Шәкәрім Құдайбердіұлының Әділ - Мария романының зерттелуі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:

Ш. Құдайбердіұлының «Әділ-Мария» романы

Кіріспе

Негізгі бөлім

1. Ш. Құдайбердіұлының «Әділ - Мария» романының зерттелуі

2 . Ш. Құдайбердіұлының «Әділ - Мария» романындағы басты нәрсе

кейіпкерлерді ұсыну

3. Шәкәрім шығармаларын мектепте меңгеру әдістері

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Зерттеу жұмысының сипаттамасы. Әдебиеттің тоғысында тұрған жаһандану дәуірінде оның тәрбиелік мәнін қайта қарау үшін ұлтымыздың рухани деңгейін көтерген жазушылардың мұраларына қайта қарау керек. Шәкәрім Құдайбердіұлының әдеби мұрасының негізін қалаушы - «ақ жүрек», «таза ақыл», «адал еңбек» арқылы гетеросексуалды адамды қалыптастыру және сондықтан қоғамды түзету. Сана туралы ілімді адами қасиеттерден жоғары қоятын және оның барлық поэтикалық шығармаларында басты орын алатын Шәкәрімнің ілімдері бүгінгі күнге дейін өте маңызды және өзекті болып табылады. Шәкәрім Құдайбердіұлы ұлылығының басты белгісі - ол ұлы Абайдың ізбасары бола отырып, өз шеберінің деңгейінде қалып қоймай, өзіндік өрнек тауып, ерекше қолтаңба қалдырды. Табиғатқа деген сенім мен сүйіспеншілікті сүйіспеншіліктің, мейірімділік пен мейірімділіктің қайнар көзі ретінде бағалай отырып, ол көпшілікті өмірді сүюге және адамдарға қамқорлық жасауға шақырды.

Курс жұмысында Шәкәрім Құдайбердіұлының «Әділ-Мария» романының зерттелуі, романның басты кейіпкерлерінің образын жасау, жазушының тілі мен стилін меңгеруі сипатталған.

Зерттеудің өзектілігі. Жетпіс үш жасқа дейін Ш. Құдайбердіұлы ұзақ жылдар бойы қазақ әдебиеті саласында қызмет етті. Ақын әдебиетіміздің көптеген жанрларына үлес қосты. Бүгінгі қазақ романдары туралы айтар болсақ, Ш. Құдайбердіұлы. Атап айтқанда, «Бела Мария» тақырыбында қалам тербеген және оның эпостары туралы жазған, қазіргі өмірді бейнелейтін шығармалары - әдебиеттің жазушының орнын одан әрі бағалай отырып, әдебиетіміздің құнды қазынасына қосқан сүбелі үлесі. .

Ол - қазақ әдебиетінің өте дарынды жазушысы, әдеби тіліміздің дамуы мен жетілуіне зор үлес қосқан жазушы. Ол қазақтың көптеген өлеңдерін, дастандарын, өлеңдері мен мақалаларын қайта тірілтті. Шәкәрім кенші ретінде халық тілінен көптеген терең қазыналар таба алды. Ол біздің әдебиетімізде сөз қолданудың көптеген үйлесімді мысалдарын келтірді. Шәкәрімнің әр шығармасында маңызды оқиғалар мен қызықты кейіпкерлер ғана емес, тіліміздегі жаңа қырлар мен мүмкіндіктер де кездеседі.

«Әділ-Мария» романындағы күрделі тақырыптарды идеялық бейнелеу моделіне ғылыми талдау жасау бүгінгі қазақ романдарының қайнар көздерін анықтауға негіз болады. «Бела Мария» романы тек Қазақстанмен ғана емес, сонымен қатар адамзаттың ақыл әлемімен байланысты болғандықтан құнды. Шәкәрім Құдайбердіұлының сан қырлы шығармашылығы кең тақырып, көркемдік табиғаты мен күрделілігіне ие. Шәкәрімнің «Әділ-Мария» романы проблемалар мен қайғылы оқиғаларға толы дәуірде адамзат үшін бұрын ғана емес, қазіргі кезде де өте маңызды тақырып болды. Ақын жазбаған маңызды тақырыптарда қоғам мен қоғам мәселелері терең рефлексиямен суреттелген және терең философиялық-әлеуметтік мазмұнға ие.

Зерттеу жұмысының негізгі міндеті - Шәкәрім Құдайбердіұлының прозалық шығармаларды жасаудағы шеберлігі мен дүниетанымын ашу. Курсттық жұмыстың негізінде жазушының адамның, табиғаттың, уақыттың және көркем тілдің толық бейнесін жасай білу қабілеті тұрды.

Тақырыптың зерттеу деңгейі . Шәкәрім Құдайбердіұлының шығармашылығы әртүрлі пәндермен зерттеліп, соңғы жылдары жеке ғылым саласы ретінде Шәкәрімнің зерттеулері айтарлықтай жетістіктерге жетіп, қалыптаса бастағаны белгілі. Шәкәрім өмірінің күрделілігі мен мұрасының сан қырлы сипаты бірнеше ғалымдардың назарын аударып, жаңа жаңалықтар әкелуде. Тарихи философиялық қайнарлар жүйесі мен тәрбиелік-педагогикалық көзқарастарды, Шәкәрім шығармашылығының тек роман мен дастандармен шектеліп қалмайтындығын жан-жақты зерттеудің қажеттілігі - қазіргі заманғы үрдіс.

Сондықтан, бүгінде олар жазушылардан, философтардан, тарихшылардан, педагогика мен психология мамандарынан басқа, Шәкәрім шығармашылығын белсенді түрде зерттеп жатыр. 1975 жылы Ы. Дүйсенбаевтың ықпалымен «Шәкәрім Құдайбердиев» мақаласы «Қысқа әдеби энциклопедияның» 8-томына енгізіліп, 1978 жылы М. Мағауин «Қазақстан ақындары» жинағына бірнеше өлеңдерін жариялады.

Зерттеу жұмысын болжау. Егер Шәкәрім Құдайбердіұлының «Әділ-Мария» романындағы басты кейіпкерлердің бейнесі психологиялық тұрғыда берілсе, бұл Шәкәрімнің зерттеулеріне үлкен үлес болар еді.

Зерттеудің мақсаттары мен міндеттері. Шәкәрім Құдайбердіұлының «Әділ-Мария» романының сипаттамаларын ашу - оның дүниетанымына сүңгу, ақыл-ойдың қалыптасу негіздеріне талдау жасау және сол арқылы қазақы болмысты әкелу. «Бела Мария» романының мәңгілік тақырыбы - композицияның ерекшеліктерін, психологияның нюанстарын қолдана білуді, махаббат жырындағы үйлесімділік пен ой тереңдігін талдай отырып, берілген тақырыптағы өзіндік ой өрнегін нақтылау. «Хуста Мария» сериалындағы махаббат проблемасының мәні адам мен табиғат арасындағы үйлесімділік табиғатпен бірлік арқылы өмірдің мәнін түсінуге бағытталғанын анықтаған кезде жеке адамдар арасындағы сезімнің табиғатын ашады. «Әділ Мария» романы қоғам мен қоғамның өзекті мәселелерін талдай отырып, негізгі мәселелерді қарастырады.

«Әділ- Мария» романында табиғат пен табиғаттың айқын белгісі ретінде құпия мен адам арасындағы байланыс, демек, ежелгі дәуірден бүгінгі күнге дейінгі мәңгілік тақырыптардың әсерінен махаббат ұғымы кеңейетіні атап өтілген. , бұл адамзатқа және жалпы өмірге деген сүйіспеншілік тұжырымдамасына таралады.

Зерттеудің негізгі қорытындысы - «Әділ-Мария» романында махаббат сезімдерінің мәні тереңдеп, ғаламдық адамзат ауқымында қабылданады. Ақын бұл идеяларды қуатты адамның жанын мейірімділік пен мейірімділікке толтыра отырып, оны бейнелеумен қатар, оның бүкіл болмысына әсер ететін күш ретінде бейнелей бастады.

Ғылыми жұмыстың теориялық және әдіснамалық негіздері. Курсттық жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі ретінде мен қазақ әдебиеттанушылары ұсынған ғылыми еңбектерді пайдаландым. Әдебиет пен романдағы зерттеу нысандарын талдауда біз белгілі әдебиеттанушы ғалымдар З. Ахметов, Ш. Елеукенов, Б. Майтанов, Б. Әбдіғазиұлы, Ш. Сәтпаева, С. Истилева, А. Мұратов, З. Бисенғали, Қ. Мұхаметханов, М. Әуезовтің, Шалабаевтың, Ә. Тәжібаевтың, М. Базарбаевтың, М. Мағауиннің және басқалардың еңбектері мен идеяларын әдістемелік нұсқаулық ретінде пайдаландым.

Зерттеу нысаны. Шәкәрім Құдайбердіұлының «Әділ-Мария» романының сипаттамаларын айқындау - романның көркемдік сұлулығын, ой тереңдігін, сыншылдық пен шындық сипатын көрсету. Зерттеудің қайнар көзі Шәкәрім Құдайбердіұлының жарияланған еңбектерінің жинақтары, ҚР Ұлттық архивінде сақталған құжаттар, республика кітапханаларында сақталған Шәкәрім шығармаларының қолжазбалары, әртүрлі қолжазбалар, Шәкәрім туралы туыстарынан алынған деректер мен естеліктер болды.

Курс жұмыстың негізгі объектісі - Ш. Құдайбердіұлының (1988), «Шәкәрім мәселелерінің мәселелері», екінші және үшінші томдары (2007), Б. Әбдіғазиұлының «Шәкәрім әлемі» (2008) және басқа да жарияланған ғылыми-зерттеу және ғылыми мақалалары пайдаланылды.

Зерттеу әдістері. Әдебиеттану ғылымына тән кешенді, жүйелі, салыстырмалы, объективті-аналитикалық, тарихи жүйелілік, жалпылау, жалпылау ұстанылды. Сонымен қатар, біздің тезистің негізгі әдіснамалық және теориялық негізі ұлттық әдеби сын тұжырымдамасын, роман табиғатын, эпикалық, эпикалық жанрларды, өлеңдердің жанрлық-стилистикалық, көркемдік-эстетикалық сипаттамаларын байыту болып табылады.

Жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1. Шәкәрім Құдайбердіұлының «Әділ-Мария» романының зерттелуі

19 ғасырдың екінші жартысы мен 20 ғасырдың басында өмір сүрген Шәкәрім Құдайбердіұлы ақын, прозаик, аудармашы, философ және тарихшы ретінде бай көркем мұра қалдырды. Шәкәрім - Абайдан кейінгі таңқаларлық ақын, ол әдебиеттану ғылымында ғана емес, жалпы ұлт өмірінде ерекше қуанышқа айналды. Шәкәрім Құдайбердіұлы 1858 жылы 11 шілдеде Шыңғыс ханның етегінде, қазіргі Семей облысында, Абай ауданында дүниеге келген. Шәкәрім Құдайбердіұлының өмірі мен шығармашылығына қатысты деректер мен мұрағаттық құжаттар Шәкәрім Құдайбердіұлының бай мұрасын ғылыми тұрғыдан зерттеуде үлкен маңызға ие.

Өмірінің соңғы жылдары мен күндерін тауда жалғыз өткізген Шәкәрім 1931 жылы 2 қазанда қайтыс болды. Дворян зұлымдардың қолынан қаза тапты. Қансорғыштар оның денесін құдыққа тастады, ал оның туыстары кейін оның денесін тауып, жерледі. Ұзақ жылдар бойына оған Кеңес өкіметінің орнауына қарсы тұратын «Алаш» ұлтшыл-буржуазиялық партиясының қызметіне қатысты деп айып тағылды.

Ақынның алғашқы кітабы «Түріктер, қырғыздар, қазақтар мен хандар шежіресі» 1911 жылы Орынборда, 1912 жылы Семейде ақынның бірқатар шығармалары «Қате жол немесе жаза», «Қазақ айнасы», « Қалқаман-Мамыр », « Еңлік-Кебек ». »Өлеңдер жарық көрді. Орыс ақыны А. Пушкиннің аудармасымен «Дубровский туралы ертегі» (1924), «Дауыл» (1936) «Әдебиет майданы» журналында жарияланды. «Лайли-Маджун» дастаны «Шолпан» журналында, кейінірек С. Сейфуллиннің басшылығымен жеке кітап болып басылды. Шәкәрімнің шығармашылығы қаншалықты қиын болса да, ақынның ойлы да көркем өлеңдері, өлеңдері және басқа да даналық шығармалары адамдардың жүрегінен кетпеді. Жарты ғасырдан астам уақыт ішінде Шәкәрім әдебиеттің барлық жанрларында қалам тербеді.

Шәкәрім Абайды айналып өтіп, ұлы ақыннан шабыт алған дарынды шәкірттерін басқарды. Кез-келген жанрда және кез-келген тақырыпта Шәкәрім өз шығармашылығының ақиқаты мен тұңғиығына ой жүгірте білді. Шәкәрім шығармашылығын зерттеу тарих қойнауынан жалғасып келе жатқан халқымыздың бай мәдени және рухани қазыналарын түгендеу мен бағалаудың ажырамас бөлігі болатындығы даусыз.

Алғаш рет Ә. Тәжібаевтың мақалалары, Ш. Сатпаева, Шәкәрімнің шығармашылығын ғылыми негіздеген М. Магауин жарық көрді. Ш. Алғаш рет Шәкәрім мұрасына жан-жақты монографиялық талдау жасап, баға берген Сатпаева мен ақынның ақындық мұрасын зерттеуге арналған Б. Әбдіғазиев жарық көрді [б. 8. 13] . Алғаш рет Шәкәрімнің барлық жанрдағы шығармашылық мұрасы дәстүр мен әдеби сабақтастық, көркемдік білім және уақыт сабақтастығы тұрғысынан қарастырылды.

Ш. Шығарманың шығармалары туралы түсінік беру Құдайбердіұлы, зерттеу бүгінгі күннің мәселесі ғана емес. Өткен жиырма жылда Шәкәрімнің аты мен әдеби мұрасы ақталып, шығармаларының жинақтары жарық көргенде, бұл қазақ әдебиеттану ғылымында жаңа ашылудың бір арнасы болды. Ол Шәкәрім мұрасының терең құпияларына, оның көркем табиғатын ғылыми дәлелдеуіне тоқталды. Шәкәрім Шығыстың ұлы ақындарының бірі Сағди шығармалары арасындағы сюжеттермен алмасу дәстүрінің ерекшеліктерін талдады [б. 8. 15] .

Көркемдік әдіс - әдебиеттану ғылымындағы ең күрделі және өзекті мәселелердің бірі. Әдебиеттің дамуы, көркемдік таным арналары әдіс мәселесімен тығыз байланысты. Өткеннің мұрасын қазіргі заманның биігінен қайта қарау кезінде көркемдік әдістер, әдеби тенденциялар мен тенденциялар мәселелері жан-жақты талқылауды және терең зерттеуді қажет етеді.

Алғаш рет Шәкәрімнің «Түріктер, қырғыздар, қазақтар мен хандар шежіресі», «Үш сенімділік», «Ислам шарты» сияқты прозалық шығармаларына назар аударылды [8. 16. -P. ] . Көркем аударма саласындағы Шәкәрімнің шығармалары - шығыс әдебиеті түріндегі Шакарим шығармаларындағы нацистік дәстүрдің ең жақсы көрінісі болып табылатын «Лайла-Манжун» эпопеясы. А. Пушкиннің «Дубровский», «Дауыл» прозалық шығармаларының ерекшеліктері, оның аудармасындағы дәстүрлі аударманың ауқымын көрсетпейтін көркемдік қызметі нацизм формалары арқылы талданды. Шәкәрімнің өлеңдері - үлкен мұра.

Шәкәрімнің өлеңдері - үлкен мұра. «Жастар туралы» (1879), «Қартайған кезде» (1879), «Жастарға» (1879), «Жаз келеді» (1880), «Нағыз құпия» (1881), «Ашу мен ар-ождан», «Шаруа және ысырапшылдық », « Айқын және таныс », « Адам сөйлейді және сөйлейді », « Махаббат пен құмарлық », « Әлем және өмір », « Мадақтау мен сөгіс », « Айып пен кінә »және т. б. Өлеңдері жарық көрді. Шәкәрім дастандарына «Қалқаман-Мамыр» поэмасы, «Еңлік-Кебек» поэмасы, «Нартайлақ пен Айсұлу» поэмасы, «Мутулганның өмірі» поэмасы, «Лайла-Маджун» поэмасы енген.

«Сахнада шомылдыру рәсімінен өтті», «Келіңіз, аяғыңызға қымыз құйыңыз», «Ей, жарты ай», «Тұр, аяқтар, қымыз бер», «Менің жүрегім менің қолымнан», «Біреумен дос бол» нағыз адам », Оның өлеңдерін Шығыс Хафиздің әйгілі ақыны аударған.

Ақын мұрасын насихаттау және оның шығармаларын орыс және басқа шет тілдеріне аудару маңызды екені сөзсіз. Жазушының шығармаларын талдап, бағалау, оның тәуелсіздігіне қол жеткізген еліміздің игілігі үшін оның пайдасына үлес қосу әр зерттеушіге ортақ міндет.

Шәкәрімнің прозасы мен қара сөздерінің қатарына «Тікентер бағ», «Мен жетпіс екі жасқа келгенше» (1930), «Нағыз бақыт айнасы» (1918), «Мағыналы сөздер» жатады. Шәкәрім Құдайбердіұлы «Әділ-Мария» романын 1925 жылы жазды. Бұл жазушының жетіліп, мол тәжірибе жинақтаған кезі. Алайда, бұл бірнеше әлеуметтік, әлеуметтік және шығармашылық мәселелерге байланысты. Бұл романның қолжазбасын жазушы өңдей алмады.

«Әділ және Мэри» романы - 20 ғасырдың басындағы қазақ әдебиетінің асыл көзқарасын бейнелейтін романдардың бірі. Жазушы «трагедиялық романға» емес, романның сентименталды пафосына баса назар аударғысы келген сияқты. «Бела Мария» романы ақынның лирикалық шығармалары мен өлеңдерінде айқындалған тақырыптармен, проблемалармен, проблемалармен, идеялармен үндес. Шығарма 1910 жылғы қазақ ауылының өмірін қамтиды. Романның кемшіліктеріне қарамастан, роман кезінде қоғамдық пікірде жиі көтерілген бостандыққа деген ұмтылыс - әйел теңдігі мәселелерін қарастыратын құнды еңбек.

Мұхтар Әуезовтің әңгімелерін, Шәкәрім туылғаннан кейін 1920 жылдары «Әділ-Марияны» жазған Мағжан Жұмабаевтың, Жүсіпбек Аймауытовтың шығармаларын білу мүмкін емес. Эпикалық қуаты өлең құдіретінде көлеңкеленген ақын қара сөз өрісінде өзінің жеңілдік, артықшылығымен, қарапайымдылығы мен шынайылығымен танымал болуға ұмтылды.

Романдағы оқиғаның уақыты мен орны, тартылған адамдар. Жазушы оқиғалар желісін сақтауға тырысқаны анық, бірақ сол кездегі тілді түсінетін Шәкәрім Құдайбердіұлының да өзіндік ойлары мен әуендері көп болды.

Қазақстандық зерттеушілер 20 ғасырда романтизм жаңа қарқын алғанын атап өтті. Т. Кәкішұлы ХХ ғасырдағы қазақ әдебиетінің дамуында айқын көрінеді, «әлі күнге дейін қызықтыратын көркемдік тәсіл - романтикалық суреттеу түрі» деп ашық айтты.

Қазақ романтизмінің табиғаты, өнер әлемінің проблемасы оның даму формасын қарастыру қажеттілігінен туындайды. Осы тұрғыдан алғанда, романтизм эволюциясын көркем-эстетикалық жүйе ретінде зерттеу өте маңызды. Сонымен бірге, 20 ғасырдың екінші жартысындағы қазақ прозасының қалыптасуы мен дамуына ықпал еткен романтизм табиғатын, прозаның романтикалық табиғатын жүйелі түрде зерттеу тақырыптың өзектілігін анықтайды.

Идеялық мазмұнның байлығын, тақырыптық ауқымын, жанр байлығын, стильдік сипаттамаларын, стилистикалық сипаттамаларын, тілдік шеберліктерін, сонымен қатар сырдың байлығын, Ш-ның бай мұрасының әр түрлі аспектілерін зерттейтін кез келді. Құдайбердіұлы. Шәкәрім Құдайбердіұлы мұрасы идеялық-көркемдік мазмұнға бай. ХІХ ғасыр мен ХХ ғасырдың басындағы Шәкәрім қазақ әдебиеті тарихында көрнекті орын алады. Бүгінде ұлттық қазынаға айналған бұл мұра қоғамымызды рухани байытуға, гуманистік және адамгершілік идеялары мен мақсаттарын нығайтуға қызмет ететіні ақиқат. Шәкәрім Құдайбердіұлының өлеңдері бұрынғы «Шәкәрім» энциклопедиясындағы (2008) бұрынғы өлеңдерден өзгеше. Шәкәрім поэзиясында ұлттық эпикалық категориялар жүйесі кеңейген. Шәкәрімнің «Қажыма, айым, қажыма», «Тәубеге келген өмір», «Үзілмеген үміт» атты үш томдық кітаптары 2008 жылы жарық көрді («Абай халықаралық клубы», «Жидебай») . Оның құрамына Шәкәрімнің өзінің жарияланған еңбектері мен ақын туралы зерттеу мақалалары кіреді.

Ақынның құрметті есімі мен оның бай мұрасы жылдар өте келе қалыптаса бастаған кезде және қоғамдағы оң өзгерістердің нәтижесінде ол Алаштың басқа алыптарымен бірге Шәкәрімді де үлкен қуанышпен қарсы алды. 20 ғасырдың аяғында ғана босатылды. Біріншіден, Шәкәрім ойшыл Абайдың ақындық мектебінің ірі өкілі ретінде өзі тәрбиелеген дәстүрлерден сабақ алып қана қоймай, оны өзінше дамытты. Оның философиялық лирикасы, эпикалық шығармалары, прозасы қазіргі әдебиеттануда зерттеле бастады.

Академик Зәки Ахметов «Шәкәрім - қазақ әдебиетінің классигі» атты терең зерттеуінде: «Шәкәрімнің поэтикалық әлемі бай, көпқырлы және тақырыптары мен жанрлары жағынан алуан түрлі, егер біз ақынның өмірді терең білетіндігін анық байқасақ. «Еңлік-Кебек», «Қалқаман-Мамыр» дастандары адамдарынан зайырлы поэзияның бай дәстүрлеріне, шешендік өнерге, бейнелеу тәсілдеріне еркін үстемдік еткен, біз оның ақындық шеберлігі мен жаңашылдығына тәнті боламыз. Шәкәрімнің поэтикалық жаңалығы айқын танылады оның өлеңдері, әндері және ең үздік композитордың таланты, осы тұрғыдан алғанда, біз Шәкәрімді тек қазақ әдебиетінде ғана емес, сонымен қатар әлемдік әдебиетте де кездестіреміз деп айта аламыз », - деді ол.

Академик Заки Ахметов романтизм әдеби бағыт ретінде де, көркем әдіс мағынасында да қолданылатынын атап өтті. Ғалым романтизмге тән бейнелеу әдістері жаңа сипат алып, 20 ғасырда дамыды және «романтизмнің негізгі принциптері өнердің табиғатына сәйкес келеді және қолданыла береді» деп жазады [б. 4, 289] . Романтикалық бейнелеу әдісінің негізгі принциптері (романтикалық сипат, романтикалық асыра сілтеушілік, қақтығыстың сипаты, қиял, қоғамға сыни көзқарас, шындыққа наразылық) нақты тарихи дәуірден тыс уақытта да бар.

Академик Зәки Ахметов теориялық негіз ретінде өзінің «Шәкәрім Құдайбердіұлы» атты жаңа зерттеуінің ғылыми негізін ала отырып:

«Шәкәрімнің прозалық шығармаларына келетін болсақ, оның қазақ әдебиетінде реалистік психологиялық прозаны қалыптастыру мен дамыту жолында аянбай еңбек еткенін айта кеткен жөн. Мұны біз оның «Бела Мария» романын «трагедиялық роман» ретінде сипаттайтын, көптеген адамдардың іс-әрекетін, көңіл-күйі мен мінез-құлқын бейнелейтін шығармасынан, сондай-ақ Шыңғыс хан сияқты табиғат суреттерінен айқын байқай аламыз. Шыңғыс хан мен оның айналасындағы жағдайлар оның оқиғаларды білетіні және сезетіндігі туралы әсер береді, ал шығарманың психологиясы мен лирикалық табиғаты күшейеді »[3, 223 б. ] .

Әдеби Б. Майтановтың «Әділ-Мария» романы туралы пікірі де бұл шығарманың ұлттық және әлемдік әдеби процестердің сабақтастығына негізделген жаңашылдығын растайды:

«Әңгіменің құрылымы тұрғысынан« Әділ-Марияның »екі айырмашылығы бар. Бірі - композициялық жүйеде пейзаждық іс-әрекеттің ауқымы, ал екіншісі - дана түрінде диалог түрінде өту. Диалогта оқиғаны дамыту процесі, кейбір кейіпкерлердің құпиялары туралы мол мағлұмат болғанымен, табиғат жазушының эмоционалды әсері мен қазіргі эмоциясын ашатын психологиялық бейнелеу формасына айналады. Сонымен бірге, біз қоршаған ортаның бейнесі шығарманың мекен-жайы тұжырымдамасында негізгі рөл атқаруы керек деп түсінеміз »[б. 3, 227] .

Өз халқының бостандығын аңсаған классик ақынның әр өлеңінде оның гуманистік және адамгершілік көзқарастары айқын көрініс тапқан. Шәкәрім тек лирик ақын ғана емес, сонымен бірге жан-жақты білетін эпикалық ақын. Олардың дастандары адамдар өмірінің табиғатын көрсетеді. Ақынның эпикалық күші, аз десеңіз, өзінің тарихи тереңдігімен ерекшеленеді.

Автордың «Әділ Мария» романы, көптеген басқа аудармалары мен қысқа прозалық шығармалары оның суретші ретіндегі жұмысының кеңдігін көрсетеді. Шәкәрімнің жеке стилі 20 ғасырдың басында жазылған романдарда айқын көрінеді. Шәкәрімнің «Três Certezas» шығармасы өзінің танымдық тереңдігімен ерекшеленеді. Ақын осы шығармасынан: «Адам ақиқатты бастың көзімен емес, ақылдың көзімен көреді . . . » деп бастайды. Сонымен қатар, «Мұсылмандық келісімшарт» еңбегі ұлттық теологияның негізін қалаған құнды мұра болып табылады және ұлт тарихын терең қозғайтын «Түріктер, Қырғызстан-қазақтар мен хандар шежіресі» ерекше. Шәкәрім Қазақстанның тарих ғылымының алдында тұрған үш өзекті мәселеге назар аударды. Олар - қазақ халқының құрылуы, Қазақ хандығының тарихы және бүкіл түріктердің тарихы.

Ақынның алғашқы шығармалар сериясы «Шәкәрімтану мәселелері» оның ғылыми өмірін бастады. Әзірге ақынның бес томдық кітабы жарық көрді. Бұл жинақтың ғылыми құндылығы теология, философия, әдебиеттану, тарих, педагогика, лингвистика және басқа да көптеген адамзат ғылымдарындағы жазбаша зерттеулер тұрғысынан жүйеленіп, қарастырылады.

Сондай-ақ көрнекті ғалымдардың зерттеулері мен Шәкәрім тағдырына байланысты әр жылдары жазылған материалдар бар.

Бірі - академик Жабайхан Әбділдиннің Шәкәрімді ақтау жөніндегі комиссияның төрағасы болған естелігі. Алаш азаматтарын ақтау оңай болған жоқ, бірақ сол жылдары Шәкәрімді ақтау оңайға соқпады, ал Министрлер Кеңесінің президенті Нұрсұлтан Назарбаев алпауыттарды ақтауды талап етті. аталған. Серияның алтыншы томы шейх Әбсаттар қажы Дербісәлінің «Шәкәрім және ислам мәдениеті» атты мақаласымен ашылады. Шәкәрімнің осы саладағы терең білімі мен сенімі алғаш рет жан-жақты және жан-жақты талданып, түсіндіріледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.