Заем шартының ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 53 бет
Таңдаулыға:

ДИПЛОМ ЖҰМЫСы

Тақырыбы: «Қазақстан Республикасында заем шарты»

Мазмұны

Кіріспе 4

Заем шарты дамуының тарихы 7Рим жеке құқығындағы заем шарты 7Төңкеріске дейінгі Қазақстандағы және Кеңес Үкіметіндегі заем шарты 9
Қазіргі азаматтық заңнамадағы заем шартының біліктілігі және құқықтық табиғаты23Заем шартының өзекті түсінігі мен түрлері 23Заем шартының мазмұны мен нысаны. Заем шартын жасасу тәртібі 28Заем шартының ерекшеліктері 34

ҚР заем шартының орындалуының өзекті мәселелері39Заем шарты орындалуының ерекшеліктері 39Заем шартын жарамсыз деп тану негізі 46

Қорытынды 51

Пайдаланылған әдебиет тізімі 52

Кіріспе

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Заем шарты құрылуының тарихы Рим заңымен тығыз байланысты және бұл Азаматтық заң институты азаматтық құқық доктринасында ең көне болып саналады. 1999 жылдан бастап несие қатынастары Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің нормаларына сәйкес реттеледі. Сол уақыттан бастап заем азаматтық айналымда екінші рет туылған деп айтуға болады. Заемдар мен олардың түрлері заманауи Қазақстан экономикасының ажырамас бөлігі болып табылады. Осы кезеңде жинақталған құқық қолдану тәжірибесі сын ұстанымдардан қазіргі несие нормаларын қарастыру мүмкіндігін береді. Мұндай көзқарас Қазақстанда заем институтын құқықтық реттеудегі бірқатар проблемаларды айқындайды, бұл өз кезегінде азаматтық айналымға негізсіз қиындықтар туғызады және заң шығарушы мен сот органдарының назарын талап етеді.

Заем шартын азаматтық заң институты ретінде қарастыру кезінде несие туралы шартты және несиелік құқықтық қарым-қатынастарды несиелеу туралы Азаматтық кодекстің ережелерін іске асыруда қолданыстағы заңнамалық актілерден туындайтын, қолданыстағы заңнаманы жетілдіру бойынша ұсыныстар жасау, құқық қолдану практикасындағы қайшылықтарды шешу әдістеріне ерекше назар аудару керек.

Барлық дамыған елдерде экономиканың жеке секторын дамыту және мемлекеттік және муниципалды экономиканың елеулі үлесі заем капиталының негізінде жүзеге асырылады. Біртіндеп бұл үрдіс Қазақстанда да байқалады, оған байланысты несиелік келісімдерді құқықтық реттеу нарықтың қажеттіліктеріне сәйкес жақсартуды талап етеді.

Қазіргі уақытта заем шартының теориялық мәселелері мен тәжірибелік мәселелері де, тараптардың несиелік шарттарын жасасу мен орындау кезінде туындайтын, соның ішінде Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің валюталық несиелер мен валюталық несиелер бойынша ақшалай міндеттемелер бойынша дискологиялық ережелерін қолдану мәселелері, Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің нормаларын несие бойынша да, сондай-ақ қарыз алушының жауапкершілігінің тәртібі бойынша есептелген пайыздарды қолдану проблемалары заем шартының талаптарын орындамағаны үшін қолданылады.

Осы және басқа да бірқатар мәселелер әлі күнге дейін құқықтық әдебиетте аз зерттелген, бірақ құқық қорғау тәжірибесі дерлік барлық жерде оларды шешудегі проблемалармен бетпе-бет келеді, бұл да осы дипломдық жұмыстың зерттеу тақырыбының өзектілігін анықтайды.

Зерттеуің объектісі болып, азаматтық айналымға қатысушылар арасында қарыз алу тәртібінде жалпы сипаттамалармен анықталған ақша немесе заттармен қамтамасыз ету туралы азаматтық-құқықтық қатынастар.

Зерттеудің заты болып, несие-құқықтық қатынастарды құқықтық реттеу туралы азаматтық құқық нормалары, сондай-ақ осы мәселе бойынша азаматтық тұлғалардың жұмысы.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттері. Дипломдық жұмыстың мақсаты азаматтық құқықтық институтты несиелік келісімшартты анықтауға, осы институттың қоғамдық айналымда қолданылуының практикалық мәселелерінің теориялық және құқықтық негіздерін айқындауға және олардың жойылуына қатысты ұсыныстар жасауға бағытталған.

Осы мақсаттарға жету үшін келесі тапсырмалар айқындалған:

Рим жеке меншік құқығы және отандық азаматтық құқық туралы несиелік келісім институтын қалыптастыру мен дамыту тарихын зерттеу;
Қазақстан азаматтық заңнамасының теориясы, қолданыстағы азаматтық құқық нормалары және Азаматтық кодекстің несие келісімі туралы ережелерін қолдану кезінде қиындық тудыратын қақтығыстар мен қарама-қайшылықтарды айқындау үшін ҚР соттарының кредиттік міндеттемелері бойынша дауларды шешу практикасын жан-жақты зерттеу;
Заем шарты туралы позитивтік норманың салыстырмалы талдамасын азаматтық айналымда жүзеге асыру тәжірибесімен, несие беру туралы келісімді реттейтін нормативтік-құқықтық базаны жетілдіруде құқық қорғау қажеттілігін анықтау;
Заем міндеттеменің орындалуы туралы заңнаманы және оны бұзғаны үшін жауапкершілікті, аталған мәселе бойынша теория мен практиканың қатынасы тұрғысынан талдау жасау;
Заем шартын реттеу туралы нормативтік материалды сапалы талдау.

Зерттеудің теориялық негізі. Заманауи азаматтық-құқықтық әдебиетте осы дипломдық жұмыстың тақырыбын дамытудың жетіспеушілігі оны зерттеудің қажеттілігі мен өзектілігін алдын-ала анықтайды. Заем шартын құқықтық реттеу проблемаларына әсер ететін құқықтық әдебиет кітапханасы өте аз және осы азаматтық-құқықтық институтты жан-жақты зерделеуге арналған монографиялар арасында М. К. Абдуллаев, Т. К. Барсегян, М. И. Брагинский, Е. А. Боннер, В. В. Витрянский, Д. В. Добрачев, В. С. Евтеев, Л. А. Новоселова және т. б. авторладың еңбектері бар. Кредиттік келісімнің мəселелері негізінен мақалаларда, жекелеген тарауларда жəне заңдық басылымдарда қарастырылады.

Зерттеу тақырыбының методологиялық негізі. Зерттелген құбылыстарды жүйелі және кешенді талдау, нормативтік - құқықтық базаны талдау және жинақтау әдісімен үйлесімде тарихи - құқықтық, салыстырмалы - құқықтық, құқықтық - догматикалық, логикалық әдістердің жалпы ғылыми диалектикалық әдісі және жеке ғылыми - зерттеу әдісі, оны қолдану тәжірибесі және басқалар.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Дипломдық зерттеу барысында Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде белгіленген кредиттік келісімнің негізгі ережелерін түсінуге қатысты жаңа теориялық ұстанымдарды әзірлеуге баса назар аударылды; азаматтық айналым мен құқық қолдану практикасында қалыптасқан және заңды ғалымдар тарапынан елеусіз құқықтық практиканы нақты тұжырымдар қолданылды.

Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы. Зерттеу барысында зерттеу тақырыбы бойынша доктриналық көзқарастар мен осы тақырып бойынша сот практикасын ескере отырып, Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің несие келісіміне қатысты нормаларын түсінуге және қолдануға жаңа тәсілдер анықталды.

Осы зерттеуді жүргізу барысында Қазақстан Республикасының жалпы юрисдикция соттары мен Қазақстан Республикасының аралық сотының қарыз және кредиттік келісімдерден туындайтын даулардан туындайтын істерді қарастыру тәжірибесі кеңінен қолданылды.

Дипломдық жұмыстағы тұжырымдар мен ұсыныстар, менің ойымша, заем шарты туралы заңнаманы, сондай-ақ құқық қолдану практикасын жақсарту үшін ескерілуі мүмкін. Дипломдық жұмыстың материалдарын азаматтық құқық саласында одан әрі зерттеу барысында пайдалануға болады, оның бағыттары заем және кредиттік қатынастардың проблемалары болады.

Дипломдық жұмыстың құрылымы. Жұмыс кіріспеден, параграфтарға бөлінген үш бөлімнен, қорытынды және әдебиеттер тізімінен тұрады.

Заем шарты дамуының тарихы

1. 1 Рим жеке құқығындағы заем шарты

Заем шарты ең бірінші Рим заңында құқық институты ретінде құрылған. Латын тілінен Mutuum - қарыз беруші, қарыз алушыға ақша сомасын немесе мүліктің басқа ауыстырылатын заттарының белгілі бір бөлігін береді, ал қарыз алушы келісімшарт бойынша, жарамдылық мерзімінің аяқталуы немесе талап етуі бойынша сол соманы немесе заттарды қайтаруы қажет.

Mutuum және commodatum реалды келісімшарт болып табылады, олар бойынша міндеттемелер қарапайым келісіммен (консенсуспен) белгілейді, бірақ мұндай келісімнен объектіні беру арқылы және аударым орындалғанға дейін міндеттеме туындамайды. Алайда, жоғарыда аталған міндеттемелердің пайда болуы тараптардың келісімін талап етпейді, керісінше, ол алғышарт. Мәселен, кейбір жағдайларда заттардың аударылуына қарамастан міндеттеме пайда болмайды, өйткені тараптар арасында келісім болған жоқ, бірақ келіспеушіліктер болғандықтан, заем беруші оны несиелендіру ниетімен жасады, ал заем алушы оған сыйлық немесе сақтау үшін берілді деп ойлайды.

Заем мен қарыз арасындағы негізгі айырмашылық заем, бір нәрсені қайтарумен бірге жеке анықталған нәрсені беруді көздейді және заем ең алдымен шара, сан, салмақпен анықталған заттарға қолданылады. «Жақын мағынадағы қарыз ақша, шарап, май, астық, мыс, күміс, алтын сияқты массасы, санағы және өлшемімен анықталады, біз оларды санау, өлшеу арқылы береміз, сол себепті олар оны алушыларға тиесілі болады және уақыт өте келе, сол нәрсе бізге қайтарылады. » [10, б. 90]

Mutuum-заем шартының кеш түрі. Ежелгі Рим заңында осы мақсаттарда олар алдымен мәміле ретінде nexum-ды пайдаланды, содан кейін mutuum қолданысқа еңгізілді.

И. Б. Новицкий атап өткендей, nexum мәмілесі римдік өмірдің ең көне дәуірінде, тіпті XII кестенің заңдарынан бұрын, шарттың осы түрі «мыс пен таразы» арқылы жасалатын болған. Ежелде, монеталар болмаған кезде, мыс пен салмақ салты, тікелей мағына алған, бес куәгердің қатысуымен libripens(таразы ұстаушы) мысты өлшеп, заем беруші, заем алушыға қандай құндылықтағы нәрсені бергендігін анықтаған, ал заем беруші заем алушыны төлемге міндеттеді. Кейінірек, монета қолданылған кезде, нексум мәмілесі белгілі бір ақша сомасын төлеуге міндеттеме алған салтанатты формулада аяқталған болды. Бұл формула, борышкер қайтаруға міндетті болатын соманы және кез-келген тараптар өздерінің келісімшартына қосылуға тілек білдірген кез-келген қосымша ескертулерді көрсетті. [11, б. 25-30]

Заем, берешегінің несие сомасын өтеу туралы міндеттемесін орындамаған борышкерге қатысты несие бойынша формальды nexum мәмілесімен реттелетін болды. Егер борышкер кредиторларға төлемақыны төлей алмаса және ешкім оған кепілдік бермесе, кредитор осындай қарызгерлерді тізбектерде 60 күн ішінде ұстап, сол уақыт ішінде оны нарыққа үш рет апаруға құқылы болды. Егер борышқорды ешкім сатып алмаса, онда кредитор оны құлдыққа сатуға немесе оны өлтіруге құқылы болған. Бұл қатаң шаралар Рим заңында, nexum шартының орындалмауы салдарынан қолданды, содан кейін б. з. д. IV-ші ғасырда Петелия заңы қолданысқа еңгізіліп, борышкерді құлдыққа салуға немесе өлтіруге рұқсат беретін заңның күші жойылды. [12, б. 15]

Петелия заңынан кейін, несие берушілерге міндеттеме бұзған борышкерге қатысты қатаң шаралардан тұратын шарт, құндылығын жоғалтып, пайдаланудан алынды. Жиірек, заем стипуляция нысанына - ауызша (вербалды) шарт түріне өзгере бастады. Кредитордың тиісті сұрағын, борышкердің мезгіл-мезгіл жауап беруін, контрагенттердің бір-бірін тікелей қабылдауға қабілеттілігін қамтитын мәмілені жасау рәсімін сақтай отырып, міндеттеменің дерексіз сипаты осы міндеттемені кез-келген түрде, соның ішінде қарыз беру міндеттемесін киюге мүмкіндік берді. Қорыта келгенде, заем қарым-қатынастарын ресiмдеу үшiн римдiк құқық ең ежелгi даму кезеңге мұндай nexum және stipulatio формалды мәмiлелердi пайдаланды.

Нәтижесінде несиелік келісімге келесі ерекшеліктер тәнболды :

- mutuum - несие валютасы келісім негізінде берілген сәттен бастап заңды күшке ие болатын нақты шарт.

- шарт кредитордың ақшаны немесе борышкердің меншігіндегі заттарды аударудан тұрады.

- белгілі бір ақшалай қаражат немесе басқа да ауыстырылатын заттар аударылады.

- борышкер сол соманы немесе алынған заттарды қайтаруға міндеттенеді.

Бірінші ерекшелігі заем шарты несие немесе қамқорлық туралы келісімдерден ажыратады, оған сәйкес берілетін нәрсе міндетті түрде қайтарылуға тиіс. Екінші белгіге сәйкес, заттар оларды алушының меншiгi болып саналады. Осы сәттен бастап, қарыз алушыда толық жауапкершілік пайда болады. Мүліктегі заттарды беру туралы ұстанымда, тек меншік иесі қарыз алушы бола алады деген тұжырым бар. Жалға берушінің келісімі болмаса, балаға немесе басқа да адамдарға қарыз беруге тыйым салынған. Алайда, осы ережеден бастап біртіндеп қаражат алу басталды. Өйткені бай римдіктер әдетте өз істерін банкирлер арқылы жүргізсе, заем бойынша өкілдікке жол берілді. Басқа да индульгенттерге де рұқсат етілді, бұл ауысатын заттардың меншікке тікелей берілуінен басқа несие бірдей нәтижеге әкелетін болса, басқа жолмен орнатылуы мүмкін болған жағдайда жалпылануға болады.

Mutuum міндеттемесі қатаң бір жақты. Заем алушыдан белгілі бір шарт сомасын қайтаруды талап етуге құқылы, қарыз алушының тиісті міндеттемесі бар. Кредитор, келісімшарт жасасқан сәтте, қарызды борышкерге аударып, барлық қажетті шараларды орындады, содан кейін ол ешқандай міндеттерін атқармайды, бірақ ол тек қана қатаң талап арызы бар талаптардың құқықтарына ие (әрекетсіздік әрекеттері) - condictio certi, condictia triticaria. Заемшы мәміле жасасқан сәттен бастап өз құқықтарын пайдаланып, соманы алып, содан кейін ғана міндеттемелерін орындайды.

Соманы қайтарудан басқа, қарыз алушы жиі пайызарды төлеуге мәжбүр болды. Бірақ бұл несиенің міндетті белгісі емес еді, ол пайызсыз және алдымен фенус түрінде, содан кейін шартты түрде, mutuum-ге қосымша ретінде пайыздық келісім болуы мүмкін.

Әр түрлі кезеңдердегі ең көп пайыздық көрсеткіш осндай түрде анықталды: классикалық заң бойынша айына 1%, Джастиниан заңында - жылына 6% (саудагерлерге жылына 8%) . Пайызға қосымша пайыз қосуға тыйым салынды. Несие бойынша төлем мерзімі туралы шартта міндетті түрде белгіленбеген, шартты белгілі бір мерзімге немесе нақты мерзімсіз жасасуға жол берілді, соңғы жағдайда кредитор кез-келген уақытта қарызды қайтаруға талап ете алды. [13, б. 400]

Грек заңының әсерінен Рим құқығының практикасына арнайы құжаттар - хирографтар (қолхаттар) енгізілді. Қолхаты жасасу кредиторлрға берген заемның шынайы түрде болғаның дәлелдеуге, сонымен қатар борышкерден қарызды талап етуге мүмкіндік берді. Қолхаттың қауіпсіздік сипаты осы құжаттың басқа атын түсіндіреді: cautio creditae pecuniae, бұл заемның валютасының берілгенін растайды. [14, б. 25-27]

Борышкерлер үшін мынадай құжаттың пайда болуы, кредиторардың негізсіз ақша соммаларын талап етуін туғызды. Заем туралы келісімнің мәні бойынша, несие беруші әлеуметтік-экономикалық тұрғыдан күшті. Ақша несие берушіге берілмегеніне қарамастан, төлемсіз несие берушілер сотқа жүгіне алады. Осыған байланысты күрделі және қарама-қайшылықты мекеме пайда болды, яғни ол қолхат берген тұлғаның валютаның жоқтығы туралы мәлімдеме жасалды. Бұл мекеме дереу пайда болмады, бірақ кейінірек империялық кезеңге жатады. Оның пайда болуы алдында, борышкерге валютаның түспеуін дәлелдеу ауыртпалығы болғанымен, бірақ борышкерді қорғау жөніндегі қолда бар шараларға қарамастан, бұл өте қиын мәселе еді. Дегенмен, осындай абсурдты және әділетсіз жағайдың пайда болу себептері ретінде, борышкерді қарызды қайтармауға мүмкіндік беретін несие емес несерата печенийі әлі күнге дейін анық емес. Дегенмен, бұл мекеме мерзімімен (бірінші - бір жылдан кейін, содан кейін бес жыл және Джастинианның қарамағында екі жыл) шектелді, сол кезде борышкер қолхат шығаруға қарсы тұра алады. Мағынасы, Римде алдымен борыш туралы қлхатты шығару әдеттегідей болды, содан кейін несие берушінің өкілінен валютаны алып, валюта аудару фактісі осы өкілдердің кітаптарымен немесе олардың куәліктерімен расталуы мүмкін еді.

Төңкеріске дейінгі Қазақстандағы және Кеңес Үкіметіндегі заем шарты

Қaзaқстaн экoнoмикaсы көнe зaмaннaн бacтaп Қaзaн төңкeрiciнe дeйiнгi кeзeңдe көшпeлi мaл шaрyaшылығынa нeгiздeлдi. Мaл жыл бoйы өрiстe бaғылaды. Жeр көшпeлi қayымның oртaқ мeншiгi бoлып сaнaлып, қазaқ шaруaлары oны қaуымдасып пaйдаланды. Мaл жeкe мeншiкте бoлды. Шын мәнiнде мaлдың иeсi жaйылымға дa иелiк eттi. Қaзaқстан Рeсeйге қосылған, oдан мeмлекеттiлiгi жoйылғaн кезеңнен бaстап, әсiрeсе, 1891 жылы Дала ережесi өмiрге енгiзiлгеннен кейiн, көшпелi шаруашылықтың сипаты өзгердi. Тауaр-aқша қатынастарының дамyы көшпeлiлердiң eдәуiр бөлiгiн жерсiз қaлдырды, ал шұрaйлы жaйылымдық алқaптар ауқaттылардың қoлына шоғырланды. Көшy ұзақтығы eдәуiр қысқaрып, тaбынның құрылымы жәнe мaлды бaғып-күтy жaғдайлары өзгердi. Тұpaқты тұpғын үйлep мeн мaл қopалары пaйда бoлды. Бoлыстаp мeн ауылдapға бөлiнгeн жepлердiң шекаpаcы айқындaлa бacтады.

9 ғacыpдың aяғы мeн 20 ғaсыpдың бaсындa көшпeлi шapyaшылықты дaғдаpыc шapпыды. Бұқaрaның кeдeй тoптаpы қaйыpшылыққa ұшыpaп, мaл бacы кeмiп кeттi. Көшпeлiлердiң кeдeйленгeн бөлiгi oтыpықшығa айнaлды. Дaғдаpыстың тepеңдей түcyiне пaтшa өкiмeтiнiң eң шұpaйлы жepлердi тapтып aлып, қoныc ayдарушыларға бepген отapшылдық саясаты қатты әсерiн тигiздi. Шын мәнiндe бұл бaйыpғы xaлықты aтa-мeкeндеpiнен күшпeн ығыcтыpып, құнаpcыз жepлеpге қyу болды. 1917 жылғa дейiн патшa үкiметi қазaқтаpдан 45 млн. гектapдан астам жеpдi тapтып алып, iшкi Pecейден келген жаңа қоныс тeбyшiлерге aлып бepдi. Пaтша үкiмeтiнiң қоныc аударy caясаты жepгiлiктi xaлықтың экoнoмикaлық мүддeлеpiне нұқcан келтiрдi. Oл қaзақтаpдың ата-бабаларының құнарлы қоныстаpын қоныс аудару қорpына күшпн алып қосу арқылы жартылай отыpықшы мал шаpyашылығына жәнe егiншiлiкке бейiмделмeген қазaқ көшпелiлерiнiң табиғи дамуын тежедi. Көшпелi шаруашылық дағдарысы құнары, аз аймақтарға ығысқан жұрттан мал шаруашылығын aнaғұрлым тиiмдi жүргiзудi, сондай-ақ, егiншiлiк пен отырықшылыққа көшy мәселесiн, шұғыл күн тәртiбiне шығарды. Қазақ халқының, жeргe қоныстану, оны пайдалану жолындағы күресi, атап айтқанда, жердi әдiл бөлу, орталықтан көшiрiп келген шаруаларға кепiлдi жep телiмдерiн қазақтардан тартып алып берудi доғартуға ұмтылу аса маңызды мәселелердiң бiрiне айналды. Қазақтардың Мемлекеттік Дyмаға, басқа да мекемелерге жазған көптеген арыздарында жер иелену құқықтарының нақты еместiгi салдарынан көшпелi шаруашылықтар жaғдaйының тиянақcыз бoлып отырғандығы атап көрсетiлдi. Мұның өзi, олардың еңсесiн түсiрдi, ертеден орныққан үй-жай, қора-қопсыларынан айрылып, шөл және шөлейт, бacқа да қолайсыз аймаққа қайта орнығуға, шаруашылықты жетiлдiруге деген ықыласын кемiттi.

Отырықшылыққa көшy қазақ шаpуалаpы үшiн қиын үдерiс болды. Жер иелену құқығымен қоса бұған белгiлi бiр мөлшepде қаржы-қаражат та қажет едi. Ал, патша үкiметi, қандай да бiр көмек көрсетуден бас тартты. Осындай себептерге байланысты, қазақ жерiнде отырықшылыққа көшу кең таралмады. Бұл үдерiс eгiншiлiктi дамытуға анағұрлым қолайлы жағдайлары бар солтүстік-шығыс облыстарда, қоныс aударған opыс шаруаларымен тығыз араласқан жерлерде өрiс алды. Сөйтiп, Қазақстандa, әрқилы табиғи-географиялық және тарихи жағдайларға байланысты шаруашылықтың көшпелi, жартылай көшпелi және отырықшы сияқты үш түрi қалыптаcты. Соңғы екеyiнде шөп шабу мен егiншiлiктi дамыту нәтижесiнде ауыл шаруашылығы машиналары пайдаланыла бастады. Қазақ ауылдарында бұл машиналарды, алдымен бiрлесiп, кейiнiрек жекелеген адамдар заемге сатып алды. 1908 жылы тек Ақмола облысының қазақтарында 6160 шөп шабатын машина болды.

ХҮІ-ХҮІІ ғасырларда Қазақ Ордасы, нығая түсті, оның шекарасы қазақтардың этностық аймағының негізгі бөлігін қамтыды. Күмән келтірмейтін деректерге қарағанда 1695 жылы Қазақ Ордасына 32 қала кірген. Сол тұстағы тарихшы Нұр-Мүхаммед, былай деп жазған: "Қазақ хандарының ерекше мекендері бар. Үлкен Орданың сарайы - Тәшкентте, Орта Орданікі Түркістанға орналасқан. Қалада көңілі соққанда ғана тіршілік етеді, көбіне ордаларымен далада көшіп жүреді. Шаруаларына, қалдырып кеткен арнайы адамдары иелік жасайды". Қазақ жерінде мемлекет қалыптастырудың бай тәжірибесі бар. Мұнда әуелде басқарушы бекзаттардың дәстүрлері, әдет-ғұрыптары, беделіне негізделген билік үстемдік жүргізді.

Түркі қағанаты кезеңінен бері қарай өктем билікке ауысу басталды. Жоңғар шапқыншылығы кезінде биліктің, екі түрінің бірігуі орын алды. Өзіндік далалық демократия орнықты, онда хандардың (Шыңғыс әулетінің) мықты билігімен қатар халықтан шыққан билер, мен батырлардың ықпалы күшейді. Осы мемлекеттердің барлығында да жауынгерлер жинақтаудың жүйесі, билік ету мен бағынудың қарым-қатынастарын, реттейтін қүқықтық тәртіп орнады. Тәуелсіз Қазақстанның қазіргі қалыптасуы - уақыт жүйесіндегі тынымсыз ғамалия - этнополитогенездің оның мемлекеттігінің өткені, бүгінгісі мен болашағына қатынасы. Бірақ бұл үздіксіз процесс тарих мезгілінің әрқилы сатыларында оның сандық және сапалық тұрақтылығын бейнелемейді. Сондықтан сандық және сапалық өзгерістердің ара қатысына, егемендік нышандарының пісіп жетілуіне қарай көшпенді тайпалар этнополитогенезінің даму уақытын дәуірлер мен кезеңдерге саралап жіктеуге болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.