Сапта тұру жаттығулары
Қостанай гуманитарлық колледжі мекемесі
Мамандық : 0101000
Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту
Дене тәрбиесі әдістемелік пәні бойынша
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Сапта тұру жаттығуларының түрлері және олардың мағынасы
Тобы :
курс:
Оқытушы :
Костанай-20202021
МАЗМҰНЫ
I.КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3
II.НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.Дене шынықтыру жүйесі
2.1. Дене жаттығуларын дамыту жолдарын ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5
2.2. Табиғаттың сыртқы күштері арқылы бала денесін шынықтыру ... ... ...
8
3.Сапта тұру жаттығулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
9
3.1. Саптық және жүру жаттығулары жаттығуларының түрлері мен маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
9
3.2. Сапта тұрып арақашықтықты сақтау арқылы секіру және жүгіру жаттығуларын жасау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
18
3.3.Сапта тұрып арақашықтықты сақтау арқылы жалпы жетілдіру жаттығуларын жасау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
30
III.ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
33
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
37
КІРІСПЕ
КІРІСПЕ
Дене тәрбиесі жүйесі-өзара қарым-қатынастағы жеке дене тәрбиесі жүйесі және әртүрлі қоғамдық топ өкілдерінің ерекшеліктеріне қарай сипатталады (балалар дене тәрбиесі жүйесі, мектеп оқушылары дене тәрбиесі жүйесі т.б.) Балалар дене тәрбиесі жүйесі-әртүрлі жастағы топтардың денсаулығына жан-жақты бағытта қызмет жасайтын қоғамдық ұйым.
Дене тәрбиесінің әр жуйесі дене тәрбиесіне тиянақты-тарихи түрін бейнелейтіндіктен қойылған мақсаттқа жету үшін осы немесе басқа ұйымдардан құралады.Жүйе айқын салалар құрылымымен олардың қызметі басқа да жүйелерінің қарым-қатынас ерекшеліктерімен айқындалады. Жүйенің ең басты қызметі-адамдардың дене мәдениетін жоғары сатыға көтеру үшін барлық осыған тікелей қатысты құрылады.
Дене тәрбиесі жүйесінің басты талаптары:
1. дене тәрбиесі негізі мен әдісі сауықтыру жағдайында тек заңды негізге сүйену керек.
2. дене жүктемелері оқушылардың мүмкіншіліктеріне байланысты берілуі керек.
3. дәрігерлік педагогикалық бақылау мұғалімнің кез-келген оқу-тәрбие жұмысында болуы міндетті.
4. Санитарлық-гигиеналық қалыпты, күнді, ауа мен суды пайдалану-барлығы әрбір дене жаттығулары кезінде қолданылуы кажет.
Денешынықтыру нұсқаушысы:
+ ұйымдастырылған оқу іс-әрекетін жоспарлайды және іске асырады;
+ дене тәрбиесі бойынша озат педагогикалық тәжірибені зерделейді;
+ инновациялық технологияларды қолданады;
+ ата-аналарға денсаулықты сақтау мәселелері бойынша консультациялық көмек береді,санитарлық-гигиеналық жағдайлар мен қауіпсіздік шараларын қамтамасыз етеді;
Дене жүктемелері, денешынықтыру және спорт. Бұл бұлшық ет күшін көбейтудің құралы ғана емес. Қозғалыс адам өмірінде маңызды орын алады. Дұрыс зат алмасу, дұрыс және үйлесімді өсу, ептілік, шыдамдылық, тіпті ақыл ойдың дамуы осыған байланысты.
Шынықтыру. Бұл көптеген аурулардан сақтаудың ең жақсы құралы және шыныққан ағза тұрақты және микроб, вирустармен жақсы күреседі.
Жеке бас гигиенасы. Тазалық және мұнтаздылық -адам үшін өте маңызды .Бұл өзіңді қоғам алдында көрсету мүмкіндігі мен аурудың алдын алу құралы: салақ адам ешқашан басқа адамдардың көңілін тартпайды.
Жұқпалы аурулардың алдын алу. Мұнда жеке бас гигиенасы да ,шынығу да маңызды.Сонымен бірге әртүрлі ауруларға қарсы уақтылы егу шараларын жүргізу.
Зиянды әдеттердің алдын алу. Оларға шылым тарту, алкагольді және есірткілерді пайдалану және дәрігердің кеңесінсіз түрлі дәрілерді қолдану жолдары жатады.Осы зиянды әрекеттердің кез келгені денсаулықты төмендетіп , өмірді қысқартады.
Зерттеудің өзектілігі: Дене тәрбиесі сабағының мәнін, мағынасын білу, оны дұрыс өткізу дене жаттығуларын тиімді қолдану мәселелерін терең түсінудің өте үлкен рөлі бар. Дене тәрбиесі сабағы ол - мәдениеттілік, ол баланың сыртқы келбетін, мінез-құлқын, өзін қоғадық орындарда дұрыс ұстауын бір-бірлерімен адамдармен қарым-қатынастарын реттейді, тәрбиелейді.
Әрбір өркениетті мемлекеттің алдына қойған басты мақсат - өз халқының денаулығын жақсартуды қамтамасыз ету болып табылады. Еліміздің даму бағытын бекіткен Қазақстан-2030 стратегиялық бағдарламасында салауатты өмір салтын ұстану, дене тәрбиесімен, спортпен шұғылдану мәселелері қаралған. Еліміздің ертеңі бүгінгі жас ұрпақ болса, денсаулығы зор, білім нәрімен терең сусындаған жастар келешегінен қоғам зор үміт күтеді.
Зерттеудің мақсат:Дене жаттығуларын дамыту жолдарын білу, табиғаттың сыртқы күштері арқылы бала денесінің шынығуын қалыптастыру, сапта тұру туралы түсінікті жете білу.
Зерттеудің міндеттері:
-Дене жаттығуларын дамыту жолдарын меңгерту;
-Табиғаттың сыртқы күштері арқылы бала денесін шынықтыру;
-Сапта тұру туралы түсінік қалыптастыру;
Зерттеудің пәні: Дене тәрбиесі теориясы мен әдістемесінің үрдісі.
Зерттеудің обьектісі: Дене тәрбиесі сабағында дене тәрбиесі құралдарын дамыту жолдары анықтау әдістемесі.
2.Дене шынықтыру жүйесі
2.1. Дене жаттығуларын дамыту жолдарын
Жалпы дамыту жаттығулары дегеніміз - қозғалыс жеке дене мүшелеріне және жаттығуды орындауда жылдамдығы жоғары және орташа амплитудалық, бұлшық еттердің бағыты.
Жаттығу құралдармен және құралдарсыз орындалатын арнайы жаттығулар (гантельмен, нығыздалған доппен, гирмен, гимнастикалық таяқшамен, әртүрлі гимнастикалық құрал -жабдықтармен) орындалады. Жалпы дамыту жаттығуларының мақсаты - жаттығуларды сәл де болса қиындату, жаттығуларды үйрену, меңгеруге дайындау. Барлық гимнастикалық сабақтарда жалпы дене жаттығулары қозғалыс сапасын дамытуға арналады. Тыныс алуға, жүйкесін қалыптастыруға, еңбек қабілетін дамытуға, салауатты өмір сүру салтына баулып, денса улығын нығайтуға пайдасы көп.
Жалпы дене жаттығуларының ерекшеліктеріне сипаттама:
1. Жалпы дене жаттығуына жай қарамай, айналысуына жай жаттығуларды үйрету, шамасы келгенше күрделі жаттығуларды бірнеше рет қайталау.
2. Арнайы дене мүсіндеріне және арнайы бұлшық ет топтарына жалпы дене жаттығуларының беретін әсері.
3. Жалпы дене жаттығуын қолдануда өзінің дене жүктемесін байқау.
Жүктеменің бағыттары аз-көп болуы жаттығудың өтілуіне байланысты.
Жалпы дамыту жаттығулары жасағанда, демалу жаттығуын көбірек пайдаланса, адамға түсетін жүктеме аз болады. Ал демалу жаттығуын аз қолданған жағдайда адамға түсетін жүктеме көбірек болады, шаршайды. Егер жаттығуды ойын ретінде қызықтырып өткенде, еңбек және қоғам жұмысына деген қызығушылығы арта түсіп, шаршау азаяды.
Жалпы дамыту жаттығуының классификациясы - адамның жан-жақты дамуына жаттығуды топ-топқа бөліп, қоғамның дене тұлғасына әсері бойынша жасайды:
1. Мойын бұлшық еттеріне арналған жаттығулар.
2. Иық және қол бұлшық еттеріне арналған жаттығулар.
3. Кеуде бұлшық еттеріне арналған жаттығулар.
4. Аяқ бұлшық еттеріне арналған жаттығулар.
5. Тұлғаның барлық бұлшық еттеріне арналған жаттығулар.
Шынығу жаттығуларын орындау, спортқа деген қабілетті арттыруға, қимыл-қозғалыс қасиеттерінің қалыптасуына, әдістемелік бағыттар бойынша жаттығу жасату. Мысалы: күшке, жылдамдыққа, икемділікке, төзімділікке, ептілікке арналған жаттығуды орындау кезінде тыныс алуға, дене құрылымының дұрыс өсуіне дене жаттығуының әсері көп.
Жалпы дене жаттығуының адам тұлғасының қисықтығына және тұлғаның қисықтығын жөндеуге көмектесу туралы іс-шара жұмыстары:
Адам дене тұлғасының дұрыс қалыптасып өсуіне жалпы жаттығудың әсері мол. Денені дұрыс тік ұстап, бел, омыртқа, құйрық, сан бұлшық еттеріне берілген жаттығуларды орындағанда көңіл бөліп, негізінен мән беріп тұру керек.
Егер де адам алға қарай еңкіш немесе бір жағы қисық болған жағдайда адамның дене тұлғасы дұрыс деп есептелмейді. Ондай жағдайда ол адаммен арнайы жаттығу жасап, жаман әдетті тастауға тәрбиелейді.
Жалпы дене жаттығуын қолдану әдіс-тәсілдері мен амалдары:
Жалпы дамыту жаттығуын құрғанда жас, жыныс ерекшеліктеріне қарай отырып, дене дамуының деңгейіне де қарау керек. Жалпы дамыту гимнастикалық жаттығудың 8-15 түрі бойынша арнайы жаттығу құрастыру керек:
1. Жаттығуды құрастырғанда адамның дене тұлғасының дұрыс өсуіне әсері.
2. Дене жаттығуының жұмыс қабілетін арттырудағы қан айналым жүйесіне бақылау, жай жаттығулар арқылы төмендегі жаттығулар беріледі. Орында жүру, аяқты жоғары көтеріп жүру, отырып тұру, әртүрлі еңкею жаттығулары, қолмен қимыл әрекет т.с.с. жаттығулар.
3. Адам тұлғасындағы еттерді дамыту үшін келесі жаттығуларды - мойын, иық, омыртқа, іш, аяқ бұлшық еттеріне жасату.
4. Адамның барлық бұлшық еттеріне әсер ететін 2-3 күрделі жаттығулар жасату.
5. Қалпы дұрыс күш жаттығуын еттің созылуын, жиналуын т.с.с. шалқаю, жату, айналу т.б. жаттығуларды орындап, содан соң босаңсыту жаттығуларын жасату.
6. Жаттығудың соңына таман дұрыс демалу жаттығуын жасап, адамның дене құрыслысының дұрыстығына көңіл бөлу.
Әр жаттығу 4-8 рет қайталану керек. Күш, жылдамдық, икемділік, төзімділік, дұрыс демалу мақсатында дамыту.
Жалпы дамыту жаттығуын үйрету:
1. Көрсету - жаттығуды айна (зеркальный) әдісімен жаттығушыларға қарама-қарсы тұрып, жаттығуды сол қолдан бастағанда, мұғалім жаттығуды оң қолдан бастау керек. 1-2 сынып оқушыларымен осындай әдістермен жаттығу жасағанда барлығы бірдей жаттығуды жасайды.
2. Жаттығуды айту - бастапқы қалыпта айта келіп жаттығу жеңіл, оңай болу керек. 1, 2 есепте немесе 1-4 есепте қол қимылдары айтылып отыру керек.
3. Жаттығуды қорыту және айту - жаттығуды көрсете және айта отырып жаттығудың қалай орындалатынын түсіндіреді.
4. Жаттығуды бөліп (бөлшектеп) - мұғалім қай бастапқы қалпын қабылдады.
Қайтадан жерге отырып, қолды тіреп, жаттығудың дұрыс орындалуын қадағалайды. Бастапқы қалыпқа оралу. Жаттығудың дұрыстығына көңіл бөлу.
Ойын амалдары - бастауыш сыныптардағы дене шынықтыру сабақтарында қызықтыру үшін, оқушылардың ойын баласы екендігін ескеріп, оларға ойын амалдарын көбірек беру керек. Мысалы, мұғалім тақырыпты қолдана отырып, ысқырып қол екі жанында деп, оқушыларды тез осындай қалыпқа келтіру.
Келесі ысқырғанда қол белде, тізеге отыруды орындау керек. Оқушы осы жаттығуды тез орындау керек. Тапсырманы ысқырықпен тез орындап, көңіл бөлуге, көрген жаттығуды тез орындау мақсатында ойын амалдары сабақта қолданылады.
Дәл орындау амалдары: мұғалім команданы бере отырып, жаттығуды орындайды, мұғалімнің көрсеткен жаттығуын оқушылар мұғаліммен бірлесе отырып жасаған қимыл-әрекеттерді - дәл орындау амалдары дейді. Мұғалім дәл орындау амалдарында сабақтың тығыздығы мен уақытты үнемдейді. [ 1]
2.2. Табиғаттың сыртқы күштері арқылы бала денесін шынықтыру
Баланың қоршаған шындықты тануы -- табиғаттағы заттар мен құбылыстардың оның сезім мүшелеріне әсер етуі процесінде көрінетін түйсіктен басталады. Сезімдік танымның физиологиялық негізі -- көру, есту, тері, иіс және басқа анализаторлардың бірлескен қызметі екенін И. П. Павлов атап көрсетті. Қабылдауға анализаторлар көбірек қатысқан сайын, түсінік те дәлірек, молырақ, анығырақ және маңыздырақ болады. Мұнан балаларды табиғатпен таныстырудың негізінде көрнекілік, табиғаттағы заттар мен құбылыстардын, олардың сезім мүшелеріне тікелей әсер етуі тиіс деуге болады. Балалардың объектілерді көруге, ұстауға, естуге, иіскеуге, олардың ауырлығын т. б. сезуге мүмкіндіктері болуға тиіс.
Үй тұрмысында, серуендерде, ойындарда және еңбек қызметінде балалар табиғаттағы заттар мен құбылыстардың әсер етуінен сезімдік тәжірибе жинақтайды. Мысалы, балалар бақшасына кетіп бара жатқан жолда олар ауа райының жағдайын (суықтығын, жылылығын, ыстықтығын, дымқылдығын) түйсінеді. Қолдарын жуғанда, суға түскенде, ойнаған кездерінде судың қасиетін (суықтығын, жылылығын, құйылуын, оған тастардың батып кететінін, ағаш сынығының қалқып жүретінін) біледі. Әр түрлі жануарларды бағып-күткен кезде балалар олардың қимылын, кейбір қылықтарын т. б. біліп алады.
Табиғатпен қарым-қатынаста бала оны түсінеді. Бірақ ол әрқашанда табиғат жөнінде нақтылы түсініктерді ала бермейді. Балалар заттарды әрқашан ескере бермейді немесе оның маңызсыз бөліктеріне көңіл аударады, түйсінгендерін дұрыс атамайды. Мысалы, 2 -- 4 жастағы бала аквариумде жүзіп жүрген балықты көріп, ол аттап жүріп келе жатыр немесе қанаттарын қағады дейді. Демек, баланы табиғатпен таныстыруда затты немесе құбылысты көрсету жеткіліксіз; танымдық процесті басқару қажет деген ұғым туады.
Тәрбиеші балалардың зейінін заттағы басты нәрсеге, олардың атын білдіретін сөздерге аударуы тиіс. Сезімдік түйсінуден, тек түйсінуге сәйкес сөзбен атауға болатын нәрсе ғана меңгеріледі. Сезімдік қабылдау -- -табиғат жөніндегі бүкіл білімнің алғашқы көзі, ал санадағы шындықтың дұрыс сәулесі осы қабылдаумен байланысты сөздердің көмегімен ғана болатынын әр уақыт есте ұстау керек.
Балалардың түсініктерін қалыптастырудың және олардың сөз байлығын молайту бір уақытта жүзеге асырылады.
Қабылдаудың дамуы бөлшектенбеген әсерлерден заттар мен кұбылыстардың сапасына және қасиеттеріне сәйкес ажырату, байланыстыру негізінде жалпылауға келеді. Әрбір түсінікте жалпылаудың бір көзі болады.
Түсінік -- мидың анализдік-синтездік іс-әрекетінің нәтижесі. Олар табиғаттағы заттар мен құбылыстардың әр түрлі сапалары мен қасиеттерін бірнеше рет сезініп қабылдау, олардың ішінен айтарлықтай белгілерді және ол белгілердің сөзбен берілуін ажырата отырып, оларды басқалармен салыстыру нәтижесінде жасалады. Түсініктер іс-әрекетте -- балалардың ойыны мен еңбегінде -- меңгеріледі және тексеріледі.
Мектеп жасына дейінгі балаларды табиғатпен таныстыру әдістерінің жалпы сипаттамасы.
Табиғатты тануға және балалардың әр түрлі дағдылар мен іскерлікті алуына басшылық ете отырып, сан алуан методтар мен тәсілдерді қолданады.
Скрыть рекламу:Не интересуюсь этой темойТовар куплен или услуга найденаНарушает закон или спамМешает просмотру контентаСпасибо, объявление скрыто.
Табиғатты балалардың тікелей қабылдауын және дағдыларды белсенді меңгеруін қамтамасыз ететін әдістер мен тәсілдерді құрметтеген жөн. Мұндай әдістерге б а қ ы л а у, эксперимент, еңбек, ойындар жатады. Осылармен қатар тәрбиешінің сөздеріне негізделген -- әңгіме айту, көркем шығармаларды оқу, табиғи объектілерді көрсету немесе оларды бейнелеу арқылы әңгімелесу әдістері кеңінен пайдаланылады. Жұмыста пайдаланылған әдіс пен тәсіл, мысалы, бақылау әңгімелесумен, тәрбиешінін, әңгімесі көркем шығарманы оқумен, эксперимент еңбекпен қосылып жүргізіледі т. б.
Қандай да болмасын бір әдісті қолдана отырып, тәрбиеші көптеген әр түрлі ә д і с т е р д і қолданады. Мысалы, әқгімелесуді бақылаумен ұштастыра өткізгенде ол объектіні балаларға жақындатады, білетін нәрсені сұрайды, ойын элементтерін кірістіреді, мақалдар мен мәтелдерді т. б. қолданады. Бір әдістің өзі әр түрлі методта қолданылуы мүмкін. Мысалы, салыстыру -- бақылау кезінде, дидактикалық ойындарды әңгімелесулерде қолданылады; бақылаулар мен әңгімелесулер кезінде ойындық әдістер де қолданылады; көрсету, түсіндіру -- еңбек дағдыларына үйреткен кезде, тәжірибе жүргізген кезде тағы басқаларда. Тәсілдер мен әдістердің алуан түрлілігі мен тиімділігі тәрбиешінің шеберлігін сипаттайды.
Әдістер мен тәсілдерді таңдап алу программаның мазмұнына және мектеп жасына дейінгі балалар мекемелерінін, айналасындағы табиғатқа, бақылау орыны мен объектіге, сондай-ақ балалардың жасына, олардың жинақтаған тәжірибесіне байланысты анықталады.
Мектеп жасына дейінгі бөбектер мен с ә б и л е р топтарындағы балалардың сезімдік қабылдауының ерекше маңызы бар, сондықтан негізгі метод -- б а қ ы л а у. Дидактикалық ойын, картиналарды, ойыншықтарды көрсету балалардың табиғатты тануында үлкен роль атқарады.
Естиярлар тобындағы балаларды табиғатпен таныстырған кезде олардың ойлауының нақтылығын және тәжірибесінің аздығын ескере отырып, көрнекі материалды кеңінен пайдалану керек. Пайда болған түсініктерді нақтылай және нығайта түсу үшін табиғи заттармен (жапырақтармен, овощтармен, жемістермен) дидактикалық ойындарды немесе олардың картинкалардағы бейнелерін, аздап әңгімелесулерді кенінен пайдаланады.
Естиярлар және мектепке даярлық топтарындағы балаларды табиғатпен таныстыру экскурсияларда, серуендерде, ойнаған және еңбектенген кезде негізінен бақылау жолымен жүргізіледі. Бұл топтарда тәрбиешінің картиналарды, диафильмдер мен кинофильмдерді, көркем әдебиетті оқуды пайдалану арқылы әқгімелесулеріне, әңгімелерге көп орын беріледі.
3.Сапта тұру жаттығулары
3.1. Саптық және жүру жаттығулары жаттығуларының түрлері мен маңызы
Спорт түрлерімен шұғылдану кезінде дене тәрбиесі жаттығулары, табиғаттың сауықтыру күші, гигиеналық тазалық факторларына тығыз байланысты.
Дене тәрбиесі жаттығулар негізгі амал болып табылады, өйткені ол білім беру, тәрбиелеу, сауықтыру секілді дене тәрбиесінің міндеттерін орындайды. Табиғаттың сауықтыру күші мен гигиеналық факторлар дене тәрбиесінің қосымша амалдары. Бұлар дене тәрбиесі жаттығуларымен бірге әсер етеді.
Дене жаттығуларының теориялық қағидаларға сәйкес мұғалімнің педагогикалық мақсатқа сәйкес дене жаттығуларын іріктеу мүмкіндігі бар. Дене жаттығуларының негізгі жүйесін өңдеу; дене жаттығуларының педагогикалық жүйесін толығымен пайдалану, дене жаттығуларына кешенді қосымша құралдарды тиімді пайдалану.
Дене жаттығуы ұғымы адамның қимыл-әрекеті және қозғалысымен тікелей байланысты.
Қозғалыс - организмнің моторлы қызметі секілді, денеде және оның бөлігіндегі өзгеріс. Дене тәрбиесі үшін ерікті қозғалыстың маңызы зор.
Әрбір ерікті қозғалыстың үш белгісі бар.
Ол әрқашанда сана - сезім қызметі болып табылады;
Қозғалыс - адам өмірінің ерікті серігі.
Қозғалысты үйрену оқушы еркінің төселу деңгейін жоғарылатады.
Ерікті қимыл сананың әрекеті болып табылады. Жеке қозғалыстар қимылдың элементтері болып табылады. Қозғалыстардың өзара байланыстары арқылы қимыл - әрекет іске асады. Мысалы, аяқтың, қолдың, дененің, бастың белгілі бір қимылын секіру түрінде оқушы еркі атқара алады. Бір ғана қозғалыспен әр түрлі қимыл әрекет жасауға болады, ал керісінше, бір ғана қимыл-әрекетпен әр түрлі қозғалысты іске асыруға болады. Яғни бұл былай түсіндіріледі: бір ғана қимылдан әр түрлі қозғалыс тууы мүмкін және қайталанған қозғалыстар әр түрлі жылдамдықта іске асады.
Дене сөзі істелінген жұмыстың бейнесі, адам денесінің сыртқы бейнесінде және оның бөлігінде көрінеді. Дене жаттығулары, дәлірек айтқанда, ерікті акт, сана қызметі болып табылады.
Ал жаттығу-адамның физикалық және психикалық қасиетін арттыруға бағытталған іс-әрекет. Сонымен, дене жаттығуы, біріншіден, нақты қимыл-әрекет, ал екіншіден, бірнеше рет қайталау процесі. [ 3]
Дене жаттығуларының бейнелі белгілері 3-ке бөлінеді.
1.Дене жаттығуымен педагогикалық мақсат жүзеге асады, еңбек-қимылымен өндірістік мақсат жүзеге асады.
2.Дене жаттығулары дене тәрбие заңдылықтарына сәйкес орындалады. Еңбек қимылы-әрекеті-өндіріс заңдылықтарына сәйкес орындалады. Еңбек қимылы мен дене жаттығуларының сыртқы ұқсастықтарына қарап, бір-бірімен ауыстыруға болмайды.
Барлық қозғалыс, қимыл әрекет дене жаттығуы заңдылықтарына бағынады, сондай-ақ оқушы организміне тиімді әсер етеді, ал екінші жағынан, жоғары көрсеткішке жетуге мүмкіндік береді.
3.Тек дене жаттығу жүйесі ғана адамның барлық органының дамуына мүмкіндік береді.
Еңбек қимылы адамның жан-жақты жетілуіне әсер ету мүмкіндігі жоқ. Сондықтанда мектепте еңбекті үйрену сабағын дене тәрбиесі сабағымен алмастыруға болмайды.
Дене тәрбиесінің нәтижелілігі барлық құрал-жабдықтарды тиімді қолданғанда ғана жеткілікті нәтиже береді, алайда, дене тәрбиесінде артық салмақтан арылу үшін дене жаттығуына кейін тірелеміз. Оның мынандай себептері бар:
1.Барлық педагогикалық мәселелердің ішінде тек дене тәрбиесі ғана қимыл әрекет пәні болып есептеледі.
2. Дене жаттығуы организмнің морфофункциональды жағдайына ғана ықпал жасап қоймайды, жаттығушының жеке басына да ықпалы зор.
Дене жаттығуы - адам ойының және бет әлпетінің қозғалыс жүйесі.
Дене жаттығуы-бұл дене тәрбиесі аясында қоғамдық тарихи тәжирбені, оның ғылым және тәжирбелік жетістіктерге жету тәсілі.
5.Адам қозғалысында табиғи мұқтаждықты қанағаттандыратын да дене жаттығуы.
Қайталанған дене жаттығулары тиімді болуы да мүмкін, ал керісінше, әр түрлі дене жаттығуларынан бірдей нәтиже байланыстылығын шығуы мүмкін. Бұл дене жаттығуларының өзара үздіксіз дәлелі болып табылады.
Демек шарттарды білу дене жаттығуларының тиімділігін анықтау, педагогикалық процестерді, бағыт-бағдарды көтеруге мүмкіндік береді.
Шарттардың көп түрлілігі, классификацияланып мына төмендегіше болуы да мүмкін.
1.Мұғалім оқушының жеке мінез ерекшеліктері аса маңызды. Оқыту процесі екі жақты процес-мұғалім оқытады, оқушы оқиды, сондықтан кімнің қалай оқытанында, дененің дамуы оқыту мен үйренудің сапасына байланысты.
2.Дене тәрбиесі заңдылығына қарай адам санасының шамасы ғылыми шарттармен бейнеленеді. Неғұрлым, дене жаттығуларының педагогикалық, психологиялық, физиологиялық еркшеліктері көбірек анықталса, соғұрлым педагогикалық мәселелерді шешу тиімді болмақ. [ 2]
3.Әдістемелік шарттар дене жаттығуларын орындауда кеңейтілген талаптар тобын біріктіреді.
4.Дене тәрбиесінің жүйесі сауықтыру бағытындағы негізгі принциптері гигиеналық шарттар болып табылады. Олардың мақсаты - адам өміріне керекті дене жаттығулар вариантарын жасау. Ал екінші жағынан сол жаттығулардың тиімділігін, гигиеналық нормаларын қадағалау. Дене тәрбиесінің толық мәнді шешімін табуы үшін гигиеналық нормаларын қадағалау. Дене тәрбиесінің толық мәнді шешімін табуы үшін гигиеналық тәртіпке аса көңіл бөлуі керек.
Гигиеналық шарттар екі салаға бөлінеді: 1)дене тәрбиесі процесінен бөлек адам өміріндегі қоғамдық еңбек гигиенасы, демалу, тамақтану нормалары дене жаттығуларының толық дерлік орындалуын қамтамасыз етеді.
2)Дене тәрбие процесінде гигиеналық нормалардың сақталуы, арнайы тамақтану, ауаның тазалығы, тынығу орындары болуы шарт.
5.Метеорологиялық шарттар-дене жаттығуынан көп әсерлі жетістіктерге жету шарттары, іс-қимыл заңдылықтары тобын құрайды.
Бұның бәрі дене жаттығуы техникасында баяндалады. Дене тәрбие процесінде табиғи күшті пайдалану екі бағытта жүргізіледі.
1)Табиғи күштің дене жаттығуы үшін әрекеті аса пайдалы. Олар адам организміндегі қозғалысқа ықпал жасап тиімділігін арттырады және толықтырады.
2)Табиғи күш күн көзінде, суда сауықтыру, шынықтыру құралы іспеттес. Табиғи күшті пайдаланудың басты талаптарының бірі дене жаттығуымен қабат жүйелі және кешенді түрде қолдану.
6.Ықпал жасау шарттарының бірі-дене жаттығуларының соңғы нәтижесін анықтау. Сондай-ақ дене тәрбиесінің негізгі құралдарын ғана емес, қосымша - гигеналық, метеорологиялық өлшемдерді де қарастырады. Әрбір құралдың өзіндік мүмкіндіктері мен адам организмін шынықтырудағы ролді анықтайды.
7.Материалдық шарт спорттық жетістіктерге жетуде үлкен рөль атқарады. (спорттық іргетас, құрал-сайман, киім және т.б.).
Дене жаттығулар техникасы педагогикалық ұстаныммен қозғалыстың орындалу тәсілдерімен барынша тиімді түсіндіріледі. Дене жаттығулар техникасы қазіргі спортшылардың қимылды орындау тәсілдері іс жүзінде тексеріліп, ғылыми қорытынды жасалынған. Қазіргі техника барлық жаттығушыларға бірдей болғандықтан стандартты техника деп аталады. Қозғалыстың маңыздылығы бірдей емес, сондықтан техника негізін және оның детальдарын бөлу қабылданған. Осы орайда екі жағдай есепке алынады: біріншісіне, әрбір орындалған қозғалыстың сапалылығы, оның орындалуы кіреді. Екіншісі, техника негізі және оның детальдары туралы түсінік. Бірінші жағдай жасалған жаттығуға жүйе құрылымына, қимылды талдау үшін қолданылса, ал екіншісі - оқу процесі үшін, оқушы назарын аудару үшін пайдаланылады. [ 3]
Сапқа және қатарға тұру гимнастиканың алғышарты, бастамасы болып табылады. Дене тәрбиесі сабағында сапқа, лекке (колонна), қатарға (шеренга) тұрудың негізгі жаттығулары мен команда беру және оны орындауды үйрену күрделене отырып жалғасады.
Бұл Президенттік сынаманың талаптарын орындауға мүмкіндік беретін дайындық болып есептеледі.
"Гимнастика" сөзі грек тілінде "жалаңаш жүріп жаттығулар орындау" деген ұғымды білдіретіні белгілі. Ертедегі Грецияда ата-ана өз балалары дене шынықтыру жаттығуларымен шұғылдану үшін, оларды арнаулы гимнастикалық мектептерде оқытқан. Олар дене шынықтырумен шұғылданған кезде жаттығуларды жалаңаш жүріп орындаған. Себебі, киіммен жаттығу орындау адамның күрделі қимыл-қозғалыстар жасауына кедергі келтіретін еді. Қазіргі кезде дене шынықтыру жаттығуларын орындау кезінде киілетін неше түрлі арнаулы киімдер бар. Мысалы, жеңіл атлетикаға табанында шегесі барспорт шәркесі (тапочка) киілсе, гимнастикаға былғарыдан тігілген жұқа шәрке, спорт ойындарына резеңке табанды шәрке киіледі. Батпан көтерушілердің арнаулы өз бәтеңкелері, палуандар мен боксшылардың да арнаулы мәсі тәрізді бәтеңкелері, футболшылардың бутсылары болады.
Гимнастика спорттың бір түрі ретінде спорттық гимнастика мен көркем гимнастиканы, акробатика мен ырғақты (ритмикалық) гимнастиканы және еркін жаттығуларды, сондай-ақ, жалпы дамыту жаттығуларын құрайды. [ 3]
Сапқа және қатарға тұрудың негізгі жаттығулары мыналар: сапқа тұру, қатарға тұру, лекке тұру, түзелу, түзу тұру, еркін тұру, оңға бұрылу, солға бұрылу, артқа бұрылу.
Түзелу
"Сапқа тұрыңдар!" деген команда естілісімен оқушылар бойына қарай саптағы өз орындарына тез барып тұра қалуы керек. Команда беруші бағыттаушы ретінде саптың орнын көрсетеді (суретке қара.)
Команда негізінен екі бөлімнен тұрады: біріншісі-дайындық бөлімі, екіншісі-орыңдау бөлімі. Мысалы, "Оңға бұрыл!", "Солға бұрыл!", "Артқа бұрыл!" деген командалардың "оңға", "солға", "артқа" деген сөздері-дайындық бөлімі де, "бұрыл" сөзі-орындау бөлімі. Команданың дайындық бөлімі созылыңқырап айтылып, орындау бөлімі тез әрі нық айтылады.
"Артқа бұрыл!" деген команда беріліп, "бір" дегенде сол аяқтың өкшесі мен оң аяқтың басын бірден артқа бұрып, "екі" дегенде, оң аяқты сол аяқтың жанына әкеліп қою керек.
"Адымдап жүр!" деген команда берілгенде, жүруді сол аяқтан бастайды. [ 3]
Бір лекті сапта келе жатып, тоқтамастан бірнеше лекті сап түзіп жүріп кете беруге болады. Бір лектен екі, үш, төрт лекті сап түзу былайша орындалады:
бір лекті сапта келе жатып екі лекті сап құру үшін мұғалімнің берген командасынан кейін саптың басындағы бірінші және екінші нөмірлі оқушы бір қадам солға аттап, тоқтамай ілгері жүре береді. Ал олардан кейінгі екі оқушы тоқтамастан сол жаққа шыққан екі оқушымен қатарласады. Саптағы қалған оқушылар осы ретпен екі лекті сап құрады;
үш лекті сап құру үшін, мұғалімнің берген командасынан кейін алдыңғы үш оқушы солға бір қадам аттап шығады. Қалған оқушылар жаттығуды екі лекті сап құрған ретпен орындайды;
төрт лекті сап құру алдыңғы реттермен орындалады.
Саптағы козғалыс тек сол аяқтан басталады. Оқушылар бірнеше лекті сап түзеп тұрғанда соңғы оқушы жалғыз қалса, ол бірінші лектің соңына тұруы керек.
Сапта жүріп орындалатын жаттығулар иық (кеуде), жамбас және аяқ буындарының қимылын дамытады, сонымен бірге тыныс алу мен қан айналуын жақсартады, мүсіннің дұрыс қалыптасуына көмегін тигізеді.
Сапқа тұрғызу тәсілдері сыныптың немесе оқушылар тобының бірлесіп, бәрі бір мезгілде қимылдар орындауын қамтамасыз етеді.
Сапты басқару команда және бұйрық беру арқылы жүзеге асырылады.
Команда деп белгіленген тәртіп бойынша сөз немесе арнаулы белгі арқылы берілген бұйрықты айтады. Белгілі бір команданың сөзін және оның айту ретін бұзуға болмайды.
Бұйрық-еркін айтылған сөз түрінде немесе белгі арқылы берілетін жарлық. Команда да, бұйрықтар да дауыспен, дыбысты белгімен (ысқырық, сирена және басқалар) беріліп, сол арқылы сынып оқушылары дене жаттығуларын бір мезгілде орындауына мүмкіндік береді.
Сапқа тұрғызу тәсілдері екіге бөлінеді: 1)бір орында тұрып орындалатын қимылдарға арналған командалар: Сапқа тұр! (Становись!), Сап түзе! (Равняйсь!), Тік тұр! (Смирно!), Еркін тұр! (Вольно!), Оңға бұрыл!, Солға бұрыл!, Артқа бұрыл! және т.б.; 2)жүру үстінде орындалатын қимылдарға арналған командалар (жүру, жүгіру, жүріп бара жатқанда бұрылу және т.б.).
Сапқа тұру оқушылардың ұйымшыл және тәртіпті болуына, денені дұрыс ұстауына, оларда қарқын мен ырғақ сезімдерінің дамуына, қимыл дағдыларын тәрбиелеуге мүмкіндік береді. Сабақтың кіріспе бөлімінде олар сынып оқушыларының зейіндерін іске жұмылдыруға, оқушылар организмін бір қалыпты қыздыруға, денеде зат алмасуын арттыруға жағдай жасайды.
Сабақтың негізгі бөлімінде сапқа тұрғызу тәсілдері белгілі бір саптық жаттығулардың тәсілдері мен үйлесімділігін меңгеру мақсатымен оқу материалы ретінде де қолданылады. Мысалы, Жат!, Артқа бұрыл!, Тұр! командаларының орындау техникасын үйрену және т. б. Ал сабақтың қорытынды бөлімінде сапқа тұрғызу тәсілдері организмді белгілі бір тыныштанған күйге келтіруге және алдағы оқу жұмысына оқушылар зейінін шоғырландыруға көмектеседі.
Командалар жігерлі дауыспен айқын, түсінікті етіп беріледі.
Саптық жаттығулар топты, сыныпты жаттығулар орындауға белсенді түрде жұмылдыруға мүмкіндік береді. Мына төмендегідей саптық жаттығулар орындалуға тиіс. [ 3]
Алаңның шекараларын (сыртқы жиегін) айналып жүру.
Команда және белгі бойынша бағытты өзгертіп (шеңбер бойымен, қиғаш, ирелеңдеп) жүру:
а)шеңбер жасау үшін Шеңбер бойымен жүр! (По кругу марш!) деген команданы сапты бастаушы алаң ортасына жақындап келгенде береді. Бұдан кейін сапты бастаушы шеңбер бойымен жүреді;
ә)қиғаш жүру бір бұрыштан оған қарама-қарсы қиғаш жатқан бұрышқа қарай жүру арқылы орындалады, мысалы, оң жақтағы бұрыштан сол жақтағы бұрышқа қарай жүру. Қиғаштап жүр! (По диагонали марш!) командасы сапты бастаушы алаңның бұрышының біріне таяп келген кезде беріледі. Сапты бастап жүруші қарама-қарсы бұрышқа жеткен кезде Оң иықты (сол иықты) алға ұстап, залды (алаңды) айнала жүр! командасы беріледі;
б)ирелеңдеп жүру (змейка) сапта ара қашықтықты бір-бірінен бір адым алшақ ұстап, ирелеңдеген бағыт ұстап жүру. Ирелеңдеп жүру үлкен, орта және кіші көлемде қиғаш, кесе-көлденең бағытпен жүріп жасалуы мүмкін. Онда мынадай команда беріледі: Оң иықты алға ұстап, айнала адымдап жүр! Осы команда бойынша сынып алаңның шекарасы бойымен жүреді. Ирелеңдеп жүру басталатын жерге келгенде Солға (оңға), қарсы бағытқа жүр! командасы беріледі де, сапты бастаушы бағытын 180°-қа өзгертіп, алғаш қарсы жүруді бастаған кезде Ирелеңдеп жүр! командасын беру керек.
3.Гимнастикалық алаңның көлденең сызығын бойлай жүріп, бірте-бірте бұрылу арқылы екі және үш қатарлы лекке (колонна) тұрғызу. Сапты өзгертіп тұрғызатын жерде мұғалім Бір орында! (На месте!) деген команда, ал одан кейін Солға! (Налево!) не Оңға! (Направо!), Екіден (үштен) жүр! деген команда береді. Осы командадан кейін алдағы екі бала (үш бала) 90°-қа бұрылады да, жаңа бағытпен жүреді, ал басқалар олардың бұрылған жерлеріне дейін жүріп барады және екінші (не үшінші) Жүр! деген команда бойынша екіден (не үштен) келе жатып бірте-бірте бұрылып, лекке (колоннаға) екі-екіден (не үш-үштен) тұра бастайды. Осындай лектік сапқа тұрғызылғаннан кейін әр түрлі әдістер арқылы қажетті түрде қатардың аралығын жазу жүргізіледі. Бұрынғы сапқа қайта тұрғызу, сапты оң (не сол) жақ қапталға (флангке) қарай бұру арқылы немесе қатарды жазу арқылы, Айналып, бір лекте бір-бірлеп адымдап жүр! командасы бойынша орындалуы мүмкін. Осы команда бойынша барлығы да алдағы шекараға (межеге) дейін жүріп барады, ал ол жерден (бір орында тұрып жүріп) әрбір екіншілер (үшіншілер) оң иықты бұрып айнала жүру арқылы сол (оң) екіншілердің (үшіншілердің) арт жағына барып тұрады. [ 4]
4.Жүріп келе жатқан лектің тоқтамастан екі (үш) қатар болып қайта тұруы үшін, екіншілер (үшіншілер) оңға немесе солға бұрылуы тиіс. Бір қатар лекте екінші (үшінші) болып келе жатқан оқушы аяғын басарда Жүр! деп команда береді. Сол команда бойынша алдыңғы жақта келе жатқандар оң аяғымен қадам жасап, он аяғының басымен солға бұрылады. Бұрылғаннан кейін сол аяқпен жасалатын алғашқы қадам ерекше нық басылуы керек.
Жүруде аяқтың ұшымен, өкшемен, тізені жоғары көтере, алдағы аяққа көбірек салмақ түсіре жүру дейтін жүру түрлері кездеседі.
Жүру табиғи қолданбалы жаттығу. Жүру механизмі қозғалысты тікелей реттеуші тері, бұлшық ет түйсіктеріне белгі беретін тітіркендіргіштер болып табылады. Жүрудің дұрыс дағдысын қалыптастыратын жаттығудың міндеті баланың тұлғасының біркелкі өсуіне, аяғын ілгері қарай икемділікпен басуға, қолдары мен аяқтарын үйлесімді ұстауға тәрбиелеу болып табылады.
Жүру кезінде үлкен бұлшық ет топтары, қызметке түсіп, тыныс алу, қан айналу жүйелерінің қызметін күшейтеді.
Сапта жүру оқушыларды тәртіптілікті ұйымдастыруға көмектеседі.
Мектептің негізгі міндеттерінің бірі оқушыларды дұрыс, көркем, ұқыпты жүруге үйрету. Жүруге үйрету сапқа тұру және қайтадан сапқа тұру кезінде арнайы ұйымдастырылады.
Оқушылар жүруге дұрыс дағдылану үшін, оларды 1-сыныптан бастап, қимылды ырғақ арқылы сол аяқтан бастап жүруге үйретеді. 1-сыныпта оқушылармен еліктеу сипаттағы жаттығулар қолданылады "қаздар қайтіп жүреді", "аюға ұқсап жүріңдер!", т.с.с.
Жүруге үйрету барысында аяқтың ұшымен, еңкейіп, үлкен адыммен, бөксені жоғары көтеріп, тіркеме адымдар, аяқты қайшылап, аяқтың ішкі, сыртқы қырымен жүру ұсынылады. Бұл тапсырмалар әр түрлі екпінде орындалады. Дұрыс жүру: денені еркін ұстау; денені, басты тік ұстау; иық артқа қарай ашылған, қолмен аяқтың қимылдары еркін (егер оң аяқ алда болса, сол қол алда болу керек). [ 4]
Жүруге бірте-бірте үйрету әдісі
Еліктеп жүру әдісі.
Аяқтың ұшымен, еңкейіп, тығылып жүру.
Аяқтың ұшымен аяқты тік ұстап жүру.
Аяқтың сыртқы қырымен жүру.
Қолды әр түрлі қалыпта ұстап жүру (қол белде, иықта, баста, артта, арқада, алда, жоғарыда, жанда).
6.Қо л ды әр түрлі қалыпта ұстап аяқтың ұшымен жүру.
Жай жүрісті аяқтың ұшымен жүруге ауыстырып жүру.
Жай жүрісті аяқтың ұшымен жүруге ауыстырып, қолды әр түрлі қалыпта ұстап жүру.
Кең, еркін адым жасап, тұлғаны дұрыс ұстап жүру.
Мұғалімнің санауы бойынша ырғақпен жүру.
Мұғалімнің санауы бойынша ырғақпен қолды шапалақтап жүру.
Ұжымның санауы бойынша ырғақпен жүру.
Екпінді өзгертіп жүру (санау, шапалақтау).
Ені 20 см белгілі сызық арқылы жүру.
Бөксені көтеріп жүру.
Белгіленген сызықтың ортасымен бөксені көтеріп жүру.
Аяқтың ұшымен бөксені көтеріп жүру.
Аяқтың ұшымен белгіленген сызықтың ортасымен бөксені көтеріп жүру.
Бе лгіленген сызықтың ортасымен екпін ді өзгертіп жүру.
Үлкен адымдар жасап жүру.
Денеге түсетін салмақты қолмен жасалатын қосымша қимылдар, сонымен қатар жүруді, жүгірумен алмастыру, қосымша тапсырмалар арқылы ұлғайтуға болады.
Мұғалім денеге түсетін салмақты әр сыныптың бағдарламасы арқылы ұлғайтуға болады және соған сәйкес қолданады.
1. Қолды қатты сермеп, кең адыммен жүру.
2. Аяқтың ұшымен, өкшемен, табанның сыртқы қырымен және қолды әр түрлі қалыпта сермеп кең адымдап жүру.
3.Қолды әр түрлі қалыпта ұстап, жартылай жүрелеп жүру.
4.Қарқынды кенет өзгертіп жүру (белгі бойынша).
Шеңбер бойымен жарыса жүру (ер балалар 80 м-ге дейін, қыз балалар 60 м-ге дейін). [ 4]
3.2.Сапта тұрып арақашықтықты сақтау арқылы секіру және жүгіру жаттығуларын жасау
Секіру табиғи, қолданбалы маңызы бар қимыл. Секіру жаттығулары құрсақ бөлігі, аяқ, арқы. Қол бұлшық еттерінің қызметін күшейтеді, батылдыққа, сенімділікке тәрбиелейді, жылдамдық, икемділік қасиеттерін дамытады.
Бастауыш сынып бағдарламасында секірудің келесі түрлері қарастырылған: қысқа және ұзын секіртпелермен секіру, бір орында секіру, жүгіріп келіп секіру, жүгіріп келіп биіктікке секіру.
Секіру спорт алаңында, спорт залда өткізіледі.
Секіру жаттығуларын өткізу барысында сақталатын қауіпсіздік ережелері: спорттық аяқ киіммен секіру, секіріп жерге түсу барысында гимнастикалық төсеніштерге, спорт алаңында құм төселген жерге түсу. Ұзындыққа, биіктікке секіру барысында бірінен соң бірі секіру рұқсат етілмейді.
Секіру жаттығулары техникасын меңгеру үшін алдынала дайындық жаттығулары қолданылады: бір орында секіру, бөренеге немесе гимнастикалық қабырғаға тіреліп секіру, аяқты жартылай бүгіп жеңіл секіру, отырып секіру, бір-біріне қарсы тұрып секіру, қолдарын ұстап секіру. [ 4]
1. Бір орында тұрып және жүгіріп келіп ұзындыққа секіру.
2.Ер балалар үшін 110 см-ге дейінгі және қыз балалар үшін 105 см-ге дейінгі биіктіктен секіріп түсу.
Кіші ағаш аттың үстінде бір қолын және екі қолын тіреп отыру қалпынан алға, бір жақ жанға, артқа қарай бұрылмай және бұрылып секіріп түсу.
Бұл да сондай, бірақ нақты көрсетілген жерге секіріп түседі, мысалы, сызылып қойылған шеңберге, төртбұрышқа секіреді.
Спорт жабдығының үстінде тұрып, одан 30-35 см биікке керілген жіптен аса бұрылмай және бұрылып секіріп түсу.
Бір орында тұрып, ер балалар 60 см-ге дейінгі, қыз балалар 50 см-ге дейінгі биік кедергіден екі аяқпен бірдей серпіле секіру; секіру кезінде (ұшу сәтінде) қолды санға шапалақтау және тізені қаусыра ұстау.
Жіптен секіріп өткен бетте қарсы лақтырылған допты қағып алу.
8. Терезеден немесе диаметрі 75-80 см үлкен құрсаудан секіру.
9.Ер балалар үшін биіктігі 75 см, қыз балалар үшін 60 см-ге дейінгі қатты кедергілерден жүгіріп келіп секіру.
Аяқты бүгіп немесе аяқты алшақ ұстап, белгіленген сызықтың (көпірдің) арғы жағына сызып қойылған шеңберге (немесе төртбұрышқа) секіріп түсу.
Бұл да сондай, бірақ көпірді кейін қарай жылжытып қояды және ұшып бара жатқанда алақанын шапалақтау керек.
12.Спорт жабдығынан бұрылмай және бұрылу арқылы бір жақ жанымен секіріп түсу.
Бұл да сондай, бірақ жабдықтың үстіне іші нығыздап толтырылған допты қойып және соны қолмен басып тұрып, бір жанымен секіріп түсу.
Қиғаш жүгіріп келіп аттап өту әдісімен бұрыштап секіру.
Биіктігі 110-120 см кіші аттан секіру үшін 6-8 қадамнан екпіндей жүгіріп келіп, секірткішті басқаннан кейін, аяқпен серпіле кіші ағаш аттың үстіне шығып отырады. Қолды алға әрі жоғары сілтеумен бір мезетте тіктеліп барып шалқайындырап, алға қарай секіріп түседі. Жерге түскенде аяқты шамалы бүгіп, қолды алға әрі жанға қарай жаю қажет.
1. Б.қ. -- еденде етпеттеп жатып: аяқты жерге тірей серпіліп отыру қалпына келу.
2.Б.қ.-қолды еденге тіреп отырып: бойды тіктеп, қолды алға әрі жоғары қарай сілтей шалқайып алға қарай секіруді орындау. Тоқтаған сәтте қол алға әрі жанға созылған, алақан төмен қарап жазылған, аяқ шамалы бүгілген қалыпта болады.
3.Бұл да сондай, бірақ 40-60 см биіктіктен секіріп түсіледі. Кіші аттан (биіктігі 100-115 см) аяқты жазып, қолды тіреп секіру үшін екпін алу, көпіршеге секіріп түсу, аяқпен серпілу, жерге түсу қозғалыстарының реті дұрыс сақталуы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мамандық : 0101000
Мектепке дейінгі тәрбие және оқыту
Дене тәрбиесі әдістемелік пәні бойынша
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Сапта тұру жаттығуларының түрлері және олардың мағынасы
Тобы :
курс:
Оқытушы :
Костанай-20202021
МАЗМҰНЫ
I.КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3
II.НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.Дене шынықтыру жүйесі
2.1. Дене жаттығуларын дамыту жолдарын ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5
2.2. Табиғаттың сыртқы күштері арқылы бала денесін шынықтыру ... ... ...
8
3.Сапта тұру жаттығулары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
9
3.1. Саптық және жүру жаттығулары жаттығуларының түрлері мен маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
9
3.2. Сапта тұрып арақашықтықты сақтау арқылы секіру және жүгіру жаттығуларын жасау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
18
3.3.Сапта тұрып арақашықтықты сақтау арқылы жалпы жетілдіру жаттығуларын жасау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
30
III.ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
33
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
37
КІРІСПЕ
КІРІСПЕ
Дене тәрбиесі жүйесі-өзара қарым-қатынастағы жеке дене тәрбиесі жүйесі және әртүрлі қоғамдық топ өкілдерінің ерекшеліктеріне қарай сипатталады (балалар дене тәрбиесі жүйесі, мектеп оқушылары дене тәрбиесі жүйесі т.б.) Балалар дене тәрбиесі жүйесі-әртүрлі жастағы топтардың денсаулығына жан-жақты бағытта қызмет жасайтын қоғамдық ұйым.
Дене тәрбиесінің әр жуйесі дене тәрбиесіне тиянақты-тарихи түрін бейнелейтіндіктен қойылған мақсаттқа жету үшін осы немесе басқа ұйымдардан құралады.Жүйе айқын салалар құрылымымен олардың қызметі басқа да жүйелерінің қарым-қатынас ерекшеліктерімен айқындалады. Жүйенің ең басты қызметі-адамдардың дене мәдениетін жоғары сатыға көтеру үшін барлық осыған тікелей қатысты құрылады.
Дене тәрбиесі жүйесінің басты талаптары:
1. дене тәрбиесі негізі мен әдісі сауықтыру жағдайында тек заңды негізге сүйену керек.
2. дене жүктемелері оқушылардың мүмкіншіліктеріне байланысты берілуі керек.
3. дәрігерлік педагогикалық бақылау мұғалімнің кез-келген оқу-тәрбие жұмысында болуы міндетті.
4. Санитарлық-гигиеналық қалыпты, күнді, ауа мен суды пайдалану-барлығы әрбір дене жаттығулары кезінде қолданылуы кажет.
Денешынықтыру нұсқаушысы:
+ ұйымдастырылған оқу іс-әрекетін жоспарлайды және іске асырады;
+ дене тәрбиесі бойынша озат педагогикалық тәжірибені зерделейді;
+ инновациялық технологияларды қолданады;
+ ата-аналарға денсаулықты сақтау мәселелері бойынша консультациялық көмек береді,санитарлық-гигиеналық жағдайлар мен қауіпсіздік шараларын қамтамасыз етеді;
Дене жүктемелері, денешынықтыру және спорт. Бұл бұлшық ет күшін көбейтудің құралы ғана емес. Қозғалыс адам өмірінде маңызды орын алады. Дұрыс зат алмасу, дұрыс және үйлесімді өсу, ептілік, шыдамдылық, тіпті ақыл ойдың дамуы осыған байланысты.
Шынықтыру. Бұл көптеген аурулардан сақтаудың ең жақсы құралы және шыныққан ағза тұрақты және микроб, вирустармен жақсы күреседі.
Жеке бас гигиенасы. Тазалық және мұнтаздылық -адам үшін өте маңызды .Бұл өзіңді қоғам алдында көрсету мүмкіндігі мен аурудың алдын алу құралы: салақ адам ешқашан басқа адамдардың көңілін тартпайды.
Жұқпалы аурулардың алдын алу. Мұнда жеке бас гигиенасы да ,шынығу да маңызды.Сонымен бірге әртүрлі ауруларға қарсы уақтылы егу шараларын жүргізу.
Зиянды әдеттердің алдын алу. Оларға шылым тарту, алкагольді және есірткілерді пайдалану және дәрігердің кеңесінсіз түрлі дәрілерді қолдану жолдары жатады.Осы зиянды әрекеттердің кез келгені денсаулықты төмендетіп , өмірді қысқартады.
Зерттеудің өзектілігі: Дене тәрбиесі сабағының мәнін, мағынасын білу, оны дұрыс өткізу дене жаттығуларын тиімді қолдану мәселелерін терең түсінудің өте үлкен рөлі бар. Дене тәрбиесі сабағы ол - мәдениеттілік, ол баланың сыртқы келбетін, мінез-құлқын, өзін қоғадық орындарда дұрыс ұстауын бір-бірлерімен адамдармен қарым-қатынастарын реттейді, тәрбиелейді.
Әрбір өркениетті мемлекеттің алдына қойған басты мақсат - өз халқының денаулығын жақсартуды қамтамасыз ету болып табылады. Еліміздің даму бағытын бекіткен Қазақстан-2030 стратегиялық бағдарламасында салауатты өмір салтын ұстану, дене тәрбиесімен, спортпен шұғылдану мәселелері қаралған. Еліміздің ертеңі бүгінгі жас ұрпақ болса, денсаулығы зор, білім нәрімен терең сусындаған жастар келешегінен қоғам зор үміт күтеді.
Зерттеудің мақсат:Дене жаттығуларын дамыту жолдарын білу, табиғаттың сыртқы күштері арқылы бала денесінің шынығуын қалыптастыру, сапта тұру туралы түсінікті жете білу.
Зерттеудің міндеттері:
-Дене жаттығуларын дамыту жолдарын меңгерту;
-Табиғаттың сыртқы күштері арқылы бала денесін шынықтыру;
-Сапта тұру туралы түсінік қалыптастыру;
Зерттеудің пәні: Дене тәрбиесі теориясы мен әдістемесінің үрдісі.
Зерттеудің обьектісі: Дене тәрбиесі сабағында дене тәрбиесі құралдарын дамыту жолдары анықтау әдістемесі.
2.Дене шынықтыру жүйесі
2.1. Дене жаттығуларын дамыту жолдарын
Жалпы дамыту жаттығулары дегеніміз - қозғалыс жеке дене мүшелеріне және жаттығуды орындауда жылдамдығы жоғары және орташа амплитудалық, бұлшық еттердің бағыты.
Жаттығу құралдармен және құралдарсыз орындалатын арнайы жаттығулар (гантельмен, нығыздалған доппен, гирмен, гимнастикалық таяқшамен, әртүрлі гимнастикалық құрал -жабдықтармен) орындалады. Жалпы дамыту жаттығуларының мақсаты - жаттығуларды сәл де болса қиындату, жаттығуларды үйрену, меңгеруге дайындау. Барлық гимнастикалық сабақтарда жалпы дене жаттығулары қозғалыс сапасын дамытуға арналады. Тыныс алуға, жүйкесін қалыптастыруға, еңбек қабілетін дамытуға, салауатты өмір сүру салтына баулып, денса улығын нығайтуға пайдасы көп.
Жалпы дене жаттығуларының ерекшеліктеріне сипаттама:
1. Жалпы дене жаттығуына жай қарамай, айналысуына жай жаттығуларды үйрету, шамасы келгенше күрделі жаттығуларды бірнеше рет қайталау.
2. Арнайы дене мүсіндеріне және арнайы бұлшық ет топтарына жалпы дене жаттығуларының беретін әсері.
3. Жалпы дене жаттығуын қолдануда өзінің дене жүктемесін байқау.
Жүктеменің бағыттары аз-көп болуы жаттығудың өтілуіне байланысты.
Жалпы дамыту жаттығулары жасағанда, демалу жаттығуын көбірек пайдаланса, адамға түсетін жүктеме аз болады. Ал демалу жаттығуын аз қолданған жағдайда адамға түсетін жүктеме көбірек болады, шаршайды. Егер жаттығуды ойын ретінде қызықтырып өткенде, еңбек және қоғам жұмысына деген қызығушылығы арта түсіп, шаршау азаяды.
Жалпы дамыту жаттығуының классификациясы - адамның жан-жақты дамуына жаттығуды топ-топқа бөліп, қоғамның дене тұлғасына әсері бойынша жасайды:
1. Мойын бұлшық еттеріне арналған жаттығулар.
2. Иық және қол бұлшық еттеріне арналған жаттығулар.
3. Кеуде бұлшық еттеріне арналған жаттығулар.
4. Аяқ бұлшық еттеріне арналған жаттығулар.
5. Тұлғаның барлық бұлшық еттеріне арналған жаттығулар.
Шынығу жаттығуларын орындау, спортқа деген қабілетті арттыруға, қимыл-қозғалыс қасиеттерінің қалыптасуына, әдістемелік бағыттар бойынша жаттығу жасату. Мысалы: күшке, жылдамдыққа, икемділікке, төзімділікке, ептілікке арналған жаттығуды орындау кезінде тыныс алуға, дене құрылымының дұрыс өсуіне дене жаттығуының әсері көп.
Жалпы дене жаттығуының адам тұлғасының қисықтығына және тұлғаның қисықтығын жөндеуге көмектесу туралы іс-шара жұмыстары:
Адам дене тұлғасының дұрыс қалыптасып өсуіне жалпы жаттығудың әсері мол. Денені дұрыс тік ұстап, бел, омыртқа, құйрық, сан бұлшық еттеріне берілген жаттығуларды орындағанда көңіл бөліп, негізінен мән беріп тұру керек.
Егер де адам алға қарай еңкіш немесе бір жағы қисық болған жағдайда адамның дене тұлғасы дұрыс деп есептелмейді. Ондай жағдайда ол адаммен арнайы жаттығу жасап, жаман әдетті тастауға тәрбиелейді.
Жалпы дене жаттығуын қолдану әдіс-тәсілдері мен амалдары:
Жалпы дамыту жаттығуын құрғанда жас, жыныс ерекшеліктеріне қарай отырып, дене дамуының деңгейіне де қарау керек. Жалпы дамыту гимнастикалық жаттығудың 8-15 түрі бойынша арнайы жаттығу құрастыру керек:
1. Жаттығуды құрастырғанда адамның дене тұлғасының дұрыс өсуіне әсері.
2. Дене жаттығуының жұмыс қабілетін арттырудағы қан айналым жүйесіне бақылау, жай жаттығулар арқылы төмендегі жаттығулар беріледі. Орында жүру, аяқты жоғары көтеріп жүру, отырып тұру, әртүрлі еңкею жаттығулары, қолмен қимыл әрекет т.с.с. жаттығулар.
3. Адам тұлғасындағы еттерді дамыту үшін келесі жаттығуларды - мойын, иық, омыртқа, іш, аяқ бұлшық еттеріне жасату.
4. Адамның барлық бұлшық еттеріне әсер ететін 2-3 күрделі жаттығулар жасату.
5. Қалпы дұрыс күш жаттығуын еттің созылуын, жиналуын т.с.с. шалқаю, жату, айналу т.б. жаттығуларды орындап, содан соң босаңсыту жаттығуларын жасату.
6. Жаттығудың соңына таман дұрыс демалу жаттығуын жасап, адамның дене құрыслысының дұрыстығына көңіл бөлу.
Әр жаттығу 4-8 рет қайталану керек. Күш, жылдамдық, икемділік, төзімділік, дұрыс демалу мақсатында дамыту.
Жалпы дамыту жаттығуын үйрету:
1. Көрсету - жаттығуды айна (зеркальный) әдісімен жаттығушыларға қарама-қарсы тұрып, жаттығуды сол қолдан бастағанда, мұғалім жаттығуды оң қолдан бастау керек. 1-2 сынып оқушыларымен осындай әдістермен жаттығу жасағанда барлығы бірдей жаттығуды жасайды.
2. Жаттығуды айту - бастапқы қалыпта айта келіп жаттығу жеңіл, оңай болу керек. 1, 2 есепте немесе 1-4 есепте қол қимылдары айтылып отыру керек.
3. Жаттығуды қорыту және айту - жаттығуды көрсете және айта отырып жаттығудың қалай орындалатынын түсіндіреді.
4. Жаттығуды бөліп (бөлшектеп) - мұғалім қай бастапқы қалпын қабылдады.
Қайтадан жерге отырып, қолды тіреп, жаттығудың дұрыс орындалуын қадағалайды. Бастапқы қалыпқа оралу. Жаттығудың дұрыстығына көңіл бөлу.
Ойын амалдары - бастауыш сыныптардағы дене шынықтыру сабақтарында қызықтыру үшін, оқушылардың ойын баласы екендігін ескеріп, оларға ойын амалдарын көбірек беру керек. Мысалы, мұғалім тақырыпты қолдана отырып, ысқырып қол екі жанында деп, оқушыларды тез осындай қалыпқа келтіру.
Келесі ысқырғанда қол белде, тізеге отыруды орындау керек. Оқушы осы жаттығуды тез орындау керек. Тапсырманы ысқырықпен тез орындап, көңіл бөлуге, көрген жаттығуды тез орындау мақсатында ойын амалдары сабақта қолданылады.
Дәл орындау амалдары: мұғалім команданы бере отырып, жаттығуды орындайды, мұғалімнің көрсеткен жаттығуын оқушылар мұғаліммен бірлесе отырып жасаған қимыл-әрекеттерді - дәл орындау амалдары дейді. Мұғалім дәл орындау амалдарында сабақтың тығыздығы мен уақытты үнемдейді. [ 1]
2.2. Табиғаттың сыртқы күштері арқылы бала денесін шынықтыру
Баланың қоршаған шындықты тануы -- табиғаттағы заттар мен құбылыстардың оның сезім мүшелеріне әсер етуі процесінде көрінетін түйсіктен басталады. Сезімдік танымның физиологиялық негізі -- көру, есту, тері, иіс және басқа анализаторлардың бірлескен қызметі екенін И. П. Павлов атап көрсетті. Қабылдауға анализаторлар көбірек қатысқан сайын, түсінік те дәлірек, молырақ, анығырақ және маңыздырақ болады. Мұнан балаларды табиғатпен таныстырудың негізінде көрнекілік, табиғаттағы заттар мен құбылыстардын, олардың сезім мүшелеріне тікелей әсер етуі тиіс деуге болады. Балалардың объектілерді көруге, ұстауға, естуге, иіскеуге, олардың ауырлығын т. б. сезуге мүмкіндіктері болуға тиіс.
Үй тұрмысында, серуендерде, ойындарда және еңбек қызметінде балалар табиғаттағы заттар мен құбылыстардың әсер етуінен сезімдік тәжірибе жинақтайды. Мысалы, балалар бақшасына кетіп бара жатқан жолда олар ауа райының жағдайын (суықтығын, жылылығын, ыстықтығын, дымқылдығын) түйсінеді. Қолдарын жуғанда, суға түскенде, ойнаған кездерінде судың қасиетін (суықтығын, жылылығын, құйылуын, оған тастардың батып кететінін, ағаш сынығының қалқып жүретінін) біледі. Әр түрлі жануарларды бағып-күткен кезде балалар олардың қимылын, кейбір қылықтарын т. б. біліп алады.
Табиғатпен қарым-қатынаста бала оны түсінеді. Бірақ ол әрқашанда табиғат жөнінде нақтылы түсініктерді ала бермейді. Балалар заттарды әрқашан ескере бермейді немесе оның маңызсыз бөліктеріне көңіл аударады, түйсінгендерін дұрыс атамайды. Мысалы, 2 -- 4 жастағы бала аквариумде жүзіп жүрген балықты көріп, ол аттап жүріп келе жатыр немесе қанаттарын қағады дейді. Демек, баланы табиғатпен таныстыруда затты немесе құбылысты көрсету жеткіліксіз; танымдық процесті басқару қажет деген ұғым туады.
Тәрбиеші балалардың зейінін заттағы басты нәрсеге, олардың атын білдіретін сөздерге аударуы тиіс. Сезімдік түйсінуден, тек түйсінуге сәйкес сөзбен атауға болатын нәрсе ғана меңгеріледі. Сезімдік қабылдау -- -табиғат жөніндегі бүкіл білімнің алғашқы көзі, ал санадағы шындықтың дұрыс сәулесі осы қабылдаумен байланысты сөздердің көмегімен ғана болатынын әр уақыт есте ұстау керек.
Балалардың түсініктерін қалыптастырудың және олардың сөз байлығын молайту бір уақытта жүзеге асырылады.
Қабылдаудың дамуы бөлшектенбеген әсерлерден заттар мен кұбылыстардың сапасына және қасиеттеріне сәйкес ажырату, байланыстыру негізінде жалпылауға келеді. Әрбір түсінікте жалпылаудың бір көзі болады.
Түсінік -- мидың анализдік-синтездік іс-әрекетінің нәтижесі. Олар табиғаттағы заттар мен құбылыстардың әр түрлі сапалары мен қасиеттерін бірнеше рет сезініп қабылдау, олардың ішінен айтарлықтай белгілерді және ол белгілердің сөзбен берілуін ажырата отырып, оларды басқалармен салыстыру нәтижесінде жасалады. Түсініктер іс-әрекетте -- балалардың ойыны мен еңбегінде -- меңгеріледі және тексеріледі.
Мектеп жасына дейінгі балаларды табиғатпен таныстыру әдістерінің жалпы сипаттамасы.
Табиғатты тануға және балалардың әр түрлі дағдылар мен іскерлікті алуына басшылық ете отырып, сан алуан методтар мен тәсілдерді қолданады.
Скрыть рекламу:Не интересуюсь этой темойТовар куплен или услуга найденаНарушает закон или спамМешает просмотру контентаСпасибо, объявление скрыто.
Табиғатты балалардың тікелей қабылдауын және дағдыларды белсенді меңгеруін қамтамасыз ететін әдістер мен тәсілдерді құрметтеген жөн. Мұндай әдістерге б а қ ы л а у, эксперимент, еңбек, ойындар жатады. Осылармен қатар тәрбиешінің сөздеріне негізделген -- әңгіме айту, көркем шығармаларды оқу, табиғи объектілерді көрсету немесе оларды бейнелеу арқылы әңгімелесу әдістері кеңінен пайдаланылады. Жұмыста пайдаланылған әдіс пен тәсіл, мысалы, бақылау әңгімелесумен, тәрбиешінін, әңгімесі көркем шығарманы оқумен, эксперимент еңбекпен қосылып жүргізіледі т. б.
Қандай да болмасын бір әдісті қолдана отырып, тәрбиеші көптеген әр түрлі ә д і с т е р д і қолданады. Мысалы, әқгімелесуді бақылаумен ұштастыра өткізгенде ол объектіні балаларға жақындатады, білетін нәрсені сұрайды, ойын элементтерін кірістіреді, мақалдар мен мәтелдерді т. б. қолданады. Бір әдістің өзі әр түрлі методта қолданылуы мүмкін. Мысалы, салыстыру -- бақылау кезінде, дидактикалық ойындарды әңгімелесулерде қолданылады; бақылаулар мен әңгімелесулер кезінде ойындық әдістер де қолданылады; көрсету, түсіндіру -- еңбек дағдыларына үйреткен кезде, тәжірибе жүргізген кезде тағы басқаларда. Тәсілдер мен әдістердің алуан түрлілігі мен тиімділігі тәрбиешінің шеберлігін сипаттайды.
Әдістер мен тәсілдерді таңдап алу программаның мазмұнына және мектеп жасына дейінгі балалар мекемелерінін, айналасындағы табиғатқа, бақылау орыны мен объектіге, сондай-ақ балалардың жасына, олардың жинақтаған тәжірибесіне байланысты анықталады.
Мектеп жасына дейінгі бөбектер мен с ә б и л е р топтарындағы балалардың сезімдік қабылдауының ерекше маңызы бар, сондықтан негізгі метод -- б а қ ы л а у. Дидактикалық ойын, картиналарды, ойыншықтарды көрсету балалардың табиғатты тануында үлкен роль атқарады.
Естиярлар тобындағы балаларды табиғатпен таныстырған кезде олардың ойлауының нақтылығын және тәжірибесінің аздығын ескере отырып, көрнекі материалды кеңінен пайдалану керек. Пайда болған түсініктерді нақтылай және нығайта түсу үшін табиғи заттармен (жапырақтармен, овощтармен, жемістермен) дидактикалық ойындарды немесе олардың картинкалардағы бейнелерін, аздап әңгімелесулерді кенінен пайдаланады.
Естиярлар және мектепке даярлық топтарындағы балаларды табиғатпен таныстыру экскурсияларда, серуендерде, ойнаған және еңбектенген кезде негізінен бақылау жолымен жүргізіледі. Бұл топтарда тәрбиешінің картиналарды, диафильмдер мен кинофильмдерді, көркем әдебиетті оқуды пайдалану арқылы әқгімелесулеріне, әңгімелерге көп орын беріледі.
3.Сапта тұру жаттығулары
3.1. Саптық және жүру жаттығулары жаттығуларының түрлері мен маңызы
Спорт түрлерімен шұғылдану кезінде дене тәрбиесі жаттығулары, табиғаттың сауықтыру күші, гигиеналық тазалық факторларына тығыз байланысты.
Дене тәрбиесі жаттығулар негізгі амал болып табылады, өйткені ол білім беру, тәрбиелеу, сауықтыру секілді дене тәрбиесінің міндеттерін орындайды. Табиғаттың сауықтыру күші мен гигиеналық факторлар дене тәрбиесінің қосымша амалдары. Бұлар дене тәрбиесі жаттығуларымен бірге әсер етеді.
Дене жаттығуларының теориялық қағидаларға сәйкес мұғалімнің педагогикалық мақсатқа сәйкес дене жаттығуларын іріктеу мүмкіндігі бар. Дене жаттығуларының негізгі жүйесін өңдеу; дене жаттығуларының педагогикалық жүйесін толығымен пайдалану, дене жаттығуларына кешенді қосымша құралдарды тиімді пайдалану.
Дене жаттығуы ұғымы адамның қимыл-әрекеті және қозғалысымен тікелей байланысты.
Қозғалыс - организмнің моторлы қызметі секілді, денеде және оның бөлігіндегі өзгеріс. Дене тәрбиесі үшін ерікті қозғалыстың маңызы зор.
Әрбір ерікті қозғалыстың үш белгісі бар.
Ол әрқашанда сана - сезім қызметі болып табылады;
Қозғалыс - адам өмірінің ерікті серігі.
Қозғалысты үйрену оқушы еркінің төселу деңгейін жоғарылатады.
Ерікті қимыл сананың әрекеті болып табылады. Жеке қозғалыстар қимылдың элементтері болып табылады. Қозғалыстардың өзара байланыстары арқылы қимыл - әрекет іске асады. Мысалы, аяқтың, қолдың, дененің, бастың белгілі бір қимылын секіру түрінде оқушы еркі атқара алады. Бір ғана қозғалыспен әр түрлі қимыл әрекет жасауға болады, ал керісінше, бір ғана қимыл-әрекетпен әр түрлі қозғалысты іске асыруға болады. Яғни бұл былай түсіндіріледі: бір ғана қимылдан әр түрлі қозғалыс тууы мүмкін және қайталанған қозғалыстар әр түрлі жылдамдықта іске асады.
Дене сөзі істелінген жұмыстың бейнесі, адам денесінің сыртқы бейнесінде және оның бөлігінде көрінеді. Дене жаттығулары, дәлірек айтқанда, ерікті акт, сана қызметі болып табылады.
Ал жаттығу-адамның физикалық және психикалық қасиетін арттыруға бағытталған іс-әрекет. Сонымен, дене жаттығуы, біріншіден, нақты қимыл-әрекет, ал екіншіден, бірнеше рет қайталау процесі. [ 3]
Дене жаттығуларының бейнелі белгілері 3-ке бөлінеді.
1.Дене жаттығуымен педагогикалық мақсат жүзеге асады, еңбек-қимылымен өндірістік мақсат жүзеге асады.
2.Дене жаттығулары дене тәрбие заңдылықтарына сәйкес орындалады. Еңбек қимылы-әрекеті-өндіріс заңдылықтарына сәйкес орындалады. Еңбек қимылы мен дене жаттығуларының сыртқы ұқсастықтарына қарап, бір-бірімен ауыстыруға болмайды.
Барлық қозғалыс, қимыл әрекет дене жаттығуы заңдылықтарына бағынады, сондай-ақ оқушы организміне тиімді әсер етеді, ал екінші жағынан, жоғары көрсеткішке жетуге мүмкіндік береді.
3.Тек дене жаттығу жүйесі ғана адамның барлық органының дамуына мүмкіндік береді.
Еңбек қимылы адамның жан-жақты жетілуіне әсер ету мүмкіндігі жоқ. Сондықтанда мектепте еңбекті үйрену сабағын дене тәрбиесі сабағымен алмастыруға болмайды.
Дене тәрбиесінің нәтижелілігі барлық құрал-жабдықтарды тиімді қолданғанда ғана жеткілікті нәтиже береді, алайда, дене тәрбиесінде артық салмақтан арылу үшін дене жаттығуына кейін тірелеміз. Оның мынандай себептері бар:
1.Барлық педагогикалық мәселелердің ішінде тек дене тәрбиесі ғана қимыл әрекет пәні болып есептеледі.
2. Дене жаттығуы организмнің морфофункциональды жағдайына ғана ықпал жасап қоймайды, жаттығушының жеке басына да ықпалы зор.
Дене жаттығуы - адам ойының және бет әлпетінің қозғалыс жүйесі.
Дене жаттығуы-бұл дене тәрбиесі аясында қоғамдық тарихи тәжирбені, оның ғылым және тәжирбелік жетістіктерге жету тәсілі.
5.Адам қозғалысында табиғи мұқтаждықты қанағаттандыратын да дене жаттығуы.
Қайталанған дене жаттығулары тиімді болуы да мүмкін, ал керісінше, әр түрлі дене жаттығуларынан бірдей нәтиже байланыстылығын шығуы мүмкін. Бұл дене жаттығуларының өзара үздіксіз дәлелі болып табылады.
Демек шарттарды білу дене жаттығуларының тиімділігін анықтау, педагогикалық процестерді, бағыт-бағдарды көтеруге мүмкіндік береді.
Шарттардың көп түрлілігі, классификацияланып мына төмендегіше болуы да мүмкін.
1.Мұғалім оқушының жеке мінез ерекшеліктері аса маңызды. Оқыту процесі екі жақты процес-мұғалім оқытады, оқушы оқиды, сондықтан кімнің қалай оқытанында, дененің дамуы оқыту мен үйренудің сапасына байланысты.
2.Дене тәрбиесі заңдылығына қарай адам санасының шамасы ғылыми шарттармен бейнеленеді. Неғұрлым, дене жаттығуларының педагогикалық, психологиялық, физиологиялық еркшеліктері көбірек анықталса, соғұрлым педагогикалық мәселелерді шешу тиімді болмақ. [ 2]
3.Әдістемелік шарттар дене жаттығуларын орындауда кеңейтілген талаптар тобын біріктіреді.
4.Дене тәрбиесінің жүйесі сауықтыру бағытындағы негізгі принциптері гигиеналық шарттар болып табылады. Олардың мақсаты - адам өміріне керекті дене жаттығулар вариантарын жасау. Ал екінші жағынан сол жаттығулардың тиімділігін, гигиеналық нормаларын қадағалау. Дене тәрбиесінің толық мәнді шешімін табуы үшін гигиеналық нормаларын қадағалау. Дене тәрбиесінің толық мәнді шешімін табуы үшін гигиеналық тәртіпке аса көңіл бөлуі керек.
Гигиеналық шарттар екі салаға бөлінеді: 1)дене тәрбиесі процесінен бөлек адам өміріндегі қоғамдық еңбек гигиенасы, демалу, тамақтану нормалары дене жаттығуларының толық дерлік орындалуын қамтамасыз етеді.
2)Дене тәрбие процесінде гигиеналық нормалардың сақталуы, арнайы тамақтану, ауаның тазалығы, тынығу орындары болуы шарт.
5.Метеорологиялық шарттар-дене жаттығуынан көп әсерлі жетістіктерге жету шарттары, іс-қимыл заңдылықтары тобын құрайды.
Бұның бәрі дене жаттығуы техникасында баяндалады. Дене тәрбие процесінде табиғи күшті пайдалану екі бағытта жүргізіледі.
1)Табиғи күштің дене жаттығуы үшін әрекеті аса пайдалы. Олар адам организміндегі қозғалысқа ықпал жасап тиімділігін арттырады және толықтырады.
2)Табиғи күш күн көзінде, суда сауықтыру, шынықтыру құралы іспеттес. Табиғи күшті пайдаланудың басты талаптарының бірі дене жаттығуымен қабат жүйелі және кешенді түрде қолдану.
6.Ықпал жасау шарттарының бірі-дене жаттығуларының соңғы нәтижесін анықтау. Сондай-ақ дене тәрбиесінің негізгі құралдарын ғана емес, қосымша - гигеналық, метеорологиялық өлшемдерді де қарастырады. Әрбір құралдың өзіндік мүмкіндіктері мен адам организмін шынықтырудағы ролді анықтайды.
7.Материалдық шарт спорттық жетістіктерге жетуде үлкен рөль атқарады. (спорттық іргетас, құрал-сайман, киім және т.б.).
Дене жаттығулар техникасы педагогикалық ұстаныммен қозғалыстың орындалу тәсілдерімен барынша тиімді түсіндіріледі. Дене жаттығулар техникасы қазіргі спортшылардың қимылды орындау тәсілдері іс жүзінде тексеріліп, ғылыми қорытынды жасалынған. Қазіргі техника барлық жаттығушыларға бірдей болғандықтан стандартты техника деп аталады. Қозғалыстың маңыздылығы бірдей емес, сондықтан техника негізін және оның детальдарын бөлу қабылданған. Осы орайда екі жағдай есепке алынады: біріншісіне, әрбір орындалған қозғалыстың сапалылығы, оның орындалуы кіреді. Екіншісі, техника негізі және оның детальдары туралы түсінік. Бірінші жағдай жасалған жаттығуға жүйе құрылымына, қимылды талдау үшін қолданылса, ал екіншісі - оқу процесі үшін, оқушы назарын аудару үшін пайдаланылады. [ 3]
Сапқа және қатарға тұру гимнастиканың алғышарты, бастамасы болып табылады. Дене тәрбиесі сабағында сапқа, лекке (колонна), қатарға (шеренга) тұрудың негізгі жаттығулары мен команда беру және оны орындауды үйрену күрделене отырып жалғасады.
Бұл Президенттік сынаманың талаптарын орындауға мүмкіндік беретін дайындық болып есептеледі.
"Гимнастика" сөзі грек тілінде "жалаңаш жүріп жаттығулар орындау" деген ұғымды білдіретіні белгілі. Ертедегі Грецияда ата-ана өз балалары дене шынықтыру жаттығуларымен шұғылдану үшін, оларды арнаулы гимнастикалық мектептерде оқытқан. Олар дене шынықтырумен шұғылданған кезде жаттығуларды жалаңаш жүріп орындаған. Себебі, киіммен жаттығу орындау адамның күрделі қимыл-қозғалыстар жасауына кедергі келтіретін еді. Қазіргі кезде дене шынықтыру жаттығуларын орындау кезінде киілетін неше түрлі арнаулы киімдер бар. Мысалы, жеңіл атлетикаға табанында шегесі барспорт шәркесі (тапочка) киілсе, гимнастикаға былғарыдан тігілген жұқа шәрке, спорт ойындарына резеңке табанды шәрке киіледі. Батпан көтерушілердің арнаулы өз бәтеңкелері, палуандар мен боксшылардың да арнаулы мәсі тәрізді бәтеңкелері, футболшылардың бутсылары болады.
Гимнастика спорттың бір түрі ретінде спорттық гимнастика мен көркем гимнастиканы, акробатика мен ырғақты (ритмикалық) гимнастиканы және еркін жаттығуларды, сондай-ақ, жалпы дамыту жаттығуларын құрайды. [ 3]
Сапқа және қатарға тұрудың негізгі жаттығулары мыналар: сапқа тұру, қатарға тұру, лекке тұру, түзелу, түзу тұру, еркін тұру, оңға бұрылу, солға бұрылу, артқа бұрылу.
Түзелу
"Сапқа тұрыңдар!" деген команда естілісімен оқушылар бойына қарай саптағы өз орындарына тез барып тұра қалуы керек. Команда беруші бағыттаушы ретінде саптың орнын көрсетеді (суретке қара.)
Команда негізінен екі бөлімнен тұрады: біріншісі-дайындық бөлімі, екіншісі-орыңдау бөлімі. Мысалы, "Оңға бұрыл!", "Солға бұрыл!", "Артқа бұрыл!" деген командалардың "оңға", "солға", "артқа" деген сөздері-дайындық бөлімі де, "бұрыл" сөзі-орындау бөлімі. Команданың дайындық бөлімі созылыңқырап айтылып, орындау бөлімі тез әрі нық айтылады.
"Артқа бұрыл!" деген команда беріліп, "бір" дегенде сол аяқтың өкшесі мен оң аяқтың басын бірден артқа бұрып, "екі" дегенде, оң аяқты сол аяқтың жанына әкеліп қою керек.
"Адымдап жүр!" деген команда берілгенде, жүруді сол аяқтан бастайды. [ 3]
Бір лекті сапта келе жатып, тоқтамастан бірнеше лекті сап түзіп жүріп кете беруге болады. Бір лектен екі, үш, төрт лекті сап түзу былайша орындалады:
бір лекті сапта келе жатып екі лекті сап құру үшін мұғалімнің берген командасынан кейін саптың басындағы бірінші және екінші нөмірлі оқушы бір қадам солға аттап, тоқтамай ілгері жүре береді. Ал олардан кейінгі екі оқушы тоқтамастан сол жаққа шыққан екі оқушымен қатарласады. Саптағы қалған оқушылар осы ретпен екі лекті сап құрады;
үш лекті сап құру үшін, мұғалімнің берген командасынан кейін алдыңғы үш оқушы солға бір қадам аттап шығады. Қалған оқушылар жаттығуды екі лекті сап құрған ретпен орындайды;
төрт лекті сап құру алдыңғы реттермен орындалады.
Саптағы козғалыс тек сол аяқтан басталады. Оқушылар бірнеше лекті сап түзеп тұрғанда соңғы оқушы жалғыз қалса, ол бірінші лектің соңына тұруы керек.
Сапта жүріп орындалатын жаттығулар иық (кеуде), жамбас және аяқ буындарының қимылын дамытады, сонымен бірге тыныс алу мен қан айналуын жақсартады, мүсіннің дұрыс қалыптасуына көмегін тигізеді.
Сапқа тұрғызу тәсілдері сыныптың немесе оқушылар тобының бірлесіп, бәрі бір мезгілде қимылдар орындауын қамтамасыз етеді.
Сапты басқару команда және бұйрық беру арқылы жүзеге асырылады.
Команда деп белгіленген тәртіп бойынша сөз немесе арнаулы белгі арқылы берілген бұйрықты айтады. Белгілі бір команданың сөзін және оның айту ретін бұзуға болмайды.
Бұйрық-еркін айтылған сөз түрінде немесе белгі арқылы берілетін жарлық. Команда да, бұйрықтар да дауыспен, дыбысты белгімен (ысқырық, сирена және басқалар) беріліп, сол арқылы сынып оқушылары дене жаттығуларын бір мезгілде орындауына мүмкіндік береді.
Сапқа тұрғызу тәсілдері екіге бөлінеді: 1)бір орында тұрып орындалатын қимылдарға арналған командалар: Сапқа тұр! (Становись!), Сап түзе! (Равняйсь!), Тік тұр! (Смирно!), Еркін тұр! (Вольно!), Оңға бұрыл!, Солға бұрыл!, Артқа бұрыл! және т.б.; 2)жүру үстінде орындалатын қимылдарға арналған командалар (жүру, жүгіру, жүріп бара жатқанда бұрылу және т.б.).
Сапқа тұру оқушылардың ұйымшыл және тәртіпті болуына, денені дұрыс ұстауына, оларда қарқын мен ырғақ сезімдерінің дамуына, қимыл дағдыларын тәрбиелеуге мүмкіндік береді. Сабақтың кіріспе бөлімінде олар сынып оқушыларының зейіндерін іске жұмылдыруға, оқушылар организмін бір қалыпты қыздыруға, денеде зат алмасуын арттыруға жағдай жасайды.
Сабақтың негізгі бөлімінде сапқа тұрғызу тәсілдері белгілі бір саптық жаттығулардың тәсілдері мен үйлесімділігін меңгеру мақсатымен оқу материалы ретінде де қолданылады. Мысалы, Жат!, Артқа бұрыл!, Тұр! командаларының орындау техникасын үйрену және т. б. Ал сабақтың қорытынды бөлімінде сапқа тұрғызу тәсілдері организмді белгілі бір тыныштанған күйге келтіруге және алдағы оқу жұмысына оқушылар зейінін шоғырландыруға көмектеседі.
Командалар жігерлі дауыспен айқын, түсінікті етіп беріледі.
Саптық жаттығулар топты, сыныпты жаттығулар орындауға белсенді түрде жұмылдыруға мүмкіндік береді. Мына төмендегідей саптық жаттығулар орындалуға тиіс. [ 3]
Алаңның шекараларын (сыртқы жиегін) айналып жүру.
Команда және белгі бойынша бағытты өзгертіп (шеңбер бойымен, қиғаш, ирелеңдеп) жүру:
а)шеңбер жасау үшін Шеңбер бойымен жүр! (По кругу марш!) деген команданы сапты бастаушы алаң ортасына жақындап келгенде береді. Бұдан кейін сапты бастаушы шеңбер бойымен жүреді;
ә)қиғаш жүру бір бұрыштан оған қарама-қарсы қиғаш жатқан бұрышқа қарай жүру арқылы орындалады, мысалы, оң жақтағы бұрыштан сол жақтағы бұрышқа қарай жүру. Қиғаштап жүр! (По диагонали марш!) командасы сапты бастаушы алаңның бұрышының біріне таяп келген кезде беріледі. Сапты бастап жүруші қарама-қарсы бұрышқа жеткен кезде Оң иықты (сол иықты) алға ұстап, залды (алаңды) айнала жүр! командасы беріледі;
б)ирелеңдеп жүру (змейка) сапта ара қашықтықты бір-бірінен бір адым алшақ ұстап, ирелеңдеген бағыт ұстап жүру. Ирелеңдеп жүру үлкен, орта және кіші көлемде қиғаш, кесе-көлденең бағытпен жүріп жасалуы мүмкін. Онда мынадай команда беріледі: Оң иықты алға ұстап, айнала адымдап жүр! Осы команда бойынша сынып алаңның шекарасы бойымен жүреді. Ирелеңдеп жүру басталатын жерге келгенде Солға (оңға), қарсы бағытқа жүр! командасы беріледі де, сапты бастаушы бағытын 180°-қа өзгертіп, алғаш қарсы жүруді бастаған кезде Ирелеңдеп жүр! командасын беру керек.
3.Гимнастикалық алаңның көлденең сызығын бойлай жүріп, бірте-бірте бұрылу арқылы екі және үш қатарлы лекке (колонна) тұрғызу. Сапты өзгертіп тұрғызатын жерде мұғалім Бір орында! (На месте!) деген команда, ал одан кейін Солға! (Налево!) не Оңға! (Направо!), Екіден (үштен) жүр! деген команда береді. Осы командадан кейін алдағы екі бала (үш бала) 90°-қа бұрылады да, жаңа бағытпен жүреді, ал басқалар олардың бұрылған жерлеріне дейін жүріп барады және екінші (не үшінші) Жүр! деген команда бойынша екіден (не үштен) келе жатып бірте-бірте бұрылып, лекке (колоннаға) екі-екіден (не үш-үштен) тұра бастайды. Осындай лектік сапқа тұрғызылғаннан кейін әр түрлі әдістер арқылы қажетті түрде қатардың аралығын жазу жүргізіледі. Бұрынғы сапқа қайта тұрғызу, сапты оң (не сол) жақ қапталға (флангке) қарай бұру арқылы немесе қатарды жазу арқылы, Айналып, бір лекте бір-бірлеп адымдап жүр! командасы бойынша орындалуы мүмкін. Осы команда бойынша барлығы да алдағы шекараға (межеге) дейін жүріп барады, ал ол жерден (бір орында тұрып жүріп) әрбір екіншілер (үшіншілер) оң иықты бұрып айнала жүру арқылы сол (оң) екіншілердің (үшіншілердің) арт жағына барып тұрады. [ 4]
4.Жүріп келе жатқан лектің тоқтамастан екі (үш) қатар болып қайта тұруы үшін, екіншілер (үшіншілер) оңға немесе солға бұрылуы тиіс. Бір қатар лекте екінші (үшінші) болып келе жатқан оқушы аяғын басарда Жүр! деп команда береді. Сол команда бойынша алдыңғы жақта келе жатқандар оң аяғымен қадам жасап, он аяғының басымен солға бұрылады. Бұрылғаннан кейін сол аяқпен жасалатын алғашқы қадам ерекше нық басылуы керек.
Жүруде аяқтың ұшымен, өкшемен, тізені жоғары көтере, алдағы аяққа көбірек салмақ түсіре жүру дейтін жүру түрлері кездеседі.
Жүру табиғи қолданбалы жаттығу. Жүру механизмі қозғалысты тікелей реттеуші тері, бұлшық ет түйсіктеріне белгі беретін тітіркендіргіштер болып табылады. Жүрудің дұрыс дағдысын қалыптастыратын жаттығудың міндеті баланың тұлғасының біркелкі өсуіне, аяғын ілгері қарай икемділікпен басуға, қолдары мен аяқтарын үйлесімді ұстауға тәрбиелеу болып табылады.
Жүру кезінде үлкен бұлшық ет топтары, қызметке түсіп, тыныс алу, қан айналу жүйелерінің қызметін күшейтеді.
Сапта жүру оқушыларды тәртіптілікті ұйымдастыруға көмектеседі.
Мектептің негізгі міндеттерінің бірі оқушыларды дұрыс, көркем, ұқыпты жүруге үйрету. Жүруге үйрету сапқа тұру және қайтадан сапқа тұру кезінде арнайы ұйымдастырылады.
Оқушылар жүруге дұрыс дағдылану үшін, оларды 1-сыныптан бастап, қимылды ырғақ арқылы сол аяқтан бастап жүруге үйретеді. 1-сыныпта оқушылармен еліктеу сипаттағы жаттығулар қолданылады "қаздар қайтіп жүреді", "аюға ұқсап жүріңдер!", т.с.с.
Жүруге үйрету барысында аяқтың ұшымен, еңкейіп, үлкен адыммен, бөксені жоғары көтеріп, тіркеме адымдар, аяқты қайшылап, аяқтың ішкі, сыртқы қырымен жүру ұсынылады. Бұл тапсырмалар әр түрлі екпінде орындалады. Дұрыс жүру: денені еркін ұстау; денені, басты тік ұстау; иық артқа қарай ашылған, қолмен аяқтың қимылдары еркін (егер оң аяқ алда болса, сол қол алда болу керек). [ 4]
Жүруге бірте-бірте үйрету әдісі
Еліктеп жүру әдісі.
Аяқтың ұшымен, еңкейіп, тығылып жүру.
Аяқтың ұшымен аяқты тік ұстап жүру.
Аяқтың сыртқы қырымен жүру.
Қолды әр түрлі қалыпта ұстап жүру (қол белде, иықта, баста, артта, арқада, алда, жоғарыда, жанда).
6.Қо л ды әр түрлі қалыпта ұстап аяқтың ұшымен жүру.
Жай жүрісті аяқтың ұшымен жүруге ауыстырып жүру.
Жай жүрісті аяқтың ұшымен жүруге ауыстырып, қолды әр түрлі қалыпта ұстап жүру.
Кең, еркін адым жасап, тұлғаны дұрыс ұстап жүру.
Мұғалімнің санауы бойынша ырғақпен жүру.
Мұғалімнің санауы бойынша ырғақпен қолды шапалақтап жүру.
Ұжымның санауы бойынша ырғақпен жүру.
Екпінді өзгертіп жүру (санау, шапалақтау).
Ені 20 см белгілі сызық арқылы жүру.
Бөксені көтеріп жүру.
Белгіленген сызықтың ортасымен бөксені көтеріп жүру.
Аяқтың ұшымен бөксені көтеріп жүру.
Аяқтың ұшымен белгіленген сызықтың ортасымен бөксені көтеріп жүру.
Бе лгіленген сызықтың ортасымен екпін ді өзгертіп жүру.
Үлкен адымдар жасап жүру.
Денеге түсетін салмақты қолмен жасалатын қосымша қимылдар, сонымен қатар жүруді, жүгірумен алмастыру, қосымша тапсырмалар арқылы ұлғайтуға болады.
Мұғалім денеге түсетін салмақты әр сыныптың бағдарламасы арқылы ұлғайтуға болады және соған сәйкес қолданады.
1. Қолды қатты сермеп, кең адыммен жүру.
2. Аяқтың ұшымен, өкшемен, табанның сыртқы қырымен және қолды әр түрлі қалыпта сермеп кең адымдап жүру.
3.Қолды әр түрлі қалыпта ұстап, жартылай жүрелеп жүру.
4.Қарқынды кенет өзгертіп жүру (белгі бойынша).
Шеңбер бойымен жарыса жүру (ер балалар 80 м-ге дейін, қыз балалар 60 м-ге дейін). [ 4]
3.2.Сапта тұрып арақашықтықты сақтау арқылы секіру және жүгіру жаттығуларын жасау
Секіру табиғи, қолданбалы маңызы бар қимыл. Секіру жаттығулары құрсақ бөлігі, аяқ, арқы. Қол бұлшық еттерінің қызметін күшейтеді, батылдыққа, сенімділікке тәрбиелейді, жылдамдық, икемділік қасиеттерін дамытады.
Бастауыш сынып бағдарламасында секірудің келесі түрлері қарастырылған: қысқа және ұзын секіртпелермен секіру, бір орында секіру, жүгіріп келіп секіру, жүгіріп келіп биіктікке секіру.
Секіру спорт алаңында, спорт залда өткізіледі.
Секіру жаттығуларын өткізу барысында сақталатын қауіпсіздік ережелері: спорттық аяқ киіммен секіру, секіріп жерге түсу барысында гимнастикалық төсеніштерге, спорт алаңында құм төселген жерге түсу. Ұзындыққа, биіктікке секіру барысында бірінен соң бірі секіру рұқсат етілмейді.
Секіру жаттығулары техникасын меңгеру үшін алдынала дайындық жаттығулары қолданылады: бір орында секіру, бөренеге немесе гимнастикалық қабырғаға тіреліп секіру, аяқты жартылай бүгіп жеңіл секіру, отырып секіру, бір-біріне қарсы тұрып секіру, қолдарын ұстап секіру. [ 4]
1. Бір орында тұрып және жүгіріп келіп ұзындыққа секіру.
2.Ер балалар үшін 110 см-ге дейінгі және қыз балалар үшін 105 см-ге дейінгі биіктіктен секіріп түсу.
Кіші ағаш аттың үстінде бір қолын және екі қолын тіреп отыру қалпынан алға, бір жақ жанға, артқа қарай бұрылмай және бұрылып секіріп түсу.
Бұл да сондай, бірақ нақты көрсетілген жерге секіріп түседі, мысалы, сызылып қойылған шеңберге, төртбұрышқа секіреді.
Спорт жабдығының үстінде тұрып, одан 30-35 см биікке керілген жіптен аса бұрылмай және бұрылып секіріп түсу.
Бір орында тұрып, ер балалар 60 см-ге дейінгі, қыз балалар 50 см-ге дейінгі биік кедергіден екі аяқпен бірдей серпіле секіру; секіру кезінде (ұшу сәтінде) қолды санға шапалақтау және тізені қаусыра ұстау.
Жіптен секіріп өткен бетте қарсы лақтырылған допты қағып алу.
8. Терезеден немесе диаметрі 75-80 см үлкен құрсаудан секіру.
9.Ер балалар үшін биіктігі 75 см, қыз балалар үшін 60 см-ге дейінгі қатты кедергілерден жүгіріп келіп секіру.
Аяқты бүгіп немесе аяқты алшақ ұстап, белгіленген сызықтың (көпірдің) арғы жағына сызып қойылған шеңберге (немесе төртбұрышқа) секіріп түсу.
Бұл да сондай, бірақ көпірді кейін қарай жылжытып қояды және ұшып бара жатқанда алақанын шапалақтау керек.
12.Спорт жабдығынан бұрылмай және бұрылу арқылы бір жақ жанымен секіріп түсу.
Бұл да сондай, бірақ жабдықтың үстіне іші нығыздап толтырылған допты қойып және соны қолмен басып тұрып, бір жанымен секіріп түсу.
Қиғаш жүгіріп келіп аттап өту әдісімен бұрыштап секіру.
Биіктігі 110-120 см кіші аттан секіру үшін 6-8 қадамнан екпіндей жүгіріп келіп, секірткішті басқаннан кейін, аяқпен серпіле кіші ағаш аттың үстіне шығып отырады. Қолды алға әрі жоғары сілтеумен бір мезетте тіктеліп барып шалқайындырап, алға қарай секіріп түседі. Жерге түскенде аяқты шамалы бүгіп, қолды алға әрі жанға қарай жаю қажет.
1. Б.қ. -- еденде етпеттеп жатып: аяқты жерге тірей серпіліп отыру қалпына келу.
2.Б.қ.-қолды еденге тіреп отырып: бойды тіктеп, қолды алға әрі жоғары қарай сілтей шалқайып алға қарай секіруді орындау. Тоқтаған сәтте қол алға әрі жанға созылған, алақан төмен қарап жазылған, аяқ шамалы бүгілген қалыпта болады.
3.Бұл да сондай, бірақ 40-60 см биіктіктен секіріп түсіледі. Кіші аттан (биіктігі 100-115 см) аяқты жазып, қолды тіреп секіру үшін екпін алу, көпіршеге секіріп түсу, аяқпен серпілу, жерге түсу қозғалыстарының реті дұрыс сақталуы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz