Қалкан безіне йодтың жиналуы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Қазақ Ұлттық Аграрлық Зерттеу университеті коммерциялық емес акционерлік қоғамы

Реферат
Клиникалық ветеринариялық медицина
кафедрасы
Тақырыбы: Макро және мироэлементтер алмасуы бұзылуын анықтау әдістері

Орындаған: Вс-315
Исахожа Жұлдыз
Тексерген: Сиябеков С.Т

Жоспар
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
1. Кальций мен фосфордың жануар ағзасындағы биологиялық ролі
2. Азық құрамындағы микроэлементтердің организмге тигізетін әсері
3. Микроэлементтердің жетіспеуіненен туындайтын аурулар
4. Макроэлементтердің биологиялық ролі
5. Микро және макроэлементтерді анықтау үшін жүргізілетін анализ
III. Қорытынды
IV.Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Микроэлементтер - топырақта, тау жыныстарында, қазба көмірлерде, табиғи және минералды суларда, организмдерде (аз мөлшерде 0,01 - 0,1% не одан төмен) кездесетін химиялық элементтер. Микроэлементтерге Ал, Фе, Цұ, Мн, Зн, Мо, Цо, І, т.б. жатады. Олар бірқатар ферменттердің, витаминдердің, гормондардың, тыныс алу пигменттерінің құрамына кіреді. Академик В.Вернадский Микроэлементтердің биосферадағы таралуының бірнеше заңдылықтары бар екенін зерттеді. 30-дан астам Микроэлементтер адам, жануар және өсімдік тіршілігіне өте қажет. Микроэлементтердің артық не кем болуы организмдегі зат алмасу процесін бұзады. Микроэлементтер өсімдіктің организміне топырақпен, ал жануарлар мен адам организміне тамақпен ауысады. Микроэлементтер бойдың өсуіне (жануарларда - Мн, Зн, І), қанның түзілуіне (Фе, Цұ, Цо), т.б. әсер етеді. Егер өсімдік құрамында бор болған жағдайда ол азот, фосфор және калийді жақсы сіңіреді. Бор жетіспегенде өсімдік тұқымы нашарлайды, әр түрлі ауруларға шалдығады. Марганец пен мырыш тотығу - тотықсыздану процесін жылдамдатып, өсімдіктің өсуін тездетеді. Мыс тотығу ферменттерінің құрамына кіреді және В тобы витаминдерінің синтезін белсендендіреді. Йод адам және жануарлар организміндегі тироксин гормонының қызметін жақсартады. Микроэлементтер мұнай, газ және полиметалл кендерін іздеуге, ауыл шауашылығындағы дақылдарының өнімділігін арттыруға (микротыңайтқыштар), т.б. пайдаланылады.

1-сурет. Микроэлементтер

Негізгі бөлім
1. Кальций мен фосфордың жануар ағзасындағы биологиялық ролі
Са ерімеген тұздар Са3(РО4)2, Са+-2, СаСО3, гидроксипатит Са10(РО4)6(ОН)3 түрінде сүйекті тканнің органикалық емес фракциясының түзілуіне қатысады.
Бұлшық ет жасушаларының саркоплазматикалық торында болатын Са бұлшық еттің жиырылуы мен жазылуына қатысады.
Ферменттердің активаторы ретінде қан ұюының көптеген сатыларына қатысады.
Жүйке импульсін өткізуге қатысады.
Мембраналардың өткізгіштігін азайтады.
Тканді коллоидтардың суды байланыстыру қабілеті төмендейді.
Бірқатар ферменттерді (актомиозин - АТФ-аза, амилаза) активтендіреді және ұйқы безінің трипсині мен амилазасын тұрақтандырады.
Организмнің жалпы ерекшелік емес резистенттілігін жоғарлатады.
Са биологиялық импульсті (гормондар), әр түрлі типтегі клеткаларға беруде сарапшы ретінде қатысады. Са-дың клеткалық процестерге қатысуы оның цАМФ-пен және бірқатар ферменттердіңактиваторы болып қызмет атқаратын ерекшелік кальцийбайланыстырушы белоктармен өзара әсерімен жанамаланған.
Фосфордың биологиялық ролі:
* Фосфордың негізгі қызметі сүйек ткані мен тістердің бүтінділігін ұстап тұру мен өсуіне байланысты.
* Жоғары эргиялық қосылыстардың тѕзілуіне қатысады (АТФ, креатин-фосфат).
* Көмірсулар алмасуының аралық өнімдерінің фосфорилденуіне қатысады (глюкозо-6-фосфат).
* Фосфолипидтің құрамына кіреді.
* Генетикалық маңызды қосылыстардың (ДНК,РНК) синтезінде құрылыстық блок қызметін атқарады.
* Фосфопротеиндердің күрделі белоктарының құрамына кіреді (сүт казеині).
* Клеткалардың және сұйықтықтардың фосфатты буферлі жүйесінің түзілуіне қатысады.

2.Азық құрамындағы микроэлементтердің организмге тигізетін әсері
Азық құрамында жүзден, мыңнан пайыз болып келетін микроэлементтер-дің жалпы организмге ас қорыту процестерінде атқаратын ролі зор. Олардың рационда жетіспеуі эндемиялық ауруларға әкеліп соғады.
Йод. Азық йоды мал организміне йодидтер түрінде сіңіріліп, қалқанша безде жиналады. Йод молекулаларының тирозинмен құрған бір-, екі-, тирозин түріндегі қосындылары осы бездің Т3-үшйодтиронин мен Т4-төртйодтиронин, яғни тироксин гормондарының құрамына кіреді. Қанда бұл гормондар альбумин және глобулинмен байланып таратылады да, зат алмасуының барлық қырына барынша күшті ықпал етеді. Соған орай қалқанша безін тіпті орга-низмдегі зат алмасу моторы деп те атайды. Ол жалпы организм резистент-тігін күшейтіп, оны айғақтайтын динамикалық статусын жоғарылатады.
1-кесте. Микроэлементтер жетіспеуінің белгілері
Белгі
Микроэлементтер

йод
мырыш
кобальт
мыс
селен
марганец
фтор
Төлдің өсіп-жетілуінің тежелуі
+
+
+
+
+
+
+
Түлеудің тежелуі
+-
+-
+-
+-
-
+-
-
Терінің түссізденуі
-
-
-
+
-
-
-
Терінің құрғауы мен қыртыстануы
+-
+-
+-
+-
+-
+-
+-
Микседема
+
-
-
-
-
-
-
Алқымның ісуі
+
-
-
-
-
-
-
Тәбеттің бұзылуы, аранның ашылуы
+-
+-
+-
+-
+
+-
+-
Жалағыштану (лизуха)
+-
+-
+-
+-
-
+-
+-
Қарынның алдыңғы бөлігінің жиырылуының әлсіреуі
+-
+-
+-
+-
+-
+
-
Қимыл-қозғалыстың бұзулы
-
-
-
+-
-
+-
-
Салдану
-
-
-
-
+
-
-
Қан азаюы
+-
-
+-
+-
-
-
-
Тері ауруы, паракератоз
-
+
-
-
-
-
-
Жүрек ырғағының бұзылуы
-
-
-
-
+-
-
-
Миокардиодистрофия
+
+
+
+
+
+
+
Гепадодистрофия
+-
+-
+-
+-
+-
+-
+-
Тістің мұжылуы, өсу тежелуі
+
+
+
+
+
+
+
Төлдің туа пайда болатын ақаулары
+
+
+
+
+
+
+

2-кесте. Макроэлементтердің шектен тыс жиналуының белгілері
Белгі
Макроэлементтер

кальций
фосфор
калий
натрий
магний
күкірт
темір
Төлдің өсіп-өнуінің тежелуі
+-
+-
+-
+-
-
+-
+-
Тәбеттің бұзылуы, аранның ашылуы
+
+
-
-
-
-
-
Жалағыштық
+
+
-
-
-
-
-
Қозу немесе есеңгіреу
-
-
+-
+-
-
-
-
Түлеудің тежелуі
+-
+-
-
-
-
+-
+-
Сілекей ағу, құсу
-
-
+-
+-
-
-
-
Миокард дистрофиясы
+-
+-
+-
-
-
-
-
Бауыр дистрофиясы
+-
+-
+-
-
-
-
-
Остеомаляция
+
+
-
-
-
-
-
Остепороз
+
+
-
-
-
-
-
Остеолиз
+
+
-
-
-
-
-
Туа пайда болған өсу ақаулары, гипотрофия
+-
+-
+-
-
-
+-
-
Тұқым қуалаушылығының бұзылуы
-
-
-
-
-
+
-

3-кесте. Микроэлементтердің шектен тыс жиналуының белгілері
Белгі
Микроэлементтер

фтор
селен
қорғасын
никель
стронций
молибен
мыс
бор
Төлдің өсіп-жетілуінің тежелуі
+
+
+
+
+
+
+
+
Қозу немесе есеңгіреу
-
+-
+-
-
+-
+-
+-
+-
Көрудің нашарлауы
-
+
-
+
-
-
+-
-
Қимыл-қозғалыстың бұзылуы
+-
-
+-
-
+-
+-
+
+-
Кілегей қабықтың сарғаюы
+-
-
+-
-
+-
+-
+-
+-
Тері мен көз ауруы
-
-
-
+
-
-
-
-
Остеодистрофия
+
-
-
-
+-
-
-
-
Сілекей ағу, құсу
-
-
+-
-
-
+-
+-
+-
Қарынның алдыңғы бөлігінің жиырылуы-ның әлсіреуі
+-
-
+-
-
+-
+
+-
+
Гастроэнтерит
-
-
+-
-
-
-
+-
+
Гепатодистрофия
+-
-
+-
-
+-
+-
+-
+-
Миокардодистрофия
+-
-
+-
-
+-
+-
+-
+-
Сілті ауруы
-
+
-
-
-
-
-
-

3. Микроэлементтердің жетіспеуіненен туындайтын аурулар

Организмдегі зат алмасуында атқаратын физиологиялық қызметтері айқындалған бұл биологиялық маңызды, яғни биогенді, микроэлементтермен қатар тіршілікте маңыздылығы айқындалып келе жатқан шартты биогенді микроэлементтерге жатқызуға болады.
Рационда йод жетіспейтін жағдайда эндемиялық алқым ісігі (қалқанша безінін ісуі) немесе энзоотикалық алқым ісігі - өте кең тараған геохимиялық энзоотия. Бұл ауруға шалдыққан қалқан безінің қызметі бұзылып, зат алмасу барысы зақымдалады.
Алқым (қалқан) ауруы ауа, су және топырақ кұрамында йод жетіспеген жағдайда, яғни топырақта йодтың мөлшері - 0,00001%, суда - 10 мкгл аз болғанда орын алады.
Иод жетіспеушілігімен қатар энзоотикалық ісіктің пайда болуына йодқа қарсы әсер ететін химиялық элементтер, яғни кальций, стронций, марганец, қорғасын, фтор, кобальт, күкірт және кейбір азықтық қосындылар құрамында күкірті бар тұздар, зәрлік, антибиотиктер мен параминсалицил қышқылының көп мөлшері, С витаминінің жетіспеуі себептеседі.
Қалқан безінің ісуі және оның қызметінің бұзылуы гормон түзу құбылы-сының бұзылуына тікелей байланысты. Ол жеті сатымен өрбиді:
1. Қалкан безіне йодтың жиналуы;
2. Йодтің молекулалық йодқа ыдырауы;
3. Йод пен тирозиннің монойодтирозин, дийодтирозин, үшйодтирозин және тетрайодтирозинге айналып, тиреоглобулинмен тығыз байланысуы;
4. Қалқан безінің гормондары тиреоглобулиннен бөлініп, ыдырап, өз алдына жеке дара монойодтирозин, дийодтирозин, үшйодтирозин, тетрайод-тирозин түрінде қан айналымына сіңуі;
5. Монойодтирозин, дийодтирозиннің галогенсізденуі және қалқан безінің йодидті пайдалануы;
6. Үшйодтирозин мен тетрайодтирозиндердің қан кұрамындағы альфа-глобулинмен йодтың ақзатпен байланысқан түрін түзуі;
7. Ақзатпен байланысқан йод торшада одан бөлініп, галогенсізденіп және ацитилді йодидтанып, торша ішіндегі зат алмасу құбылысын жылдамдатуы.
Сонымен қалқан безі гормондарының негізгісі йодид пен тирозин. Егер бұл заттар жетіспесе тиреоид гормондарының түзілуі төмендеп, қалқан безінің құрылымы мен қызметі бұзылады.
Энзотикалық дерт өте баяу білінеді. Малдың қоңдылығы мен өнімділігі, жүйке тамыр-тірек-қимыл тонусы төмендейді, түлеуі кешігеді.
Ірі қара малдың организімінде йод жетіспесе басы мен мойынның жүні шектен тыс өседі, яғни жал мен кекіл пайда болады. Терісі құрғақ, қатты, серпімділігі нашарлап, көзге сөлекет көрінеді. Жүрек сазы мен дүрсілі әлсірейді, малдың азыққа араны ашылады, қарынның алдыңғы бөлігінің гипотониясы, ішек-қарын қабығы қабынады.
Төменгі жақ асты мен мойнына су үймелеп, ісінеді, яғни микседема пайда болады. Сүт құрамындағы йодтың мөлшері 20-100 есе азаяды.
Қан құрамындары гемоглобиннің мөлшері, эритроцитпен лейкоциттің саны азаяды. Аналық малдың арасында іш тастау және өлідей туу кездеседі, Өлідей туған түсіктің қалқанша безі шектен тыс үлкен, жақ асты, мойын және арқа терілерінің астына сұйық жиналып, ісінген.
Диагноз қойғанда сойылған және өлген малдан зерттеуге алынған заттарды тексеріп, талдап анықталады.
Геохимиялық эндемикалық зобты немесе йодтың жетіспеуін анықтауда қалқанша бездің дене массасына қатынасты салмағы арқылы, биогеоценоз-дағы йодтың мөлшері анықталады. Н.Уразаев (1978) дерегі бойынша қалқанша безінің салыстырмалы салмағы (100 кг тірі салмаққа шаққанда) ірі қарада - 7 граммнан аспауы керек.
Аурудың дауасы (емі мен алдын алу) - мал организмінде жетіспейтін йодтың мөлшері үстеп қоректендіру арқылы толтыру.
Йодтың жетіспеуінен пайда болатын ауруларды емдеп, алдын алу үшін йодты калий қолданылады. Калий йодидінің аурудың алдын-ала алу үшін қолданылатын мөлшері (1 кг тірілей салмағына шаққанда) - ірі қара малға - 3 мг.
Калий йодидін ас тұзына қосып та қолданады. Йодталған ас тұзының құрамында калий йодидінің мөлшері 25 мгкг болады, ал йодталған ас тұзын ұзақ сақтағанда оның құрамындағы йод ұшып кетеді, сондықтан йодтың мөлшерін белгілі бір уақыттан кейін тексеріп тұру қажет.
Калий йодидін йоды байланған түйіршек түрінде беруге болады, оны кайод деп атайды. Кайод - ас тұзының калий йодпен түйіршегі - оның кұрамында 3 кг калий йодиді бар, ондағы йод жылға дейін сақталады. Ірі қара малға тәулігіне - 1, ал сүтті сиырларға - 2-3 талдай береді.
Калий йодидін тері астына немесе етке вазелинмен немесе А витамині ерітіндісімен араластырып енгізуге болады.
Эндемикалық зобтың алдын алудың тиімді жолы - агробиогеоценоздағы биохимиялық жағдайды қалыптастырып, топырақ құрамына йодты енгізу. Мұны йод жетіспеушілігі орын алған Қазақстан аймағында қатаң ескерген жөн. Өйткені тіпті клиникалық ісік түрінде бейімделмеген жағдайда да йод жетіспеушілігі өсімі мен көбеюі, өнімділігін төмендету арқылы сала экономикасына орасан зиян тигізеді[1, 6, 10, 11, 13].
Мыс. Мал азығымен желінген мыстың қанға сіңірілуін аш ішек кілегей қабатында онымен байланысатын металтионеин белогі реттейді. Қанға сіңірілген мыс аминқышқылдары және альбуминдермен байланысып, негізінен бауырда, сүйек кемігінде, жұлын мен жүнде, ал денедегі бүкіл мыстың жартысына дейіні бұлшық етте жиналады. Сондай-ақ, ішек, сүйек, тері құрамында кездеседі. Бауырдан қанға церулоплазмин түрінде енген мыс малдың көбеюшілігіне, сүттілігіне, жүннің өсімі мен оның түске боялуына (пигментациялануына) әсер етеді[1, 5, 13].
Кобальт. Кобальттың биологиялық әсері мыстікіне ұқсас келеді. Ол күйісті малдың алдыңғы қарын бөліктеріндегі микробиологиялық түзуде цианкобаламин, яғни В12 витамині құрамына мукопротеинмен байланыста еніп, оның түзілуіне, темір мен мыс болған жағдайда гемоглобинінің, глобинінің, эритроциттер мен лейкоциттердің түзілуіне ықпал етеді. Денедегі кобальт гидролитикалық ферменттерді белсендіріп, нуклеин қышқылдары мен бұлшық ет белогының түзілуін күшейтеді. Қан глобуліндерімен байланысқан кобальт бауыр, көкбауыр, бүйректе жиналады.
Төменде рационда мыс пен кобальт жетіспеген жағдайдағы эндемиялық аураларды қарастырамыз.
Гипокупроз мал организмінде мыстың жетіспеуінен пайда болатын ауру. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.