркасы М300 төмен болса
1,5 еседен кем болмауы керек, ал бетон маркасы М300 жоғары болса 2 есе кем
болмайды.
Ауыр бетон түрлері және оларға қойылатын талаптар
Ауыр бетондардың әр түрлері болады: тез қатаятын, гидротехникалық
ғимараттарға арналған бетон, жол және аэродромдық жабындар үшін
қолданылатын және тағы басқа бетондар.
Тез қатаятын бетондарды дайындау кезінде құрамына қосылатын негізгі
шикізаттар цемент, гипс, су, СаСl2 қолданылады. Сапалы тез қатаятын бетон
алу үшін алюминатты цемент М500, 3% гипс, су цемент қатынасы СЦ=0,35,
хлорлы кальций қоспасы 2% қосылады.
Гидротехникалық ғимараттарға қолданылатын бетондар негізінен
конструкцияның қызмет ету ұзақтылығын қамтамасыз ету керек. Сонымен қатар
бетон беріктілігіне емес, аязға төзімділігіне және су өткізбейтіндігіне
байланысты болады.
Жол және аэродромдық жабындар үшін қолданылатын бетондар негізінен
көбіне иілуге төзімді болу керек. Сондықтан бетон беріктілігіне үлкен мән
беріледі, сонымен қатар аязға төзімділігі, су өткізгіштігі, иілуге және
механикалық жүктерге берікті болуы керек. Жол жабындары үшін қолданылатын
бетонның беріктілігі осы материалға қолданылатын материалға байланысты иілу
кезіндегі: М20,25,30,35,40,45,50,55; қысылу (сығылу) кезіндегі:
М100,150,200,300,350,400,500.
Ұсынылатын әдебиет: [1-3, 6-12].

6 тақырып. Кеуекті толтырғышты (жеңіл бетондар) цементті бетондар
Жоспар:
1 Жеңіл бетондардың кеуек толтырғыштары бойынша құрамы және толтырғыш
түрімен классификациялау
2 Кеуек толтырғыштағы жеңіл бетон құрылымы мен қасиетінің
ерекшкліктері, кеуек толтырғыштың бетон құрылымының қалыптасуна әсері.
3 Жеңіл бетон құрамын жобалаудың негізгі принциптері.
4 Жеңіл бетон технологиясының ерекшеліктері. Кеуекті толтырғыштардың
сутұтынғыштылығын азайту жолдары.
5 Жоғарғы беріктікті керамзитті бетон. Жоғарғы беріктікті керамзит
бетон құрамын жобалау.
Саңылаулы толтырғыштардағы жеңіл бетондар. Жеңіл бетон дайындау үшін
материалдар: жеңіл бетон үішін тез қатаятын және қарапайым портландцемент
сондай-ақ қожды портландцементқолданылады. Негізінде бейорганикалық
саңлаулы толтырғыштар пайдаланады. Жылу оқшаулағыш және конструктивті жылу
оқшаулағыш жеңіл бетонның біршама түрлеріне органикалық толтырғыштар
қолданылады(ағаштан, мақта сабағынан, көбікті полистирол грануласынан және
басқалардан дайындалған). Бейорганикалық саңлаулы толтырғыштар түрінің
көптігімен ерекшеленеді, оларды табиғи және жасанды деп бөледі. Табиғи
саңлаулы толтырғышты бөлшекті үсақтау және елеу немесе тек қана тау
жыныстарын елеу жолымен алады (пемза, вулканды туф, известняк ракушочник
және т.б.). Жасанды саңлаулы толтырғыштар минералды шикізатты термиялық
өңдеу нәтижесінде алынған өнімдер. Олар арнайы дайындалған және өндірістің
қосалқы өнімдері деп бөлінеді (отын қожы мен күлі, металдық қождар және
басқалар):
1) Керамзитті шағылтасты, көбіктенетін саз балшықты, грануланы күйдіру
жолымен алынған өнім, ол жеңіл және берік толтырғыш, төгілмелі тығыздығы
250-800 кгм3 керамзит грануласының сынығы, көпіршіктің қатып қалған
құрылымына ұқсайды. Ол саңлаулы толтырғыштың негізгі түрі.
2) Керамзитті құм (түйіршігі 5 мм-ге дейін) керамзит шағыл тасын
өндіру кзінде алады, сондай-ақ қайнау қабаты тәсіліме ауалы күйде грануланы
күйдіру арқылы да жасайды. Сонымен бірге оны 40 мм-ден жоғары керамзит
тасын ұсақтау арқылы да дайындауға болады.
3) Қожды пемза. Металургия қождары тез арада салқындату арқылы оның
көпіршіктенуіне алып келетін процесс нәтижесінде жасайды. Қожды пемзаның
бөлшектерін ұсақтайды және илейді. Қожды пемза өндірісі металургия дамыған
аудандарда көп өндіріледі. Мұнда қожды пемзаның өз құны керамзитке
қарағанда арзан.
4) Түйіршектелген металлургиялық қож.
Саңылаулы түйіршіктердің өлшемі 5–7 мм, кейде 10 мм дейінгі болатын
ірі құм түрінде болады.
Көбіктелген перлит. Шыны тәрізді вулканды жыныстардың су мөлшері көп,
перлит обсидиандарда күйдіру жолымен дайындалады. 950–1200 оС-та су ұшып,
перлит көлемі 10–20 есе көбейеді.Көбіктенген перлитті жеңіл бетон және
жылуоқшаулағыш бұйымдар өндірісі үшін қолданады.
Көбіктелген вермикулит. Ол саңылаулы көбіктелген материал. Оны су
құрамды слюда жынысын күйдіру арқылы алады. Бұл толтырғышты жылуоқшаулағыш
жеңіл бетондар дайындау үшін қолданады.
Отынды қалдықтар(отынды қож және күл). Бүлар антрацит, тасты көмір
және оның түрлері, сондай-ақ басқа қатты отындарды жағу кезінде алынатын
қосалқы өнім. Күл негізінде күлді шағылтас жасайды. Отынды қождар – көмір
құрамындағы бейорганикалық қосылыстардың(саз балшық) пісу және көбіктенуі
нәтижесінде қазандықтарда алынатын саңылаулы бөлшекті материал. Қожда
біршама ұсақталады, еленеді және қосалқы материалдардан ажыратылады.
Аглопорит. Агломерациялық машина торында саз балшық құрамында шикізат
(8-10 % отын қосады) шикізатты күйдіру арқылы алады. Ол үшін жергілікті
шикізат қолданады. Саз балшықты және лессты жыныстар, сондай-ақ құм, шағыл
тас, қиыршық тас түрінде шығарылады.
Шунгизит. Оны шунгизитті сланс жыныстарды күйдіру арқылы жасайды.
Саңылаулы толтырғыштар нығыз толтырғыштар сияқты тас 5 – 40 мм және құм 5
мм төмен болып ірілігі бойынша бөлінеді. Саңылаулы құмды 2 фракцияға 1,2 мм
дейін (ұсақ құм) және 1,2 – 5 мм ірі құм болып елейді. Саңылаулы қиыршық
тас (шағыл тас) мын фракцияларға бөлінеді: 5 – 10; 10 – 20; 20 – 40 мм.
Құрғақ күйіндегі төгілмелі тығыздығы бойынша саңылаулы толтырғыштар
мына маркаларға бөлінелі (кгм3): 100, 150, 200, 250, 300, 350, 400, 500,
600 ... 1200-ге дейін, бірақ 1100 жоқ.
Саңылайлы толтырғыштың беріктігі стандартты әдіспен болатты цилиндрде
түйіршіктерді сығу арқылы анықтайды.
Бұл бетондар тығыздығына, т.б. қасиеттеріне сәйкес қолданылуына
байланысты үш түрлі: 1) бір текше метрінің орташа тығыздығы 1400-1800 кг
үлкен күштерге кедергі көрсете алатын конструктивтік бетон; 2) тығыздығы
500-1400 кгм3 конструктивтік –жылу өткізбейтін бетон; 3) тығыздығы 500
кгм3 дейін жылу өткізбейтін бетон болып бөлінеді.
Жеңіл (кеуек) толтырғыштардың табиғи түріне ұсатылған пемзалар,
туфтар, т.б. жанар таудың атқылауы (атылуы) арқылы тез суыну әсерінен пайда
болған, құрылымы аморфты кеуек заттар жатады; жасанды түрі – керамзит,
аглопорит, шлакты пемза, отын шлактары, вермикулит, перлит, т.б. Соңғы
екеуі ерекше жеңіл болғандықтан, жылу өткізбейтін бетон бұйымдарын өндіру
үшін пайдаланылады. Мөлшері 0,14-5 мм уақ жеңіл толтырғыштардың бір текше
метрінің орташа тығыздығы – 1200 кг-нан, ал мөлшері 5-40 мм ірі (малта тас
түрлі) жеңіл толтырғыштарды бір текше метрінің орташа тығыздығы 1000 кг-нан
аспауы керек. Мысалы, малта тас түрлі керамзиттің тығыздығы 250-800 кгм3
аралығында, ал вермикулит пен перлит тығыздығының төменгі шегі 100 кгм3.
Құрғақ күйінде үйілген жеңіл толтырғыштар орташа тығыздығы бойынша 15
маркаға бөлінеді: 100, 150, 200, 250, 300, 350, 400, 500, 600, 700, 800,
900, 1000, 1100 және 1200.
Жеңіл бетон технологиясының ерекшелігі. Жеңіл бетонның құрамын
жобалағанда, бетон құрайтын материалдар араласпасының қалыпқа тағайындалған
ыңғайлықпен салынуын және қатайған бетонның белгіленген беріктікке жетуі
мақсатымен бірге, оның қажетті тығыздығын да қамтамасыз ету керек.
Сондықтан жеңіл бетондар жасау үшін маркасы жоғарырақ цементті қолданған
тиімді. Тығыздығы төмен, әсіресе жылу өткізбейтін бетон алу үшін
саңылаулары (ұсақ тесіктері) жабық жеңіл, малта тас түрлі толтырғыштарды
пайдаланған жөн.
Жеңіл толтырғыштар бетон араласпасынан бірталай су жұтады. Сондықтан
бетон құрамын есептегенде соншама суды қосуды ескеру керек. Ұзақ уақыт
тасымалдау мен вибрациялау нәтижесінде жеңіл бетон араласпасы ыдырай
бастайды. Салмағы жеңіл толтырғыш түйірлері бетон араласпасының бет жағына
жүзіп шығады. Бұл құбылыстың зиянынан құтылу үшін араласпаны оңай
қалыптағыш етіп қабылдап, вибрация тәсілімен нығыздау кезінде бетон бетіне
бастырғы жүк қою керек.
Жеңіл бетонның қасиеттері. Беріктік қасиеті бетонның маркаларымен
сипатталынады. Мысалы, жылу өткізбейтін жеңіл бетонның маркалары (кгссм2)
М5-М25, конструктивтік-жылу өткізбейтіндерінікі – М35-М100, ал
конструктивтік жеңіл бетондардікі – М150-М500. Жеңіл бетонның беріктігі
кәдімгі ауыр бетонның беріктігіндей, цементтің активтігіне және цементпен
судың қатынасына байланысты. Ол мына формула арқылы анқталады:

Rжб ( А2 ( Rц (ЦС – b2(; (1(

мұндағы: А2 және b2 коэффициенттері тек қана толтырғыштардың
қасиетімен сипатталады. Толтырғыштардың беріктігі өскен сайын, А2 және b2
мөлшері де өседі.
Мысалы, беріктігі жоғары тығыздығы 1600-1800 кгм3 жеңіл бетон алу
үшін беріктігі жоғары, тығыздығы 600-800 кгм3 ірі толтырғышты пайдаланып,
уақ толтырғышты жартылай немесе түгел тығыз уақ толтырғышқа (құмға)
ауыстыру керек.
Жасанды малта мен жарықшақ тастың нұсқалық коэффициенті толтырғыш
түрінің ең жоғары өлшемінің ең төмен өлшеміне қатынасы төмен (аз) болған
сайын, толтырғыштардың сапасы жақсарады. Жоғары сапалы толтырғыштар үшін
бұл коэффициенттің мөлшері 1,5-2 және 2,5 аспауы керек.
Тығыз құрылымды, яғни цемент қамыры толтырғыштар түйірлерінің
қуыстарын түгел толтырып және түйірлер арасындағы кеуектілік азайған
жағдайда жеңіл бетон, жеңілдігіне қарамастан берік, су өткізбейтін және
аязға төзімді болады. Өйткені жеңіл толтырғыштардың көбінде (керамзитте,
аглопоритте) аморфты кремний оксиді (SiO2) болады; ол қатайғанда цементтен
бөлінетін Са(OH)2 (кальцийдің гидроксидімен) әрекеттесіп кеуек түйір-
цемент тас арасындағы қабатты берік өтетін, суда ерімейтін кальцийдің
гидросиликатын (CaO(SiO2(nН20) түзеді. Осының салдарынан көлемінің 75-80%
кеуек толтырғышпен толғанына қарамастан жеңіл бетон, су, т.б. сұйықтарды,
тіпті олардың қысымы үлкен (1,2 МПа) болса да, өткізбейді. Мұндай бетон
аязға да төзімді келеді.
Жеңіл бетон беріктігінің негізгі көрсеткіші – ол бетонның класы. Жеңіл
бетон сығу беріктігі бойынша (МПа) халықаралық 14 класқа бөлінеді: В2;
В2,5; В3,5; В5; В7,5; В10; ВІ2,5; В15; В17,5; В20; В22,5; В25; В30; В40,
жылу өткізбейтін және бетон үшін бұлардан басқа үш класс: В0,35; В0,75
және В1 белгіленген.
Беріктігімен бірге жеңіл бетонның маңызды көрсеткіштеріне, оның
тығыздығы жатады. Құрғақ күйіндегі орташа тығыздығына байланысты жеңіл
бетон 19 маркаға бөлінеді: D200, D300, D400, D500, D600, D700, D800, D900,
D1100, D1200, D1300, D1400, D1500, D1700, D1800, D1900, D2000. Жеңіл
бетонның жылу өткізгіштігі негізінде оның тығыздықтарына байланысты (1-
сурет). Кұрғақ жеңіл бетонның жылу өткізгіш коэффициенті әдетте 0,1-0,8
Вт(м(°С) аралығында болады.
Жылу өткізгіштігіне сәйкес бұл бетоннан салынған тұрғын үй сыртқы
қабырғасының қалыңдығы 20 см-ден 40 см-ге дейін өзгеруі мүмкін. Егер
бетонның ылғалдылығы 1 %-ға өссе, ал жылу өткізгіштігі 0,016-0,035
Вт(м(°С) өседі.
Жеңіл бетон су өткізбейтін қасиеті бойынша W0,2; W0,4; W0,6; W0,8; W1;
W1,2 маркаға, ал аязға төзімділігі бойынша: F25, F35, F50, F75, F100, F150,
F200, F200, F300, F400, F500 маркаға бөледі.
Жеңіл бетондардың кейбір түрі, мысалы уақ толтырғышсыз жеңіл бетон
қуысты болып келеді де, ондағы болат арматураларды коррозиядан жөнді қорғай
алмайды. Сондықтан, мұндай бетоннан жасалған темірбетон конструкцияларының
күш көтеретін (жұмыс істейтін) арматураларын, басқа тәсілдер арқылы
коррозиядан қорғау керек. Ал тығыз құрылымды жеңіл бетондарда, арматура
коррозияға ұшырамайды.

Ұсынылатын әдебиет: [1-3, 6-12].

7 тақырып. Тығыз және кеуек толтырғыш негізіндегі цементсіз бетон
Жоспар:
1 Бетон дайындауда энергетика, металлургия және химия өндіріс
қалдығын қосымша шикізат ретінде қолдану. Күкіртті бетон
2 Әк-кремнеземді байланыстырғыш негізіндегі силикат бетон. Әкті-
кремнеземді байланыстырғыш негізіндегі бетондардың автолклавты өңдеудеуден
өткендегі негізгі қасиеттері.
3 Силикат бетон қасиетіне әсер ететін факторлар. Автоклавты өңдеуде
ұнтақталған кремнеземді компонент мәні. Силикат бетон түрлері. Жеңіл және
ауыр силикат бетондар.
4 Шлакты байланыстырғышты бетондар. Шлакты байланыстырғыш түрлері және
олардың қасиеттері. Шлакты байланыстырғыш бетон қасиеттері. Технологиялық
ерекшеліктері және құрылыста қолдануы.
5 Гипсті және гіпс-цемент-пуццоланды бетон дар. Негізгі қасиеттерін.
Күкіртті бетон. Қиыршық тас, құм, минералды ұнтақ (140-150˚С
қыздырылған) және 145-155˚С араластыру температурасына дейін балқытылған
күкіртті қышқылдан тұрады. Күкіртті қолданыста қолдану 19 ғасырдың
ортасынан белгілі: тасты қалаудың арасындағы ерітінді және жіктерін жағуға
арналған мастика түрінде баспалдақ марштарының перилласын қатайту үшін және
тасты конструкциялардың металды байланысын толтыру үшін қолданады.
Толтырғыш ретінде қышқылға төзімді цемент андезитті немесе кварцты ұнтақ
(мука), кварцты құм және басқа қышқылға төзімді басқа минералды
толтырғыштар қолданады. Көптеген мемлекеттерде күкіртті бетонды свая,
фундамент сыйымдылықтар жол жабындысы және химиялық төзімді едендер үшін
қолданады.
Цементті-полмерлі бетондар – полимерлердің сулы дисперсиясы түрінде
жоғары молекулалы әр түрлі органикалық қосылыстардың қосымшасымен цементті
бетондар. Полимерлер ретінде әр түрлі полимерлердің эмульсионды
полимеризация өнімдері: винилхлорид, винилацетат, стирол, латекс және
басқалары немесе суда еритін коллоидтар: поливинилді және фурилді спирттер,
эпоксидті суда еритін шайыр, полиамидті және мочевиноформальдегидті шайыр
пайдаланады. Қосымшаларды бетон араласпасына оны дайындау барынсында
енгізеді. Бетонда полимерлерді пайдалану оның құрылымы және қасиеттерін
қажетті бағытта өзгерті, материалдардың техника-экономикалық көрсеткіштерін
жақсартуға мүмкіндік береді.
Полимербетондар деп байланыстырғыш ретінде әр түрлі полимерлі
шайырлар, ал толтырғыш ретінде – бейорганикалық материалдар – құм және
қиыршықтастар қолданады. Шайырды үнемдеу және полимербетонның қасиетін
жақсарту үшін ұсақ ұнтақталған толтырылымдар қосады. Қатаюды жеделдету және
қасиеттерді жақсарту үшін қатайтқыш, пластификатор және басқа арнайы
қосымшаларды қолданады. Әдетте жиірек полимербетондар үшін термореактивті
шайырлар: фуранды, эпоксидті, полиэфирлі акрилді пайдаланады. Полимерлі
байланыстырғыштың қатаюы әдеттегі температурада, ал кей жағдайда – жылумен
жүргізіледі.
Гипсті бетон. Құрылыста қолданылатын гипсті бетондар ауада қатаятын
гипсті байланыстырғыш ретінде (құрылыстық және жоғары беріктікті гипс,
ангидридті цемент және ангидридті байланыстырғыш, эстрих гипс, табиғи
ангидрид) жасалады.
Гипсті бетондардың жіктелуі:
1-ші негізгі қолданысы бойынша:
а) конструкциялық
б) функционалдық
в) конструкциялық-функционалдық.
2-ші орташа тығыздылығы бойынша:
а) ерекше жеңіл – 500 кгм3
б) жеңіл – 1800 кгм3
в) ауыр (ұсақ және қарапайым түйіршікті) тығыздығы 2500 кгм3
г) ерекше ауыр 2500 кгм3-тан жоғары
3-ші байланыстырғыш түрі бойынша:
а) суға төзімсіз гипсті байланыстырғыштар негізінде
б) суға төзімді аралас гипсті байланыстырғыштар негізінде.
4-ші ірі толтырғыштың түрі мен ірілігі бойынша:
а) нығыз толтырғыштар
б) саңылаулы толтырғыштар
в) органикалық толтырғыштар
г) ерекше нығыз толтырғыштар
5-ші құрылымы бойынша:
а) нығыз құрылымды – бұл бетондарда түйіршік арасындағы кеңістікті
қатайған байланыстырғыш алады. Тартылған ауа кеуектері 7%-дан кем.
б) саңылаулы құрылым – бұл бетондарда толтырғыш арасындағы кеңістікті
ауа тартқыш, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.