Қазақстан Республикасының халықаралық қаржы - кредит уйымдарына қатысуы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

47. Қазақстанның сыртқыэкономикалық ынтымақтастығы және инвестициялық қызметі.
Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық саясатына қазіргі таңда үлкен көңіл бөлінуде. Өйткені елдің сыртқы экономикалық саясаты бізді былайша айтқанда, әлемге танытады, еліміздің әлемдік сахнадағы орнын анықтайды. Яғни сыртқы экономикалық саясат Қазақстанның әлемде алатын орнын анықтайды. Бұл дегеніміз өте маңызды іс-шара болып табылады. Курстық жұмыста сыртқы экономикалық саясатың мәні, принциптері, мақсаттары көрсетілген. Қазақстанның сыртқы экономикалық саясаты мен әлемдік экономикадағы орны көрсетілген. Еліміздің сыртқы экономикалық саясаты даму үшін белгілі бір ұсыныстар тізбегі жасалған. Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық саясатының басты бағыттары көрсетілген.
Сыртқы экономикалық қызметі қазіргі таңда мәні өте ерекше. Өйткені біз сыртқы экономикалық қызметі арқылы елімізді таныта аламыз, яғни еліміздің экономикалық потенциалын әлемдік аренада алатын орнын көрсете аламыз. Еліміз егемендік алғалы нарықтық заңдарға бейімделе бастадық. Нарықта бәсекесіз өмір сүру мүмкін емес. Сондықтан да бәсекелестердің арасында үздік болу қажет. Елдің сыртқы экономикалық қызметі, елдің экономикасын, әлеуметтік жағдайын, саясатын танытады. КСРО ыдыраған соң Қазақстанды көптеген ел дербес тәуелсіз мемлекет ретінде тани бастады. (Соның ішінде алғашқылардың бірі Түрік мемлекеті) Енді жас мемлекетке ішкі мәселелермен қатар сыртқы саясатты айқындаудың мәні зор болатын. Қазақстан Республикасы өзінің экономикалық, саяси және мәдени-әлеуметтік мәселелерін шешуде әлем мемлекеттерімен дербес экономикалық саясат жүргізе бастады..

Дамудың қазіргі кезеңінде аймақтағы сыртқы экономикалық байланыс-тарға мыналаржатады:1)сыртқы сауда;
2) шетелдік инвестициялау: бірлескен көсіпкерлік, соның ішінде заңи түлғалардың мүлкіне акциялар және басқа бағалы қағаздар арқылы үлестік қатысу;
3) концессиялар -- елдің аумағында шаруашылық жөне өзге қызметті жүзеге асыру үшін мемлекет меншігіндегі табиғи ре-сурстарды, өр түрлі объектілерді пайдалануға мүлік қүқықтарын алу, меншікті жалдау;
4) Қазақстан Республикасының халықаралық қаржы-кредит уйымдарына қатысуы; аймақтағы сыртқы экономикалық қызметтің бүл нысанымен шетелдік кредиттер мен қарыздарды беру байланыс-ты жөне халықаралық қаржы және басқа үйымдарға жарналар төленеді;
5) ғылым, техника, мәдениет, туризм салаларындағы ынты-мақтастық;
6) шет елдерде елшіліктерді, консулдықтарды жөне басқа қызметкерлерді үстау жөніндегі есеп-қисаптарды жүргізу.
Аймақтағы сыртқы экономикалық қызметке сонымен бірге шетелдік активтерге: бағалы қағаздарға, шетелде өнеркөсіп және басқа объектілер салуға капитал жүмсау нысанындағы сыртқы ин-вестициялау жатады; алайда, қызметтің бүл түрі Қазақстанда қаржылық және материалдық-техникалық ресурстардың жетіспеушілігінен нашар дамыған. Мүндай активтер айтарлық-тай дәрежеде шетке капиталдың кемуі болып табылады.
Арнаулы (еркін) экономикалық аймақтарды -- айрықша қүқықтық жене экономикалық режімі бар арнайы бөлінген аумақтарды қалыптастыру қызметтің ерекше түрі болып та-былады, олар аймақты жеделдетілген өлеуметтік-экономика-лық дамыту үшін шетелдік капиталды, прогресивті шетелдік технологиялар мен басқару төжірбиесін тарту мақсатымен қүрылады.
Аталған аймақтағы сыртқы экономикалық байланыстарды дамыту рес-публиканың шетелдермен валюта-қаржы, есеп-қисап жөне кредит қатынастарының негізіне қойылған .
Сыртқы сауда экспорт пен импортты қамтиды. Өндірістің қазіргі қалыптасып отырған құрылымына байланысты Қазақ-стан экспортының едәуір үлесі әзірше шикізатқа, түсті металда-рға, материалдарға, отынға, астыққа және шала фабрикаттарға тиіп отыр.
Сонымен бірге кәзіргі кезде ендірістің қалыптасқан қүры-лымына байланысты Қазақстан экспортының едәуір үлесі мине-ралдық өнімдерге -- 50% тиеді, оның үстіне мүнай мен газ кон-денсатының үлес салмағы 50% қүрайды. Металлургия өнеркәсібінің өнімі 22,4% , химия өнеркәсібінің өнімі 5%, азық-түлік тауарлары мен оларды өндіруге арналған шикізат 7% ала-ды. Агроөнеркөсіп кешенінің негізгі баптары мақта талшығы, астық жөне былғары шикізаты болып қалуда.
Қаржы практикасында экспорттың бюджеттік тиімділігі -валюталық түсім-ақша мен шығындардың (өнім ендіруге жүмса-лынған шығындардың, ішкі бағалардағы оның қүны және қосым-ша шығыстар -- көлік, жүісгі ауыстырып тиеу, порттарда, станса-ларда сақтау шығындарының) ара салмағы үғымы қолданылады. Валюталық түсім-ақша Үлттық банктің бағамымен теңгеге қайта саналады. Экспорттың тиімділігі оның қүрылымын жетілдіруді арттыру, яғни машина жасау өнімін, қызметтің еңбекті жөне ғылымды көп қажетсінетін түрлерін көбейту жолымен мүмкін болады.
Импортта негізгі баптар машиналар, қүрал-жабдық, көлік қүралдары, приборлар -- 41%, химия енімдері, пластмассалар, каучук -- 15% , минералдық өнімдер -- 13%, асыл емес металдар мен оларды ендіруге арналған шикізат -- 9%, басқадай баптар -11% болып табылады.
Инвестициялардың екі түрі болады: тура жөне портфелдік. Тура инвестициялар дегеніміз шетелдік капиталды оның егесінің ез төуекелдігімен пайда алу үшін басқа елдің экономикасына жүмсауы. Портфелдік инвестициялар -- қаражаттарды жалған ка-питалға -- басқа елдің заңи жөне жеке түлғалары шығаратын ба-ғалы қағаздарға жүмсау.
Шетелдік инвестицияларды тарту үшін қажетті жағдайлар жасалуы тиіс:
1) шетелдік инвесторлардың қызметімен байланысты өкімшілік рәсімдерді ықшамдау: жүмыс істеу қүқығына, ел ішінде жүріп-түруға, кедендік және шекаралық бақылаудан өтуге рұқсаттар беру, рүқсатнама беру және т.б.;
2) елдің үлттық мүдделері үшін қызмет түрлеріндегі басым-ды салық жеңілдіктерін және басқа жеңілдіктерді беру (жеңіддетілген мелшерлемелер, инвестицияларға немесе кредит-терге салықтық шегерімдер, жеңілдетілген баждар, жеделдетілген амортизация (өтелім) және басқалары);
3) жерді, жылжымайтын дүние-мүлікті пайдалану қүқығын қамтасасыз ету, қызметкерлерді оқытуға субсидиялар беру;
4) пайда әкетіліміне үкімет кепілдіктерін немесе оны қайта капиталдандырудың жеңілдетілген шарттарын беру.
Жаңа қоғам өзінің соны өзгерістерін бірге ала келетіні белгілі. Сол сияқты нарықтық экономика да біздің қоғамга инвестиция үғымын ала келді. Бүл өркениетті әлемде өлдеқашан қарым-қаты-настың қалыпты зандылығына айналып кеткен үғым болып та-былады. Әу баста елімізге келген шетелдік инвесторлар мүнай мен газ саласына көбірек қаржы қүйғаны мәлім. Қазіргі уақытта да инвестицияның басым бөлігі кен-қазба байлықтарын қүрай-ды. Өз кезегінде Қазақстанның сыртқы саясат саласындағы ат-қарып жатқан іргелі істері елімізге шетелдік инвестицияның көптеп келуіне жол ашып отыр. Оның сыртында елдің ішкі сая-си түрақтылығы, экономикадағы реформаның бірізділікпен жүзе-ге асырыла бастауы сырттан келетін қаржының түрақтылығына мүмкіндік береді. 1993 жылдан 2003 жылға дейінгі кезеңце Қазақстан экономикасына 25,8 миллиардтан астам АҚШ доллары көлемінде тура шетел инвестициясы тартылды. Сараптамалық бағалау бойынша Орталық Азияға келген тура инвестициялар-дың 80 пайыздан астамын Қазақстан экономикасы алып отыр. Дүниежүзілік банк біздің елімізді инвестициялар әкелуге өте қолайлы 20 елдің қатарына қосты. Халықаралық Moody's Investors Service рейтинг агенттігі Қазақстанға қаржыландыру мен инвестициялаудың жаңа, ете жоғары рейтингін берді. Бүл Қаржы министірлігіне төмен пайызбен, біріншіден, кредиттер алуына мүмкіндік береді. Екіншіден, екінші деңгейдің барлық банктерінің тиісті рейтингтері жоғарылайды. Енді бүған Қазақ-станның нарықтық экономика мемлекеті ретіндегі танылғанын қоссақ, бүкіл дүние жүзі біздің еліміздегі түрақтылықты, саяси түрлаулылықты, экономиканың артуы мен реформалардың біз қалаған бағытта дамып келе жатқанын танып отырғаны түлғала-нып шығады.
Қазақстанда нарықтық реформаларды табысты жүзеге асыру үшін Бүкіл дүниежүзілік банк, Халықаралық валюта қоры, Еуропалық қайта қүру жене даму банкі, Ислам даму банкі, Азия даму банкі секілді беделді халықаралық қаржы институттары-мен, басқа да халықаралық қаржы мекемелерімен іс-өрекетті үйлестірудің үлкен мөні бар. Сонымен бірге Қазақстан Респуб-ликасы бүгінде дүние жүзіндегі үлкенді-кішілі 80 халықаралық үйымға мүше болып табылады, олардың 61-іне қаржылық міндеттемелер төлеу көзделген. Осыған сөйкес республика халы-қаралық қаржы-кредит және басқа үйымдарға қатысудан туын-дайтын мушелік жарналарды, борыштық операциялар мен мәмілелер бойынша қажетті төлемдерді жүзеге асырады. Айта кету керек, 1992 жылдан бергі уақыт ішінде Қазақстанның халықаралық үйымдарға берешегі 21 миллион АҚШ доллары көлеміне жеткен.
ТМД елдерімен аймақтағы сыртқы экономикалық қатынастар бөлігінде стратегиялық курс экономикалық одақты сақтау жөне төртіпке келтіру, бүл елдердің көсіпорындары арасында қалыптасқан ко-операцияны қолдау, әскери өндірістерді; көлік, байланыс, энер-гетика, ғылыми-техникалық прогресс, кадрларды дайындау сфе-расында, экологиялық проблемаларды шешуде, қорғанысты қайта бағдарлау женіндегі күш-жігерді біріктіру болып табылады.
Аймақтағы сыртқы экономикалық қызмет қалыпты жүзеге асырылуы үшін дамыған аймақтағы сыртқы экономикалық инфрақүрылым қажет. Осы мақсатпен Үкіметтің, Қаржы, Экономика және бюджеттік жос-парлау министрліктерінің, Үлттық банктің қүрылымында сырт-қы байланыстарды басқарудың органдары қүрылған. Валюталық операциялар жасауға лицензиясы бар коммерциялық банктердің, мамандандырылған тауар биржаларының желісі жүмыс істейді.
Бүгінгі күні Қазақстанның 120-дан елдермен сауда қатынастары бар. Оның негізгі партнерлеріне Ресей, ТМД елдері, Голландия, Швейцария, Германия, АҚШ, Канада, Түркия, Корея және т.б. елдер кіреді.
Экспорт пен импорт құрылымын бағалауда оның дәстүрлі болып қала беретінін байқаймаймыз. Алдыңғы жылдары республика сыртқы нарыққа әлі де шикізат өнімімен шығады. Өңдеуші өнеркәсіптің бүгінгі күні, өкінішке орай, бәсекелестігі төмен, оны қайта жарақтандыру үшін көп қаржы мен уақыт керек. Әлемдік қауымдастықта лайықты орын алғымыз келсе, осы салаларға инвестицияларды тартып, өндірісін ұлғайтуымыз қажет. Қазақстан Республикасының импорттық құрылымының басым бөлігі дайын өнім, машина, құрал-жабдық, халық тұтыну тауарлардан тұрады. Сыртқы экономикалық қызметте үлкен стратегиялық олқылықтар жіберілді. Қорыта айтқанда, сыртқы нарыққа жаппай үйлесімсіз шығу республиканың өте бағалы шикізат ресурстарын талан-таражға салуға әкеліп соқты. Әлемдік нарықтың ахуалын білмеу, көбнесе отандық кәсіпкерлердің өзара бәсекелесуі шикізатты арзан бағалар бойынша сатуға итермеледі. Валюталық ресурстардың едәуір бөлігі шет елде қалып жатыр және бүгінге дейін республикаға қайтарылған жоқ. Сыртқы экономикалық қызмет саласында ойластырылған мемлекеттік саясаттың жоқтығынан ел экономикасына қандай шығын келгенін дәл айту қиын. Сыртқы экономикалық қызметте стратегиялық қателіктер жіберілген. Үйлестірілмеген жаппай сыртқы нарыққа шығу республиканың құнды шикізаттарын ысырапқа ұшыратып, әлем нарығында қалыптасқан тұрақтылық жағдайына кері әсер етті, шикізат нарығын бұзып ондағы қалыптасқан баға деңгейін құлдыратып жіберді. Кәсіпкерлердің әлем нарығындағы конъюнктураны білмеуі және олардың өзара бәсекелестікке баруы шикізатты өте төмен бағамен сыртқа сатып өткізуге мәжбүр етті. Валюталық түсімдердің қомақты бөлігі шет елдерде қалып қалды және осы күнге дейін республикаға қайтарылған жоқ. Алдын-ала ойландырылмаған сыртқы экономикалық саясат елге қаншама зиян келтіргенін анықтаудың өзі қиын.
Осындай кемшіліктерге қарамастан, Қазақстан Республикасы қазіргі таңда өзінің сыртқы экономикалық саясатының басты бағыттарын анықтап, оны нық орнатуға және одан да әрі дамуға қадамдар жасауды бастаған. Жеткен жетістіктерде тоқтамай, алға өршіп-өрбуіміз қажет.
48. Еуразиялық идея және заманауи Қазақстан.
Жалпы, кез келген серпінді идеяның шығу тегін тарихи тұрғыдан қарастырсақ, өзінің даму кезеңдерін қамтиды. Еуразияшылдық идея алғаш рет ХХ ғасырдың бірінші жартысында Еуропада қуғында жүрген орыс эмигранттарының арасында туған екен. Бұл дегеніміз, бұрынғы ақыл-ойдағы идеологиялық құндылықтардың өзгеріп, жаңа көзқарастың пайда болуымен байланысты туған ерекше идеялардың бірі болды деген сөз. 1921 жылы Еуропада жарық көрген орыстың еуразияшыл философтарының осы бағыттағы пікірлерін жинақтаған Шығысқа шығу атты еңбектің алғы сөзінде Бұл мақалалар дүниетанудың апатты өзгерісі кезеңінде туған дүниелер. Болған және алдағы уақытта болатын өзгерістерден біз саяси, әлеуметтік-экономикалық дағдарыстарды ғана емес, дүниетану көзқарасында да терең өзгерістер болатынын болжап отырмыз, делінген. Демек, мұнда еуразияшылдық идея - сының екі кезеңі бар. Біріншісі, 1920-жылдары Н.С.Трубецкой, П.Н.Савиц - кий, Г.В.Вернадский дамытқан фи - ло - со - фиялық ой-пікірлер жүйесі болса, екінші кезеңін - 1990 жылдары Елбасы Нұрсұлтан На - зарбаевтың еуразияшылдық док - три - насын теориядан шынайы бол - мыс - қа ұластыруға талпынған ерік-жігерімен байланыстыруға бо - лады. Олай болса, ресейлік ескі еу - ра - зияшылдық пен қазақстандық жа - ңа еуразияшылдықтың айырмашылығын ажы - ратып алайық. Бірін - шіден, еуразияшылдық Ресей үшін та - рихи тұжырымдама болып қалды. Ал Қазақстан үшін өмірлік қажеттілік. Екін - шіден, ресейлік еуразияшылдық Батысқа қарсы тұрушылықпен ерекшеленді. Ал қазақстандық еуразияшылдық Ба - тыс - тан алыстауға емес, керісінше, мемлекетаралық деңгейде неғұрлым терең қарым-қатынас орнатуға зор мән беріледі. Қазақстанның 2008 жы - лы қабылдаған Еуропаға жол бағ - дарламасы осының айғағы болып табылады. Үшін - ші - ден, Назарбаевтың еуразиялық док - - тринасы орыстардікіндей тар ауқым - дағы идеологиялық сызба емес, кең ауқымдағы халықаралық және өр - ке - ниетаралық байланыстар әдісі, ашық түрдегі өркениеттік карта болып табылады.
Ендеше, Көшбасшымыздың Еуразиялық идеясын неоеуразияшылдық емес, жаңа қазақстандық еуразияшылдық деп атауымызға әбден негіз бар.
Еуразиялық одақ идеясының тари - хи, этно-мәдени және әлеуметтік-экономикалық алғышарттары бар. Белгілі тарихшы Лев Гумилев атап өткендей: ішкі Еуразия халқы славян-тұрандық қауымдастығымен көзге түседі, яғни қауымдастық жай этникалық қа - на емес, суперэтностық мәнге ие ора - сан зор кеңістік болып табылады. Он - да батыс еуропалық, славяндық, түр - кі - лік этномәдени құндылықтарды топ - - тас - - тырған әр алуандылық байқалады. Нұрсұл - тан Әбішұлы философ болмаса да, өзінің сезімтал қасие - тімен осы идеяның өміршеңдігіне көзі жеткендігін көрсетеді. Сондықтан да ол осы идеяны іске асыру - дың артықшылығын көре білді және ол ақыл-ой жүйесінде ғана емес, нақты өмірде экономикалық интеграция түрінде қажеттілігін дәлелдеді. Сөй - тіп, озық идеяны өмірде іске асыру бағытын - дағы жаңа көзқарастармен байытты. Біртұтас экономи - калық шынжыр тү - рінде қалыптасқан кеңестік экономиканың қал - пына келіп, қайта жұмыс істеуі мүмкін бол - маған жағдайда жаңа интеграциялық құрылым қажеттілігі ауадай қажет еді. Осы құрылымды Президент еу - разиялық қауымдастық болуы керек деп үлкен көрегендікпен атаған. Бірақ тәуелсіз ел атанған көптеген ТМД елдері лидерлерінің бұл идеяны қабыл - дауға саяси қарымы мен ерік-жігері жетпеді. Ал өзінің көрегенділігін танытқан Нұрсұлтан Назарбаев идеяның өміршеңдігін байқатты. Нұрсұлтан Әбішұлы философияда еуразияшылдық ағым деп аталған осы идеяны жақтаушылардың еңбегімен де жақсы таныс болса керек. Себебі, Ресей қол астындағы халықтар - дың тарихын орыс тарихының тар шеңберінде ғана емес, жалпы еуразиялық өр - кениет ауқымын - да қарастыру қажеттігін ұсынған П.Савицкий, Г.Флоровский, Н.Трубецкой, Г.Вернадский және басқалардың еңбегін жалғастырушы, соңғы еуразияшыл атанған Л.Н.Гумилевті ол жоғары бағалайтынын көруге болады. 30-шы жылдардың ортасында КСРО-да бұл ағым ғылыми айналыс - тан күшпен шығарылып, оны жақтаушылар айыпталғаны белгілі. Оларды ардақтау тұңғыш рет Қазақ - станда ғана қолға алынды. Астанадағы Еуразия университетіне Л.Н.Гумилевтің есімінің берілуі де соның көрінісі деп білеміз.2006 жылдың 26 мамырында Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ-де Экономика біліміне инновация және ғылым арқылы атты өзінің дәрісінде Елбасы Н.Ә. Назарбаев былай деді: Еуразиялық идея теория секілді өткен ғасырда туды. Бірақ, еуразиялық идея тәжірибе жүзінде осы ғасырда жүзеге асады. Еуразияшылдық - ХХ ғасырдың басты идеялардың бірі. Мұны өздеріңіз түсініп, көретін боласыздар. Еуразиялық идеяның Қазақстан инициативасы негізінде орындалған үш басты көрінісі - ЕурАзЭҚ, АӨСШК және ШЫҰ. Және бұл үш ұйым мызғымас Орталық, Біріккен Еуразиялық Идеяның тәжірибелік келбеті Еуразияның төрінде орналасқан Қазақстан қауіпсіздік және жоғарғы дәрежеде интеграция мақсатында жаңа көпполярлы әлемдік саяси жүйені құруда үлкен рөл атқарып келеді. Бұл жөнінде Елбасымыз былай дейді: Қазақстан - орталық Азияда еуропалық және азиялық халықтардың тамыры ұштасатын айрықша мемлекет. Әр түрлі мәдениет пен дәстүр бізге Батыс пен Шығаыстың үлкен жетістіктерін бойымызға сіңіруге мүмкіндік береді... біз, Қазақстан, еуропалық және азиялық аймақтық халықаралық ұйымдардың мүшесі бола отырып, өзіміздің геосаяси жағдайымызды ескеріп, қауіпсіздікті нығайту орталығы болуға дайынбыз[3,9].
Батыс пен Шығысты жалғайтын көпір болатын Қазақстан Президенті 2008 жылы 17-ші ЕЫҚҰ Парламенттік ассамблеяның жылдық сессиясында мынадай көзқарас танытқан болатын: Еуропа және Азия - шырмалаң көптеген тарихи, экономикалық байланысы бар біріккен субконтинент. Бар күш-жігерімізді үлестірмей, қазіргі жаһандық мәселелерге, қауіпсіздікті қамтамасыз ете алмаймыз.[5]
Сондай-ақ, Елбасымыз алға тартқан идеяны бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып қолдауымыз керек. Идея жоғары деңгейде ғана болмай, халықтың қайнаған ортасын баурағанда ғана өміршең болады. Сол себепті, алдымен біз бұл идеяның өміршеңдігіне көз жеткізіп, идеяны іске асырып, дамытуда әрбір қазақстандық үлес қосуы тиіс.
Басты бет Тұңғыш Президент Президент Н. Назарбаевтың еуразиялық идеясы және оның дамуы
Президент Н. Назарбаевтың еуразиялық идеясы және оның дамуы
27 Тамыз 2013
26682
Н. Назарбаевтың Еуразиялық идеясын неоеуразияшылдық емес, жаңа қазақстандық еуразияшылдық деп атауымызға әбден негіз бар.
1. Еуразиялық идеяның шығуы кезеңдері: классикалық еуразияшылдық, қазақстандық еуразияшылдық
2. Еуразиялық идеядан Еуразиялық Одаққа: еуразияшылдық, даму қадамдары
3. Ұлт Лидері Н.Ә.Назарбаевтың Еуразиялық интеграциядағы рөлі
4. Еуразиялық Одақтың жаһандану әлемінде алатын стратегиялық орны
Әлемнің жаһандану үдерісінде Еуразиялық тұтастықтың қажеттігі, осы кеңістікте интеграциялық үрдістердің өмірлік маңыздылығы, ортақ бірлестіктің қағидаттары мен бағдарламасы туралы идеяны мемлекет президенті Нұрсұлтан Назарбаев тұңғыш рет 1994 жылы Мәскеу мемлекеттік университетінде мәлімдеген еді. Сол сәттен бері, өз дамуын алған бұл еуразияшылдық идея түрлі идеологтар, саясаткерлер, сарапшылар тарапынан қолдау тауып, қазір өмірге белсене еніп келеді. Әрине, мұндай озық идея қайдан пайда болды, еуразияшылдық ағымның шығуы, даму тарихы қайда жатыр?, осы мәселеге алдымен, тоқталған жөн.
Жалпы, кез келген серпінді идеяның шығу тегін тарихи тұрғыдан қарастырсақ, өзінің даму кезеңдерін қамтиды. Еуразияшылдық идея алғаш рет ХХ ғасырдың бірінші жартысында Еуропада қуғында жүрген орыс эмигранттарының арасында туған екен. Бұл дегеніміз, бұрынғы ақыл-ойдағы идеологиялық құндылықтардың өзгеріп, жаңа көзқарастың пайда болуымен байланысты туған ерекше идеялардың бірі болды деген сөз. 1921 жылы Еуропада жарық көрген орыстың еуразияшыл философтарының осы бағыттағы пікірлерін жинақтаған Шығысқа шығу атты еңбектің алғы сөзінде Бұл мақалалар дүниетанудың апатты өзгерісі кезеңінде туған дүниелер. Болған және алдағы уақытта болатын өзгерістерден біз саяси, әлеуметтік-экономикалық дағдарыстарды ғана емес, дүниетану көзқарасында да терең өзгерістер болатынын болжап отырмыз, делінген.[1]
Демек, мұнда еуразияшылдық идея - сының екі кезеңі бар. Біріншісі, 1920-жылдары Н.С.Трубецкой, П.Н.Савиц - кий, Г.В.Вернадский дамытқан фи - ло - со - фиялық ой-пікірлер жүйесі болса, екінші кезеңін - 1990 жылдары Елбасы Нұрсұлтан На - зарбаевтың еуразияшылдық док - три - насын теориядан шынайы бол - мыс - қа ұластыруға талпынған ерік-жігерімен байланыстыруға бо - лады. Олай болса, ресейлік ескі еу - ра - зияшылдық пен қазақстандық жа - ңа еуразияшылдықтың айырмашылығын ажы - ратып алайық. Бірін - шіден, еуразияшылдық Ресей үшін та - рихи тұжырымдама болып қалды. Ал Қазақстан үшін өмірлік қажеттілік. Екін - шіден, ресейлік еуразияшылдық Батысқа қарсы тұрушылықпен ерекшеленді. Ал қазақстандық еуразияшылдық Ба - тыс - тан алыстауға емес, керісінше, мемлекетаралық деңгейде неғұрлым терең қарым-қатынас орнатуға зор мән беріледі. Қазақстанның 2008 жы - лы қабылдаған Еуропаға жол бағ - дарламасы осының айғағы болып табылады. Үшін - ші - ден, Назарбаевтың еуразиялық док - - тринасы орыстардікіндей тар ауқым - дағы идеологиялық сызба емес, кең ауқымдағы халықаралық және өр - ке - ниетаралық байланыстар әдісі, ашық түрдегі өркениеттік карта болып табылады.
Ендеше, Көшбасшымыздың Еуразиялық идеясын неоеуразияшылдық емес, жаңа қазақстандық еуразияшылдық деп атауымызға әбден негіз бар.
Еуразиялық одақ идеясының тари - хи, этно-мәдени және әлеуметтік-экономикалық алғышарттары бар. Белгілі тарихшы Лев Гумилев атап өткендей: ішкі Еуразия халқы славян-тұрандық қауымдастығымен көзге түседі, яғни қауымдастық жай этникалық қа - на емес, суперэтностық мәнге ие ора - сан зор кеңістік болып табылады. Он - да батыс еуропалық, славяндық, түр - кі - лік этномәдени құндылықтарды топ - - тас - - тырған әр алуандылық байқалады.[2]
Нұрсұл - тан Әбішұлы философ болмаса да, өзінің сезімтал қасие - тімен осы идеяның өміршеңдігіне көзі жеткендігін көрсетеді. Сондықтан да ол осы идеяны іске асыру - дың артықшылығын көре білді және ол ақыл-ой жүйесінде ғана емес, нақты өмірде экономикалық интеграция түрінде қажеттілігін дәлелдеді. Сөй - тіп, озық идеяны өмірде іске асыру бағытын - дағы жаңа көзқарастармен байытты. Біртұтас экономи - калық шынжыр тү - рінде қалыптасқан кеңестік экономиканың қал - пына келіп, қайта жұмыс істеуі мүмкін бол - маған жағдайда жаңа интеграциялық құрылым қажеттілігі ауадай қажет еді. Осы құрылымды Президент еу - разиялық қауымдастық болуы керек деп үлкен көрегендікпен атаған. Бірақ тәуелсіз ел атанған көптеген ТМД елдері лидерлерінің бұл идеяны қабыл - дауға саяси қарымы мен ерік-жігері жетпеді. Ал өзінің көрегенділігін танытқан Нұрсұлтан Назарбаев идеяның өміршеңдігін байқатты. Нұрсұлтан Әбішұлы философияда еуразияшылдық ағым деп аталған осы идеяны жақтаушылардың еңбегімен де жақсы таныс болса керек. Себебі, Ресей қол астындағы халықтар - дың тарихын орыс тарихының тар шеңберінде ғана емес, жалпы еуразиялық өр - кениет ауқымын - да қарастыру қажеттігін ұсынған П.Савицкий, Г.Флоровский, Н.Трубецкой, Г.Вернадский және басқалардың еңбегін жалғастырушы, соңғы еуразияшыл атанған Л.Н.Гумилевті ол жоғары бағалайтынын көруге болады. 30-шы жылдардың ортасында КСРО-да бұл ағым ғылыми айналыс - тан күшпен шығарылып, оны жақтаушылар айыпталғаны белгілі. Оларды ардақтау тұңғыш рет Қазақ - станда ғана қолға алынды. Астанадағы Еуразия университетіне Л.Н.Гумилевтің есімінің берілуі де соның көрінісі деп білеміз.
2006 жылдың 26 мамырында Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ-де Экономика біліміне инновация және ғылым арқылы атты өзінің дәрісінде Елбасы Н.Ә. Назарбаев былай деді: Еуразиялық идея теория секілді өткен ғасырда туды. Бірақ, еуразиялық идея тәжірибе жүзінде осы ғасырда жүзеге асады. Еуразияшылдық - ХХ ғасырдың басты идеялардың бірі. Мұны өздеріңіз түсініп, көретін боласыздар. Еуразиялық идеяның Қазақстан инициативасы негізінде орындалған үш басты көрінісі - ЕурАзЭҚ, АӨСШК және ШЫҰ. Және бұл үш ұйым мызғымас Орталық, Біріккен Еуразиялық Идеяның тәжірибелік келбеті[4,218]
Еуразияның төрінде орналасқан Қазақстан қауіпсіздік және жоғарғы дәрежеде интеграция мақсатында жаңа көпполярлы әлемдік саяси жүйені құруда үлкен рөл атқарып келеді. Бұл жөнінде Елбасымыз былай дейді: Қазақстан - орталық Азияда еуропалық және азиялық халықтардың тамыры ұштасатын айрықша мемлекет. Әр түрлі мәдениет пен дәстүр бізге Батыс пен Шығаыстың үлкен жетістіктерін бойымызға сіңіруге мүмкіндік береді... біз, Қазақстан, еуропалық және азиялық аймақтық халықаралық ұйымдардың мүшесі бола отырып, өзіміздің геосаяси жағдайымызды ескеріп, қауіпсіздікті нығайту орталығы болуға дайынбыз[3,9].
Батыс пен Шығысты жалғайтын көпір болатын Қазақстан Президенті 2008 жылы 17-ші ЕЫҚҰ Парламенттік ассамблеяның жылдық сессиясында мынадай көзқарас танытқан болатын: Еуропа және Азия - шырмалаң көптеген тарихи, экономикалық байланысы бар біріккен субконтинент. Бар күш-жігерімізді үлестірмей, қазіргі жаһандық мәселелерге, қауіпсіздікті қамтамасыз ете алмаймыз.[5]
Сондай-ақ, Елбасымыз алға тартқан идеяны бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып қолдауымыз керек. Идея жоғары деңгейде ғана болмай, халықтың қайнаған ортасын баурағанда ғана өміршең болады. Сол себепті, алдымен біз бұл идеяның өміршеңдігіне көз жеткізіп, идеяны іске асырып, дамытуда әрбір қазақстандық үлес қосуы тиіс.
Еуразиялық одақ - ты бұрынғы КСРО-ға қайта оралу емес, интеграциялық қай - - та жаңғыру деп түсінген жөн. Өйткені, Еуразиялық одаққа бастар жол - Кеден одағын қарастырсақ, қазіргі еларалық достық тікелей ақшаға байланысты. Бұл жерде қаржы белгілі бір саяси шешімге қатысты бөлінейін деп жатқан жоқ. Мұнда тараптар келісімді түрде қаржы бөліп, дивидендтерін алып отырады. Қазақстан, Ресей, Беларусь - бәрі тең, дербес мемлекет болғандықтан, әр мемлекет өз мүддесіне қарай шешім қабылдайды.Бұл бір ғана елдің саяси идеясы емес. Мұндағы салық заңдары, кеден заңдары арқылы кәсіпкерлердің өздерін өте жайлы сезінуіне, өндірісін дамытуына, салығын лайықты түрде төлеуіне жағдай жасалады. Қазір осы қағида жүзеге асырылып жатыр. Бірақ, бұл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.