Негізгі қорлар есебі
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
НАРХОЗ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖ
0516000 - ҚАРЖЫ МАМАНДЫҒЫ
(САЛАЛАР БОЙЫНША)
ОҚУ ТӘЖІРИБЕСІ БОЙЫНША ЕСЕП
Орындаған : Калыкова Асель
Тексерген : Биготанова Салтанат Сабитовна
АЛМАТЫ, 2021
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. ҰЙЫМ ҚАРЖЫСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1 Ұйымның құрылтай құжаттарын оқып білу және дайындау ... ... ... ... ... ...5
1.2 Ұйымның шаруашылық қызметін жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... .7
1.3 Негізгі және айналым капиталы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.4 Қызметкерлердің жұмысын ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.5 Ұйымның шығындарын және оның қаржылық нәтижелерін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
1.6.Өңдірістің жалпы тиімділігін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
1.7.Қорытынды сабақ және сынақ алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
2. ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕП ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.1. Ұйымның есеп саясатын құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.2. Кассалық операциялар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
2.3. Ағымдағы шоттағы ақша қаражаты есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... .22
2.4. Есеп беретін тұлғалардың есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
2.5. Жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу ... ... ... ... ... ... ... .26
2.6. Негізгі қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
2.7. Тауарлы-материалдық қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...27
2.8. Еңбекақысы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу ... ... ... ... ... ... ... 30
2.9. Ұйымның қаржылық есеп беруі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
2.10. Қорытынды сабақ және сынақ алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .36
3. САЛЫҚ САЛУ ЖӘНЕ ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ САЛЫҚТЫҚ ЕСЕБІ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
3.1. Корпоративтік табыс салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...38
3.2. Қосымша құн салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .39
3.3. Мүлік салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40
3.4. Жер салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .42
3.5. Әлеуметтік салықты есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .43
3.6. Арнайы салық режимдері қолданылатын кіші бизнес субьектілерінің
салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...46
3.7. Қорытынды сабақ және салық салу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..47
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...48
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 50
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 51
КІРІСПЕ
Мен Калыкова Асель 3 курс студенті Қаржы мамандығында Нархоз Университетінің Экономикалық колледжінде 30.11.2020 - 08.01.2021 аралығында оқу тәжірибесін өттім. Мен Қазақмыс ЖШС мысалға ала отырып, оқу тәжірибесінің есебін жасадым. Оқу тәжірибесінде үш пәнді қамтып өтемін: Ұйым қаржысы, Қаржылық есеп, Салық және салық салу. Осы пәндер бойынша әр тақырыпқа байланысты жұмыстарды атқаратын боламын.
Kazakhmys plc (Казахмыс, LSE: KAZ) - Қазақстанның алдыңғы қатарлы таукен, металлургия компаниясы. Компания Штаб пәтері Лондон мен Алматыда орналасқан. Компанияның негізі Балхаш көлі ауданында мыс өндіре бастаған кезде 1930 жылы қаланады. 1992 жылы Джезказганцветмет атауымен акционерленеді. 2005 жылдың қазанында Лондонның қор биржасына шығады.
2008 жыл 4 наурыздағы компания акционерлері - директорлар кеңесінің төрағасы Владимир Ким (45,76 % акция), орындаушы директор Олег Новачуг(6,53 %). Kazakhmys plc-тың 14,99 % -ы „Самрұқ-Қазына" ұлттық әл ауқат қоры Акционерлік Қоғамына тиесілі. Kazakhmys plc-ның директорлар кеңесінің төрағасы Владимир Ким сонымен қатар ENRC Kazakhstan Holding BV компания акциясының 25 %-ын сатып алу опционына ие. Корпорацияныңдиректорлар кеңесіне Қазақтан Республикасының президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың інісі - Болат Назарбаев те мүшелік етеді.
2007 жылы компанияға тиесілі мыс кені - дәлелденген 700 млн тоннаны, ал шамамен алғанда - 2 млрд тоннаны құрайды.
Kazakhmys Plc-тың негізгі еншілік мекемесі - Корпорация Казахмыс ЖШС - Қазақстанда 19 жер асты мыс кені мен 2 металлургиялық комбинаты бар. Kazakhmys Plc сонымен қатар Қазақстандағы теміржол жүйесінің басым бөлігіне және Германияда мыс өнімін шығаратын МКМ мекемесіне иелік етеді.Kazakhmys Gold (Kazakhmys Plc-тың еншілік мекемесі) Қазақмыс ПЛС - пайдалы қазба байлықтарын өндірумен айналысатын, негізгі қызметін Қазақстанда және жақын аймақтарда атқаратын, Ұлыбританияда тіркелген халықаралық компания. Компанияның негізгі қызметі мыс өндіру және сату болып табылады. Қазақмыс - толықтай интеграцияланған компания, оның қызметі кен өндіруден тауарлық металл өндіруге дейінгі сатылардың бәрін қамтиды. Мыс өндіру бөлімшесі сондай-ақ жанама өнім ретінде көп көлемдегі мырыш, күміс және алтын сияқты басқа металдарды өндірумен айналысады.
Қазақмыс - Қазақстандағы ірі мыс өндіруші компания, ол осы саладағы аса ірі он әлемдік өндірушілер қатарына кіреді. Мыс өндіру бөлімшесінің өндірістік алаңқайлары Қазақстанның барлық аймақтарында орналасқан, оның ішінде 15 карьер мен жерасты кендері, 10 кен байыту фабрикасы және 2 мыс балқыту кешені де бар. Мыс болімшесінің иелігінде көмір шахталары мен электр станциялары бар. Олар кәсепорындардың қызметін жүзеге асыру үшін қажетті көлемдегі электр қуатын жеткізеді, ал артық көлемдегі электр қуаты сатылады.
Толықтай интеграцияланған өндіріс пен алуан түрлі өнімдердің арқасында Қазақмыс әлемдегі ең аз шығынды мыс өндірушілердің қатарына кіреді. Бұл артықшылықтар мен мол қорының бар екенін ескергенде, Топтың болашақта өсуі мен дамуының іргетасы мықты деуге болады.
Топтың Бозшакөл және Ақтоғай деген екі ірі жобасы бар. Осы жобалар өз өндірісін 2014 мен 2015 жылдарында бастайды.
Қазақмыс Екібастұз ГРЭС-1, Қазақстандағы ең ірі электр станциясының, 50 пайзының иесі. Топ сол станция мен иелігіндегі бірнеше ТЭЦ-терді меңгеру арқылы Қазақстандағы электр қуаты ұсынымының 20 пайызынан астамын меңгереді.
ТАРАУ 1. ҰЙЫМ ҚАРЖЫСЫ
1.1 Ұйымның құрылтай құжаттарын оқып білу және дайындау. Заңды
тұлғаларды мемлекеттік тіркеу тәртібі.
Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу соңғы уақытта өзекті мәселелердің бірі болып табылады және өзінің жеке бизнесін құру кезінде жеке және заңды тұлғаларда көптеген сұрақтар туындайды.
Заңды тұлғаларды мемлекеттiк тiркеу Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу туралы ҚР-ның 1995 жылғы 17 сәуiрдегі Заңына (бұдан әрі - Заң) сәйкес, мемлекеттік тіркеуге ұсынылған құжаттардың ҚР-ның заңнамасына сәйкестiгiн тексеруді, бизнес сәйкестендіру нөмiрi беріле отырып, оларға мемлекеттiк тiркеу туралы анықтама беруді, заңды тұлғалар туралы мәлiметтердi Бизнес-сәйкестендiру нөмiрлерiнiң ұлттық тiзiлiмiне енгiзудi қамтиды.
Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінің 2015 жылғы 24 сәуірдегі № 233 (ҚР Әділет министрлігінде 2015 жылдың 18 маусымында №11384 тіркелді) заңды тұлғалардың реттеу мәселелері бойынша мемлекеттік қызмет стандартына сәйкес, заңды тұлғалардың мемлекеттік тіркелуі Халыққа қызмет көрсету орталығы (ХҚКО) арқылы өтініш тапсырады. Содан кейін ХҚКО-ның қызметшілері ҚР Заңында қарастырылған тәртіпте Әділет басқармаларына, яғни тіркеуші органдарға ұсынылады.
Шағын, орта және ірі кәсiпкерлiк субъектiсіне жататын заңды тұлғаны мемлекеттiк тіркеу кезiнде өтiнiшке құрылтайшы немесе құрылтайшылардың бірі болып қол қояды.
Егер де заңды тұлғаны тіркеу туралы өтініште шетел қатысуы орын алса, онда (ҚР бекiткен халықаралық шарттарда өзгеше белгiленбесе) өтініштен басқа қосымша келесідей құжаттар тапсырылады:
шет мемлекеттің заңдары бойынша заңды тұлға болып табылатындығын куәландыратын сауда тізілімінен заңды көшірмесі немесе басқа заңды құжаты, нотариалдық куәландырылған мемлекеттік және орыс тілдеріндегі аудармасымен бірге;
құрылтайшының - шетелдік жеке тұлғаның жеке басын куәландыратын паспорттың көшірмесі немесе басқа да құжаты мемлекеттік және орыс тілдеріне нотариалдық куәландырылған аудармасымен қоса табыс етілуге тиіс.
Мемлекеттік тіркеуге құжаттарды тапсырған кезде заңды тұлғаны мемлекеттік тіркегені үшін (шағын және орта кәсіпкерлік субъектілеріне жататын заңды тұлғаларды қоспағанда) бюджетке тіркеу алымы төленгенін растайтын түбіртек немесе өзге де құжат тіркеуші органға бір мезгілде ұсынылады.
Сондай-ақ, кәсіпкерлік субъектілерін тіркеу баламалы түрде субъектілердің ықыласына сәйкес электрондық үкіметтің веб-порталы арқылы берілуі мүмкін. Ол үшін заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу туралы өтініш электрондық үкіметтің веб-порталында толтырылады және ұсынылады, электрондық цифрлық қолтаңба қойылады. Ал, тіркеу алымын төлеу электрондық үкіметтің төлем шлюзі арқылы жүзеге асырылады.
Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу туралы ҚР-ның Заңына сәйкес, заңды тұлғаның мемлекеттік тіркелуін (қайта тіркелуін), филиалдар мен өкілдіктердің есептік тіркелуін (қайта тіркелуін) растайтын құжат ретінде ҚР-ның Үкіметімен бекітілген нысан бойынша тіркеуші органмен ұсынылатын анықтама болып табылады.
Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу), олардың филиалдары мен өкілдіктерін есептік тіркеу (қайта тіркеу) қызметін алу:
- порталда авторлану немесе тіркелу
- қажетті мәліметтерді көрсете отырып, қажетті ашық жолдарды толтыру
- электрондық үкімет төлем шлюзі арқылы тіркеу алымын жасау
- сұранымға эцқ-мен қол қою. құрылтайшылары болған кезде өтінішке қосымша құрылтайшылардың эцқ-мен қол қою қажет болады.
Қызметті ҚР азаматтары және Заңды тұлғалар (ҚР резиденттері) ала алады. Құрылтайшы ҚР азаматы болмаған кезде құрылтайшы Салық органында шетелдік ретінде ЖСН алуы тиіс. ЖСН атғайындалғаннан кейін ЭЦҚ алу және Электрондық үкімет порталында сұранымға қол қою қажет. ЖСН алу мәселелері бойынша шетелдік пайдаланушы салық органына өтініш беруі тиіс.
Тіркелген ЗТ, филиал немесе өкілдік туралы анықтамада БСН, СТН (бар болған кезде) және қызмет түрі көрсетіледі.Тіркеу жүргізілген кезде ұйымның атауында ұйымдастыру құқықтық нысаны (ЖСШ) көрсетілмейді әрі тырнақшаға алынбайды.
Жалға алынға жылжымайтын мүліктің мекенжайында 7 шағын ауданды қалай көрсету қажет деген сұрақ туындайды. Қазіргі уақытта жалға алынған жылжымайтын мүліктің мекенжайын таңдау кезінде шағынаудандарды көрсету мүмкіндігі бар. Пайдаланушы Көше ашық жиегінде Шағынауданды таңдау, бұдан кейін көшенің атауын таңдау және тізімнен цифрды көрсету қажет.
Қара база бойынша тексеру хабарламасы келді.Бұл хабарлама құрылтайшылар мен басшылардың әрекет етпейтін ұйымдарының болуына тексеріс жүргізіліп жатқанын білдіреді.
ЗТ тіркеу кезінде пайдаланушы мемлекеттік бажды жеңілдетілген декларация бойынша төлегісі келсе (КНП 930-931) Қазақстан
Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының "Қазақстан
Республикасының мемлекеттік жіктеушісін - төлем белгілеудің бірыңғай жіктеушісін қолдану және төлемдер бойынша төлем белгілеудің бірыңғай жіктеушісі бөлігінде мәліметтер беру ережесін бекіту туралы" 1999 жылғы 15 қарашадағы № 388 қаулысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2012 жылғы 24 тамыздағы № 267 Қаулысына сәйкес жеңілдетілген декларацияның күші жойылды. Барлық пайдаланушылар ЗТ тіркеу үшін мемлекеттік бажды 910 -911 СТК бойынша төлейді.
Өтініш беруші заңды тұлға болып табылады. ЗТ тіркеу кезінде төлем парағына өтпейтін жағдай болуы ммүмкін.Егер өтініш беруші заңды тұлға болып табылса, ол мемлекеттік бажды төлей алмайды. Бұл жағдайда өтініш беруші Салық органын және СТК таңдау кезінде төлемді өткізіп жібереді, ал төлем құрылтайшылардың біреуіне (жеке тұлғаға) жолданады.
ЗТ тіркеу кезінде "101" қателігі ол пайдаланушы ЗТ тіркеуге өтінішті бергенін, ал сұраным әлі өңделмегенін білдіреді.
Акционерлік қоғамның үлгілік жарғысы осындай тараулардан тұрады:
жалпы ереже
қоғамның атқарушы органының атау мен оның тұрғылықты жері
қоғам акционерлерінің құқықтары мен міндеттері
қоғамның органдары, оларды құру тәртібі
акционерлердің жалпы жиналысының құзыреті
директорлар кеңесінің құзыреті
атқарушы органның құзыреті
қоғам органдарының қызметін ұйымдастыру тәртібі
9.қоғамның акционерлерінің және лауазымды тұлғаларының олардың аффилиирленген тұлғалары туралы ақпаратты ұсыну тәртібі
10.қоғамның ақпарат беру тәртібі
11.қоғамның мүлкі
12.акциялар,облигациялар,бағалы қағаздарды орналастыру
13.таза табысты бөлу. акциялар бойынша дивиденд
14.қоғамды қайта құру және тарату
15.қорытынды ережелер
1.2 Ұйымның шаруашылық қызметін жоспарлау
Қазақмыс ЖШС - қауіпсіздіктің ең жоғары стандарттарына сәйкес, жоғары білікті қызметкерлері бар және ұзақ мерзімді дамуды қамтамасыз ететін тиімді ресурстық базаға ие мемлекеттің мажоритарлы қатысуы бар аса тиімді компания.
Қазақмыс ЖШС басты құндылықтары:
- Адам өмірі - біздің шартсыз құндылығы. Өздері және әріптестері үшін қауіпсіздік мәдениетін енгізу арқылы қызметкерлерінің өмірі мен денсаулығының сақталуын қамтамасыз ету. Жұмысқа келген қызметкерлер үйіне аман-есен оралуы тиіс.
- Істі аяғына дейін жеткізеді. Компания көзделген нәтижелер мен алға қойған мақсаттарға жетуге ұмтылуда. Компания нәтижеге жетуге ынталы қызметкерлерді бағалай біледі.
- Туған жер мен Компанияға ұқыпты қарау. Компания қоршаған орта мен Компания мүлігіне ұқыпты қарайтын қызметкерлерді бағалай біледі.
- Кәсіпқойлық. Компания қызметкерлерінің кәсіпқой деңгейін арттыру үшін жағдайлар жасайды.Компания жаңа білім алуға ұмтылатын қызметкерлерді бағалай біледі және мансаптық жетілудің тең жағдайларын жасайды. - Этика және жеке тұлғаны құрметтеу. Компания өзара құрмет пен сенімге негізделген қатынастар мәдениетін қалыптастыруға ұмтылады.
Қазақмыс ЖШС миссиясы компания мысты әлеуметтік және бизнес-мүдделерді теңестіру жолымен қызметкерлер үшін тұрақтылық пен акционерлер үшін тиімділікті қамтамасыз ету үшін өндіреді.
Компанияның шешімдер қабылдау барысындағы негізгі стратегиялық басым мақсаттары болып келесілер табылады :
- Кірістілік. Компания болмысының ажырамас бөлігі ретіндегі кірістілік.
- Әлеуметтік тұрақтылық. Персоналды ағымды және жаңа жобаларға тиімді бөлу арқылы Компания қызметкерлерінің жұмыс бастылығын қамтамасыз ету.
- Экология. Жер қойнауын тиімді пайдалану және қоршаған ортаға кері әсерді азайту. Өндірістің өсуі жағдайында Компания экологияға кері әсерді азайтатын жаңа технологияларды енгізеді.
- Энерготиімділік. Ағымды және жаңа жобалар бойынша технологияларды таңдау барысында Компания басымдылықты энерготиімді технологияларды пайдалануға береді.
- Өндірісті автоматтандыру. Еңбек өнімділігін және өндірістегі қауіпсіздік деңгейін арттыру.
ПӘК
Ед.
2019
(факт)
2020 (жоспар)
2020
(факт)
2022
(жоспар)
2027
(жоспар)
2032
(жоспар)
Қорлар
млн
тонна
70,4
75,49
74,3
202,64
184,68
146,24
Өндіру көлемі
млн
тонна
2,8
2,9
2,9
3,99
3,15
11,3
Лифтинг шығындардың өзіндік құны
млн
долл.
186,96
210,35
200,25
405,18
483,26
1749,05
Персонал құны
адам
5275
5439
4942
5341
5341
5341
ROACE
%
17,9%
13,60%
26%
WACC
WACC
WACC
EBITDA
млн
доллар
283,8
259,6
337,7
384,1
248,3
1840,7
EVA
Млн доллар
62,9
22,3
139,21
0
0
0
Ескерту: Қазақмыс ЖШС 2020 жылдық есебінен алынған
Кесте 1.1. Қазақмыс ЖШС стратегиялық индикаторлары
Қазақмыс ЖШС даму концепциясын жүзеге асыру Компанияға өңірдің экономикалық дамуына және мыңдаған адамнан (5 000 астам қызметкерден) тұратын ұжымның болашағына деген сеніміне елеулі үлес қосу мүмкіндігін береді.
Кесте 1.2. Қазақмыс ЖШС негізгі тәуекелдер анықтау шаралары
Факторлар
Ықтималды әсері
Барынша азайту шаралары
Өндірудің жоғары өзіндік құнына байланысты өндірудің соңғы кезеңіндегі кен орындарында өндіру көлемдерінің төмендеуі
Өндіру көлемдерінің төмендеуі
Геологиялық барлау және М&А мәмілелері есебінен қоларды арттыру
П-1 жобасы бойынша қабаттардың орналасу тереңдігіне байланысты геологиялық тәуекелдердің жоғары дәрежесі
Компания құнының төмендеуі
Стратегиялық әріптесті тарту
Дивиденттердің елеулі көлемін акцонердің шығарып алуына байланысты,жобаларды қаржыландыру үшін инвестициялық әлеуеттің төмендеуі
Қорлар мен өндірудің өсімінің болмауы
Акционердің Концепцияны (соның ішінде инвестициялық және дивиденттік саясаттарды),инвестициялық жобалардың бизнесжоспарларын бекітуі.
Мыс құнының төмендеуі
Компания түсімінің төмендеуі
Өзіндік құнды төмендету
бойынша бизнес бастамаларды іздестіру
Қазақстан экономикасының макропараметрлерінің теріс өзгеруі
Компания құнының төмендеуі,шыңыс бөлігінің артуы
Компанияның салықтық саясатын оңтайландыру шараларын әзірлеу және қолдану
Рұқсатсыз ереуілдердің туындау тәуекелі
Қызметтегі үзілістер
Процестерді аутсорсингке ауыстыру бойынша сараланған саясат. Персоналды қайта дайындау бағдарламаларын дер кезінде жүзеге асыру..
Тәуекелдерді басқару саласында Компания стратегиясы бизнестің стратегиялық және оперативті тұрақтылықты қамтамасыз етуге бағытталған, ол дер кезінде сәйкестендіру, тәуекелдерді бағалау және Компанияның тәуекел мәнін ескере отырып,оны проактивті басқару, түрлі деңгейдегі қызметкерлердің коммуникацияларын және координацияларын қамтамасыз ету арқылы жетеді.
1.3 Негізгі және айналым капиталы.
2020 жылы Компанияның капиталдық салымдарының көлемі 44,2 млрд теңгені құрап, 2019 жылмен салыстырғанда 16 % өсті. Салымдардың 31 % ірі инвестициялық жобаларды жүзеге асырумен байланысты құрылыс жұмыстары құрайды.28 % негізгі құралдары сатып алуға жұмсалды. Капиталдық салымдардың 20 % сәл астамы (9,3 млрд теңге) пайдаланушылық бұрғылау үлесіне тиіп, іздестіру-барлау бұрғылауға шығарылған шығындар шамамен 8,2 млрд теңгені немесе CAPEX 18 % құрады.
Кесте 1.3. Қазақмыс ЖШС капиталдық салымдары
Инвестициялау бабы
2016
2017
2018
2019
2020
Құрылыс жұмыстары
12333
10685
30989
12318
13920
НҚ және МЕА сатып алу
4556
5564
3536
8375
12175
Пайдаланушылық бұрғылау
13279
9213
8253
8632
9306
Іздестіру-барлау бұрғылау
3225
2163
4620
8118
8158
Өзгесі
15606
549
1271
304
641
Жалпы CAPEX
48999
28174
48669
38047
44201
Ескерту: Қазақмыс ЖШС 2020 жылдық есебінен алынған
Ағымдағы активтер
31 желтоқсан
2020 жыл
2019 жыл
Тауарлы-материалдық қорлар
10944113
7272093
Табыс салығы бойынша алдын ала төлеу
3968337
772876
Салықтар бойынша және төлеуге ҚҚС бойынша алдын ала төлеу
15899345
12244843
Төленген алдын ала төлем және келешектегі
3507440
2819251
Сауда және өзге дебиторлық берешек
30838853
35948751
Өзге қаржы активтер
-
31884021
Ақшалай қаражат және оның баламалары
111445891
73423065
Ағымдағы активтер жиыны
176603979
164364900
Ескерту: Қазақмыс ЖШС 2020 жылдық есебінен алынған
2020 жылы шарттарды орындау аясында 11,796 млрд теңге сомасындағы тауарлық-материалдық құндылықтар (ТМҚ) келіп түсті. Ертеректе жеткізілген тауарлардан 1,9 млрд теңге сомасындағы ТМҚ қолданылды. ТМҚ айналымы 180 күн жоспарында 152 күнді құрады.Әлеуметтік тұрғыдан жауапты жер пайдаланушысы ретінде Компания жергілікті құрамды дамытуға үлесін қосуда. 2020 жылы 89,9 млрд теңге сатып алулар көлемінде тауарлардың ішіндегі жергілікті құрам 42 %, жұмыстарда 94%, қызметтерде 94 % құрады.
Жалпы алғанда,компанияның негізгі элементтері ретінде мыс және материалдар саналады.
Кесте 1.4. Қазақмыс ЖШС тауарлы материалдық қорлары
2020 жыл
2019 жыл
Мыс
7668997
5328344
Материалдар
3275116
1943749
Ескерту:Қазақмыс ЖШС 2020 жылдық есебінен алынған.
2020 жылғы 3 желтоқсанда Компанияның 118,817 тонна ішкі Мысы қоймаларда және транзитте болды (2019 жылы:112,441 тонна).
Кесте 1.5. Қазақмыс ЖШС материалдық емес активтер туралы есебі
Барлау және бағалау бойынша активтер
Өзге материалдық емес активтер
Жиыны
2019 жылдың 1 қаңтарындағы қалдықты
құны
7695828
768030
8463858
Түсімдер
9759167
701394
10460561
Шығару
426775
202
426977
Амортизациялық жарналар
2573406
285557
2858963
Құнсыздану
592787
592787
2019 жылғы 31 желтоқсандағы қалдық құн
13862027
1183665
15045692
Түсімдер
11646848
542528
12189376
Негізгі құралдарға ауыстыру
3084491
-
3084491
Шығару
482482
-
482482
Амортизациялық жарналар
1575519
342334
1917853
Құнсыздану
1064048
-
1064048
2020 жылғы 31 желтоқсандағы қалдық құн
19302335
1383859
20686194
2019 жылғы 31 желтоқсанда
Бастапқы құн
28024241
2271572
30295813
Жинақталған амортизация
13569427
1087907
14657334
Жинақталған құнсыздану
592787
-
592787
Қалдық құн
13862027
1183665
15045692
2020 жылғы 31 желтоқсанда
Бастапқы құн
35511285
2813782
38325067
Жинақталғаан амортизация
15144902
1429923
16574825
Жинақталған құнсыздану
1064048
-
1064048
Қалдық құн
19302335
1383859
20686194
Ескерту: Қазақмыс ЖШС 2020 жылдық есебінен алынған
2020 жылғы және 2019 жылғы 31 желтоқсандағы үлес салмағын есептейтін болсақ.онда Мыс активтері: - 2019 жылғы 1 қаңтарда 69,2% құрады;
2019 жылдың 31 желоқсанында 66,2% құрады; - 2020 жылдың 31 желтоқсанында 66,2% құрады;
Өзге активтер:
2019 жылғы 1 қаңтарда 7,1% құрады;
2019 жылдың 31 желоқсанында 7,5% құрады; - 2020 жылдың 31 желтоқсанында 7,7% құрады;
Аяқталмаған күрделі өндіріс:
2019 жылғы 1 қаңтарда 23,6% құрады;
2019 жылдың 31 желоқсанында 26,1% құрады;
2020 жылдың 31 желтоқсанында 26% құрады.
1.4 Қызметкерлердің жұмысын ұйымдастыру және еңбекақы
Еңбекақыны төлеу жүйесін жетілдіру,соның ішінде қызметтің негізгі көрсеткіштерін орындауды бағалау негізінде еңбекақыны төлеу жүйесін енгізуі арқылы жүзеге асырылады.
Компания істеген еңбегі нәтижесінде әділ сыйақы беру арқылы нәтижелі жұмысқа ынталандыру жолымен персоналдан барынша қайырымды алуға тырысады.
Ынталандыру және атқарушылық тәртіп саласында негізгі міндеттер болып келесілер табылады:
компанияның барлық қызметкерлерінің еңбекақысын төлеуге бірыңғай тәсілді қамтамасыз ету және еңбекпен қол жеткізілген нәтижелердің және әділ сыйақының сәйкес келуі;
марапат пен сыйлық жүйелерін дамыту, соның ішінде, жаңа технологияларды
құру және енгізу, дамыту жобаларын іске асыру, негізгі қаржылықэкономикалық, әлеуметтік-еңбек және басқа мәселелерді шешу;
қызметкерлер алдына қойылған міндеттерді орындау сапасын бақылауды күшейту;
компанияда әзірленген және енгізілген басқарушы құжаттар жөнінде қызметкерлердің хабардар болуын арттыру;
басымдылықтарды және орындау мерзімдерін көрсете отырып, қызметкерлер алдына қойылған міндеттер процесін автоматтандыру, оларды орындауды қатаң түрде бақылау.
Компания қызметкерлердің есептелген еңбекақысынан 10 % сәйкес зейнетақы қорларына зейнетақы жарналары ретінде ұстап қалады. Зейнетақы жарналарының мөлшері 2020 жылы айына 212.500 теңге сомасымен шектелген (2019: айына 183.443 теңге). Қолданыстағы қазақстандық заңнамаға сәйкес қызметкерлер өздерінің зейнетақымен қамтылуы үшін өздері жауапкершілік артады. 2014 жылғы 1 қаңтардан бастап Компания сол сияқты өз қызметкерлерінің көпшілік табысынан олардың зейнетақы жарналарына
5 % мөлшерінде міндетті кәсіби зейнетақы жарналарын аударуға міндетті.
Еңбекақыны төлеу жүйесін жетілдіру, соның ішінде қызметтің негізгі көрсеткіштерін орындауды бағалау негізінде еңбекақыны төлеу жүйесін енгізуі арқылы жүзеге асырылады.
Кесте 1.6. Қазақмыс ЖШС еңбекақы және өзгеде қысқа мерзімді төлемдер бойынша берешегі
Еңбекақы және өзгеде қысқа мерзімді төлемдер
2019
2020
Директорлар кеңеcінің мүшелері
52,904
54,219
Саны
3
3
Басқарма мүшелері
227,602
221,277
Саны
8
8
Ескерту: Қазақмыс ЖШС 2020 жылдық есебінен алынған.
1.5 Ұйымның шығындарын және оның қаржылық нәтижелерін анықтау. Өзіндік құнын калькуляциялау
Калькуляция -өнімнің бір өлшемін өндіруге‚ жұмыстардың бір өлшемін орындауға‚ қызметтердің бір өлшемін көрсетуге жұмсалған шығынның‚ шығыстың есебі, яғни өнімнің (жұмыстың, көрсетілетін қызметтің) өзіндік құнын айқындау тәсілі.
2020 жылы өзіндік құн 13 % өсті және 137,2 млрд теңгені құрады. Өзіндік құнның өсуі көп жағдайда пайдалы қазбаларды өндіруге салық сомасын артуымен байланысты. Өндірістік шығындар арасында қызметкерлерге төленетін сыйлықақыны 6 % арттыру, 35 % жөндеуге және қызмет көрсетуге шығындар өсуі байқалады, электр энергияға шығатын шығындар өсуі 11 %, материалдарға - 10 % құрады, ал тасымалдау шығындары 50 % артты.
Барлауға лицензия сатып алу бойынша шығындар. Барлауға лицензия алу бойынша шығындар Материалдық емес активтерге капиталданады және барлаудың болжамды мерзімі бойы тік сызықты әдіс бойынша амортизацияланады. Әр нысан жыл сайын бұрғылау жұмыстары жоспарланғанын растауға қаралады. Егер нысан бойынша келешекте жұмыстар жоспарланбаған болса, лицензияны сатып алу шығындарының қалған сальдосы шығысқа шығарылады. Экономикалық негізделген шығарылатын қорлар (дәлелденген қорлар немесе коммерциялық қорлар) анықталған кезде амортизация тоқталады, және қалған шығындар өзге материалдық емес активтер құрамында қорларды растауға дейін кен орнының кескінінде дәлелденген активтер ретінде танылады. Әзірленімді ішкі растау кезінде және барлық лицензиялар мен рұқсаттарды сәйкес бақылау органдарынан алған кезде сәйкес шығындар негізгі қаражатқа (Мыс активтері) ауыстырылады.
Барлау шығындары. Геологиялық және геофизикалық шығындар осындай шығындар болған кезде шығысқа шығарылады. Барлау ұңғымаларына тікелей жататын шығындар материалдық емес активтердің (барлау және бағалау бойынша активтер) құрамына ұңғыманы бұрғылау аяқталғанға дейін және осындай бұрғылау нәтижелері бағаланғанға дейін капиталданады. Осындай шығындар еңбекақыдан, материалдардан, жанармайдан және электр энергиясынан, бұрғылау станоктарының құнынан және мердігерлер төлемдерінен тұрады. Егер көмірсутегі анықталмаса, онда барлау шығындары құрғақ ұңғыма бойынша шығындарға шығарылады. Егер басқа ұңғымаларды бұрғылаудан (барлау немесе құрылымдық-іздестіру ұңғымалары) тұратын, бағалауға жататын, коммерциялық игеру жеткілікті ықтималды көмірсутегі анықталған кезде осындай шығындар актив ретінде есептеле береді.
Игеру шығындары. Платформалар, құбыр өткізгіштер және игерілген ұңғымаларды бұрғылау сияқты инфрақұрылым нысандарының құрылысы, орнату және аяқтау шығындары мерзім шығындарында құрғақ ұңғымалар ретінде шығысқа шығарылатын көмірсутегінің жеткілікті коммерциялық мөлшері анықталмаған игерілген немесе шеңберленген ұңғымаларға жататын шығындардан басқа негізгі қаражат құрамына капиталданады.
Кесте 1.7. Қазақмыс ЖШС жалпы және әкімшілік шығындар бойынша есебі
Жалпы және әкімшілік шығындар,млн теңге
2019
2020\
Айыппұлдар және өсімпұлдар
47,2
35456,90
Қызметкерлерге сыйлықақы
4017,90
4900,30
Тозу,таусылу және амортизация
3047,60
2150,40
Жөндеу және қызмет көрсету бойынша қызметтер
432
485,3
Тасымалдау шығындары
299,4
445,1
Табыс салығынан басқа салықтар
207,6
292,1
Демеушілік
323,9
207
Кеңес беру және аудиторлық қызметтер
105,7
130,6
Күмәнді дебиторлық берешек бойынша резервті түзетпе жасауесептеу
-144,3
33,3
Өзге
2803,3
997,1
11140,2
45098,2
Ескерту:Қазақмыс ЖШС 2020 жылдық есебінен алынған
.
Жалпы және әкімшілік шығындарының айтарлықтай артуы көп жағдайда Атырау облысының Экология департаментінің ұйғарымдары бойынша экологиялық төлемдермен қамтамасыз етілген. Қызметкерлердің сыйлықақы сомасы 22 % - 4,9 млрд теңгеге дейін өсті.
Кесте 1.8. Қазақмыс ЖШС негізгі көрсеткіштері.
2019
2020
Факт
Жоспар
Ауытқу
Факт
%
Мыс өндіру,мың тонна
2840
2895
0
2895
0
Түсім(табыс)
309747
332627
100809
433436
30
Сату өзіндік құны
-121290
-134703
-2481
-137184
2
Жалпы табыс
188457
197924
98328
296252
50
Жалпы және әкімшілік шығындар
-9896
-12934
-34906
-47840
270
Тасымалдау және сату шығындары
-102991
-119674
-35823
-55497
30
Операциялық қызметтен түскен табыс(шығын)
75570
65315
27600
92915
42
Қаржылық табыс(шығын)нетто
461
-2650
1474
-1176
-56
Өзгедей щығындар(нетто)
-482
0
21216
21216
0
Салық салғанға дейінгі пайда(шығын)
75548
62665
50290
112955
80
Корпаративті табыс салығы бойынша шығындар
-19425
-15847
-13720
-29566
87
Жыл бойынша табыс
56123
46819
36570
83389
78
Мыс өндірісінің 2020 жыл барысындағы өсімі жоспарлы мәндер шектерінде болды және 2019 жылдың көрсеткішінен 2 % асты. Бұл жағдайда түскен пайда көлемі 2019 жылмен салыстырғанда 40 % өсіп, жоспарлы мәндерден 30 % асты.
Жоспарды табысты бөлігінен асыра орындау Мыстың әлемдік бағаларының жоспарланғанмен салыстырғанда орта есеппен 29,7 % өсуімен (жоспар бойынша - 55 долл.барр.; 2020 жылдағы орташа бағасы - 71,31 долл.барр.) және доллар бағамының аздап өсуімен (жоспар бойынша - 340 тгдолл., 2020 жылдағы орташа бағам - 344,71 тгдолл.) байланысты.
Нәтижесінде таза пайда 2019 жылмен салыстырғанда 49 % өсіп, 83,4 млрд теңгеге жетіп, жоспарлы мәндерден елеулі түрде асты.
1.6 Өндірістің жалпы тиімділігін анықтау
Кәсіпорынның нарықтық экономика жағдайында қызмет етуінің экономикалық пайдалылығы табыс табумен анықталады. Кәсіпорынның табыстылығы абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштермен сипатталады. Шетелдік арнаулы әдебиеттерде "табыстар" ұғымы келесідей түрде анықгалады: "Табыстар дегеніміз - қаржының келуі немесе ак-тивтер құнының өсуі, не болмаса пассивтердің азаюы түріндегі есепті кезеңдегі экономикалық пайданың үлғаюы болып табылады.
Рентабельділік, пайдалылық (нем. rentabel -- табысты, пайдалы) -- тиімділік‚ фирманың‚ оның қызметінің табыстылық көрсеткіші. Сан жағынан табысты шығынға бөлуден алынған жеке сан ретінде айқындалады. Пайданың қандай капиталға жатқызылатынына қарай өндіріс рентабельділігі, атаулы меншікті капитал рентабельділігі, баланс бойынша капиталдың қосынды шамасының рентабельділігі түрлеріне бөлінеді.
Қаржылық тұрақтылық - бұл тәуекелдердің мүмкін болатын деңгейінде төлем қабілеттілігі мен несие қабілеттілігін сақтай отырып, табысты өсіру негізінде қаржыны тарату мен пайдалану арқылы кәсіпорынның дамуын көрсететін қаржы ресурстарының жағдайы.
Кесте 1.9. Қазақмыс ЖШС -ның қаржылық тұрақтылығы.
Көрсеткіштер
Формула
Теориялық мәні
2019
2020
Тәуелсіздік коэффициенті
Меншік капиталжиынтық капитал
0,5-0,6
0,2
0,7
Тәуелді коэффициент
Тартылған капиталжиынтық капитал
0,4-0,5
0,7
0,3
Қарыз қаражаты мен меншік капиталдың қатынас коэффициенті
Қарыз қаражатменшік капитал
12
3,2
0,3
Қаржыландыру коэффициенті
Меншік капиталтартылған капитал
21
0,3
3,1
Инвестициялау коэффициенті
Меншік капиталнегізгі капитал
1
1
0,97
Инверлеу коэффициенті
ТАКменшік капитал
0,5
0,02
-0,02
Қаржылық тұрақтылық коэффициенті
Меншік капиталұзақ мерзімді мінеттемелер
1
-
-
Қарыз қаражаттарын мерзімге тарту кофэффиенті
Ұзақ мерзімді міндеттемелерменшік
капитал - ұзақ мерзімді міндеттемелер
-
-
-
Активтердің толық құнды ТАК
капиталдағы үлес салмағы
ТАКжиынтық капитал
0,3
0,007
-0,02
Қаржылаандыру мен меншік көздерінің қорлар мен
материалдарды қамтамасыз ету коэффиценті
ТАКағымдағы активтер
0,6-0,8
0,009
-0,05
Ескерту: Қазақмыс ЖШС 2020 жылдық есебінен алынған.
Қазақмыс ЖШС -ның қаржылық тұрақтылығын талдау кезінде тәуекелсіздік коэффициенті 0,2 және 0,7 көрсетті. Бұл өсуі кәсіпорынның қаржылық тәуекелділігі жоғары екендігін көрсете, алдағы уақытта қаржылық қиындықтардың азаятындығын көрсетеді.
Себебі бұл қаржы көздерінің тұрақты құрылымын сақтауға мүмкіндік береді. Ал тәуелділік коэффициенті авансталған капиталдың жалпы соммасындағы қарыздың үлесін сипаттайды. Бұл үлес жоғары болған сайын, кәсіпорынның сыртқы қаржыландыру көздерінен тәуелділігі жоғарлайды. Біздің құрылыс басқармамызда оның деңгейі жолдың басында 0,7 ал жыл соңында 0,3 болды. Бұл көрсеткіш бойынша қаржылық тәуекелділігін жоғалтты деп айтуға болмайды. Жылдың басында және аяғында тәуекелділік коэффициенті оның қалыпты мәніне айтарлықтай жоғары.
Келесі, басқарманың қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын меншікті капиталдың қатыстырылған капиталға қатынасын көрсететін қаржыландыру коэффициенті болып табылады. Бұл көрсеткіш жыл басында 0,3 ал, жыл соңында 3,1 болды. Басқарма мүлкінің көп бөлігі қарыз қаражатымен қалыптасқан , төлем қабілеттілігінің өте қауіпті жағдайға жеткендігін және несие алуды қиындатқанын көрсетеді.
Біздің талдау бойынша бұл көрсеткіш жыл басында 3,2 жыл соңында 0,3. Бұның мәні кәсіпорын есеп беру кезеңінің басында активтерге салынған меншік қаражаттардың әрбір теңгесіне қарыз қаражатының 3 теңге тартқанын дәлелдейді.
Есеп беру кезеңінің ішінде қарыз қаражаттары меншік
салымдарының әрбір теңгесіне 3 тиынға дейін азайған. Егер оының мәні 1ден асып кетсе, онда басқарманың қаржылық тәуелсіздігі мен тұрақтылығы қауіпті нүктеге жетеді, бірақ жауап әр уақытта бір жақты бола бермейді. Ол меншікті және ұзақ мерзімді қарыз капиталының жалпы капиталдағы үлесін сипаттайды. Батыс тәжірибесінде бұл коэффициенттің қалыпты мәні 0,9-ға тең болуы керек, ал оның 0,75-тен төмендеу қауіпті.
Қазақмыс ЖШС -ның 2014-2020 жылдар аралығындағы пайда және түсім көрсеткіштеріне 1.1 және 1.2 суреттерден мән беретін болсақ, 2020 жылғы көрсеткіштер жоғары деңгейде екенін байқаймыз.Бұл Қазақмыс ЖШС -ның пайда және түсім деңгейі өте жақсы дамып келе жатыр дегенді білдіреді.
1.7 Қорытынды сабақ және сынақ алу
Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу туралы ҚР-ның Заңына сәйкес, заңды тұлғаның мемлекеттік тіркелуін (қайта тіркелуін), филиалдар мен өкілдіктердің есептік тіркелуін (қайта тіркелуін) растайтын құжат ретінде ҚР-ның Үкіметімен бекітілген нысан бойынша тіркеуші органмен ұсынылатын анықтама болып табылады.
Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу), олардың филиалдары мен өкілдіктерін есептік тіркеу (қайта тіркеу) қызметін алу:
- порталда авторлану немесе тіркелу
- қажетті мәліметтерді көрсете отырып, қажетті ашық жолдарды толтыру
- электрондық үкімет төлем шлюзі арқылы тіркеу алымын жасау
- сұранымға эцқ-мен қол қою. құрылтайшылары болған кезде өтінішке қосымша құрылтайшылардың эцқ-мен қол қою қажет болады.
Негізгі қорларды тиімді пайдалану көрсеткіштері мыналармен сиаптталады: қор қайтарымы, қор сиымдылығы, табыстылық, қорларды салыстырмалы үнемдеу, өнімнің көлемін көтеру, негізгі өндірістік қорлардың ұдайы өндірісін қамтамасыз ететін шығындар мен өнімнің өзіндік құнын төмендету, жұмыскерлердің еңбек өнімділігін көтеру, еңбек құралдарының қызмет ету мерзімін ұзарту.
Амортизация - бұл активтің қызмет еткен мерзім бойына амортизацияланған кұнды тарату процесі.Ұйым негізгі құралдар объектісін амортизациялауға тиіс. НҚ амортизациясы ол пайдалануға дайын болған, яғни ол ұйым басшылығы жоспарлағандай жұмыс істей алуы үшін қажетті орында және жағдайда басталады. Амортизациялық аударымдар әрбір есептік кезеңнің шығысы ретінде та Жаңадан пайдалануға берілген негізгі құралдар бойынша амортизация есептеу келіп түскен айдан кейінгі айдың бірінші күнінен басталады, ал істең шықан негізгі құралдар бойынша - шыққан айдан кейінгі айды ңбірінші күнінен бастап токтатылады..
ТАРАУ 2. ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕП
2.1 Ұйымның есеп саясатын құру
Ұйымның есеп саясаты ұзақ мерзімді тұрақты түрде құжат ретінде жасалып басшының бұйрығымен бекітіледі. Есеп саясатын жасау үшін, мекеменің ерекшелігін жақсы білетін кәсіби бухгалтер, қаржыгер, техникалық қызметкерлерден арнаулы комиссиясы құрылады және қажетті мамандар сырттан шақырылады. Мекеменің есеп саясаты ұйымның активтеріне, міндеттемелеріне, капиталдарына, кірістері мен шығыстарына қатысты қалыптастырылады. МЕА мен НҚ мен амортизациясын есептеу әдісінің тәртіптері.
Материалдық емес активтер (МЕА) - құндық бағасы бар, бірақ заттай құндылық болып табылмайтын ұзақ мерзімді салым объектісі.
Қаржы бөлімінің МЕА құрамына: лицензия, сертификат, 1С, бухгалтерия бағдарламасы , Windows 10 компьютерлік бағдарламасы кіреді. Қаржы бөлімінің НҚ құрамына: жер, ғимарат, машиналар мен жабдықтар, көлік құралдары кіреді.
Негiзгi құралдар дегенiмiз - кәсіпорында өнім өндіру, тауарларды тасымалдау немесе қызмет керсету үшiн басқа кәсiпорынға жалға беру үшiн немесе әкiмшiлiк мақсаттар үшiн пайдаланатын және бiр кезеңнен (бiр жылдан) apтық мерзiм iшiнде пайдаланады деп болжанатын материалдық активтер.
Кесте 2. Кәсіпорындар мен кәсіпорындардағы резервтік капитал шоты бойынша жүргізілетін операциялар.
Операциялар мазмұны
Дебеттелетін шот
Кредиттелетін шот
Акционерлік қоғамның жарғысында белгіленген мөлшерде резервтік капитал сомасының қалыптасуы
5510
5410
Акционерлік қоғамның жарғысында белгіленген мөлшерден артық резервтік капитал қалыптасуы
5510
5410
Кәсіпорынның ағымдағы жылда пайда таппауына немесе тапқан пайдасының жетіспеуіне байланысты артықшылығы бар акциялар бойынша дивидент төлеу үшін жұмсалған резервтік капитал сомасы
5410
3390
Кәсіпорынның есепті кезеңдегі немесе алдыңғы (өткен) жылдардағы жабылмаған зияндарын жабуға жұмсалған резервтік капитал сомасы
5410
5510,5520
Ағымдағы жылғы зиянды жабуға бағытталған резервтік капитал сомасы
5410
5510
Өткен (алдыңғы) жылдың жабылмаған зиянын өтеуге бағытталған резервтік капитал сомасы
5410
5520
2.2 Кассалық операциялар есебі
Шоттардың жұмыс жоспарына сәйкес ақшалай қаражаттардың есебі үшін 1000 Ақшалай қаржылар бөлімшесінің келесідей шоттары арналған:
1010 - Кассадағы ақшалар;
1020 - Жолдағы ақшалай қаржылар;
1030 - Ағымдағы банктік шоттардағы ақшалай қаржылар;
1040 - Карт шоттардағы ақшалай қаржылар; - 1050 - Жинақ шоттарындағы ақшалай қаржылар; - 1060 - Басқа да ақшалай қаржылар.
Ақша қаражаттарын сақтау, қабылдау мен беру үшін әрбір ұйымның кассасы болады. Кассир - материалдық жауапты адам. Ол касса операцияларын жүргізу тәртібімен таныс болуға тиіс. Осыдан кейін ғана оның материалдық толық жеке дара жауапкершілігі туралы онымен шарт жасалынады.
Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақшаның есебі Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі бекіткен кассалық операцияларды жүргізу тәртібіне сәйкес жүргізіледі.
Кассаға нақты ақша ағымдағы банктік шоттан ақшалай чек негізінде түседі. Кассаға ақша қабылдау кассаның кіріс ордерлері бойынша жүзеге асырылады, оған бас бухгалтер мен кассир қол қояды. Кассаға ақша салған жеке немесе заңды тұлғаларға бас бухгалтер мен кассир қол қойған ақшаны қабылдағаны туралы квитанция беріледі.
Жазылған касса ордерлері немесе олардың орнына жүретін құжаттар Кіріс және Шығыс құжаттарын тіркеу журналында тіркеледі, ол Кіріс және Шығыс касса құжаттарына жеке-жеке ашылады. Онда мыналар көрсетіледі: Кіріс және Шығыс ордерінің толтырылған күні мен номері, кассаға түскен және жұмсалған ақшалардың (жалақы, сыйлықтар, стипендиялар, іссапарға төленген және басқа да шығыстар) нысаналы мақсаты көрсетіледі. Егер ақша қаражаттарының нысаналы мақсаты туралы деректерді машинограмма түрінде алатын болса, Кіріс және Шығыс касса құжаттарын тіркеу журналында тек құжаттың толтырылған күні, номері мен сомасы көрсетіледі.
Кесте 2.1. Қазақмыс ЖШС кассадағы ақшалар есебі бойынша шоттар корреспонденциясы
Операциялар мазмұны
Шоттар корреспонденциясы
Дебет
Кредит
Өнімдерді (қызметті,жұмысты) сатудан түскен табыс алынды
1010
6010
Басқадай активтерді сатудан табыс алынды
1010
6210
Ағымдағы банктік шоттан ақша кассаға алынды
1010
1030
Алдағы кезең табыстары алынды
1010
3520,4420
Есеп беруге тиісті тұлғадан алынды
1010
1250
Аванстар алынды
1010
3510,4410
Кассадан банктік шотқа ақша тапсырылды
1030
1010
Басқадай кредиторлық қарыздар төленді
3390
1010
Іс-сапар шығындарына,шаруашылық шығындарына ақша берілді
1250
1010
Кассадан еңбекақы берілді
3350
1010
Кассадан теңгемен жабдықтаушылар
мердігерлерге төленді
мен
3310,4110
1010
Ескерту: http: ebooks.semgu.kz сайтынан алынған.
Касса операцияларының есебін кассир Касса кітабында (ф. №КО-4) жүргізеді, ол номерленуге, төленуге және оған сұрау салынуға тиіс; ондағы парақтар санын басшы мен бас бухгалтер қол қойып куәландырады.Күн сайын, жұмыс күнінің аяғында кассир берілген ақшаның жиынтығын шығарады және күн аяғындағы қалдықты есептейді. Кассирдің есебінде корреспонденцияланатын шоттарға белгі жасалады, содан соң оның деректері 1010 - Кассадағы ақша шотының дебеті мен кредиті бойынша машинограммаға немесе есеп регистрлеріне көшіріледі. Касса бойынша операциялардың, яғни 1010 шоттың дебеті мен кредиті есебін кассир жүргізеді. Регистрлерге жазулар бухгалтерияда кассир есебінің түсуіне қарай жүргізіледі. Бірыңғай корреспонденцияланған шоттардың сомалары біріктіріледі. Айдың аяғында есепті айдан кейінгі бірінші жұлдызына регистрлердегі қалдық шығарылады, ол кассирдің есебіне есебіне және бас кітаптағы 1010 шоттың қалдықтарына сәйкес келуге тиіс. Кассадағы операциялардың синтетикалық есебі 1010 - Кассадағы ақшалай қаржылар активті шотында жүргізіледі.
Дебеті бойынша кезең басына және соңына қалдық, сонымен қатар кезең ішіндегі түскен сомалар, кредитінен ақшалардың шығындалуы көрсетіледі. Кассадағы ақшалардың есебі бойынша есептік регистрлары келесілер болып табылады: №1 журнал-ордер - касса шоттарының кредиті бойынша және №1 тізімдеме - касса шоттарының дебеті бойынша.
2.3 Ағымдағы шоттағы ақша қаражаты есебі
Ақша қаражаттарын сақтау үшін және заңды тұлғалар арасында есеп айырысу үшін Қазақстан Республикасының банк мекемелерінде банк шоттарын ашады.
Банк шоттары - бұл банк пен клиенттер арасындағы келісім-шарттық қатынастарды көрсетеді. Банк шоттары теңгемен де, шетелдік валютамен де жүргізіледі және ол ағымдағы, жинақтық және корреспонденттік болып бөлінеді.
Корреспонденттік шоттар - шаруашылық операцияларының әсерінен өзара байланысқа ұшырайтын шоттар.
Ағымдағы (есеп айырысу) және жинақ шоттары - бұл да банктік шоттар, брокерлер, жеке және заңды тұлғалар үшін, сондай-ақ заңды тұлғаның оңашаланған белгілеулері үшін де ашылады.
Есеп айырысу шоттары мына төмендегі құжаттар негізінде ашылады:
· шотты ашуға берілетін өтініш;
· қойылатын қолдар мен мөртаңбалары үлгілерімен карточкалары;
· ұйымның салық есебіне қою дерегін растайтын салық қызметі органының анықтамасы;
· мемлекеттік тіркеу туралы куәлік көшірмесі;
· жарғы көшірмесі;
· құрылтай шартының көшірмесі құрылтайшылар саны біреуден асқан ретте.
Есеп айырысу шоты бойынша жүргізілетін операциялар қолданылып жүрген заңдармен реттеледі және әдетте, ақша қаражаттары еркін қалдығының шегінде шот иесінің жазбаша бұйрықтары негізінде жүргізіледі. Чек - шот иесінің банкке көрсетілген соманы нақты ақшамен жалақыға, іс-сапар, шаруашылық операциялары және басқа да шығындарға беру жөніндегі бұйрығы. Кәсіпорын алатын ақшаның мақсаты чектің сыртқы жағында көрсетіледі, оны бір дана етіп сиямен жазады. Чекпен бір мезгілде чек кітапшасында сақталатын түбірі толтырылады.
Кесте 2.2. Қазақмыс ЖШС ағымдағы банктік шоттардағы теңгедегі ақшалай қаржылар шоты бойынша шаруашылық операцияларының шоттар корреспонденциясы
Шаруашалық операциялар мазмұны
Шоттар корреспонденциясы
Дебет
Кредит
Кассадан ақшалардың ағымдағы банк шотына түсуі
1030
1010
Сатып алушылардың дебиторлық қарыздарын жою есебінен түсуі:
қысқа мерзімді
ұзақ мерзімді
1030
1030
1210
2010
Қысқа мерзімді несиелер алынды
1030
3010,3020
Жолдағы ақшаларды ұйымның есеп айырысу шотына алынды
1030
1030
Жарғылық қорды толтыру үшін үлес қосушылардан келіп түскен ақшалар есеп айырысу шотына кіріске алынды
1030
5110
Алынған банк несиесі есеп айырысу шотына кірістелді
1030
3010,4010
Жабдықтаушылар мен мердігерлердің қарызы қайтарылды
3310,4110
1030
Бюджетке ҚҚС аударылды
3130
1030
Бюджетке корпоративтік табыс салығы аударылды
3110
1030
Басқа да кредиторлық қарыздар жойылды
3390,4170
1030
Ағымдағы банктік шоттан бюджетке аударымдар мен еңбек ақы төлеуді қоса барлық төлемдер, егер заңдармен басқа жағдайлар қарастырылмаған болса, ұйым басшысы анықтайтын кезек бойынша жүргізіледі. Банк мекемесі өзі қызмет көрсететін ұйымдармен келісе отырып, белгіленген мерзімде оларға шоттың көшірмесін жіберіп отырады. Осы көшірмемен бірге банктік шот бойынша жүргізілетін операциялардың негізі болып саналатын есеп айырысу құжаты да бірге беріледі. Көшірмеде ұйымдардың шотындағы қаржының ай басындағы және соңындағы қалдығы және операция бойынша есеп айырысу шотына келіп түскен және шығындалған қаржы сомалары көрсетіледі. Ұйымдардың бухгалтериясында банк мекемесі берген шоттың көшірмесінде жазылған сомалардың дұрыстығы және олардың көшірмемен бірге берілген құжаттарға сәйкестігі тексеріледі. Ұйымдардың ағымдағы банктік шотындағы ақшалардың жұмсалуы №2 журнал- ордерде, ал шотқа кіріс етілген ақшалардың сомасы осы журналдың (№2 тізімдеме) тізімдемесінде есептеледі.
Есеп айырысу шоты бойынша операциялардың есебі 1030 Ағымдағы банктік шоттағы ақшалай қаржылар шотында жүргізіледі.
Жолдағы ақша аударымдарына сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден кассаға алынған, банк бөлімшелеріне енгізілген, почта бөліміне енгізілген, ұйымның ағымдағы банктік шотына енгізу үшін инкассаторға өткізілген табыс жатады. Жолдағы ақшалардың қозғалысы жөніндегі ақпараттарды жалпылау және есептеу үшін 1020 Жолдағы ақшалай қаражаттар шоты арналған. 1020 Жолдағы ақшалай қаражаттар шоты бойынша сомаларды есепке алу үшін банк мекемелерінің, почта бөлімдерінің квитанциялары; банк инкассаторы түсімдерді өткізгеніне жолсерік тізімдемелерінің көшірмелері негіз болып табылады.
2.4 Есеп беретін тұлғалардың есебі
Сатып алушылар мен тапсырыс берушілер және басқадай дебиторлармен есеп айырысудың есебі бойынша жоғарыда аталып өткен тіркелімдерден басқа дебиторлық борыштардың есебіне талдамалық есептің карточкалары, ажырату парақшалары (қағаздарын), бухгалтерлік анықтамалары және тағы да басқа тіркелімдер (құжаттар) қолданылады. Жалпы есеп тіркелімдерін толтыру шаруашылық операцияларының мазмұнын сипаттайтын бухгалтерлік жазулардың жиынтығын анықтау үшін керекұйымның бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу барсында қолданылатын барлық бланкілері үшін міндетті ортақ есеп беру формалары қарастырылмаған. Есеп нысанын таңдау құқығы толығымен бас бухгалтердің құзырында, яғни ол алғашқы құжаттарды топтастырудың ең қарапайым әдісін таңдап, шоттар корреспонденциясын жүргізуге міндетті.
Шоттарға келетін болсақ, оларға негізгі есеп тіркелімдерінде үнемі қатысатын, эпизодтық болып бөлінеді және олар басқадай операцияларда қолданылады. Дебиторлық борыштар шоттарныда есептелінетін сомаларлың дұрыстығы мен олардың толықтығын бақылау үшін түгендеу жүргізу керек, ол құжаттар бойынша шоттарды корреспонденцияланатын щоттармен салыстыру арқылы жүргізіледі. Мұндағы басты мақсат - әрбір шоттағы сомалардың сәйкестігі мен дұрыстығын, толықтығын анықтау болып табылады. Дебиторлық борышты есептеудегі басты мәселе сату мерзімін анықтау болып табылады, яғни сатып алушы ларға тиеліп жіберілген немесе жөнелтілген тауарлардың (жұмыстар, қызметтер) қашан сатылғанын тануында. Бухгалтерлік есептің көзқарасымен қарағанда, тауарлардың тиелуі мен мен сатып алушыға қаржылық және есеп айырысу құжаттарының ұсынылуы, тауарлардың сатылғандығы деп танылады.Дебиторлық борыштар келесідей бөлімдерден тұрады:
1210 Сатып-алушылар мен тапсырыс берушілердің борышы.
1620 Алдағы кезең шығындары.
1630 Берілген аванстар
Кесте 2.3. Есеп беретін тұлғалардың есебі бойынша шот корреспонденциясы.
Операциялар мазмұны
Дебет
Кредит
Қорларды,ннегізгі құралдарды,өзге де активтерді сатып алу,орындалған жұмыстар мен көрсетілген қызметтерге ,іссапары шығындарына жіне басқа да мақсаттарға төлем жасау үшін подотчетқа ақша алу:
-кассадан қолма-қол ақшамен берілді
-ағымдағы шоттан қызметкердің карт-шотына аударылды
1251
1020
1040
1251
1010
1030
1020
1040
Жауапты тұлғалардың берешектерін жабу
3310
1251
Қызметкердің ұйымнан қысқа мерзімді займ алуы:
-қолма-қол ақшамен
-карт-шотқа аудару арқылы
1253
1020
1010
1030
Қызметкердің қысқа мерзімді қарызды жабуы:
-кассаға қолма-қол ақшамен
-ағымдағы банк шотына кірістеумен
1010
1030
1253
1253
Қызметкердің ұзақ мерзімді қарызының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
НАРХОЗ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖ
0516000 - ҚАРЖЫ МАМАНДЫҒЫ
(САЛАЛАР БОЙЫНША)
ОҚУ ТӘЖІРИБЕСІ БОЙЫНША ЕСЕП
Орындаған : Калыкова Асель
Тексерген : Биготанова Салтанат Сабитовна
АЛМАТЫ, 2021
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. ҰЙЫМ ҚАРЖЫСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1 Ұйымның құрылтай құжаттарын оқып білу және дайындау ... ... ... ... ... ...5
1.2 Ұйымның шаруашылық қызметін жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... .7
1.3 Негізгі және айналым капиталы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.4 Қызметкерлердің жұмысын ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.5 Ұйымның шығындарын және оның қаржылық нәтижелерін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
1.6.Өңдірістің жалпы тиімділігін анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
1.7.Қорытынды сабақ және сынақ алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
2. ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕП ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.1. Ұйымның есеп саясатын құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.2. Кассалық операциялар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
2.3. Ағымдағы шоттағы ақша қаражаты есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... .22
2.4. Есеп беретін тұлғалардың есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
2.5. Жеткізушілермен және мердігерлермен есеп айырысу ... ... ... ... ... ... ... .26
2.6. Негізгі қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
2.7. Тауарлы-материалдық қорлар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...27
2.8. Еңбекақысы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу ... ... ... ... ... ... ... 30
2.9. Ұйымның қаржылық есеп беруі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
2.10. Қорытынды сабақ және сынақ алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .36
3. САЛЫҚ САЛУ ЖӘНЕ ЗАҢДЫ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ САЛЫҚТЫҚ ЕСЕБІ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..38
3.1. Корпоративтік табыс салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...38
3.2. Қосымша құн салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .39
3.3. Мүлік салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40
3.4. Жер салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .42
3.5. Әлеуметтік салықты есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .43
3.6. Арнайы салық режимдері қолданылатын кіші бизнес субьектілерінің
салығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...46
3.7. Қорытынды сабақ және салық салу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..47
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...48
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 50
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 51
КІРІСПЕ
Мен Калыкова Асель 3 курс студенті Қаржы мамандығында Нархоз Университетінің Экономикалық колледжінде 30.11.2020 - 08.01.2021 аралығында оқу тәжірибесін өттім. Мен Қазақмыс ЖШС мысалға ала отырып, оқу тәжірибесінің есебін жасадым. Оқу тәжірибесінде үш пәнді қамтып өтемін: Ұйым қаржысы, Қаржылық есеп, Салық және салық салу. Осы пәндер бойынша әр тақырыпқа байланысты жұмыстарды атқаратын боламын.
Kazakhmys plc (Казахмыс, LSE: KAZ) - Қазақстанның алдыңғы қатарлы таукен, металлургия компаниясы. Компания Штаб пәтері Лондон мен Алматыда орналасқан. Компанияның негізі Балхаш көлі ауданында мыс өндіре бастаған кезде 1930 жылы қаланады. 1992 жылы Джезказганцветмет атауымен акционерленеді. 2005 жылдың қазанында Лондонның қор биржасына шығады.
2008 жыл 4 наурыздағы компания акционерлері - директорлар кеңесінің төрағасы Владимир Ким (45,76 % акция), орындаушы директор Олег Новачуг(6,53 %). Kazakhmys plc-тың 14,99 % -ы „Самрұқ-Қазына" ұлттық әл ауқат қоры Акционерлік Қоғамына тиесілі. Kazakhmys plc-ның директорлар кеңесінің төрағасы Владимир Ким сонымен қатар ENRC Kazakhstan Holding BV компания акциясының 25 %-ын сатып алу опционына ие. Корпорацияныңдиректорлар кеңесіне Қазақтан Республикасының президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың інісі - Болат Назарбаев те мүшелік етеді.
2007 жылы компанияға тиесілі мыс кені - дәлелденген 700 млн тоннаны, ал шамамен алғанда - 2 млрд тоннаны құрайды.
Kazakhmys Plc-тың негізгі еншілік мекемесі - Корпорация Казахмыс ЖШС - Қазақстанда 19 жер асты мыс кені мен 2 металлургиялық комбинаты бар. Kazakhmys Plc сонымен қатар Қазақстандағы теміржол жүйесінің басым бөлігіне және Германияда мыс өнімін шығаратын МКМ мекемесіне иелік етеді.Kazakhmys Gold (Kazakhmys Plc-тың еншілік мекемесі) Қазақмыс ПЛС - пайдалы қазба байлықтарын өндірумен айналысатын, негізгі қызметін Қазақстанда және жақын аймақтарда атқаратын, Ұлыбританияда тіркелген халықаралық компания. Компанияның негізгі қызметі мыс өндіру және сату болып табылады. Қазақмыс - толықтай интеграцияланған компания, оның қызметі кен өндіруден тауарлық металл өндіруге дейінгі сатылардың бәрін қамтиды. Мыс өндіру бөлімшесі сондай-ақ жанама өнім ретінде көп көлемдегі мырыш, күміс және алтын сияқты басқа металдарды өндірумен айналысады.
Қазақмыс - Қазақстандағы ірі мыс өндіруші компания, ол осы саладағы аса ірі он әлемдік өндірушілер қатарына кіреді. Мыс өндіру бөлімшесінің өндірістік алаңқайлары Қазақстанның барлық аймақтарында орналасқан, оның ішінде 15 карьер мен жерасты кендері, 10 кен байыту фабрикасы және 2 мыс балқыту кешені де бар. Мыс болімшесінің иелігінде көмір шахталары мен электр станциялары бар. Олар кәсепорындардың қызметін жүзеге асыру үшін қажетті көлемдегі электр қуатын жеткізеді, ал артық көлемдегі электр қуаты сатылады.
Толықтай интеграцияланған өндіріс пен алуан түрлі өнімдердің арқасында Қазақмыс әлемдегі ең аз шығынды мыс өндірушілердің қатарына кіреді. Бұл артықшылықтар мен мол қорының бар екенін ескергенде, Топтың болашақта өсуі мен дамуының іргетасы мықты деуге болады.
Топтың Бозшакөл және Ақтоғай деген екі ірі жобасы бар. Осы жобалар өз өндірісін 2014 мен 2015 жылдарында бастайды.
Қазақмыс Екібастұз ГРЭС-1, Қазақстандағы ең ірі электр станциясының, 50 пайзының иесі. Топ сол станция мен иелігіндегі бірнеше ТЭЦ-терді меңгеру арқылы Қазақстандағы электр қуаты ұсынымының 20 пайызынан астамын меңгереді.
ТАРАУ 1. ҰЙЫМ ҚАРЖЫСЫ
1.1 Ұйымның құрылтай құжаттарын оқып білу және дайындау. Заңды
тұлғаларды мемлекеттік тіркеу тәртібі.
Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу соңғы уақытта өзекті мәселелердің бірі болып табылады және өзінің жеке бизнесін құру кезінде жеке және заңды тұлғаларда көптеген сұрақтар туындайды.
Заңды тұлғаларды мемлекеттiк тiркеу Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу туралы ҚР-ның 1995 жылғы 17 сәуiрдегі Заңына (бұдан әрі - Заң) сәйкес, мемлекеттік тіркеуге ұсынылған құжаттардың ҚР-ның заңнамасына сәйкестiгiн тексеруді, бизнес сәйкестендіру нөмiрi беріле отырып, оларға мемлекеттiк тiркеу туралы анықтама беруді, заңды тұлғалар туралы мәлiметтердi Бизнес-сәйкестендiру нөмiрлерiнiң ұлттық тiзiлiмiне енгiзудi қамтиды.
Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінің 2015 жылғы 24 сәуірдегі № 233 (ҚР Әділет министрлігінде 2015 жылдың 18 маусымында №11384 тіркелді) заңды тұлғалардың реттеу мәселелері бойынша мемлекеттік қызмет стандартына сәйкес, заңды тұлғалардың мемлекеттік тіркелуі Халыққа қызмет көрсету орталығы (ХҚКО) арқылы өтініш тапсырады. Содан кейін ХҚКО-ның қызметшілері ҚР Заңында қарастырылған тәртіпте Әділет басқармаларына, яғни тіркеуші органдарға ұсынылады.
Шағын, орта және ірі кәсiпкерлiк субъектiсіне жататын заңды тұлғаны мемлекеттiк тіркеу кезiнде өтiнiшке құрылтайшы немесе құрылтайшылардың бірі болып қол қояды.
Егер де заңды тұлғаны тіркеу туралы өтініште шетел қатысуы орын алса, онда (ҚР бекiткен халықаралық шарттарда өзгеше белгiленбесе) өтініштен басқа қосымша келесідей құжаттар тапсырылады:
шет мемлекеттің заңдары бойынша заңды тұлға болып табылатындығын куәландыратын сауда тізілімінен заңды көшірмесі немесе басқа заңды құжаты, нотариалдық куәландырылған мемлекеттік және орыс тілдеріндегі аудармасымен бірге;
құрылтайшының - шетелдік жеке тұлғаның жеке басын куәландыратын паспорттың көшірмесі немесе басқа да құжаты мемлекеттік және орыс тілдеріне нотариалдық куәландырылған аудармасымен қоса табыс етілуге тиіс.
Мемлекеттік тіркеуге құжаттарды тапсырған кезде заңды тұлғаны мемлекеттік тіркегені үшін (шағын және орта кәсіпкерлік субъектілеріне жататын заңды тұлғаларды қоспағанда) бюджетке тіркеу алымы төленгенін растайтын түбіртек немесе өзге де құжат тіркеуші органға бір мезгілде ұсынылады.
Сондай-ақ, кәсіпкерлік субъектілерін тіркеу баламалы түрде субъектілердің ықыласына сәйкес электрондық үкіметтің веб-порталы арқылы берілуі мүмкін. Ол үшін заңды тұлғаны мемлекеттік тіркеу туралы өтініш электрондық үкіметтің веб-порталында толтырылады және ұсынылады, электрондық цифрлық қолтаңба қойылады. Ал, тіркеу алымын төлеу электрондық үкіметтің төлем шлюзі арқылы жүзеге асырылады.
Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу туралы ҚР-ның Заңына сәйкес, заңды тұлғаның мемлекеттік тіркелуін (қайта тіркелуін), филиалдар мен өкілдіктердің есептік тіркелуін (қайта тіркелуін) растайтын құжат ретінде ҚР-ның Үкіметімен бекітілген нысан бойынша тіркеуші органмен ұсынылатын анықтама болып табылады.
Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу), олардың филиалдары мен өкілдіктерін есептік тіркеу (қайта тіркеу) қызметін алу:
- порталда авторлану немесе тіркелу
- қажетті мәліметтерді көрсете отырып, қажетті ашық жолдарды толтыру
- электрондық үкімет төлем шлюзі арқылы тіркеу алымын жасау
- сұранымға эцқ-мен қол қою. құрылтайшылары болған кезде өтінішке қосымша құрылтайшылардың эцқ-мен қол қою қажет болады.
Қызметті ҚР азаматтары және Заңды тұлғалар (ҚР резиденттері) ала алады. Құрылтайшы ҚР азаматы болмаған кезде құрылтайшы Салық органында шетелдік ретінде ЖСН алуы тиіс. ЖСН атғайындалғаннан кейін ЭЦҚ алу және Электрондық үкімет порталында сұранымға қол қою қажет. ЖСН алу мәселелері бойынша шетелдік пайдаланушы салық органына өтініш беруі тиіс.
Тіркелген ЗТ, филиал немесе өкілдік туралы анықтамада БСН, СТН (бар болған кезде) және қызмет түрі көрсетіледі.Тіркеу жүргізілген кезде ұйымның атауында ұйымдастыру құқықтық нысаны (ЖСШ) көрсетілмейді әрі тырнақшаға алынбайды.
Жалға алынға жылжымайтын мүліктің мекенжайында 7 шағын ауданды қалай көрсету қажет деген сұрақ туындайды. Қазіргі уақытта жалға алынған жылжымайтын мүліктің мекенжайын таңдау кезінде шағынаудандарды көрсету мүмкіндігі бар. Пайдаланушы Көше ашық жиегінде Шағынауданды таңдау, бұдан кейін көшенің атауын таңдау және тізімнен цифрды көрсету қажет.
Қара база бойынша тексеру хабарламасы келді.Бұл хабарлама құрылтайшылар мен басшылардың әрекет етпейтін ұйымдарының болуына тексеріс жүргізіліп жатқанын білдіреді.
ЗТ тіркеу кезінде пайдаланушы мемлекеттік бажды жеңілдетілген декларация бойынша төлегісі келсе (КНП 930-931) Қазақстан
Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының "Қазақстан
Республикасының мемлекеттік жіктеушісін - төлем белгілеудің бірыңғай жіктеушісін қолдану және төлемдер бойынша төлем белгілеудің бірыңғай жіктеушісі бөлігінде мәліметтер беру ережесін бекіту туралы" 1999 жылғы 15 қарашадағы № 388 қаулысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2012 жылғы 24 тамыздағы № 267 Қаулысына сәйкес жеңілдетілген декларацияның күші жойылды. Барлық пайдаланушылар ЗТ тіркеу үшін мемлекеттік бажды 910 -911 СТК бойынша төлейді.
Өтініш беруші заңды тұлға болып табылады. ЗТ тіркеу кезінде төлем парағына өтпейтін жағдай болуы ммүмкін.Егер өтініш беруші заңды тұлға болып табылса, ол мемлекеттік бажды төлей алмайды. Бұл жағдайда өтініш беруші Салық органын және СТК таңдау кезінде төлемді өткізіп жібереді, ал төлем құрылтайшылардың біреуіне (жеке тұлғаға) жолданады.
ЗТ тіркеу кезінде "101" қателігі ол пайдаланушы ЗТ тіркеуге өтінішті бергенін, ал сұраным әлі өңделмегенін білдіреді.
Акционерлік қоғамның үлгілік жарғысы осындай тараулардан тұрады:
жалпы ереже
қоғамның атқарушы органының атау мен оның тұрғылықты жері
қоғам акционерлерінің құқықтары мен міндеттері
қоғамның органдары, оларды құру тәртібі
акционерлердің жалпы жиналысының құзыреті
директорлар кеңесінің құзыреті
атқарушы органның құзыреті
қоғам органдарының қызметін ұйымдастыру тәртібі
9.қоғамның акционерлерінің және лауазымды тұлғаларының олардың аффилиирленген тұлғалары туралы ақпаратты ұсыну тәртібі
10.қоғамның ақпарат беру тәртібі
11.қоғамның мүлкі
12.акциялар,облигациялар,бағалы қағаздарды орналастыру
13.таза табысты бөлу. акциялар бойынша дивиденд
14.қоғамды қайта құру және тарату
15.қорытынды ережелер
1.2 Ұйымның шаруашылық қызметін жоспарлау
Қазақмыс ЖШС - қауіпсіздіктің ең жоғары стандарттарына сәйкес, жоғары білікті қызметкерлері бар және ұзақ мерзімді дамуды қамтамасыз ететін тиімді ресурстық базаға ие мемлекеттің мажоритарлы қатысуы бар аса тиімді компания.
Қазақмыс ЖШС басты құндылықтары:
- Адам өмірі - біздің шартсыз құндылығы. Өздері және әріптестері үшін қауіпсіздік мәдениетін енгізу арқылы қызметкерлерінің өмірі мен денсаулығының сақталуын қамтамасыз ету. Жұмысқа келген қызметкерлер үйіне аман-есен оралуы тиіс.
- Істі аяғына дейін жеткізеді. Компания көзделген нәтижелер мен алға қойған мақсаттарға жетуге ұмтылуда. Компания нәтижеге жетуге ынталы қызметкерлерді бағалай біледі.
- Туған жер мен Компанияға ұқыпты қарау. Компания қоршаған орта мен Компания мүлігіне ұқыпты қарайтын қызметкерлерді бағалай біледі.
- Кәсіпқойлық. Компания қызметкерлерінің кәсіпқой деңгейін арттыру үшін жағдайлар жасайды.Компания жаңа білім алуға ұмтылатын қызметкерлерді бағалай біледі және мансаптық жетілудің тең жағдайларын жасайды. - Этика және жеке тұлғаны құрметтеу. Компания өзара құрмет пен сенімге негізделген қатынастар мәдениетін қалыптастыруға ұмтылады.
Қазақмыс ЖШС миссиясы компания мысты әлеуметтік және бизнес-мүдделерді теңестіру жолымен қызметкерлер үшін тұрақтылық пен акционерлер үшін тиімділікті қамтамасыз ету үшін өндіреді.
Компанияның шешімдер қабылдау барысындағы негізгі стратегиялық басым мақсаттары болып келесілер табылады :
- Кірістілік. Компания болмысының ажырамас бөлігі ретіндегі кірістілік.
- Әлеуметтік тұрақтылық. Персоналды ағымды және жаңа жобаларға тиімді бөлу арқылы Компания қызметкерлерінің жұмыс бастылығын қамтамасыз ету.
- Экология. Жер қойнауын тиімді пайдалану және қоршаған ортаға кері әсерді азайту. Өндірістің өсуі жағдайында Компания экологияға кері әсерді азайтатын жаңа технологияларды енгізеді.
- Энерготиімділік. Ағымды және жаңа жобалар бойынша технологияларды таңдау барысында Компания басымдылықты энерготиімді технологияларды пайдалануға береді.
- Өндірісті автоматтандыру. Еңбек өнімділігін және өндірістегі қауіпсіздік деңгейін арттыру.
ПӘК
Ед.
2019
(факт)
2020 (жоспар)
2020
(факт)
2022
(жоспар)
2027
(жоспар)
2032
(жоспар)
Қорлар
млн
тонна
70,4
75,49
74,3
202,64
184,68
146,24
Өндіру көлемі
млн
тонна
2,8
2,9
2,9
3,99
3,15
11,3
Лифтинг шығындардың өзіндік құны
млн
долл.
186,96
210,35
200,25
405,18
483,26
1749,05
Персонал құны
адам
5275
5439
4942
5341
5341
5341
ROACE
%
17,9%
13,60%
26%
WACC
WACC
WACC
EBITDA
млн
доллар
283,8
259,6
337,7
384,1
248,3
1840,7
EVA
Млн доллар
62,9
22,3
139,21
0
0
0
Ескерту: Қазақмыс ЖШС 2020 жылдық есебінен алынған
Кесте 1.1. Қазақмыс ЖШС стратегиялық индикаторлары
Қазақмыс ЖШС даму концепциясын жүзеге асыру Компанияға өңірдің экономикалық дамуына және мыңдаған адамнан (5 000 астам қызметкерден) тұратын ұжымның болашағына деген сеніміне елеулі үлес қосу мүмкіндігін береді.
Кесте 1.2. Қазақмыс ЖШС негізгі тәуекелдер анықтау шаралары
Факторлар
Ықтималды әсері
Барынша азайту шаралары
Өндірудің жоғары өзіндік құнына байланысты өндірудің соңғы кезеңіндегі кен орындарында өндіру көлемдерінің төмендеуі
Өндіру көлемдерінің төмендеуі
Геологиялық барлау және М&А мәмілелері есебінен қоларды арттыру
П-1 жобасы бойынша қабаттардың орналасу тереңдігіне байланысты геологиялық тәуекелдердің жоғары дәрежесі
Компания құнының төмендеуі
Стратегиялық әріптесті тарту
Дивиденттердің елеулі көлемін акцонердің шығарып алуына байланысты,жобаларды қаржыландыру үшін инвестициялық әлеуеттің төмендеуі
Қорлар мен өндірудің өсімінің болмауы
Акционердің Концепцияны (соның ішінде инвестициялық және дивиденттік саясаттарды),инвестициялық жобалардың бизнесжоспарларын бекітуі.
Мыс құнының төмендеуі
Компания түсімінің төмендеуі
Өзіндік құнды төмендету
бойынша бизнес бастамаларды іздестіру
Қазақстан экономикасының макропараметрлерінің теріс өзгеруі
Компания құнының төмендеуі,шыңыс бөлігінің артуы
Компанияның салықтық саясатын оңтайландыру шараларын әзірлеу және қолдану
Рұқсатсыз ереуілдердің туындау тәуекелі
Қызметтегі үзілістер
Процестерді аутсорсингке ауыстыру бойынша сараланған саясат. Персоналды қайта дайындау бағдарламаларын дер кезінде жүзеге асыру..
Тәуекелдерді басқару саласында Компания стратегиясы бизнестің стратегиялық және оперативті тұрақтылықты қамтамасыз етуге бағытталған, ол дер кезінде сәйкестендіру, тәуекелдерді бағалау және Компанияның тәуекел мәнін ескере отырып,оны проактивті басқару, түрлі деңгейдегі қызметкерлердің коммуникацияларын және координацияларын қамтамасыз ету арқылы жетеді.
1.3 Негізгі және айналым капиталы.
2020 жылы Компанияның капиталдық салымдарының көлемі 44,2 млрд теңгені құрап, 2019 жылмен салыстырғанда 16 % өсті. Салымдардың 31 % ірі инвестициялық жобаларды жүзеге асырумен байланысты құрылыс жұмыстары құрайды.28 % негізгі құралдары сатып алуға жұмсалды. Капиталдық салымдардың 20 % сәл астамы (9,3 млрд теңге) пайдаланушылық бұрғылау үлесіне тиіп, іздестіру-барлау бұрғылауға шығарылған шығындар шамамен 8,2 млрд теңгені немесе CAPEX 18 % құрады.
Кесте 1.3. Қазақмыс ЖШС капиталдық салымдары
Инвестициялау бабы
2016
2017
2018
2019
2020
Құрылыс жұмыстары
12333
10685
30989
12318
13920
НҚ және МЕА сатып алу
4556
5564
3536
8375
12175
Пайдаланушылық бұрғылау
13279
9213
8253
8632
9306
Іздестіру-барлау бұрғылау
3225
2163
4620
8118
8158
Өзгесі
15606
549
1271
304
641
Жалпы CAPEX
48999
28174
48669
38047
44201
Ескерту: Қазақмыс ЖШС 2020 жылдық есебінен алынған
Ағымдағы активтер
31 желтоқсан
2020 жыл
2019 жыл
Тауарлы-материалдық қорлар
10944113
7272093
Табыс салығы бойынша алдын ала төлеу
3968337
772876
Салықтар бойынша және төлеуге ҚҚС бойынша алдын ала төлеу
15899345
12244843
Төленген алдын ала төлем және келешектегі
3507440
2819251
Сауда және өзге дебиторлық берешек
30838853
35948751
Өзге қаржы активтер
-
31884021
Ақшалай қаражат және оның баламалары
111445891
73423065
Ағымдағы активтер жиыны
176603979
164364900
Ескерту: Қазақмыс ЖШС 2020 жылдық есебінен алынған
2020 жылы шарттарды орындау аясында 11,796 млрд теңге сомасындағы тауарлық-материалдық құндылықтар (ТМҚ) келіп түсті. Ертеректе жеткізілген тауарлардан 1,9 млрд теңге сомасындағы ТМҚ қолданылды. ТМҚ айналымы 180 күн жоспарында 152 күнді құрады.Әлеуметтік тұрғыдан жауапты жер пайдаланушысы ретінде Компания жергілікті құрамды дамытуға үлесін қосуда. 2020 жылы 89,9 млрд теңге сатып алулар көлемінде тауарлардың ішіндегі жергілікті құрам 42 %, жұмыстарда 94%, қызметтерде 94 % құрады.
Жалпы алғанда,компанияның негізгі элементтері ретінде мыс және материалдар саналады.
Кесте 1.4. Қазақмыс ЖШС тауарлы материалдық қорлары
2020 жыл
2019 жыл
Мыс
7668997
5328344
Материалдар
3275116
1943749
Ескерту:Қазақмыс ЖШС 2020 жылдық есебінен алынған.
2020 жылғы 3 желтоқсанда Компанияның 118,817 тонна ішкі Мысы қоймаларда және транзитте болды (2019 жылы:112,441 тонна).
Кесте 1.5. Қазақмыс ЖШС материалдық емес активтер туралы есебі
Барлау және бағалау бойынша активтер
Өзге материалдық емес активтер
Жиыны
2019 жылдың 1 қаңтарындағы қалдықты
құны
7695828
768030
8463858
Түсімдер
9759167
701394
10460561
Шығару
426775
202
426977
Амортизациялық жарналар
2573406
285557
2858963
Құнсыздану
592787
592787
2019 жылғы 31 желтоқсандағы қалдық құн
13862027
1183665
15045692
Түсімдер
11646848
542528
12189376
Негізгі құралдарға ауыстыру
3084491
-
3084491
Шығару
482482
-
482482
Амортизациялық жарналар
1575519
342334
1917853
Құнсыздану
1064048
-
1064048
2020 жылғы 31 желтоқсандағы қалдық құн
19302335
1383859
20686194
2019 жылғы 31 желтоқсанда
Бастапқы құн
28024241
2271572
30295813
Жинақталған амортизация
13569427
1087907
14657334
Жинақталған құнсыздану
592787
-
592787
Қалдық құн
13862027
1183665
15045692
2020 жылғы 31 желтоқсанда
Бастапқы құн
35511285
2813782
38325067
Жинақталғаан амортизация
15144902
1429923
16574825
Жинақталған құнсыздану
1064048
-
1064048
Қалдық құн
19302335
1383859
20686194
Ескерту: Қазақмыс ЖШС 2020 жылдық есебінен алынған
2020 жылғы және 2019 жылғы 31 желтоқсандағы үлес салмағын есептейтін болсақ.онда Мыс активтері: - 2019 жылғы 1 қаңтарда 69,2% құрады;
2019 жылдың 31 желоқсанында 66,2% құрады; - 2020 жылдың 31 желтоқсанында 66,2% құрады;
Өзге активтер:
2019 жылғы 1 қаңтарда 7,1% құрады;
2019 жылдың 31 желоқсанында 7,5% құрады; - 2020 жылдың 31 желтоқсанында 7,7% құрады;
Аяқталмаған күрделі өндіріс:
2019 жылғы 1 қаңтарда 23,6% құрады;
2019 жылдың 31 желоқсанында 26,1% құрады;
2020 жылдың 31 желтоқсанында 26% құрады.
1.4 Қызметкерлердің жұмысын ұйымдастыру және еңбекақы
Еңбекақыны төлеу жүйесін жетілдіру,соның ішінде қызметтің негізгі көрсеткіштерін орындауды бағалау негізінде еңбекақыны төлеу жүйесін енгізуі арқылы жүзеге асырылады.
Компания істеген еңбегі нәтижесінде әділ сыйақы беру арқылы нәтижелі жұмысқа ынталандыру жолымен персоналдан барынша қайырымды алуға тырысады.
Ынталандыру және атқарушылық тәртіп саласында негізгі міндеттер болып келесілер табылады:
компанияның барлық қызметкерлерінің еңбекақысын төлеуге бірыңғай тәсілді қамтамасыз ету және еңбекпен қол жеткізілген нәтижелердің және әділ сыйақының сәйкес келуі;
марапат пен сыйлық жүйелерін дамыту, соның ішінде, жаңа технологияларды
құру және енгізу, дамыту жобаларын іске асыру, негізгі қаржылықэкономикалық, әлеуметтік-еңбек және басқа мәселелерді шешу;
қызметкерлер алдына қойылған міндеттерді орындау сапасын бақылауды күшейту;
компанияда әзірленген және енгізілген басқарушы құжаттар жөнінде қызметкерлердің хабардар болуын арттыру;
басымдылықтарды және орындау мерзімдерін көрсете отырып, қызметкерлер алдына қойылған міндеттер процесін автоматтандыру, оларды орындауды қатаң түрде бақылау.
Компания қызметкерлердің есептелген еңбекақысынан 10 % сәйкес зейнетақы қорларына зейнетақы жарналары ретінде ұстап қалады. Зейнетақы жарналарының мөлшері 2020 жылы айына 212.500 теңге сомасымен шектелген (2019: айына 183.443 теңге). Қолданыстағы қазақстандық заңнамаға сәйкес қызметкерлер өздерінің зейнетақымен қамтылуы үшін өздері жауапкершілік артады. 2014 жылғы 1 қаңтардан бастап Компания сол сияқты өз қызметкерлерінің көпшілік табысынан олардың зейнетақы жарналарына
5 % мөлшерінде міндетті кәсіби зейнетақы жарналарын аударуға міндетті.
Еңбекақыны төлеу жүйесін жетілдіру, соның ішінде қызметтің негізгі көрсеткіштерін орындауды бағалау негізінде еңбекақыны төлеу жүйесін енгізуі арқылы жүзеге асырылады.
Кесте 1.6. Қазақмыс ЖШС еңбекақы және өзгеде қысқа мерзімді төлемдер бойынша берешегі
Еңбекақы және өзгеде қысқа мерзімді төлемдер
2019
2020
Директорлар кеңеcінің мүшелері
52,904
54,219
Саны
3
3
Басқарма мүшелері
227,602
221,277
Саны
8
8
Ескерту: Қазақмыс ЖШС 2020 жылдық есебінен алынған.
1.5 Ұйымның шығындарын және оның қаржылық нәтижелерін анықтау. Өзіндік құнын калькуляциялау
Калькуляция -өнімнің бір өлшемін өндіруге‚ жұмыстардың бір өлшемін орындауға‚ қызметтердің бір өлшемін көрсетуге жұмсалған шығынның‚ шығыстың есебі, яғни өнімнің (жұмыстың, көрсетілетін қызметтің) өзіндік құнын айқындау тәсілі.
2020 жылы өзіндік құн 13 % өсті және 137,2 млрд теңгені құрады. Өзіндік құнның өсуі көп жағдайда пайдалы қазбаларды өндіруге салық сомасын артуымен байланысты. Өндірістік шығындар арасында қызметкерлерге төленетін сыйлықақыны 6 % арттыру, 35 % жөндеуге және қызмет көрсетуге шығындар өсуі байқалады, электр энергияға шығатын шығындар өсуі 11 %, материалдарға - 10 % құрады, ал тасымалдау шығындары 50 % артты.
Барлауға лицензия сатып алу бойынша шығындар. Барлауға лицензия алу бойынша шығындар Материалдық емес активтерге капиталданады және барлаудың болжамды мерзімі бойы тік сызықты әдіс бойынша амортизацияланады. Әр нысан жыл сайын бұрғылау жұмыстары жоспарланғанын растауға қаралады. Егер нысан бойынша келешекте жұмыстар жоспарланбаған болса, лицензияны сатып алу шығындарының қалған сальдосы шығысқа шығарылады. Экономикалық негізделген шығарылатын қорлар (дәлелденген қорлар немесе коммерциялық қорлар) анықталған кезде амортизация тоқталады, және қалған шығындар өзге материалдық емес активтер құрамында қорларды растауға дейін кен орнының кескінінде дәлелденген активтер ретінде танылады. Әзірленімді ішкі растау кезінде және барлық лицензиялар мен рұқсаттарды сәйкес бақылау органдарынан алған кезде сәйкес шығындар негізгі қаражатқа (Мыс активтері) ауыстырылады.
Барлау шығындары. Геологиялық және геофизикалық шығындар осындай шығындар болған кезде шығысқа шығарылады. Барлау ұңғымаларына тікелей жататын шығындар материалдық емес активтердің (барлау және бағалау бойынша активтер) құрамына ұңғыманы бұрғылау аяқталғанға дейін және осындай бұрғылау нәтижелері бағаланғанға дейін капиталданады. Осындай шығындар еңбекақыдан, материалдардан, жанармайдан және электр энергиясынан, бұрғылау станоктарының құнынан және мердігерлер төлемдерінен тұрады. Егер көмірсутегі анықталмаса, онда барлау шығындары құрғақ ұңғыма бойынша шығындарға шығарылады. Егер басқа ұңғымаларды бұрғылаудан (барлау немесе құрылымдық-іздестіру ұңғымалары) тұратын, бағалауға жататын, коммерциялық игеру жеткілікті ықтималды көмірсутегі анықталған кезде осындай шығындар актив ретінде есептеле береді.
Игеру шығындары. Платформалар, құбыр өткізгіштер және игерілген ұңғымаларды бұрғылау сияқты инфрақұрылым нысандарының құрылысы, орнату және аяқтау шығындары мерзім шығындарында құрғақ ұңғымалар ретінде шығысқа шығарылатын көмірсутегінің жеткілікті коммерциялық мөлшері анықталмаған игерілген немесе шеңберленген ұңғымаларға жататын шығындардан басқа негізгі қаражат құрамына капиталданады.
Кесте 1.7. Қазақмыс ЖШС жалпы және әкімшілік шығындар бойынша есебі
Жалпы және әкімшілік шығындар,млн теңге
2019
2020\
Айыппұлдар және өсімпұлдар
47,2
35456,90
Қызметкерлерге сыйлықақы
4017,90
4900,30
Тозу,таусылу және амортизация
3047,60
2150,40
Жөндеу және қызмет көрсету бойынша қызметтер
432
485,3
Тасымалдау шығындары
299,4
445,1
Табыс салығынан басқа салықтар
207,6
292,1
Демеушілік
323,9
207
Кеңес беру және аудиторлық қызметтер
105,7
130,6
Күмәнді дебиторлық берешек бойынша резервті түзетпе жасауесептеу
-144,3
33,3
Өзге
2803,3
997,1
11140,2
45098,2
Ескерту:Қазақмыс ЖШС 2020 жылдық есебінен алынған
.
Жалпы және әкімшілік шығындарының айтарлықтай артуы көп жағдайда Атырау облысының Экология департаментінің ұйғарымдары бойынша экологиялық төлемдермен қамтамасыз етілген. Қызметкерлердің сыйлықақы сомасы 22 % - 4,9 млрд теңгеге дейін өсті.
Кесте 1.8. Қазақмыс ЖШС негізгі көрсеткіштері.
2019
2020
Факт
Жоспар
Ауытқу
Факт
%
Мыс өндіру,мың тонна
2840
2895
0
2895
0
Түсім(табыс)
309747
332627
100809
433436
30
Сату өзіндік құны
-121290
-134703
-2481
-137184
2
Жалпы табыс
188457
197924
98328
296252
50
Жалпы және әкімшілік шығындар
-9896
-12934
-34906
-47840
270
Тасымалдау және сату шығындары
-102991
-119674
-35823
-55497
30
Операциялық қызметтен түскен табыс(шығын)
75570
65315
27600
92915
42
Қаржылық табыс(шығын)нетто
461
-2650
1474
-1176
-56
Өзгедей щығындар(нетто)
-482
0
21216
21216
0
Салық салғанға дейінгі пайда(шығын)
75548
62665
50290
112955
80
Корпаративті табыс салығы бойынша шығындар
-19425
-15847
-13720
-29566
87
Жыл бойынша табыс
56123
46819
36570
83389
78
Мыс өндірісінің 2020 жыл барысындағы өсімі жоспарлы мәндер шектерінде болды және 2019 жылдың көрсеткішінен 2 % асты. Бұл жағдайда түскен пайда көлемі 2019 жылмен салыстырғанда 40 % өсіп, жоспарлы мәндерден 30 % асты.
Жоспарды табысты бөлігінен асыра орындау Мыстың әлемдік бағаларының жоспарланғанмен салыстырғанда орта есеппен 29,7 % өсуімен (жоспар бойынша - 55 долл.барр.; 2020 жылдағы орташа бағасы - 71,31 долл.барр.) және доллар бағамының аздап өсуімен (жоспар бойынша - 340 тгдолл., 2020 жылдағы орташа бағам - 344,71 тгдолл.) байланысты.
Нәтижесінде таза пайда 2019 жылмен салыстырғанда 49 % өсіп, 83,4 млрд теңгеге жетіп, жоспарлы мәндерден елеулі түрде асты.
1.6 Өндірістің жалпы тиімділігін анықтау
Кәсіпорынның нарықтық экономика жағдайында қызмет етуінің экономикалық пайдалылығы табыс табумен анықталады. Кәсіпорынның табыстылығы абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштермен сипатталады. Шетелдік арнаулы әдебиеттерде "табыстар" ұғымы келесідей түрде анықгалады: "Табыстар дегеніміз - қаржының келуі немесе ак-тивтер құнының өсуі, не болмаса пассивтердің азаюы түріндегі есепті кезеңдегі экономикалық пайданың үлғаюы болып табылады.
Рентабельділік, пайдалылық (нем. rentabel -- табысты, пайдалы) -- тиімділік‚ фирманың‚ оның қызметінің табыстылық көрсеткіші. Сан жағынан табысты шығынға бөлуден алынған жеке сан ретінде айқындалады. Пайданың қандай капиталға жатқызылатынына қарай өндіріс рентабельділігі, атаулы меншікті капитал рентабельділігі, баланс бойынша капиталдың қосынды шамасының рентабельділігі түрлеріне бөлінеді.
Қаржылық тұрақтылық - бұл тәуекелдердің мүмкін болатын деңгейінде төлем қабілеттілігі мен несие қабілеттілігін сақтай отырып, табысты өсіру негізінде қаржыны тарату мен пайдалану арқылы кәсіпорынның дамуын көрсететін қаржы ресурстарының жағдайы.
Кесте 1.9. Қазақмыс ЖШС -ның қаржылық тұрақтылығы.
Көрсеткіштер
Формула
Теориялық мәні
2019
2020
Тәуелсіздік коэффициенті
Меншік капиталжиынтық капитал
0,5-0,6
0,2
0,7
Тәуелді коэффициент
Тартылған капиталжиынтық капитал
0,4-0,5
0,7
0,3
Қарыз қаражаты мен меншік капиталдың қатынас коэффициенті
Қарыз қаражатменшік капитал
12
3,2
0,3
Қаржыландыру коэффициенті
Меншік капиталтартылған капитал
21
0,3
3,1
Инвестициялау коэффициенті
Меншік капиталнегізгі капитал
1
1
0,97
Инверлеу коэффициенті
ТАКменшік капитал
0,5
0,02
-0,02
Қаржылық тұрақтылық коэффициенті
Меншік капиталұзақ мерзімді мінеттемелер
1
-
-
Қарыз қаражаттарын мерзімге тарту кофэффиенті
Ұзақ мерзімді міндеттемелерменшік
капитал - ұзақ мерзімді міндеттемелер
-
-
-
Активтердің толық құнды ТАК
капиталдағы үлес салмағы
ТАКжиынтық капитал
0,3
0,007
-0,02
Қаржылаандыру мен меншік көздерінің қорлар мен
материалдарды қамтамасыз ету коэффиценті
ТАКағымдағы активтер
0,6-0,8
0,009
-0,05
Ескерту: Қазақмыс ЖШС 2020 жылдық есебінен алынған.
Қазақмыс ЖШС -ның қаржылық тұрақтылығын талдау кезінде тәуекелсіздік коэффициенті 0,2 және 0,7 көрсетті. Бұл өсуі кәсіпорынның қаржылық тәуекелділігі жоғары екендігін көрсете, алдағы уақытта қаржылық қиындықтардың азаятындығын көрсетеді.
Себебі бұл қаржы көздерінің тұрақты құрылымын сақтауға мүмкіндік береді. Ал тәуелділік коэффициенті авансталған капиталдың жалпы соммасындағы қарыздың үлесін сипаттайды. Бұл үлес жоғары болған сайын, кәсіпорынның сыртқы қаржыландыру көздерінен тәуелділігі жоғарлайды. Біздің құрылыс басқармамызда оның деңгейі жолдың басында 0,7 ал жыл соңында 0,3 болды. Бұл көрсеткіш бойынша қаржылық тәуекелділігін жоғалтты деп айтуға болмайды. Жылдың басында және аяғында тәуекелділік коэффициенті оның қалыпты мәніне айтарлықтай жоғары.
Келесі, басқарманың қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын меншікті капиталдың қатыстырылған капиталға қатынасын көрсететін қаржыландыру коэффициенті болып табылады. Бұл көрсеткіш жыл басында 0,3 ал, жыл соңында 3,1 болды. Басқарма мүлкінің көп бөлігі қарыз қаражатымен қалыптасқан , төлем қабілеттілігінің өте қауіпті жағдайға жеткендігін және несие алуды қиындатқанын көрсетеді.
Біздің талдау бойынша бұл көрсеткіш жыл басында 3,2 жыл соңында 0,3. Бұның мәні кәсіпорын есеп беру кезеңінің басында активтерге салынған меншік қаражаттардың әрбір теңгесіне қарыз қаражатының 3 теңге тартқанын дәлелдейді.
Есеп беру кезеңінің ішінде қарыз қаражаттары меншік
салымдарының әрбір теңгесіне 3 тиынға дейін азайған. Егер оының мәні 1ден асып кетсе, онда басқарманың қаржылық тәуелсіздігі мен тұрақтылығы қауіпті нүктеге жетеді, бірақ жауап әр уақытта бір жақты бола бермейді. Ол меншікті және ұзақ мерзімді қарыз капиталының жалпы капиталдағы үлесін сипаттайды. Батыс тәжірибесінде бұл коэффициенттің қалыпты мәні 0,9-ға тең болуы керек, ал оның 0,75-тен төмендеу қауіпті.
Қазақмыс ЖШС -ның 2014-2020 жылдар аралығындағы пайда және түсім көрсеткіштеріне 1.1 және 1.2 суреттерден мән беретін болсақ, 2020 жылғы көрсеткіштер жоғары деңгейде екенін байқаймыз.Бұл Қазақмыс ЖШС -ның пайда және түсім деңгейі өте жақсы дамып келе жатыр дегенді білдіреді.
1.7 Қорытынды сабақ және сынақ алу
Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу туралы ҚР-ның Заңына сәйкес, заңды тұлғаның мемлекеттік тіркелуін (қайта тіркелуін), филиалдар мен өкілдіктердің есептік тіркелуін (қайта тіркелуін) растайтын құжат ретінде ҚР-ның Үкіметімен бекітілген нысан бойынша тіркеуші органмен ұсынылатын анықтама болып табылады.
Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу (қайта тіркеу), олардың филиалдары мен өкілдіктерін есептік тіркеу (қайта тіркеу) қызметін алу:
- порталда авторлану немесе тіркелу
- қажетті мәліметтерді көрсете отырып, қажетті ашық жолдарды толтыру
- электрондық үкімет төлем шлюзі арқылы тіркеу алымын жасау
- сұранымға эцқ-мен қол қою. құрылтайшылары болған кезде өтінішке қосымша құрылтайшылардың эцқ-мен қол қою қажет болады.
Негізгі қорларды тиімді пайдалану көрсеткіштері мыналармен сиаптталады: қор қайтарымы, қор сиымдылығы, табыстылық, қорларды салыстырмалы үнемдеу, өнімнің көлемін көтеру, негізгі өндірістік қорлардың ұдайы өндірісін қамтамасыз ететін шығындар мен өнімнің өзіндік құнын төмендету, жұмыскерлердің еңбек өнімділігін көтеру, еңбек құралдарының қызмет ету мерзімін ұзарту.
Амортизация - бұл активтің қызмет еткен мерзім бойына амортизацияланған кұнды тарату процесі.Ұйым негізгі құралдар объектісін амортизациялауға тиіс. НҚ амортизациясы ол пайдалануға дайын болған, яғни ол ұйым басшылығы жоспарлағандай жұмыс істей алуы үшін қажетті орында және жағдайда басталады. Амортизациялық аударымдар әрбір есептік кезеңнің шығысы ретінде та Жаңадан пайдалануға берілген негізгі құралдар бойынша амортизация есептеу келіп түскен айдан кейінгі айдың бірінші күнінен басталады, ал істең шықан негізгі құралдар бойынша - шыққан айдан кейінгі айды ңбірінші күнінен бастап токтатылады..
ТАРАУ 2. ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕП
2.1 Ұйымның есеп саясатын құру
Ұйымның есеп саясаты ұзақ мерзімді тұрақты түрде құжат ретінде жасалып басшының бұйрығымен бекітіледі. Есеп саясатын жасау үшін, мекеменің ерекшелігін жақсы білетін кәсіби бухгалтер, қаржыгер, техникалық қызметкерлерден арнаулы комиссиясы құрылады және қажетті мамандар сырттан шақырылады. Мекеменің есеп саясаты ұйымның активтеріне, міндеттемелеріне, капиталдарына, кірістері мен шығыстарына қатысты қалыптастырылады. МЕА мен НҚ мен амортизациясын есептеу әдісінің тәртіптері.
Материалдық емес активтер (МЕА) - құндық бағасы бар, бірақ заттай құндылық болып табылмайтын ұзақ мерзімді салым объектісі.
Қаржы бөлімінің МЕА құрамына: лицензия, сертификат, 1С, бухгалтерия бағдарламасы , Windows 10 компьютерлік бағдарламасы кіреді. Қаржы бөлімінің НҚ құрамына: жер, ғимарат, машиналар мен жабдықтар, көлік құралдары кіреді.
Негiзгi құралдар дегенiмiз - кәсіпорында өнім өндіру, тауарларды тасымалдау немесе қызмет керсету үшiн басқа кәсiпорынға жалға беру үшiн немесе әкiмшiлiк мақсаттар үшiн пайдаланатын және бiр кезеңнен (бiр жылдан) apтық мерзiм iшiнде пайдаланады деп болжанатын материалдық активтер.
Кесте 2. Кәсіпорындар мен кәсіпорындардағы резервтік капитал шоты бойынша жүргізілетін операциялар.
Операциялар мазмұны
Дебеттелетін шот
Кредиттелетін шот
Акционерлік қоғамның жарғысында белгіленген мөлшерде резервтік капитал сомасының қалыптасуы
5510
5410
Акционерлік қоғамның жарғысында белгіленген мөлшерден артық резервтік капитал қалыптасуы
5510
5410
Кәсіпорынның ағымдағы жылда пайда таппауына немесе тапқан пайдасының жетіспеуіне байланысты артықшылығы бар акциялар бойынша дивидент төлеу үшін жұмсалған резервтік капитал сомасы
5410
3390
Кәсіпорынның есепті кезеңдегі немесе алдыңғы (өткен) жылдардағы жабылмаған зияндарын жабуға жұмсалған резервтік капитал сомасы
5410
5510,5520
Ағымдағы жылғы зиянды жабуға бағытталған резервтік капитал сомасы
5410
5510
Өткен (алдыңғы) жылдың жабылмаған зиянын өтеуге бағытталған резервтік капитал сомасы
5410
5520
2.2 Кассалық операциялар есебі
Шоттардың жұмыс жоспарына сәйкес ақшалай қаражаттардың есебі үшін 1000 Ақшалай қаржылар бөлімшесінің келесідей шоттары арналған:
1010 - Кассадағы ақшалар;
1020 - Жолдағы ақшалай қаржылар;
1030 - Ағымдағы банктік шоттардағы ақшалай қаржылар;
1040 - Карт шоттардағы ақшалай қаржылар; - 1050 - Жинақ шоттарындағы ақшалай қаржылар; - 1060 - Басқа да ақшалай қаржылар.
Ақша қаражаттарын сақтау, қабылдау мен беру үшін әрбір ұйымның кассасы болады. Кассир - материалдық жауапты адам. Ол касса операцияларын жүргізу тәртібімен таныс болуға тиіс. Осыдан кейін ғана оның материалдық толық жеке дара жауапкершілігі туралы онымен шарт жасалынады.
Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақшаның есебі Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісі бекіткен кассалық операцияларды жүргізу тәртібіне сәйкес жүргізіледі.
Кассаға нақты ақша ағымдағы банктік шоттан ақшалай чек негізінде түседі. Кассаға ақша қабылдау кассаның кіріс ордерлері бойынша жүзеге асырылады, оған бас бухгалтер мен кассир қол қояды. Кассаға ақша салған жеке немесе заңды тұлғаларға бас бухгалтер мен кассир қол қойған ақшаны қабылдағаны туралы квитанция беріледі.
Жазылған касса ордерлері немесе олардың орнына жүретін құжаттар Кіріс және Шығыс құжаттарын тіркеу журналында тіркеледі, ол Кіріс және Шығыс касса құжаттарына жеке-жеке ашылады. Онда мыналар көрсетіледі: Кіріс және Шығыс ордерінің толтырылған күні мен номері, кассаға түскен және жұмсалған ақшалардың (жалақы, сыйлықтар, стипендиялар, іссапарға төленген және басқа да шығыстар) нысаналы мақсаты көрсетіледі. Егер ақша қаражаттарының нысаналы мақсаты туралы деректерді машинограмма түрінде алатын болса, Кіріс және Шығыс касса құжаттарын тіркеу журналында тек құжаттың толтырылған күні, номері мен сомасы көрсетіледі.
Кесте 2.1. Қазақмыс ЖШС кассадағы ақшалар есебі бойынша шоттар корреспонденциясы
Операциялар мазмұны
Шоттар корреспонденциясы
Дебет
Кредит
Өнімдерді (қызметті,жұмысты) сатудан түскен табыс алынды
1010
6010
Басқадай активтерді сатудан табыс алынды
1010
6210
Ағымдағы банктік шоттан ақша кассаға алынды
1010
1030
Алдағы кезең табыстары алынды
1010
3520,4420
Есеп беруге тиісті тұлғадан алынды
1010
1250
Аванстар алынды
1010
3510,4410
Кассадан банктік шотқа ақша тапсырылды
1030
1010
Басқадай кредиторлық қарыздар төленді
3390
1010
Іс-сапар шығындарына,шаруашылық шығындарына ақша берілді
1250
1010
Кассадан еңбекақы берілді
3350
1010
Кассадан теңгемен жабдықтаушылар
мердігерлерге төленді
мен
3310,4110
1010
Ескерту: http: ebooks.semgu.kz сайтынан алынған.
Касса операцияларының есебін кассир Касса кітабында (ф. №КО-4) жүргізеді, ол номерленуге, төленуге және оған сұрау салынуға тиіс; ондағы парақтар санын басшы мен бас бухгалтер қол қойып куәландырады.Күн сайын, жұмыс күнінің аяғында кассир берілген ақшаның жиынтығын шығарады және күн аяғындағы қалдықты есептейді. Кассирдің есебінде корреспонденцияланатын шоттарға белгі жасалады, содан соң оның деректері 1010 - Кассадағы ақша шотының дебеті мен кредиті бойынша машинограммаға немесе есеп регистрлеріне көшіріледі. Касса бойынша операциялардың, яғни 1010 шоттың дебеті мен кредиті есебін кассир жүргізеді. Регистрлерге жазулар бухгалтерияда кассир есебінің түсуіне қарай жүргізіледі. Бірыңғай корреспонденцияланған шоттардың сомалары біріктіріледі. Айдың аяғында есепті айдан кейінгі бірінші жұлдызына регистрлердегі қалдық шығарылады, ол кассирдің есебіне есебіне және бас кітаптағы 1010 шоттың қалдықтарына сәйкес келуге тиіс. Кассадағы операциялардың синтетикалық есебі 1010 - Кассадағы ақшалай қаржылар активті шотында жүргізіледі.
Дебеті бойынша кезең басына және соңына қалдық, сонымен қатар кезең ішіндегі түскен сомалар, кредитінен ақшалардың шығындалуы көрсетіледі. Кассадағы ақшалардың есебі бойынша есептік регистрлары келесілер болып табылады: №1 журнал-ордер - касса шоттарының кредиті бойынша және №1 тізімдеме - касса шоттарының дебеті бойынша.
2.3 Ағымдағы шоттағы ақша қаражаты есебі
Ақша қаражаттарын сақтау үшін және заңды тұлғалар арасында есеп айырысу үшін Қазақстан Республикасының банк мекемелерінде банк шоттарын ашады.
Банк шоттары - бұл банк пен клиенттер арасындағы келісім-шарттық қатынастарды көрсетеді. Банк шоттары теңгемен де, шетелдік валютамен де жүргізіледі және ол ағымдағы, жинақтық және корреспонденттік болып бөлінеді.
Корреспонденттік шоттар - шаруашылық операцияларының әсерінен өзара байланысқа ұшырайтын шоттар.
Ағымдағы (есеп айырысу) және жинақ шоттары - бұл да банктік шоттар, брокерлер, жеке және заңды тұлғалар үшін, сондай-ақ заңды тұлғаның оңашаланған белгілеулері үшін де ашылады.
Есеп айырысу шоттары мына төмендегі құжаттар негізінде ашылады:
· шотты ашуға берілетін өтініш;
· қойылатын қолдар мен мөртаңбалары үлгілерімен карточкалары;
· ұйымның салық есебіне қою дерегін растайтын салық қызметі органының анықтамасы;
· мемлекеттік тіркеу туралы куәлік көшірмесі;
· жарғы көшірмесі;
· құрылтай шартының көшірмесі құрылтайшылар саны біреуден асқан ретте.
Есеп айырысу шоты бойынша жүргізілетін операциялар қолданылып жүрген заңдармен реттеледі және әдетте, ақша қаражаттары еркін қалдығының шегінде шот иесінің жазбаша бұйрықтары негізінде жүргізіледі. Чек - шот иесінің банкке көрсетілген соманы нақты ақшамен жалақыға, іс-сапар, шаруашылық операциялары және басқа да шығындарға беру жөніндегі бұйрығы. Кәсіпорын алатын ақшаның мақсаты чектің сыртқы жағында көрсетіледі, оны бір дана етіп сиямен жазады. Чекпен бір мезгілде чек кітапшасында сақталатын түбірі толтырылады.
Кесте 2.2. Қазақмыс ЖШС ағымдағы банктік шоттардағы теңгедегі ақшалай қаржылар шоты бойынша шаруашылық операцияларының шоттар корреспонденциясы
Шаруашалық операциялар мазмұны
Шоттар корреспонденциясы
Дебет
Кредит
Кассадан ақшалардың ағымдағы банк шотына түсуі
1030
1010
Сатып алушылардың дебиторлық қарыздарын жою есебінен түсуі:
қысқа мерзімді
ұзақ мерзімді
1030
1030
1210
2010
Қысқа мерзімді несиелер алынды
1030
3010,3020
Жолдағы ақшаларды ұйымның есеп айырысу шотына алынды
1030
1030
Жарғылық қорды толтыру үшін үлес қосушылардан келіп түскен ақшалар есеп айырысу шотына кіріске алынды
1030
5110
Алынған банк несиесі есеп айырысу шотына кірістелді
1030
3010,4010
Жабдықтаушылар мен мердігерлердің қарызы қайтарылды
3310,4110
1030
Бюджетке ҚҚС аударылды
3130
1030
Бюджетке корпоративтік табыс салығы аударылды
3110
1030
Басқа да кредиторлық қарыздар жойылды
3390,4170
1030
Ағымдағы банктік шоттан бюджетке аударымдар мен еңбек ақы төлеуді қоса барлық төлемдер, егер заңдармен басқа жағдайлар қарастырылмаған болса, ұйым басшысы анықтайтын кезек бойынша жүргізіледі. Банк мекемесі өзі қызмет көрсететін ұйымдармен келісе отырып, белгіленген мерзімде оларға шоттың көшірмесін жіберіп отырады. Осы көшірмемен бірге банктік шот бойынша жүргізілетін операциялардың негізі болып саналатын есеп айырысу құжаты да бірге беріледі. Көшірмеде ұйымдардың шотындағы қаржының ай басындағы және соңындағы қалдығы және операция бойынша есеп айырысу шотына келіп түскен және шығындалған қаржы сомалары көрсетіледі. Ұйымдардың бухгалтериясында банк мекемесі берген шоттың көшірмесінде жазылған сомалардың дұрыстығы және олардың көшірмемен бірге берілген құжаттарға сәйкестігі тексеріледі. Ұйымдардың ағымдағы банктік шотындағы ақшалардың жұмсалуы №2 журнал- ордерде, ал шотқа кіріс етілген ақшалардың сомасы осы журналдың (№2 тізімдеме) тізімдемесінде есептеледі.
Есеп айырысу шоты бойынша операциялардың есебі 1030 Ағымдағы банктік шоттағы ақшалай қаржылар шотында жүргізіледі.
Жолдағы ақша аударымдарына сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден кассаға алынған, банк бөлімшелеріне енгізілген, почта бөліміне енгізілген, ұйымның ағымдағы банктік шотына енгізу үшін инкассаторға өткізілген табыс жатады. Жолдағы ақшалардың қозғалысы жөніндегі ақпараттарды жалпылау және есептеу үшін 1020 Жолдағы ақшалай қаражаттар шоты арналған. 1020 Жолдағы ақшалай қаражаттар шоты бойынша сомаларды есепке алу үшін банк мекемелерінің, почта бөлімдерінің квитанциялары; банк инкассаторы түсімдерді өткізгеніне жолсерік тізімдемелерінің көшірмелері негіз болып табылады.
2.4 Есеп беретін тұлғалардың есебі
Сатып алушылар мен тапсырыс берушілер және басқадай дебиторлармен есеп айырысудың есебі бойынша жоғарыда аталып өткен тіркелімдерден басқа дебиторлық борыштардың есебіне талдамалық есептің карточкалары, ажырату парақшалары (қағаздарын), бухгалтерлік анықтамалары және тағы да басқа тіркелімдер (құжаттар) қолданылады. Жалпы есеп тіркелімдерін толтыру шаруашылық операцияларының мазмұнын сипаттайтын бухгалтерлік жазулардың жиынтығын анықтау үшін керекұйымның бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу барсында қолданылатын барлық бланкілері үшін міндетті ортақ есеп беру формалары қарастырылмаған. Есеп нысанын таңдау құқығы толығымен бас бухгалтердің құзырында, яғни ол алғашқы құжаттарды топтастырудың ең қарапайым әдісін таңдап, шоттар корреспонденциясын жүргізуге міндетті.
Шоттарға келетін болсақ, оларға негізгі есеп тіркелімдерінде үнемі қатысатын, эпизодтық болып бөлінеді және олар басқадай операцияларда қолданылады. Дебиторлық борыштар шоттарныда есептелінетін сомаларлың дұрыстығы мен олардың толықтығын бақылау үшін түгендеу жүргізу керек, ол құжаттар бойынша шоттарды корреспонденцияланатын щоттармен салыстыру арқылы жүргізіледі. Мұндағы басты мақсат - әрбір шоттағы сомалардың сәйкестігі мен дұрыстығын, толықтығын анықтау болып табылады. Дебиторлық борышты есептеудегі басты мәселе сату мерзімін анықтау болып табылады, яғни сатып алушы ларға тиеліп жіберілген немесе жөнелтілген тауарлардың (жұмыстар, қызметтер) қашан сатылғанын тануында. Бухгалтерлік есептің көзқарасымен қарағанда, тауарлардың тиелуі мен мен сатып алушыға қаржылық және есеп айырысу құжаттарының ұсынылуы, тауарлардың сатылғандығы деп танылады.Дебиторлық борыштар келесідей бөлімдерден тұрады:
1210 Сатып-алушылар мен тапсырыс берушілердің борышы.
1620 Алдағы кезең шығындары.
1630 Берілген аванстар
Кесте 2.3. Есеп беретін тұлғалардың есебі бойынша шот корреспонденциясы.
Операциялар мазмұны
Дебет
Кредит
Қорларды,ннегізгі құралдарды,өзге де активтерді сатып алу,орындалған жұмыстар мен көрсетілген қызметтерге ,іссапары шығындарына жіне басқа да мақсаттарға төлем жасау үшін подотчетқа ақша алу:
-кассадан қолма-қол ақшамен берілді
-ағымдағы шоттан қызметкердің карт-шотына аударылды
1251
1020
1040
1251
1010
1030
1020
1040
Жауапты тұлғалардың берешектерін жабу
3310
1251
Қызметкердің ұйымнан қысқа мерзімді займ алуы:
-қолма-қол ақшамен
-карт-шотқа аудару арқылы
1253
1020
1010
1030
Қызметкердің қысқа мерзімді қарызды жабуы:
-кассаға қолма-қол ақшамен
-ағымдағы банк шотына кірістеумен
1010
1030
1253
1253
Қызметкердің ұзақ мерзімді қарызының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz