Қызанақтың микрорганизмдік аурулары

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Жұмыстың өзектілігі

Қызанақ-біздің елімізде ғана емес, бүкіл әлемде де негізгі көкөніс дақылдарының бірі. Оны Африка мен Америкада, Канада мен Жапонияда, Орта Азия мен Еуропаның солтүстігінде табысты өсіреді. Бұл дақылдың жоғары экологиялық тиімділігі мен өнімділігімен, жемістерінің жақсы дәмдік қасиеттерімен түсіндіріледі. Қызанақ - еліміздің сүрлеу өнеркәсібі үшін де негізгі шикізат көзінің бірі. Қазіргі заманғы өңдеу технологиясы қызанақ өнімдерінде биологиялық құнды заттардың 80% - дан астамын сақтауға мүмкіндік береді. 1 кг жаңа піскен қызанақ жемістерінің құрамында (мг) : 250-300 - С витамині (аскорбин қышқылы), 15-17 - А провитамині (β-каротин), 1-1, 2 - В1 витамині (тиамин), 0, 5-0, 6 - В2 витамині (рибофлавин), 4, 1-4, 5 - РР витамині (никотин қышқылы), 0, 75 - В9 витамині (фолий қышқылы) және 0, 04 - N (биотин) болады.

Қызанақ және басқа да пайдалы заттарға бай. Жемістерде көп мөлшерде қант (2, 5-3, 5%), органикалық қышқылдар (0, 4-0, 6%), майлар мен эфир майлары (0, 2%), әртүрлі минералды тұздар бар. Қызанақ жемістері фитонцидтік қасиеттерге ие - оларда 3-5 мг% томатин бар. Жаңа піскен жемістерге, ал консерві өнеркәсібіне қажеттілікті қанағаттандыру үшін шикізатта қызанақ өндірісінің көлемін таяудағы жылдары 8, 5-9 млн. тоннаға дейін жеткізу қажет, оған тек қана қызанақ өсірудің қарқынды технологиясын енгізу негізінде өнімнің өзіндік құнын бір мезгілде төмендете отырып, дақылдың шығымдылығын өсіру есебінен ғана қол жеткізуге болады.

Бақша өсімдіктері, яғни көкөніс шаруашылығы ауыл шаруашылығының саласы ретінде өзіндік ерекшеліктерге ие; солардың ең бастылары:

- Көкөністерді егістік жағдайында өсіру (ашық топырақтағы көкөніс шаруашылығы) және жасанды микроклимат жағдайында өсіру (қорғалған топырақтағы көкөніс шаруашылығы) ;

- Көшетпен өсіру әдісі кеңінен қолданылады, өсімдіктер алдын ала оңтайлы қоректік алаңда (аз көлемдегі) өсіріліп, кейіннен көшеттеліп отырғызылады, сондай-ақ көктету, тежеу, өсіру және дозалау жұмыстары жүргізіледі;

- Көкөністерді егу қалалар мен өндірістік орталықтар маңайындағы онша үлкен емес жерлерде шоғырландырылады, сонымен қатар жерді тиімді пайдаланумен қатар, арасында қайталап және тығыздап егу жөнінен өндіріс егістік жұмыстарына қарағанда жоғары өнімді болып келеді.

Адамзаттың тағамына пайдалану үшін өсірілетін екпе өсімдіктердің жалпы түрлері 200-дің шамасында. Осының ішінде 100 ден астамы көкөніс дақылдары. ТМД елдерінде көкөніс дакылдарының 70-тен астамы, ал Қазақстанда 50-ге жуығы өсіріледі. ҚР Тағамтану Академиясының мәліметтеріне сай, әр адам жылына орта есеппен 126 кг түрлі көкөніс дақылдарын пайдалану қажет екен. Қазақстандағы көкөніс дақылдарының жыл сайынғы егістік көлемі 110-115 мың га шамасында, оның - 20-22 мың га оңтүстік облыстардың еншісінде. Көкөністердің барлық түрлерінен алынатын жалпы түсім 2, 2-2, 5 млн. тоннаға дейін. Көкөніс дақылдарының орташа өнімділігі - 17-20 т/га аралығында, бұл көрсеткіш олардың өсіру аймақтарына, түріне, сорттық ерекшеліктері мен агротехнологиясына байланысты 10-12-ден 30-35 т/га дейінгі аралықта ауытқиды [1] .

Аурулар мен зиянкестер көкөністерге үлкен зиян келтіруі мүмкін, сондықтан бақшада түрлі санитарлық алдын алу шараларын: арамшөптерді дер кезінде алып тастау, ауру көкөністерді құрту және учаскеде тазалықты сақтау жұмыстарын іске асыру қажет. Сабан, түрлі жәшіктер және қаптар секілді заттарды қалдырмау керек, олар кемірушілердің тіршілік ортасы болуы мүмкін. Қыста қоректендіре, көктемде жайлы ұя жасай отырып, учаскеге құстарды үйір ету қажет. Қияр және қызанақ көшеттерін өсіретін жерге гүлді өсімдіктерді өсірмеу керек, себебі олар зиянкестер мен аурулардың таралу көздері болуы мүмкін. Көшетті отырғызар кезде мұқият қарап, қандай да бір аурудың белгілері байқалса, ондай көшеттерді іріктеп алып, бірден жою керек.

Бақша өсімдіктерінің зиянкестері және олармен күрес шаралары жайлы мәселелер аз зерттелген. Сондықтан да біздің зерттеу жұмысымыз маңызды көкөніс дақылдарының бірі - қызанақтың ауру қоздырушыларына талдау, күресу шараларын жасау. Сонымен қатар қызанақ зиянкестерінің түрлерін анықтау және олармен күресу шараларының тиімділерін зерттеуге арналған.

Жұмыстың мақсаты мен міндеттері

Түркістан облысы Түркістан ауданына қарасты шаруа қожалық егістік алқабы мен жылыжайда өсірілген қызанақ дақылының ауру қоздырғыштары мен олардың зиянкестерін зерттеу жұмысымыздың мақсаты болып табылады.

Жоғарыда айтылған мақсатқа байланысты бұл жұмыста алдымызда мынадай нақты зерттеу міндеттері тұрды:

1. қызанақ дақылының ауру қоздырушыларының биологиялық ерекшеліктерін, өсіп дамуын анықтау.

2. қызанақ дақылының негізгі зиянкестерін анықтау және олармен күресу шараларының тиімділігін анықтау.

Жұмыстың ғылыми жаңалығы

Алғаш рет Түркістан облысы Түркістан ауданы жағдайында өсірілген қызанақты зақымдайтын микроорганизмдер мен зиянкес түрлерінің ерекшеліктері, оларға тиімді күресу шаралары анықталды.

Зерттеудің практикалық құндылығы

Қызанақтарды зиянкестер мен аурулардан қорғамай сан және сапа жағынан толыққанды өнім алуға болмайды. Ал өсімдіктерді қорғау зиянкес буынаяқтыларға, кенелерге және ауру қоздырғыш микроорганизмдерге кері әсер етуші барлық факторларды қолдануға негізделген. Бұлар агротехникалық және санитарлық алдын-алу іс-шаралары, биологиялық және химиялық әдістер. Соның ішінде биологиялық әдістер адамға, өсімдікке, көкөністерге кері әсер етпейді. Олар ақырын әсер етсе де, көпке дейін зиянды жәндіктердің, зиянды микроорганизмдер санын ұзақ уақыт көбейтпей тұрады.

1. ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ

1. 1 Дақылдың ботаникалық сипаттамасы

Қызанақ Алқа тұқымдасының ( Solanaceae ) Lycopersicum Tourn туысына жатады. Негізгі түрі - қарапайым қызанақ- Lycopersicum esculentum Mill., аталған туыста ең маңызды орын алады. Lycopersicum esculentum Mill қызанағы ішінара 3 түрге бөлінеді: кәдімгі қызанақ vulgare - жапырақтары орташа немесе ірі, таққауырсынды тілінген; ірі жапырақты - grandifolium , орташа көлемді өсімдік, жапырақтары ірі, картоптың жапырақтарына ұқсас; діңді- validum , аласа, орташа қуатты, көпжапырақты өсімдік. Сабақтары тік, жапырақтары қысқа сапты, қатпарлы. Қызанақтың барлық өсірілетін сорттары бір жылдық, ал белгілі бір жағдайларда - екі жылдық және көпжылдық. Томаттың сабағы доғал, тік. Көптеген бұтақтар пайда болған кезде және жемістердің ауырлығымен ол иіліп, жатып қалады. Негізгі және бүйір өркендері гүл шоғырымен аяқталады. Гүл шоғыры әр түрлі өркендердің жоғарғы бүршіктерінен ғана қалыптасады. Топыраққа сеуіп егілген қызанақта айқын кіндік тамыр жүйесі байқалады ; көшеттік әдіспен өсіргенде тамыр жүйесі негізінен 15-25 см тереңдікте орналасқан көлденең бүйір тамырларынан тұрады. Жапырақтары кезектесе орналасқан. Кәдімгі қызанақтың жапырақтары қарапайым, таққауырсынды тілінген, қарапайым құрылымды, сабағының түбі жағында аз тілімделген, ал өсімдіктің орта және жоғарғы бөліктерінде күрделірек. Қызанақтың діңді (штамбалық) сұрыптарының жапырақтары қалың, қара - жасыл түсті және қатты гофрленген. Дұрыс пішінді гүлдер әдетте шашақ деп аталатын шырмауық гүлшоғырына жиналған. Қызанақтың гүлшоғырлары қарапайым және күрделі болуы мүмкін. Күрделі гүлшоғырлары бір немесе бірнеше рет тармақталған. Қарапайым гүлшоғырлар әдетте 7-9 гүлдерден тұрады. Күрделі гүлшоғырларда гүлдердің саны 100-ден көп болуы мүмкін, бірақ олардың барлығы жеміс байламайды. Өсімдік көптеген түйіндерді толық қалыптасуына қажет пластикалық заттармен көбінесе қамтамасыз ете алмайды, сондықтан гүл шоғырындағы гүлдердің басым саны ашылмай тұрып төгіліп қалады. . Қызанақ жемісі-шырынды жидек. Пішіні - жалпақ, доғал, эллипс тәрізді, қара өрік тәрізді, алмұрт тәрізді, шие тәрізді және т. б. Оның ішкі бөлігін бүтіндей шырынды плацента алып жатыр. Тұқымдары жеміс пісу кезеңінде плаценталық тіннің бұзылған жасушаларының құрамы есебінен түзілетін сілікпе массасына (пульпаға) батырылған. Жемістің салмағы едәуір шектерде ауытқиды-қызанақтың жекелеген сорттарында ол 1 кг - ға жетсе, ал жабайы қарақаттәрізді қызанақ жемісінің салмағы -1 г. Ұсақ жемістер аз камералы (2-5 камера), орташа камералы (6-9 камера) болады. . Ірі жемістерде камера саны 9 дан жоғары. Ұрықтың массасы мен камералығы - маңызды сорттық белгілері болып табылады. Камералары көбейген сайын жемістердің көлемі де артады, олардың еттілігі мен сапасы артып, тұқымның шығуы біршама азаяды. Төменгі (бірінші) қабаттағы алғашқы пайда болған жемістерде өсімдіктің орта және жоғарғы қабаттарына қарағанда камералар саны көп болады. Ұрықтың дамуы екі фазадан тұрады: гүлденуден кейін 30 күн өседі, содан кейін 10-15 күн бойы піседі, көптеген сорттардың жасыл бояуы алдымен қоңырға, содан кейін қызғылт түске және ақыр соңында қызылға өзгереді, өсуі жалғаса береді. Егер жасыл жемістердің салмағы 100% - ды құраса, онда қоңыр болып пісіп-жетілген кезде салмағы 7% - ға, ал қызғылт күйінде-9% - ға артады. Кейбір сорттардың жемістері қызғылт, сары, күлгін түсті. Мұндай сорттар балғын күйінде тұтыну үшін жиі қолданылады, көбінесе жеке бақшаларда өсіріледі [2] .

1. 2 Қызанақтың биологиялық ерекшеліктері

Қызанақтың мол өнімін алуда су өте маңызды рөл атқарады. Өсімдіктердегі барлық тіршілік процестері судың белсенді қатысуымен өтеді: көмірқышқылынан және судан тиісті температурада және өсімдіктерде минералдық заттар болған кезде жемістерді қалыптастыру үшін қажетті органикалық заттар түзіледі. Топырақта су жетіспеген жағдайда фотосинтез және өсімдіктегі өсу процестері әлсірейді. Қызанақ үшін топырақтың ең жақсы көрсеткіші толық ылғалдылықтың 75 . . . 80% құрайды. Өсімдіктердің қалыпты дамуы үшін ауаның ылғалдылығы да үлкен маңызға ие, оны жасанды түрде қорғалған топырақта ұстауға болады (парниктерде, пленкалы жабындарда, жылыжайларда) және ашық грунтта (өсімдіктерді суару кезінде ауаның жерге жақын қабатындағы ылғалдылығы) . Қызанақ үшін ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 45 . . . 60% шегінде болады. Қызанақтарда ауаның жоғары ылғалдылығы (70% - дан жоғары) болғанда, қиярға қарағанда, гүлдердің тозаңдануы төмендейді: олардың гүлдері түсіп, өсімдіктер көптеген саңырауқұлақ ауруларына шалдығады. Көшеттер "қара мойнақпен", ересектер - кладоспориозбен, фитофторозбен ауырады. Ауаның жоғары ылғалдылығы кезінде өсімдіктер ұзынына өсіп кетеді, транспирация төмендейді, яғни судың өсімдіктерден булануы ондағы минералдық және органикалық заттардың қозғалысын әлсіретеді, бұл өнімге теріс әсер етеді [3] .

Басқа өсімдіктер сияқты қызанақ үшін минералды қоректенудің негізгі элементтері азот, фосфор және калий болып табылады. Азот өсімдіктердің өсуін күшейтеді. . Бұл элемент жеткіліксіз болғанда, олар өсуін баяулатады, жас жапырақтары бозғылт-жасыл түске боялады. Азоттың мөлшері артық болғанда қызанақтың майлануы байқалады; сабақтар қуаттанады, жапырақтары - қанық жасыл, өсімдіктер кеш гүлдеп, жемістердің пісуі кешеуілдейді. Фосфор жеміс байлайтын мүшелердің дамуына әсер етеді. Фосфордың жетіспеушілігіне қызанақ әсіресе көшет кезінде сезімтал. Бұл элемент жетіспесе өсімдік күлгін түске боялады. Өсімдікте фосфордың жетімсіздігі оның топырақта жеткілікті мөлшерде болса орын алуы мүмкін. Бұл төмен температураларда томаттың тамыр жүйесі фосфорды өте нашар сіңіруімен байланысты. Калийді қызанақ азот пен фосфорға қарағанда көп тұтынады. Әсіресе, жемістер жетілу кезінде калий өте қажет. Осы элемент жетіспеген жағдайда жапырақтары бұралып, өсімдік фитофторозға шалдықты деп қателеседі. Осы кезеңде өсімдіктерді фосфорлы тыңайтқыштармен қоректендіру жапырақтардың бұралуын күшейте түседі. Егер жапырақтары ширатылған болса, онда жемістердің өсуі кезінде фосфорды қосымша жемнің құрамынан шығарады, ал калий тыңайтқыштарының үлесін арттырады. Қызанақты калиймен жеткілікті жабдықтау өсімдіктердің суыққа, ауруларға төзімділігін арттырады және жемістердің сапасын жақсартады [4] .

Қызанақтың өсуі мен дамуына әсер ететін негізгі микроэлементтер: марганец, бор, мыс, магний және күкірт. Оларды микротыңайтқыштар түрінде енгізеді. Өсімдіктердегі микроэлементтер ферментативтік қызметті күшейтеді, физиологиялық процестерді ынталандырады, басқа қоректік элементтердің түсуін реттейді және өсімдіктердің ауруларға қарсы тұрақтылығын арттырады. Қызанаққа микроэлементтерді енгізудің ең жақсы тәсілі тұқымдарды осы элементтердің бірінің ерітінділерінде суландыру болып табылады. Микроэлементтерден мыс- мыстың күкірт қышқылы түрінде, марганец - күкірт қышқылды марганец түрінде, бор - бор қышқылы түрінде пайдаланылады. Тұқымдарды суландыру үшін 0, 1% ерітіндіні дайындайды, ол үшін осы микроэлементтердің бірін бір литр бөлме температурасындағы суда ерітеді. Тұқымдарды бөрту үшін 12 сағатқа ерітіндіге салады. Содан кейін тұқымдарды дымқыл қаптарға салып, 20-25°С температурада өсе бастағанға дейін ұстайды. Өнген дәндерді көшетханаға себеді [5] .

Қызанақ-бұл жылу сүйгіш өсімдік, оның тұқымдары 10-15°С-да өсе бастайды, өне бастаудың оңтайлы температурасы 20-25°С, өсімдіктердің өсуі мен дамуы үшін - 22-25°С күндізгі уақытта және 16-18°С түнде. Қызанақты тозаңдандыру температурасы 15 - 35°С құрайды, 15°С төмен және 35°С жоғары температурада тозаңдану болмайды. Қызанақтың өсуі мен дамуы үшін оңтайлы температура (22±7) °С шегінде ауытқиды. 15°С ден төмендегенде гүлдену баяулайды, ал 10°С та өсімдік өсуін тоқтатады. Қызанақтың жекелеген суыққа төзімді сорттары 8°С температурада өсуді жалғастыра алады. Температураның 10°С шегінде ұзақ әсері гүлдердің түсуіне әкеледі және 10-12 күнге дейін жеміс түзілуін кідіртеді. Қызанақ жемісінің пісуі кезінде температураның 15°С тан төмендеуі олардың пісуін кідіртеді және өнімнің сапасын төмендетеді. Қызанақ өсімдіктері минус 1-2°Ста жойылып кетеді. - 0, 5°С та гүлдері мен жемістері жойылады. Қызанақ өсімдігі топырақ температурасының төмендеуіне теріс әсер етеді; егер топырақ температурасы 18°С-тан 16°С-қа дейін төмендесе, онда фосфордың қызанақ өсімдігінің тамырына сіңуі 50% - ға төмендейді. Температураның одан әрі төмендеуі фосфордың сіңірілуін одан әрі азайтуға әкеледі, бұл нәтижесінде өнімділіктіңің айтарлықтай төмендеуіне әкеледі [6] .

Қызанақ жарық сүйгіш өсімдіктерге жатады. Жарықтандырудың жоғары талап етілуі қысқы-көктемгі және күзгі-қысқы кезеңдерде жылыжайларда өте қатты көрінеді. Желтоқсан және қаңтар айларында жасанды жарық көздерін қолданбай көшеттерді өсіру мүмкін емес. Көшеттер үшін ең аз жарықтандыру шамамен 5000 лк құрайды. Тұқым жапырақтарының ашылуынан бастап өсімдіктің гүлденуіне дейін 4 лк-ны талап етеді. Кейіннен өсімдіктердің жоғары жарықтандыруға қажеттілігі, әсіресе гүлдерді ұрықтандыру және жемістердің өсуі кезінде сақталады. Тек жетілу кезеңінде оның рөлі айтарлықтай төмендейді. Б. С. Мошковтың мәліметтері бойынша, өте қуатты жарық көздерін пайдаланған кезде қызанақ 60 күннен кейін жеміс береді. Өсу және даму жоғары температурамен (және қараңғы уақытта оның төмендеуі) жоғары жарықтың үйлесуі кезінде жеделдетіледі. Жарықтың төмендеуімен температураны азайту қажет. Осы өзара байланыстың негізінде норвегиялық зерттеуші Кристофферсон қызанақ үшін жарық және температуралық режимдерді әзірледі, оларды қолдану арқылы 45 күн ішінде жоғары сапалы көшеттерді алуға болады. Қызанақ өсірілетін барлық аудандарда ашық топырақтағы табиғи жарықтандыру шарттары оның қажеттіліктерін қанағаттандырады. Күн инсоляциясы жоғары аймақтарда өсімдіктердің өсуі әлдеқайда қарқынды жүреді, бұл пісудің ерте мерзімдерін және мол өнім алуды қамтамасыз етеді. Бұлттылық жоғары аудандарда қызанақ иілгіштігінің арқасында қолайлығы төмен жағдайларға бейімделеді және вегетациялық кезеңі қысқа сорттарды пайдалану арқылы жемістердің жақсы түсімі алынады . Жарық - фотосинтез үшін маңызды фактор. Өсімдіктердің, әсіресе жылыжайларда (жарығы аз жерлерде) өсетін, вегетативтік және репродуктивті мүшелерінің өсуі оның қарқындылығына тікелей байланысты. Жарықтың жетіспеушілігінен жапырақтар көмірқышқыл газын аз сіңіріп, өсімдіктердің дамуы едәуір тежеледі [6, 121] .

Вегетативтік өсу үшін ең аз жарықтылық 2000-2500 лк, ал генеративтік органдар үшін - 5500-6000 лк құрайды; жалпы жарықтық дәрежесі жоғары болған сайын, жемістердің пісуі жеделдейді. Қызанақтың фотопериодикалық реакциясы туралы мәліметтер қарама-қайшы. Кейбіреулер оны ұзын күндік өсімдік деп санайды, басқалары - қысқа күндік, үшіншілері фотопериодикалық бейтарап деп есептейді. Алайда, қатаң бақыланатын жағдайларда алынған деректер оны ұзын күндік өсімдік екенін дәлелдейді [7] .

Қызанақ топырақтың ауамен қамтамасыз етілуін талап етеді. Тамыр жүйесі оттегімен үнемі қамтамасыз етуді қажет етеді. Оның жетіспеушілігі су мен қоректік заттардың өсімдікке сіңірілуін қатты төмендетеді. Минералды қоректену элементтерін сіңіру тамыр жүйесінің белсенділігіне байланысты, ал ол өз кезегінде топырақтағы оттегі мөлшеріне тәуелді. . Өсімдіктерді көмірқышқыл газымен қамтамасыз ету де маңызды. Фотосинтез процесінің қарқындылығы оның сіңіру дәрежесіне байланысты. Ауа құрамында СО ₂ жоғары болуы өсімдіктердің өсуін белсендіреді, ұрықтандыруды жақсартады, өнімді едәуір арттырады. Алайда, СО ₂ жоғары шоғырлануын қолданудың тиімділігі көбінесе өсімдіктердің басқа факторлармен қамтамасыз етілуіне, сондай-ақ қолданылатын агротехниканың деңгейіне байланысты. Топырақ құнарлы және борпылдақ болуы қажет, жарықтығы-жоғары, температуралық режим - тиімді болғаны дұрыс. Бұтақсыздандыруды кешігіп жасалғанда (ұзындығы 20 см асып кеткенде) СО ₂ оң әсері үнемі азаяды . Басқа қолайлы жағдайларда оның концентрациясы әдетте ауадағы көмірқышқыл газынан 5-10 есе жоғары болғаны жақсы [8] .

Гүлдер саны үлкен шектерде өзгереді: жеті-он гүлдері бар өсімдіктер азгүлділер, ал 10-20 және одан да көп гүлдері барлар көпгүлділер деп аталады. Шырмауық құрылымы бойынша борпылдақ және тығыз, ұзын және қысқа болуы мүмкін. Қызанақ гүлдері ұсақ, қызыл емес, сары түстің түрлі реңктері бар, қосжынысты, одан да көп болуы мүмкін (16-18 дейін), және де олар бірігіп кетуі де мүмкін. Қызанақтың тозаңқаптары бойлық саңылаумен ашылады және тозаң ақшыл-жасыл түсті аналық аузына түседі. Гүлдер өздігінен тозаңдануға бейімделген, бірақ жәндіктер арқылы айқас тозаңдануы да мүмкін. Қорғалған топырақта осы мақсаттар үшін түкті аралар қолданылады. Ұрықтың салмағы бойынша сорттар үш топқа бөлінеді: салмағы 50-60 г майда жемісті; 60-80 г орташа салмақты жемістер; ірі жемістілердің салмағы 80 г және одан жоғары (әуесқойлық сорттарда 400 г-2, 5 кг болады) . Ұрықтың беті тегіс және қырлы болуы мүмкін. Гүлден жеміс піскенге дейінгі кезең сорты мен өсіру жағдайларына байланысты 45-65 күнді құрайды. Жетілу кезеңдері түсі бойынша ерекшеленеді: жасыл, ақ (ақшыл), қоңыр, қызғылт және қызыл. Жемістерді жеуді пайдалану мақсатына байланысты жетілудің әртүрлі сатыларында жүргізеді. Қызанақтың көптеген сорттары мен будандарының жеміссабағы маңында қара-жасыл дақ бар, ол ұрықтың пісуін қатты тежейді, ал жетілген түрінде ол аз боялған. Дегенмен, «Белый налив-241» сұрыпты қызанақтардың жемісі жасыл болмайды, оның жемістері пайда болған сәттен бастап ақ түсті болады. Сұр түсті мамығы бар қызанақ тұқымының салмағы 1000 дана - 2, 5-5 г, яғни 1 г-да 200-280 дана бар. Қызанақтың көпкамералы жемістері азтұқымды, ал, азкамералылар - көптұқымды болады. Тұқым 6-8 жыл және одан да көп уақыт бойы өнгіштігін сақтайды [7, 93] .

Қызанақ өсімдігінің өсу процесінде бірінші болып ең төменгі жапырақтың қолтығынан өгей бұтақшалар және ең соңғы болып - гүлшоғырының астындағы жапырақтың қолтығынан өгей бұташалар пайда болады. Жасы бойынша алғашқы бұташалар ең жас болуына қарамастан, өсу және даму күші бойынша ол қалғандарынан күштірек, оның ішінде ерте пайда болған төменгі өркен де кіреді. Средние побеги мало развиты, бұл өсімдіктерді шабу кезінде ескерілу қажет. Егер екі сабақты өсімдік қалыптасса, онда гүлшоғырының астынан дамыған жоғарғы бүйірлік өркен екінші сабақ ретінде қалдырылады. Егер өсімдікте үшінші өркенді қалдыру керек болса, онда әдетте төменгі бүйірлік өркендердің бірі алынады [2, 236] .

1. 3 Қызанақты өсірудің ерекшеліктері

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс