Балауыз бояуымен бояу өнері
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3-4
І Тарау. Мектепке дейінгі мекемеде балалардың бейнелеу іс-әрекетінде сәндік қолданбалы өнер материалдарын пайдаланудың теориялық мәселелері
1.1. Мектеп жасына дейінгі балаларды дамыту және балабақшадағы бейнелеу іс-әрекетінің түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5-6
1.2. Жапсыруға сәндік қолданбалы өнер материалдары арқылы балаларды үйрету ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 7-9
ІІ Тарау. Балабақшадағы жапсыру сабақтарында сәндік қолданбалы өнер материалдарын пайдалану жолдары
2.1. Әр жастағы балаларды сәндік қолданбалы өнер материалдары негізінде жапсыруға үйретудің бағдарламалық мазмұны және міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10-15
2.2. Тәрбиешінің сәндік қолданбалы өнер материалдары арқылы ересек топ балаларын жапсыру сабақтарын ұйымдастыру
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16-26
Сабақ жоспары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27-30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..32
Кіріспе
Зерттеудің көкейтестілігі: Жапсыру (латынша аррlісаtio -- үстіне қою, салу) -- негізгі фонға декоративтік пемесе тақырыптық формалардағы қиындыларды жапсыру арқылы әр түрлі заттарды (киім, мебель, ыдыс-аяқ т. с. с.) көркем безендіру үшін қолданылатын қолөнерініқ бір түрі.
Жапсырудың өзгешелігі оның бейнелеу сипатына, сондай-ақ орындалу техникасына, байланысты.
Сурет, живопись сияқты бейнелеу өнерінің түрлеріне қарағанда апплкациялық бейнелер бірыңғай шартты суреттерге құралады. Жапсыруға ешқандай детальдарсыз жалпылама формалар тән. Көбіне дақсыз бір түсті бояулар қолданылады, сонымен бірге бір түс екінші түстен өзгеше ерекшеленеді.
Жапсыруды орындау процесі екі кезеңнен тұрады: жеке формаларды кесу және оларды негізгі фонға жапсыру.
Жапсыру көркем безендіру құралы сияқты ерекше декоративтік тиімділігін тудырады. Кесілген формалар кейде әр түрлі үй-жай орындарын безендіруге қолданылады (мысалы, қағаз салфеткалар мен шілтерлер сөрелерді безендіруге, ал, әр түрлі түсті қиындыларды терезе әйнектеріне жапсырып, мерекелік безендіруге қолданылады).
Мата, жүн және теріден кесілген жапсырулық қиындылар киімдерді сәндеуге, паннолар жасауға қолданылады.
Кейде кесілген бөлшектер фонға толық жапсырылмайды, сондықтан, жапсыру жарым-жартылай аумақты болып шығады. Мысалы, тек гүл жапырақшаларын ғана ортаға жапсырып, олардың соңғы ұштары негізгі түстен қалып қояды. Бұл бейнеге үлкен мәнерлілік береді.
Жапсырудың орындалуы қарапайым әрі оңай болғандықтан оны балалар творчествосы үшін қолдану өте қолайлы. Балалардың белгілі бір түстерге боялған дайын формаларды қолдануларына, сондай-ақ ою-өрнек элементтерін, сюжеттік бейнелер т. с. с. кесу арқылы композициялар құруларына болады. Сонымен, жапсырумен айналысу бір жағынан, бейнелеудің шеберлігі мен дағдының қалыптасуына, екінші жағынан творчестволық қабілетін дамытуға септігін тигізеді.
Курстық жұмыстың мақсаты: Мектепке дейінгі балаларды жапсыру өнеріне үйрету, жапсыруға арналған материалдар мен құралдарды іріктеуге үйретудің жолдары. Ересек топ балаларын жапсыруға үйретуде сәндік қолданбалы өнер материалдарын пайдалану.
Зерттеудің міндеттері:
- Мектеп жасына дейінгі балаларды дамыту және балабақшадағы бейнелеу іс-әрекетінің түрлері
- Әр топтағы балаларды сәндік қолданбалы өнер материалдары негізінде жапсыруға үйретудің бағдарламалық мазмұнын ашу және талдау.
- Тәрбиешінің сәндік қолданбалы өнер материалдары арқылы ересек топ балаларын жапсыру сабақтарын ұйымдастыру әдістерінің мәнін ашу.
Зерттеу пәні: Бейнелеу өнерінің көмегімен шығармашылық бастаманы дамыту.
Зерттеу объектісі: Мектепке дейінгі мекемеде оқу-тәрбие үдерісі.
Зерттеу әдістері: Ғылыми педагогикалық әдебиеттерді сараптау, талдау, бақылау, озат тәжірибені қолдану.
Курстық жұмыстың құрылымы: Кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
КІРІСПЕ
Зерттеудің жұмысының өзектілігі:
Ел Президентінің Қазақстан халқына Қазақстан-2030 жолдауында
Біздің жас мемлекетіміз өсіп, жетіліп кемелденеді, біздің балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар өз ұрпағының жауапты да жігерін, білім өресі биік, денсаулығы мықты өкілдері болады... деген сенімі жай айтылған сөз емес. Бүгінгі білім беру талабына орай білім беру мазмұны, мақсаты қайта қаралып, түбегейлі жаңартылуы керек(1).
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында білім беру жүйесінің жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған рөлі атап көрсетілсе, осы Заңның 41-бабында: педагог қызметкерлер оқушылардың мемлекеттік білім беру стандартында көзделген деңгейден төмен емес білім, білік, дағды алуын қамтамасыз етуге, жеке шығармашылық қабілеттерінің дамуы үшін жағдай жасауға міндетті делінген(2).
Баланың жеке тұлға ретінде қалыптасуы сәби кезінен басталады. Ол үшін балаға барлық жағдай жасалуы керек. Өмірге келген әрбір бала бақытты болуы тиіс. Бұл-баланың басты құқығы. Балалар-еліміздің бүгіні мен ертеңі. Мемлекетіміздің басты байлығы, әрі тірегі. Сондықтан балаға тиісті дәрежеде жағдай жасап, денсаулығын жақсартып, өмірін гүлдендіріп, саналы тәрбие мен сапалы білім беру-біздің басты мақсат(3).
Елбасымыздың Жолдауында еліміздегі барлық мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту мен тәрбиелеуді арттыру мақсатында Балапан бағдарламасы әзірленіп, оны іске асыру жұмыстары тапсырылғаны баршамызға мәлім. Замана алға қойған бұл міндеттерді өз мәнінде шешу үшін мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру мазмұнын түбегейлі жаңарту көзделуде. Қазіргі өмірдің өзінен туындап отырған талаптарды орындау, жаңашылдыққа жаршы болу үзіліссіз тәрбие негізінің бастау бұлағы - мектепке дейінгі ұйымдардан басталғаны орынды. Бала тәрбиесі отбасынан бастау алады десек те, ғылымға негізделген әдіс-тәсілмен берілетін тәлім-тәрбие ісі көбінесе балабақшадан басталып, мектепте жан-жақты педагогикалық өрісін табады. Әсіресе, балабақшадағы тәрбие бала табиғатына ерекше әсер етіп, оған өмір бойы өшпестей із қалдырады(4).
Балабақшаның күн тәртібінде түрған өзекті мәселе - баланың денсаулығы, тәртіпті де ақылды бала өсіру, алғашқы білім нәріне жол ашу.Осыған орай, бүгінгі қоғам мүддесіне лайықты, жан - жақты жетілген, бойында ұлттық сана қалыптасқан парасатты азамат тәрбиелеп өсіру - отбасының, балабақшаның, барша халықтың міндеті.
Мектеп жасына дейінгі балалардың бейнелеу өнеріне қабілеттері мен шығармашылығын қалыптастару қазіргі таңда ең өзекті мәселелердің бірі болып отыр. Ғалым-педагогтар мектеп жасына дейінгі балалардың бейнелеу өнеріне қабілетінің дамуын жан-жақты әлі де қарастыруды қажет етеді деген пікірлер айтуда.
Бала мектепке келгенде қабылдау, ойлау және есте сақтау қабілеті жоғары дәрежеде болуы тиіс. Сондықтан балаға мектепке дейін бейнелеу қабілетін дамыту маңызды. Ол үшін арнаулы дәлелденген, тәжірибе жүзінде еске асырылған нәтижелі іс-әрекеттер жасалынуда.
Осы жасқа лайықты ойлау, есте сақтау қабілеті мен ақыл-ой және ересек адамның парасатты қамқорлығынсыз баланың талабы толығымен ашылмай қалуы мүмкін. Мектепке дейінгі балалық шақта есте сақтау, бейнелеу қабілеті біршама дербестікке ие болады. Мектепке дейінгі балалардың есте сақтау қабілетін дамыту баланың ес процесінің қалыптасу өрісіне бір деңгейде көрініс бермейді, сондықтан да оны белсенді түрде ынталандыра білуіміз шарт. Мектепке дейінгі балалардың өмір сүру қалпы, оның есте сақтау және ойлай білу дәрежесімен тығыз байланысты. Сондықтан да есті дамыту - үлкен өзгеріс есті-бала алдында есте қалдыру, бейнелеу өнеріне мақсатын қойып, тиісті тәсілдер қолдануды бастайтын (мысалы, есте қалдыру үшін іс-әрекетті бірнеше рет қайталайды) арнайы мимикалық іс-әрекеттің болуы дейді. Мектепке дейінгі балалардың есте сақтау, бейнелеу қабілетіне тән заңдылықтар да қазіргі таңда зерттелінуде.
Мектепке дейінгі балалардың бейнелеу қабілетінің жоғары болатындығын ғалымдар кеңінен қарастырды.
Балабақшада бейнелеу өнерімен шұғылдану болмысты танудың тиімді құралы болып табылады және сонымен бірге көзбен көріп қабылдау, қиялдау, кеңістікті елестете білу, есте сақтау, сезім және басқа психикалық процестердің дамуы мен қалыптасуына жәрдемдеседі.
Мектеп жасына дейінгі балалардың бейнелеуі дегеніміз - олардың қиялынан туындаған көріністердің және құлағымен естіп, қолымен ұстаған нәрселердің және тағы да басқалары осы рецепторлардың бәрін біріктіре қалдырғанда ғана тиісті мағұлматты есте қалдыруы.
Зерттеудеу жұмысының мақсаты: мектеп жасына дейінгі балалардың бейнелеу өнері және бейнелеу өнерінің тапсырмаларының шешу теориясы - БТШТ (ТРИЗ) дамытудың әдіс-тәсілдерін тиімді жолдарын қарастыру.
Зерттеу жұмысының міндеттері: Қойылған мақсатқа байланысты келесі міндеттерді шешуді көздейді:
а) зерттеудегі бейнелеу өнері және бейнелеу өнерінің тапсырмаларын шешу теориясының - БТШТ (ТРИЗ) әдіс-тәсілдерінің ерекшеліктерінің теориялық негізін ашу, қарастыру;
ә) мектепке дейінгі балаларға зерттеу жүргізіп және бейнелеу тапсырмаларының шешу теориясының - БТШТ (ТРИЗ) әдіс-тәсілдерінің кейбір ерекшеліктерін анықтау және оның тиімді жолдарын айқындау;
Зерттеу пәні: мектепке дейінгі мекемелердегі бейнелеу өнері сабақтарында БТШТ(ТРИЗ) технологиясын қолдану жолдары.
Зерттеу нысаны: Мектеп жасына дейінгі баланың бейнелеу өнері және құрастыру әрекеттері негізінде бейнелеу өнеріне қабілеттері мен шығармашылығын қалыптастыру, қолдану мүмкіндіктері.
Зерттеу орны: Көкшетау қаласы № 4 Еркемай бала бақшасы.
I МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕЛЕРДЕГІ БЕЙНЕЛЕУ ӨНЕРІ САБАҚТАРЫНДА ТРИЗ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУ ЖОЛДАРЫ
1.1 Бейнелеу тапсырмаларын шешу теориясы- БТШТ (ТРИЗ)
Бейнелеу тапсырмаларды шешу теориясы - бұл балалардың қиялын байқағыштығын барынша ерте дамыту тәрбие жұмыстың болатынын түсінген ғалымдардың символы. БТШТ - ның басқа әдістемелермен теориялардың басты айырмашылығы жекелеген тәжірибелер мен тәсілдердің әрекеттердің жинағы емес, көптеген міндеттерді шешуге ықпал ететін әдісті жасаудың әрекеті.
БТШТ - ның негізін 1945 жылы Генрих Саулович Альтшуллер қалаған болатын. БТШТ- тұнғыш рет балабақшаға 1987 жылы күзде келді. Бұл Находка қаласында болған еді. Оның өзі кездейсоқтың жемісі болатын. Инженер техник қызметкерлер үшін БТШТ бойынша жүргізілген семинардың жетекшілермен мектеп оқушылармен сабақ жүргізумен сұралған болатын. Бірақ оны ұйымдастыруда қателік жіберіп, БТШТ - лықтарды балабақшаның дайындық тобына әкеледі. Мектеп жасына дейінгі кездесу БТШТ- ні барынша жасатты, оның жаңаша жұмыс істеуіне негіз қалады.
БТШТ сабақтарының барлығы да музыкалық, тіл дамыту сабақтарымен қатар, кешенді түрде жүргізіледі. Сабақ жүргізу принціпі қарапайымнан күрделіге қарай ауысады. Сабақ жүргізу кезінде төмендегі ережелерді атқару керек.
- бала бейнелеу материалдарын - қарындашты, тушты, гуащты, көмірді, пластелинді желімді т.б. таңдау мүмкіндігі иеленуі керек.
- материал баланың қолы жететін жерде тұрғаны жөн;
- бейне түсетін материалды да баланың өзі таңдағаны жөн. Бұл ақ қағаз түрлі түсті түкті қағаз, картон, фанер, шыны, фольга болуы мүмкін. Олардың түрімен өлшемі әр алуан болғаны дұрыс;
- баланы сурет салудың алуан түрлі техникасына үйрету керек.
Іс-әрекеттің табысты болуы үшін жұмыстың төмендегідей жоспары ұсынылады:
Санадағы ұғымның түрін өзгертуге, басқа бейнеде елестетуге, оларды қиылыстыра пайдалануға үйрету және осының негізінде мүмкіндігінше жаңа образдармен жағдайлар қалыптастыруға баулу.
Оқиғаны оның даму реттілігі бойынша елестетуге, олардың жекелеген бөлшектерінің бір-біріне тәуелділігін орнықтыруға үйрету;
Бейнелеу жағдайына кіруге үйрету;
Бейнені жүзеге асыру үшін тиісті бейнелеу - айқындау құралдарын пайдалануға үйрету;
Кейіпкерлерге қиял-ғажайып сипаттағы ерекшеліктер беру;
Белгілі ертегі кейіпкерлеріне оларға мүлде тән емес қасиеттер беру;
Бейнелерді музыка көркем сөз бейнелеу құралдары арқылы қабылдауға үйрету;
Заттардың белгілі бір қасиеттерін қабылдауды, ерекшелей білуді дамыту, оларды белгілері бойынша жинақтап, және қаншалықты ерекшеліктерін анықтау.
Қоршаған өмірдегі заттармен құбылыстар туралы түсінікті кеңейту.
Суреттерді талдау және живописке деген ынта мен құштарлыққа тәрбиелеу.
Балалардың көркем шығармашылық қабілеттерін, түсті, ырғақты, түрді сезінуін дамыту.
Суретті пайдалана отырып, диалогтік және монологты сөйлеуді жетілдіру.
кеңістік туралы түсінікті орнықтыру және кеңейту.
Суретті дербес құрастыруға үйрету.
Жекелеген суреттер бойынша немесе үлкен қағаздың бетіне сурет сала отырып бір ертегінің мазмұнын сипаттауды құрастыруға үйрету.
БТШТ-да бейнелеу техникасының төмендегідей түрлері пайдаланылады.
1. Паралонмен, матамен сурет салу. Бояу ернеуі аласа ыдыстарға құйылады. Паралонды бояуға матырып алып, суреттің бетіне жағады. Бұндай тәсілмен қағазға берілген бояу біркелкі әрі әдемі болады. Осындай тәсілмен ағаштың ,жапырақтың, таулардың суретін салуға болады, заттардың өзіндік сипаттарын беруге бұл тәсіл барынша қолайлы.
2. Түтікше болып оралған матаны пайдалану. Матаның қиығы мұқиятты түрде түтікше болып оралып, оның бір ұшы бояуға малынады да одан қағаз бетіне жұғылады.
3. Саусақты живописі. Бұл техника өте қызықты, қазіргі кезде неміс суретшісі Гюнтер Юкке оны кенінен пайдаланды. Аталған техниканың ерекшелігі мынада: бояу саусақ немесе алақан арқылы жағылады. Бояу жалпақ табақшаға құйылады. Сондай жалпақ ыдыста таза су тұрады. Басты тәртіп - әрбір саусақ бояудың бір ғана түріне батырылады. Жуылған саусақ қолма қол сүртіліп отырады. Егер балалар алақанымен сурет салатын болса, бояуды тереңірек ыдысқа құю керек. Бұл техника ересек балаларға да сәбилерге де қызықты. Сәбилер тобында бұл тәсілмен көйлектерді безендіріп жануарлар ізін бейнелеуге болады. Ересектер тобында әдемі пейзаждар ағаш суеті тамаша көрінісі береді.
4. Монотипия. Техниканың бұл түрінде бояу салафанға немесе шыныға жағылып сонан соң үстіне қағаз қойылып салмақпен жабылады. Дақтың көлеміне бояудың бағытына қарай әр түрлі бейне алынады. Бұл - тәсіл. Тағы бір тәсіл қағаз екіге бөктеліп бояу парақтың тек қана бір жағына жағылады. Мұнан соң парақ екінші жағына бүктеліп айнала бейне пайда болады. Бір немесе бірнеше түрлі бояуды пайдалануға болады.
5. Сиқырлы сурет. Сурет балауыз арқылы салынады. Ол көрінбейді оны байқау үшін қағазға тушь немесе бояу жағу керек. Бұл техника барынша күрделі сондықтан оны ересектер тобында қолдану керек.
Балауыз бояуы Қытайдың ерте заманындағы өнерінен бастау алған мәнерлеу шеберлігі. Бұл шеберлік мяу, бу-и, гылау, дұң, шүй қатарлы ұлттардың балауыз бояуы өнерлерін тоғыстырады. Йүннан балауыз бояуында, оның үстіне сурет салу мен бояу беруді шебер ұштастырылғандықтан, бұл өнер Шығыстың маңдай алды бояуы аталып кетті.
Балауыз бояуы балауызбен бояу қондырмау деп те айтылады. Археологиялық зерттеулерге сүйенсек, балауыз бояуы Қытайдың ерте заманынан бастау алады. Ең бері дегенде Чин Хан династиялары заманында Қытайдың батыс-оңтүстігіндегі аз санды ұлттар жиі қоныстанған жерлерде балауыздың бояу қондырмау ерекшеліктері жете меңгерілген. Олар ара балауызы мен ақ балауызды бояу қондырмау материалы ретінде пайдаланып, ақ матаның бетіне өрнек түсіріп, онан соң бояу беріп, балауызды тазартып отырған. Балауыз ыстықта дереу балқып, суықта дереу қата қалатын ерекшелікке ие болғандықтан, сурет салған кезде асқан шеберлік қажет етіледі. Балауыз тым ыстық болса, жол-жолақтары бұзылып, өрнектер өзгеріп кетеді, ал балауыз сәл салқын болса жайылмай қалады, өрнектері үзіліп ұласпайды. Сол себепті, балауызды балқыту температурасы қалыпты болуы керек. Өйткені балауыз берілгеннен кейінгі жиырылудың немесе ысқылаудың себебінен, сызаттар пайда болады, бояу берілгеннен кейін бояу сызаттарға сіңіп, ретсіз бедерлер қалыптасып, өз алдына бір әсемдік өнім береді. Бұл мұз сызат деп аталады.
Қытайдың Йүннан балауыз бояуында сурет салу мен бояу беруді ұштастырылғандықтан, бұл өнер Шығыстың маңдайалды бояуы аталып кетті.
Балауыз бояуы Қытайдың Йүннан өлкесінде жасайтын мяу, бай ұлттарының арасында кең етек алған. Мяу ұлтының мата тоқу өнеріндегі шеберлігі ұрпақтан-ұрпаққа ұласқан. Маталары әдемі, жұмсақ, тығыз тоқылып, сапалы, шыдамды келеді, тарихта мяудың тозбас матасы деген аты қалған. Йүннан балауыз бояуы жергілікті жердің жер-су табиғатының көрінісін шығармашылықтарына астар етеді. Тауыс, піл, шай гүлі, көкек сықылды аң-құс, гүл-шөптерді бедерлеп түсіріп, ерекше үлгі аңғартады.
Балауыз бояуымен бояу өнері
Балауыз бояуымен бояу өнері мынадай: Ақ матаны тақтайдың үстіне тегістеп жаяды, балауызды шағын қазанға салып, еріп қоймалжың болғанша ысытады. Онан соң балауызды пышақпен іліп алып, матаның бетіне өрнек түсіреді. Өрнек салып болған соң, оны бояу күбісіне салады, бояу сіңгеннен кейін алып, таза суға салып қайнатады, балауыз еріп кеткеннен кейін, ақ түсті өрнек қалады.
Балауыз бояуын түсіруге, әдетте, жергілікті қолдан тоқылған ақ түсті мата қолданылады, машинада тоқылған ақ мата, жібек дүрия, жібек жұтқан кездемелер де қолданылады. Бояу қондырмауға негізінен, сары балауыз яғни ара балауызы қолданылады, кейде ақ балауыз қосып қолданылады, Қытайдың Гуйжоу өлкесінен шығатын ніл бояуы қолданылады.
Балауыз кірістіріп әдісі және шеберлік барысы
1. Балауызды сурет салудың әзірлігі
Әуелі, қол тоқыған матаны сақармен жуып тазартып, онан соң піскен таро түйнегін езіп, матаның теріс жағына жағып, кепкен соң мүйіз қырғышпен тегістеп жарқыратады.
2. Балауыз жағу
Ақ матаны тақтайдың немесе столдың үстіне тегістеп жаяды, балауызды шыны кесеге немесе металл қалбырға салып, отқа қойып ерітіп, мыс пышақпен іліп алып, сурет салады.
Бояу әдісі: Балауыз сурет түсірілген мата ніл бояулы күбіге салынып, әдетте 5-6 күн шыланып тұрады. Бірінші рет шылап алғаннан кейін құрғатса көгілдір түске енеді. Тағы бірнеше рет қайталап шыласа, шымқай көк түске енеді. Егерде бір бөлек матаның бойынан солғын және шымқай түстер көріну керек болса, онда бірінші рет шылап алған соң, бұл матаның бетіне тағы балауыз өрнек беріп, тағы шылау керек. Боялып шыққаннан кейін, солғын және шымқай өрнектер анық көрінетін болады. Балауыз өрнек салынған матаны бояу күбісіне салған кезде, Ұстасып тұрған балауыздың ішінара жерлері бүктеліп бүлінеді, содан табиғи сызаттар түседі, бұл әдетте мұз сызат деп аталады. Кейде, қажетке қарай мұз сызаттар қолдан жасалады. Бұл мұз сызаттар балауыз өрнектерді анағүрлым байыта түсіп, табиғи да тамаша өзгешелік танытады.
Балауызды кетіру. Шайқап жуып, таза суға салып қайнатып, балауызын кетіріп, судан шығады, сонда матаның бетінен ақ, көгі айқын өрнектер анық көрінеді.
Бояулы балауыз өрнегін салудың екі түрлі әдісі бар: бірі, әуелі ақ матаның бетіне түсті сұлба сызып, оны Балауызбен бекітіп қояды. Бояғаннан кейін, онан түсті сурет айшықталады; енді бірі, балауыз кірістіріп бояп тазалап, кептіргеннен кейін, оның ақ жерлеріне түсті бояу береді. Халықтық балауыз нақышын салуда бүлдіргеннің нілімен қызыл түс, сары гардениямен сары түс береді.
Балауыз бояуының мұз сызатты бедерлері шыны кіреукесі сықылды жапырақшаланып, көркемөнерлік ерен өнім береді. Сызаттың үлкен-кіші, бағдар-бағытын адам өзі меңгеріп, суреттелетін нысанды дәлме дәл бейнелейді, ерекшелігі мен мұндалап тұрды. Қабат-қабат көп түсті гүл жиектерін бояуға тура келгенде түске бөліп, балауызбен бекіту шарасын қолданса анағұрлым кемелді бейнелеуге болады. Қазіргі күнде балауыз кірістіріп бояу киім-кешек, кілем-кілше, дастарқан қатарлыларды мәнерлеуге көбірек қолданылады.
6 Ақ қағаздан ою ойып салу. Дат суретшісі әрі дизайнері Питер Каллесен жәй ақ қағаздан өнер туындысын жасап шығарады. Шебер paper art техникасына арқа сүйейді. Ол қағаздан не қатырма қағаздан әртүрлі пішіндер мен кейіпкерлердің бейнесін жасайды.
"Заттандыру процесі кезінде үш өлшемді жалпақ қағаз сиқырлы күйге түседі деп ойлаймын. Бұл расында да сиқырлы күш болуы мүмкін, себебі, жұмыстың жасалу жолы түсінікті болғанымен, пішіндер негізі болмысынан қашып құтыла алмайды", - дейді суретші.
Питер Каллесен көбіне А4 форматындағы ақ қағаздармен жұмыс жасайды. Ол әр пішінді жәй сол қалпында жасап шықпайды, әрқайсысы өзіндік ой арқалаған, үлкен ізденістен туған дүниелер. Қағаз қиял мен ой байланысының нәтижесінен өнер туындысына айналып шыға келеді. Жұқа қағаз суретшіге мүсінін әлсіз һәм қорғансыз күйде көрсетуге мәжбүрлейді.
Суретшіге неге тек ақ түсті ғана қолданасыз деген сұрақтың қойылуы заңды шығар. Бұны Питер Каллесен:"Әрине, мен түрлі-түсті суреттермен жұмыс жасай аламын, бірақ ақ түсті артығырақ көремін. Себебі, ақ түс - тазалықтың, пәктіктің, діни қасиеттіліктің белгісі", - деп түсіндіреді. Питер қазірдің өзінде өзінің жеке көрмесін өткізіп үлгерді. Тек туған қаласы Копенгагенде емес, Лондон, Берлин, Гамбург, Сеул қалаларында жұмыстары көрсетілімге қойылды. Оның жұмыстары АҚШ мен Швецияның мұражайларында сақтаулы тұр.
7. Сулы қағазға сурет салу. Қағаз ең алдымен суға батырылады, сонан соң қылқалам немесе саусақ арқылы бейне түсіріледі. Сурет қағыз бетіне жайылып, жаңбыр астына немесе тұман кезіндей болғандай әсер қалдырады. Егер сурет детальдарын салу керек болса қағызын кепкенін күтесіз.
7. Шашырату. Әр түрлі өлшемдегі щеткалар пайдалынады. Сурет салынатын материалдың бетіне трафарет қойылады. Тарақтың немесе щетканың көмегімен бояу шашырылады. Бір немесе бірнеше түсті пайдалануға болады.
8. Щетканы қағаз бетіне болар болмас тигізу арқылы сурет салуға болады.
9. Коллаж. Суретті аплиациямен араластыра пайдалану Апликацияны қағаздан, матадан,жіптен жасалуы мүмкін.
10. Түтіктегі бояумен сурет салу. Сурет шығыңқы болып тұрады. Балаға бояуды бірден қағазға жағуды үйрету керек. Бұл үшін түтікті қажетті бағытқа бұрамыз.
11. Ауқымды аппликация. Қағаздың матаның бір бөлшегі ғана жеңілденеді. Қораптарды сығымдалған қағаздың, матаның фонераның,ағаштың бөлшегін желімдеуге болады.
12. Кляксогафия әдісі. Сия тамшысындағы кляксогафия қағаз парағына бояу тамызылады. Оның неге ұқсас екенін анықталып жеткіліксіз детальдары салынады. 2 түрі- тамшы түскен соң қағаздың бір жағын көтеру арқылы бояудың ағып сол арқылы бейне пайда болуына көз жеткізу.
13. Нүктелі сурет. Сурет қылқаламның саусақтың ұшымен түсіріледі. Нүктелердің көлемі әр түрлі болады. Оның техникасы күрделі болғандықтан ересек жас топтарындағы балалардың қолданғаны жөн
14. Ипалақтанған қағазға сурет салу. Парақ ең алдымен умаждалады, одан кейін оны жазып беіне сурет салады. Мұндай тәсілмен ағаштарды, жартыстарды салу тиімді.
15. Қағаздың бетіне көшіру. Қағаз қойылып таяқша арқылы сурет салынады. Көшіргі қағаз бір түсті немесе әр түсті болуы мүмкін
16. Сурет қою бояумен қағаз бетіне салынады. Бояу кепкейіннен кейін сурет бір екі секунд су құйылған тарелкіге малынады Сурет жаңбыр тұман астындағы бейне тәрізді.
17. Желіммен сурет салу. Қағаз парағына қағаз желімімен долбар сурет салынады. Ол қағыз бетінде шығыңқы болуы тиіс. Желім кепкен кезде қағаздың бетіне суық бояу құйылады. Ол долбарлы пішінді ққуалап бейне түсіреді.
18. Жіп арқылы салу. 1-ші тәсіл. Сапасы мен бояу әр түрлі жіптер арқылы түкті қағаздың бетіне сурет салынады. 2- тәсіл. Бояуды батырып алып екіге бүктелген қағаздың бетіне қалдырып, сығынмен қысады. Ептеп қағазбен жазып жіпті алмыз. Оның бетінде бір бірінен аумайтын суреттер пайда болады.
19. Гректік әдістемесі. Кез келген әдістемедегі тәрізді БТШТ да әр түрлі сурет салу техникасымен қатар белгілі бір әдістемелер болады.В.А Гректің әдістемесі. Владимир Александрович Грек балалармен екі бағытта жұмыс істейді. Сурет салу және құрастыру Біз тек сурет бойынша жүргілетін жұмыс әдістемесін қарастырамыз.Сурет салу бойынша жұмыстың екі түрі ерекшелеуге болады: Штрихпен сурет салу және геометриялық линейка бойынша сурет салуды сәбилер тобынан бастауға болады. Бұл балаларда сурет салу дағдысы да шығармашылықдық қиял да көріністі есте ұстау қабілеті жоқ. Бірақ қандай да бір образды жасау деген құштарлық өте үлкен. Бұл жағдайда геометриялық линейка көлеңке келеді. Сабақ ең қарапайым тапсырмалардан басталады. Балалар қағаз бетіне геометриялық фигуралар салады сонан кейін әр түрлі түспен бояйды.Балалар көп жұмыс істеген сайын құрылыс та күрделі болғаны жөн.
Балалар әр түрлі фигураларды меңгеріп геометриялық линейкамен қарындашты еркін игергеннен кейін оқытудың келесі кезеніне ауысады. Ең қарапайым бірнеше геометриялық фигуралардан тұратын жануарлардан бастап тұтас картиналарда салумен аяқталады.
В.А. Грек ересек тобындағы балаларға штрихпен сурет салуды ұсынады. Ол балаларды Графо елімен таныстыруды бастайды. Бұл қандай ел? Балалар штрих, сызық, дақ деген геометриялық фигуралармен танысады. Балалар тек тілмен ғана емес сонымен бірге осы елдің заңдарымен де танысады. Ең басты заң- сұлулық заңы. Сурет әдемі болу үшін ол белгілі бір заңдарға бағыну керектігін балалар біле бастайды. Бұл ырғақ, тепе - теңдік, симметрия түстердің қарсыластығы, жаңалық сюжетті композициялық орталық тәрізді ұғымдарды біріктіретін композиция заңы.
Штрих - бұл қысқа да ұзын түзу де қызық, бұлыңғыр да айқын, кейде толқын кейде шеңбер бойымен қозғалатын сызық екендігін балаларға түсірінділеді. Штрихтің көмегімен заттың сипаты, материалдардың ерекшеліктері туралы әңгімелеуге болады. Балалар штрихтың мүмкіндігін білгеннен кейін алғышқы барлау жаттығуларының сериясы жүргізуге кірісіп алғашқы қадам жасайды.
1 Салмақ бірте - бірте күшейеді.
2. Штрих қағазға сәл ғана тиеді.
3 Қысқа және ұзын штрихта.
4 Штрихтың көлбеулелігі өзгереді.
5 Толқынды штрих - ирек.
6 Бірнеше қатар штрих
7. Шеңбер бойымен жүргізілетін штрих.
20. Жүннен моншақ жасау. Оқытудың жаңа технологиясы жағдайында оқушылардың өздігінен жүргізілетін танымдық іс-әрекеті үшін тапсырмалар күрделілігі төрт деңгей бойынша құрастырылып, ондағы барлық деңгейдегі тапсырмалар қызғылықты,мазмұндалған болса оқушыларды ынталанупайда болады. Жаңа технология бойынша сабақ берген мұғалімдер,оқушылар үзіліс кезінде де сабақтан бас алмағандарын байқаған. Өйткені олар бейнелеу өнері туралы өзара жұмбақ, сөз-жұмбақтар сияқты әртүрлі деңгейдегі тапсырмаларды мезгілінде орындаған оқушылар үлгермеушілерге көмектеседі. Деңгейлік тапсырмаларды енгізудің басты мақсаты оқушылардың қабілетті және қабілетсіз деп жасанды әртүрлі жіктерге бөлуді болдырмау. Осы арқылы деңгейлік және дербес оқыту,сонымен қатар барлық оқушыға қатысты ізгілендіру ұстанымы сақталады.
Алғашқы деңгейдегі толық және дұрыс орындалмайынша оқушылар келесі деңгейге көшпейді, толық меңгерген оқушылар әрі қарай ілгері ұмтылып, өз-өздеріне деген сенімдері артады. Орындалған тапсырмалар есепке алынып отырады.
Әрбір педагогикалық технология жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуға,оның өзіндік және шығармашылық қабілетін арттыруға,қажетті іскерліктері мендағдыларын қалыптастыруға және өзін-өзі дамытуына қолайлы жағдай жасауға қажетті объективті әдістемелік мүмкіндіктерін қамтиды.
Алдарыңызға жүннен моншақ жасау әдіс-тәсілдерін ұсынып отырмын. Моншақ жасау үшін бізге жүн, боялған жүн, кір сабын, ыстық су қажет. Төменгі суретте көрсетілгендей жүнді реттеп қойған соң ыстық сумен бүркіп кір сабынды езіп жүнге жағамыз. Сосын біркелкі етіп ораймыз, дөңгелетіп жаямыз. Дайын кепкен таяқша жүнді қайшымен қажетті мөлшерде қиып, сосын моншақты жинаймыз.
Бейнелеу өнерінің жаңа түрлері
Бейнелеу өнерінің жаңа түрлері
Жүннен жасалған бұйымдар
Жүннен жасалған бұйымдар
Монотипия (бір басылымды сурет салу)
Монотипия (бір басылымды сурет салу)
Ниткография (жіп графикасы) яғни жіппен сурет салу.
Ниткография (жіп графикасы) яғни жіппен сурет салу.
Жүннен жасалған бұйымдар
Жүннен жасалған бұйымдар
Осы жаңа технологияны пайдалану арқылы жасалынған жұмыстардың әдіс-тәсілдері бірдей болсада, қағаз бетінде әсем, қайталанбас бояулы сурет ізі қалады.
1.2 Мектепке жасына дейінгі балаларды сурет салуға әр түрлі әдістерді қолдану арқылы бейнелеу өнеріне баулу әдісі
Бала ес біле бастағаннан-ақ өзі жете түсінбес жарқын, тартымды нәрсенің бәріне ұмтыла бастайды, мәселен, жылтыраған ойыншықтарды, әдемі гүлдер мен заттарды көрсе қуанады. Осының бәрі оның рахаттану, қызығу сезімін туғызады. Жиі ән, ертегі тыңдап, суреттерді қараған балалардың өнері қуаныш сезімдерінің қайнар көзіне айналады. Эстетикалық тәрбие алған балалар жарқын, әсем атаулының бәріне жәй ғана ұмтылып қана қоймай, сұлулықты жан дүниесімен қабылдайтын болады.
Тәрбиеші баланың сұлулықты қабылдауынан бастап, оған эмоциялық жауап қату, оны түсіну, эстетикалық ұғым, эстетикалық пікір, эстетикалық баға беру қасиетін қалыптастыруға дейін жетелеп отыруы тиіс.
Бейнелеу өнері- көркемдік талғам қалыптастырудың өзекті құралы ретінде баланы өз халқының эстетикалық мұраларын игеруіне, халық өнерінің айшықты туындыларынан ләззат алуға, рухани дамуына және халық талантын қастерлеуге, сүйе білуге баулиды
Бейнелеу өнерінде балалардың сурет салуға, өнерді қабылдауы тұрғысынан білім деңгейлерінің әр сатылы болуына байланысты, сурет салуға мүмкіншіліктерін анықтай отырып, сапалы білім беру. Тәрбиеші баланың сұлулықты қабылдауынан бастап, оған эмоциялық жауап қату, оны түсіну, эстетикалық ұғым, эстетикалық пікір, эстетикалық баға беру қасиетін қалыптастыруға дейін жетелеп отыруы тиіс.
Сурет салу өнерін үйретуге төмендегідей мақсат қойдым:
- Сурет салу өнері арқылы мектеп жасына дейінгі баланың сезімдік эмоционалдық ортасымен эстетикалық талғамын және шығармашылық ойлау қабілетін дамыту.
Алдымызға қойған бағытымыз:
Сурет салу іс-әрекеті арқылы, балаларды жан - жақты дамыта отырып тәрбиелеу;
Балалармен жүргізілетін жұмыс түрлері:
- Сурет салу оқу іс-әрекеті арқылы;
- Күннің екінші жартысында бейнелеу өнері бойынша жеке жұмыстар жүргізу.
Ата-аналармен жүргізілетін жұмыс түрлері:
- Әңгімелесу,кеңес беру,жиналыс,көрмелер ұйымдастыру,ашық есік күндері;
Тәрбиешілермен жүргізілетін жұмыс түрлері:
- Кеңестер беру;
-Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерін өткізу;
Алға қойылған мақсатты жүзеге асыруда мынандай міндеттерді аламыз:
- Бейнелеу іс-әрекетіне қажетті негізгі техникалық дағдыларды меңгерту;
- сурет салу өнеріне деген қызығушылығын ояту;
- көркемдік талғамын арттыру;
- іскерлік дағдыларын меңгерту;
Сурет іс-әрекетіне бейімдеу бағыттары:
- айналаны бақылау және қабылдауын дамыту;
- бейнелеу өнері түрлері және көркем өнер туындыларымен таныстыру, көркемдік талғамын арттыру;
- іскерлік дағдыларды меңгерту.
Баланың бейнелеу іс-әрекетінің негізгі түрлері болып саналатын сурет салу жапсыру,илеу әрекеттерімен шұғылдануы, өз кезінде, оған сан алуан түстер гаммасымен танысуға формалар, сызықтар, түрлі пішіндермен танысуға мүмкіндіктер бере алады.
Сурет салу іскерлік дағдыларын меңгерту балалардың заттық тақырыпта сурет салу дағдыларын бекітеді. Бірнеше заттарды бейнелеп мазмұндысурет салуға, композиция құра білуге үйретеді. Бояу қарындаштар, акварель бояу менқылқаламды пайдаланудың әдіс-тәсілдерін меңгертеді. Жағыс түрлері: сүйкей жағыс, қылкалам ұшын тік бағыттау, жоғарыдан төмен қарай, солдан оңға қарай біртіндеп жүйелі тегіс бояу, сулау (дымқылдау) тәсілі, үрлеу тәсілі, бояуды шашырату арқылы сурет салу, үзіліссіз сызу, тамшы бояудан бейнеге келтіру, таяқшамен, саусақпен, қауырсынмен сурет салу тәсілдерін, қос бүктеп беттестіру арқылы симметриялы заттардың суретін салуға жаттықтырады. Балалардың қылқаламды еркін ұстап сызықты жіңішке, жуан, жалпақ түсіруге, бояуды қалыңдау жағу үшін қылқаламды көлбеу ұстап қаттырақ басу, сызықтың түрлеріне қарай бағытын өзгерту, қолдың қимыл қозғалысы мен көз мөлшерінің үйлесімділігін дамытады. Суреттің барлық бөлігін біркелкі бояу талабын ұштайды. Бояу түстерін тандап үйлесімді бере білуге дағдыландырады. Бейнелеу өнерінің мәнерлеу құралдарын меңгертіп, сурет салуға деген қызығушылығын арттыру көзделеді.
Сурет салу әдістері:
Бастыру әдісі: Әртүрлі заттармен бастыру арқылы сурет салу балабақша дәстүріне айналып келеді. Аталмыш техника арқылы жұмыс істеу балаларда жағымды эмоция тудырады, таныс тұрмыстық заттарды көркем сурет салуға қолдану мүмкіншілігін ашады. Бастыру үшін әртүрлі заттарды қолдануға болады. Мысалы: жапырақ, түрлі өсімдіктер, поролон, көкөністер, жүн, алақан, қарындаштың теріс бөлігі, жіп;
Дәстүрден тыс әдіспен сурет салуды үйренген бала, өз бетінше бастыру құралдарын іздеп тауып көрсетеді. Бұл баланың өмірге шығармашылықпен қарауының, кез келген затты әр түрлі мақсатта қолдана білу іскерлігін дамытудың алғы шарты болып табылады.
Көкөністер бастырмасы: Балалар бастырма көмегімен салынған бейнеге ерекше қызығушылық танытады. Әсіресе көкөніс қалдығынан балалардың көз алдында даярланған штамптар даяр сатып алғандарға қарағанда қызығушылықты үдете түседі. Картоп, сәбіз, асқабақ қабығынан, және қызылшадан түрлі пішіндер жасауға болады. Мысалы:шаршы, дөңгелек, үшбұрыш, төртбұрыш даярлау;картоп немесе өзге көкөніс қиығында контур жасап, артығын кесу; штампты гуашқа батыру немесе оған қылқалам көмегімен субояу жағу;қағаз немесе мата бетіне ойлаған сурет шығатындай етіп бастыру; Штамптар көмегімен мата, кілем үлгілерінің оюын жасауға немесе ұлттық ою-өрнектерден сәндік композициялар құрастыруға болады. Жұмысқа ұлттық нақыш беру үшін жеке суреттермен ұжымдық жұмыстарды әшекейлеуде ұлттық ою-өрнектерді жүйелі қолдану өте маңызды. Балалар ою-өрнекті бейнелеу арқылы кеңістікті бағдарлауға үйренедіжәне олардың аттарын атап есіне сақтайды.
Саусақпен сурет салу әдісі: Саусақпен сурет салу-алақанмен, саусақпен, табанмен бейнелеудің тағы бір тамаша әдісі. Бұл әдіс гуашь, майлы бояудың қасиетін (қанықтық, жұмсақтық) сезінуге көмектеседі. Балаларға алақан немесе саусаққа әр түсті бояу жағу арқылы заттың суретін салу ұсынылады, сондай-ақ таяқша, мақта, мата, поролонды қолдануға болады.
Қолдану ережесі:
- бояуды жайпақ табаққа, суды кішкентай құмыраларға құю, ал алақанмен сурет салғанда бояуды табаққа құйған жөн;
- әр саусақты бір түсті бояуға батыру,қағазға түсіріп болған соң құмырадағы суға жуып, қағаз сүлгімен немесе ылғал шүберекпен сүрту керек.
Ағаштың суретін салғанда саусақпен діңі мен бұтақтарын бейнелейді, содан кейін алақанға сары, жасыл және қызыл сары бояуды жағып, жапырақтардың суретін салады. Үлкен ақ қағазда (ұжымдық жұмысқа ыңғайлы) күннің суретін үлкен етіп салып, ал шуақтарды шеңбер бойымен балалар өз алақандарын бастыру арқылы түсірсе өте әдемі сурет шығады.
Далаппен сурет салу: Дәстүрден тыс әдістер жинағына ескі далаппен, лакпен, көз бояйтын теньмен сурет салуды жатқызуға болады.Бірақ педагог өте мұқият, сақ болып, бұл заттарды бала қолы жетпейтін орынға қою керек. Бала анасының косметика қолданғанын бақылағанды ұнатады. Әдетте косметика қолдануға тыйым салынатындқтан, баланың өз анасының далабымен ойнауға деген құмары арта түседі. Сондықтан косметикалық құралдармен сурет салуды ұйымдастыру бала тілегінің орындалуына мүмкіндік тудырады және ол пайдалы іс болып саналады.
Нүктелер арқылы сурет салу: Нүктелер арқылы сурет салу (нүктелі сурет) дәстүрден тыс әдіске жатады. Сурет көптеген жекеленген нүктелер арқылы бейнеленсе, онда бұл сурет салу техникасы пуантилизм деп аталады. Нүктелер саусақ немесе қылқалам ұшымен тықылдату әдісі арқылы түсіріледі, нүктелердің көлемдері ір түрлі болуы мүмкін. Нүктелер арқылы салынған сурет мозаика сияқты болады. Педагог контур нүктелерді қойып суреттің сызбасын даярлайды. Балаға нүктелерді сызықтармен қосу ұсынылады. Пайда болған бейнені аяқтауға, бояуға, сюжет ойластыруға және ат қоюға болады. Жұмысты аяқтаған соң балалар ашық түстерді немесе суық және жылы түстерді көп қолданған суреттерді топтастырады.
Құммен сурет салу әдісі: Балаларға құммен сурет салу өте қызықты болмақ, өйткені олар құммен ойнағанды қатты ұнататыны сөзсіз.
Қолдану ережесі: - ақ қағаз бетіне суреттің пішіні сызылып алынады;
- Пва желімін сызылған сызық бойымен қылқаламмен жағып шығамыз;
- Жағылған желімнің үстіне ыдыстағы құмды себелеп шығамыз.
Тәрбиешілерге бейнелеу сабақтарын ұйымдастыруға қойылатын талаптар:
-балаларға айнала қоршаған ортадан алған әсерлерін, қабылдағандарын бейнелеу іс-әрекетінде бере білу дағдыларын меңгерту;
- бейнелеу өнері түрлері жайында жалпы түсініктері мен көркем өнер туындыларын ажырата білу;
- өнер туындыларынан әсер алу, сипаттап әңгімелей білу дағдысын меңгерту;
- бейнелеу өнерінің мәнерлеу құралдары жайында (түс, сызықтар, көлем, кеңістік, композиция) қарапайым түсініктерді меңгерту;
-сурет салуға қажетті құрал-жабдықтармен жұмыс істеудің іскерліктерін игерту; - ұлттық нақыштағы бейнелеу өнері түрлерін басқа халықтар өнерімен салыстыра, ажырата білу;
- көркем өнер туындылары арқылы көркемдік талғамын, өнердің бұл түріне деген қызығушылығын арттыру;
Балабақшада тұрақты түрде диагностикалық зерттеу жүргізу балалардың жеке ерекшеліктерінің бар екенін көрсетеді. Балалардың сабақ барысында тақырыпты қабылдау оны жүзеге асыра білу қабілеті әртүрлі болып келеді. көбінесе үлгерімі жақсы балалар тақырыпты түсініп, іс жүзінде қолданса, кейбір балалар тәрбиеші көмегін аса қажет етеді. Міне осындай деңгейді анықтау үшін әр топта балалар білімін зертте уүшін бірінші жарты жылдықта және жылдық қорытынды бойынша мониторинг жүргізіледі. Осыған байланысты мынандай қорытындыға келдік:
Оқу жылының жыл басында жүргізілген бақылау кесіндісіндегі балалар көрсеткіштері:
Жоғары- 40 %; Жақсы- 28 %; Орташа-12 %.
Оқу жылының 1-ші жарты жылдығында жүргізілген бақылау кесіндісіндегі балалар көрсеткіштері:
Жоғары- 55 %; Жақсы- 36 %; Орташа - 24 %
Қорытынды: Мектепке дейінгі түрлі жастағы топтарда бейнелеу өнерінің өткізілуі сабақтарда балалар шығармашылығын дамыту үшін оқып үйретудің сан-алуан әдістері және ең алдымен балалар дербестігін, белсенділігін, өмір құбылысын көркемдік тұрғысынан қабылдау әрқашанда дара, әрі таңдамалы. Оның негізіне әсемдікке эмоция білдіружатады. Бала әрқашанда табиғаттағы, заттық дүниедегі,өнердегі әсемдікке,адамдардың мейірбан сезіміне үн қосады. Мұның өзіне сәбидің басынан кешкен қуанышының, талпынысының, толғанысының маңызы зор деп білеміз.
Нәтижесінде:
1. Балада көркем өнер туралы білім қалыптасады.
2. Шығармашылығы дамиды.
3. Авторлық бағытта бейнелей біледі.
4. Отбасы және балабақша ынтымақтастығы орнайды.
5. Балалардың іскерлік қабілеті дамып, эстетикалық талғамы артады. Сурет іс-әрекеттері арқылы бейнелеу өнеріне деген сүйіспеншілік оянады.
Осы ұстаным негізінде балабақша қоғамы мынадай бағдарды негізге алу қажет:
1. Балалардың интелектуалды деңгейінің дамуына жағдай жасау;
2. Дарынды балалармен жұмысты жүйелілікпен деңгейлеу;
3 Балабақша ішілік әртүрлі шығармашылық жұмыстарды дамыту.
Аталмыш жұмыстар жүйелілікке негізделген кезеңде дарынды баламен жұмыс іс-әрекетінің жетісітігін байқауға болады.
Балабақшада баланың бойындағы ерекше қасиеттер күнделікті оқу-тәрбие үстінде бақылау әдісі арқылы, мониторинг қортындысы және психологтың диагностикалық әдісі арқылы анықталады.
Дайындық тобы Ересек тобы
Алдарыңызда өзімнің суретте ұйымдастырылған оқу іс-әректінен мониторинг диаграммасы
Жалпы мониторинг балалардың шығармашылық қиялын, қарындашпен жұмыс іскерлігі, қылқаламмен жұмыс іскерлігі, түстануын анықтау критерилері бойынша таңдалып алынған тапсырмалар арқылы жүргізіледі.
Мұнда тест-тапсырмалар балалармен жекелей немесе қажетіне қарай топпен ойын ретінде ұйымдастырылады
Мысалы биылғы жылы дайындық тобында 0-дік бақылауда балалардың шығармашылығы мен қарындашпен жұмыс іскерлігін тексеруге Суретті жалғастыр тесті алынған болатын. Балалардың жұмыстарын бағалаған кезде екі топ 30 баланың ішінен 12 бала жоғары деңгей іріктеліп шықты (Балалардың жұмыстары)
Осы балалар туралы тәрбиешілерімен, психологпен сөйлесіп, мониторингтарымызды салыстырған кезде осы балалардың ішінен әр түрлі дарындылықтың аспектілерінен көрініп, жоғары деңгей көрсетікен балалар анықталды. Олар Бахыт Айгерім, Шаймағамбетов Айтуар, Құмар Азамат, Джантасова Алтынай, Дүйсембинова Аружан, Қарасаев Тимур, Бахралинов Дастан, Смыков Мәди,
Әрине бұл балалардың қабілеті бірдей деп айтуға болмайды.
Шаймағамбетов Айтуар-машина- жайлау
Құмар Азамат- қоян,
Бахыт Айгерім- шашына қыстырғыш таққан қыз
Бахралинов Дастан-көпір
Басқаларынан шығармашылығы, икемділігі, жылдамдылығы, түсініктері мен зейінділктері, белсенділіктері жағынан жоғары. Олар спортта, тіл жағынан, биге икемділктері, шығармашылық жағынан да өздерін көрсете біледі.
Ал жалпы суретке бейімі бар бала басқа аспектілерге қарағанда бірден көзге түседі. Ондай балалар оқу-тәрбие үстінде сурет салу барысында қарындашты ұстауынан, шығармашылығынан, икемділігіне бірден көрінеді. Ондай балалар жоғары деңгей көрсеткен балалардың ішіндегі Еркін Айдын, Қуандық Аяна, Сейт Нурикамал.
Сонымен дарынды, қабілетті балалар анықталды. Ендігі кезең балалардың қабілеттерін дамыту.
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттері
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттері
Ата-анасының қолдауы
Ата-анасының қолдауы
Қабілетті
дамыту
Қабілетті
дамыту
Педагогтың біліктілігі мен шеберлігі
Педагогтың біліктілігі мен шеберлігі
Бала мен педагогтың арасындағы қарым-қатынас
Бала мен педагогтың арасындағы қарым-қатынас
Менің міндетім анықталған балалардың қабілеттерін,ерекшеліктерін ашып, дамыту. Ол үшін:
1. Балалардың танымдық қабілеттерін дамытуда зерттеу жұмыстарына қызығушылығын арттыру үшін жағдай жасау;
2. Мәселелерді шешу барысында өз бетімен жұмыс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3-4
І Тарау. Мектепке дейінгі мекемеде балалардың бейнелеу іс-әрекетінде сәндік қолданбалы өнер материалдарын пайдаланудың теориялық мәселелері
1.1. Мектеп жасына дейінгі балаларды дамыту және балабақшадағы бейнелеу іс-әрекетінің түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5-6
1.2. Жапсыруға сәндік қолданбалы өнер материалдары арқылы балаларды үйрету ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 7-9
ІІ Тарау. Балабақшадағы жапсыру сабақтарында сәндік қолданбалы өнер материалдарын пайдалану жолдары
2.1. Әр жастағы балаларды сәндік қолданбалы өнер материалдары негізінде жапсыруға үйретудің бағдарламалық мазмұны және міндеттері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10-15
2.2. Тәрбиешінің сәндік қолданбалы өнер материалдары арқылы ересек топ балаларын жапсыру сабақтарын ұйымдастыру
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16-26
Сабақ жоспары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27-30
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..32
Кіріспе
Зерттеудің көкейтестілігі: Жапсыру (латынша аррlісаtio -- үстіне қою, салу) -- негізгі фонға декоративтік пемесе тақырыптық формалардағы қиындыларды жапсыру арқылы әр түрлі заттарды (киім, мебель, ыдыс-аяқ т. с. с.) көркем безендіру үшін қолданылатын қолөнерініқ бір түрі.
Жапсырудың өзгешелігі оның бейнелеу сипатына, сондай-ақ орындалу техникасына, байланысты.
Сурет, живопись сияқты бейнелеу өнерінің түрлеріне қарағанда апплкациялық бейнелер бірыңғай шартты суреттерге құралады. Жапсыруға ешқандай детальдарсыз жалпылама формалар тән. Көбіне дақсыз бір түсті бояулар қолданылады, сонымен бірге бір түс екінші түстен өзгеше ерекшеленеді.
Жапсыруды орындау процесі екі кезеңнен тұрады: жеке формаларды кесу және оларды негізгі фонға жапсыру.
Жапсыру көркем безендіру құралы сияқты ерекше декоративтік тиімділігін тудырады. Кесілген формалар кейде әр түрлі үй-жай орындарын безендіруге қолданылады (мысалы, қағаз салфеткалар мен шілтерлер сөрелерді безендіруге, ал, әр түрлі түсті қиындыларды терезе әйнектеріне жапсырып, мерекелік безендіруге қолданылады).
Мата, жүн және теріден кесілген жапсырулық қиындылар киімдерді сәндеуге, паннолар жасауға қолданылады.
Кейде кесілген бөлшектер фонға толық жапсырылмайды, сондықтан, жапсыру жарым-жартылай аумақты болып шығады. Мысалы, тек гүл жапырақшаларын ғана ортаға жапсырып, олардың соңғы ұштары негізгі түстен қалып қояды. Бұл бейнеге үлкен мәнерлілік береді.
Жапсырудың орындалуы қарапайым әрі оңай болғандықтан оны балалар творчествосы үшін қолдану өте қолайлы. Балалардың белгілі бір түстерге боялған дайын формаларды қолдануларына, сондай-ақ ою-өрнек элементтерін, сюжеттік бейнелер т. с. с. кесу арқылы композициялар құруларына болады. Сонымен, жапсырумен айналысу бір жағынан, бейнелеудің шеберлігі мен дағдының қалыптасуына, екінші жағынан творчестволық қабілетін дамытуға септігін тигізеді.
Курстық жұмыстың мақсаты: Мектепке дейінгі балаларды жапсыру өнеріне үйрету, жапсыруға арналған материалдар мен құралдарды іріктеуге үйретудің жолдары. Ересек топ балаларын жапсыруға үйретуде сәндік қолданбалы өнер материалдарын пайдалану.
Зерттеудің міндеттері:
- Мектеп жасына дейінгі балаларды дамыту және балабақшадағы бейнелеу іс-әрекетінің түрлері
- Әр топтағы балаларды сәндік қолданбалы өнер материалдары негізінде жапсыруға үйретудің бағдарламалық мазмұнын ашу және талдау.
- Тәрбиешінің сәндік қолданбалы өнер материалдары арқылы ересек топ балаларын жапсыру сабақтарын ұйымдастыру әдістерінің мәнін ашу.
Зерттеу пәні: Бейнелеу өнерінің көмегімен шығармашылық бастаманы дамыту.
Зерттеу объектісі: Мектепке дейінгі мекемеде оқу-тәрбие үдерісі.
Зерттеу әдістері: Ғылыми педагогикалық әдебиеттерді сараптау, талдау, бақылау, озат тәжірибені қолдану.
Курстық жұмыстың құрылымы: Кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
КІРІСПЕ
Зерттеудің жұмысының өзектілігі:
Ел Президентінің Қазақстан халқына Қазақстан-2030 жолдауында
Біздің жас мемлекетіміз өсіп, жетіліп кемелденеді, біздің балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар өз ұрпағының жауапты да жігерін, білім өресі биік, денсаулығы мықты өкілдері болады... деген сенімі жай айтылған сөз емес. Бүгінгі білім беру талабына орай білім беру мазмұны, мақсаты қайта қаралып, түбегейлі жаңартылуы керек(1).
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында білім беру жүйесінің жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған рөлі атап көрсетілсе, осы Заңның 41-бабында: педагог қызметкерлер оқушылардың мемлекеттік білім беру стандартында көзделген деңгейден төмен емес білім, білік, дағды алуын қамтамасыз етуге, жеке шығармашылық қабілеттерінің дамуы үшін жағдай жасауға міндетті делінген(2).
Баланың жеке тұлға ретінде қалыптасуы сәби кезінен басталады. Ол үшін балаға барлық жағдай жасалуы керек. Өмірге келген әрбір бала бақытты болуы тиіс. Бұл-баланың басты құқығы. Балалар-еліміздің бүгіні мен ертеңі. Мемлекетіміздің басты байлығы, әрі тірегі. Сондықтан балаға тиісті дәрежеде жағдай жасап, денсаулығын жақсартып, өмірін гүлдендіріп, саналы тәрбие мен сапалы білім беру-біздің басты мақсат(3).
Елбасымыздың Жолдауында еліміздегі барлық мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту мен тәрбиелеуді арттыру мақсатында Балапан бағдарламасы әзірленіп, оны іске асыру жұмыстары тапсырылғаны баршамызға мәлім. Замана алға қойған бұл міндеттерді өз мәнінде шешу үшін мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру мазмұнын түбегейлі жаңарту көзделуде. Қазіргі өмірдің өзінен туындап отырған талаптарды орындау, жаңашылдыққа жаршы болу үзіліссіз тәрбие негізінің бастау бұлағы - мектепке дейінгі ұйымдардан басталғаны орынды. Бала тәрбиесі отбасынан бастау алады десек те, ғылымға негізделген әдіс-тәсілмен берілетін тәлім-тәрбие ісі көбінесе балабақшадан басталып, мектепте жан-жақты педагогикалық өрісін табады. Әсіресе, балабақшадағы тәрбие бала табиғатына ерекше әсер етіп, оған өмір бойы өшпестей із қалдырады(4).
Балабақшаның күн тәртібінде түрған өзекті мәселе - баланың денсаулығы, тәртіпті де ақылды бала өсіру, алғашқы білім нәріне жол ашу.Осыған орай, бүгінгі қоғам мүддесіне лайықты, жан - жақты жетілген, бойында ұлттық сана қалыптасқан парасатты азамат тәрбиелеп өсіру - отбасының, балабақшаның, барша халықтың міндеті.
Мектеп жасына дейінгі балалардың бейнелеу өнеріне қабілеттері мен шығармашылығын қалыптастару қазіргі таңда ең өзекті мәселелердің бірі болып отыр. Ғалым-педагогтар мектеп жасына дейінгі балалардың бейнелеу өнеріне қабілетінің дамуын жан-жақты әлі де қарастыруды қажет етеді деген пікірлер айтуда.
Бала мектепке келгенде қабылдау, ойлау және есте сақтау қабілеті жоғары дәрежеде болуы тиіс. Сондықтан балаға мектепке дейін бейнелеу қабілетін дамыту маңызды. Ол үшін арнаулы дәлелденген, тәжірибе жүзінде еске асырылған нәтижелі іс-әрекеттер жасалынуда.
Осы жасқа лайықты ойлау, есте сақтау қабілеті мен ақыл-ой және ересек адамның парасатты қамқорлығынсыз баланың талабы толығымен ашылмай қалуы мүмкін. Мектепке дейінгі балалық шақта есте сақтау, бейнелеу қабілеті біршама дербестікке ие болады. Мектепке дейінгі балалардың есте сақтау қабілетін дамыту баланың ес процесінің қалыптасу өрісіне бір деңгейде көрініс бермейді, сондықтан да оны белсенді түрде ынталандыра білуіміз шарт. Мектепке дейінгі балалардың өмір сүру қалпы, оның есте сақтау және ойлай білу дәрежесімен тығыз байланысты. Сондықтан да есті дамыту - үлкен өзгеріс есті-бала алдында есте қалдыру, бейнелеу өнеріне мақсатын қойып, тиісті тәсілдер қолдануды бастайтын (мысалы, есте қалдыру үшін іс-әрекетті бірнеше рет қайталайды) арнайы мимикалық іс-әрекеттің болуы дейді. Мектепке дейінгі балалардың есте сақтау, бейнелеу қабілетіне тән заңдылықтар да қазіргі таңда зерттелінуде.
Мектепке дейінгі балалардың бейнелеу қабілетінің жоғары болатындығын ғалымдар кеңінен қарастырды.
Балабақшада бейнелеу өнерімен шұғылдану болмысты танудың тиімді құралы болып табылады және сонымен бірге көзбен көріп қабылдау, қиялдау, кеңістікті елестете білу, есте сақтау, сезім және басқа психикалық процестердің дамуы мен қалыптасуына жәрдемдеседі.
Мектеп жасына дейінгі балалардың бейнелеуі дегеніміз - олардың қиялынан туындаған көріністердің және құлағымен естіп, қолымен ұстаған нәрселердің және тағы да басқалары осы рецепторлардың бәрін біріктіре қалдырғанда ғана тиісті мағұлматты есте қалдыруы.
Зерттеудеу жұмысының мақсаты: мектеп жасына дейінгі балалардың бейнелеу өнері және бейнелеу өнерінің тапсырмаларының шешу теориясы - БТШТ (ТРИЗ) дамытудың әдіс-тәсілдерін тиімді жолдарын қарастыру.
Зерттеу жұмысының міндеттері: Қойылған мақсатқа байланысты келесі міндеттерді шешуді көздейді:
а) зерттеудегі бейнелеу өнері және бейнелеу өнерінің тапсырмаларын шешу теориясының - БТШТ (ТРИЗ) әдіс-тәсілдерінің ерекшеліктерінің теориялық негізін ашу, қарастыру;
ә) мектепке дейінгі балаларға зерттеу жүргізіп және бейнелеу тапсырмаларының шешу теориясының - БТШТ (ТРИЗ) әдіс-тәсілдерінің кейбір ерекшеліктерін анықтау және оның тиімді жолдарын айқындау;
Зерттеу пәні: мектепке дейінгі мекемелердегі бейнелеу өнері сабақтарында БТШТ(ТРИЗ) технологиясын қолдану жолдары.
Зерттеу нысаны: Мектеп жасына дейінгі баланың бейнелеу өнері және құрастыру әрекеттері негізінде бейнелеу өнеріне қабілеттері мен шығармашылығын қалыптастыру, қолдану мүмкіндіктері.
Зерттеу орны: Көкшетау қаласы № 4 Еркемай бала бақшасы.
I МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕЛЕРДЕГІ БЕЙНЕЛЕУ ӨНЕРІ САБАҚТАРЫНДА ТРИЗ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ҚОЛДАНУ ЖОЛДАРЫ
1.1 Бейнелеу тапсырмаларын шешу теориясы- БТШТ (ТРИЗ)
Бейнелеу тапсырмаларды шешу теориясы - бұл балалардың қиялын байқағыштығын барынша ерте дамыту тәрбие жұмыстың болатынын түсінген ғалымдардың символы. БТШТ - ның басқа әдістемелермен теориялардың басты айырмашылығы жекелеген тәжірибелер мен тәсілдердің әрекеттердің жинағы емес, көптеген міндеттерді шешуге ықпал ететін әдісті жасаудың әрекеті.
БТШТ - ның негізін 1945 жылы Генрих Саулович Альтшуллер қалаған болатын. БТШТ- тұнғыш рет балабақшаға 1987 жылы күзде келді. Бұл Находка қаласында болған еді. Оның өзі кездейсоқтың жемісі болатын. Инженер техник қызметкерлер үшін БТШТ бойынша жүргізілген семинардың жетекшілермен мектеп оқушылармен сабақ жүргізумен сұралған болатын. Бірақ оны ұйымдастыруда қателік жіберіп, БТШТ - лықтарды балабақшаның дайындық тобына әкеледі. Мектеп жасына дейінгі кездесу БТШТ- ні барынша жасатты, оның жаңаша жұмыс істеуіне негіз қалады.
БТШТ сабақтарының барлығы да музыкалық, тіл дамыту сабақтарымен қатар, кешенді түрде жүргізіледі. Сабақ жүргізу принціпі қарапайымнан күрделіге қарай ауысады. Сабақ жүргізу кезінде төмендегі ережелерді атқару керек.
- бала бейнелеу материалдарын - қарындашты, тушты, гуащты, көмірді, пластелинді желімді т.б. таңдау мүмкіндігі иеленуі керек.
- материал баланың қолы жететін жерде тұрғаны жөн;
- бейне түсетін материалды да баланың өзі таңдағаны жөн. Бұл ақ қағаз түрлі түсті түкті қағаз, картон, фанер, шыны, фольга болуы мүмкін. Олардың түрімен өлшемі әр алуан болғаны дұрыс;
- баланы сурет салудың алуан түрлі техникасына үйрету керек.
Іс-әрекеттің табысты болуы үшін жұмыстың төмендегідей жоспары ұсынылады:
Санадағы ұғымның түрін өзгертуге, басқа бейнеде елестетуге, оларды қиылыстыра пайдалануға үйрету және осының негізінде мүмкіндігінше жаңа образдармен жағдайлар қалыптастыруға баулу.
Оқиғаны оның даму реттілігі бойынша елестетуге, олардың жекелеген бөлшектерінің бір-біріне тәуелділігін орнықтыруға үйрету;
Бейнелеу жағдайына кіруге үйрету;
Бейнені жүзеге асыру үшін тиісті бейнелеу - айқындау құралдарын пайдалануға үйрету;
Кейіпкерлерге қиял-ғажайып сипаттағы ерекшеліктер беру;
Белгілі ертегі кейіпкерлеріне оларға мүлде тән емес қасиеттер беру;
Бейнелерді музыка көркем сөз бейнелеу құралдары арқылы қабылдауға үйрету;
Заттардың белгілі бір қасиеттерін қабылдауды, ерекшелей білуді дамыту, оларды белгілері бойынша жинақтап, және қаншалықты ерекшеліктерін анықтау.
Қоршаған өмірдегі заттармен құбылыстар туралы түсінікті кеңейту.
Суреттерді талдау және живописке деген ынта мен құштарлыққа тәрбиелеу.
Балалардың көркем шығармашылық қабілеттерін, түсті, ырғақты, түрді сезінуін дамыту.
Суретті пайдалана отырып, диалогтік және монологты сөйлеуді жетілдіру.
кеңістік туралы түсінікті орнықтыру және кеңейту.
Суретті дербес құрастыруға үйрету.
Жекелеген суреттер бойынша немесе үлкен қағаздың бетіне сурет сала отырып бір ертегінің мазмұнын сипаттауды құрастыруға үйрету.
БТШТ-да бейнелеу техникасының төмендегідей түрлері пайдаланылады.
1. Паралонмен, матамен сурет салу. Бояу ернеуі аласа ыдыстарға құйылады. Паралонды бояуға матырып алып, суреттің бетіне жағады. Бұндай тәсілмен қағазға берілген бояу біркелкі әрі әдемі болады. Осындай тәсілмен ағаштың ,жапырақтың, таулардың суретін салуға болады, заттардың өзіндік сипаттарын беруге бұл тәсіл барынша қолайлы.
2. Түтікше болып оралған матаны пайдалану. Матаның қиығы мұқиятты түрде түтікше болып оралып, оның бір ұшы бояуға малынады да одан қағаз бетіне жұғылады.
3. Саусақты живописі. Бұл техника өте қызықты, қазіргі кезде неміс суретшісі Гюнтер Юкке оны кенінен пайдаланды. Аталған техниканың ерекшелігі мынада: бояу саусақ немесе алақан арқылы жағылады. Бояу жалпақ табақшаға құйылады. Сондай жалпақ ыдыста таза су тұрады. Басты тәртіп - әрбір саусақ бояудың бір ғана түріне батырылады. Жуылған саусақ қолма қол сүртіліп отырады. Егер балалар алақанымен сурет салатын болса, бояуды тереңірек ыдысқа құю керек. Бұл техника ересек балаларға да сәбилерге де қызықты. Сәбилер тобында бұл тәсілмен көйлектерді безендіріп жануарлар ізін бейнелеуге болады. Ересектер тобында әдемі пейзаждар ағаш суеті тамаша көрінісі береді.
4. Монотипия. Техниканың бұл түрінде бояу салафанға немесе шыныға жағылып сонан соң үстіне қағаз қойылып салмақпен жабылады. Дақтың көлеміне бояудың бағытына қарай әр түрлі бейне алынады. Бұл - тәсіл. Тағы бір тәсіл қағаз екіге бөктеліп бояу парақтың тек қана бір жағына жағылады. Мұнан соң парақ екінші жағына бүктеліп айнала бейне пайда болады. Бір немесе бірнеше түрлі бояуды пайдалануға болады.
5. Сиқырлы сурет. Сурет балауыз арқылы салынады. Ол көрінбейді оны байқау үшін қағазға тушь немесе бояу жағу керек. Бұл техника барынша күрделі сондықтан оны ересектер тобында қолдану керек.
Балауыз бояуы Қытайдың ерте заманындағы өнерінен бастау алған мәнерлеу шеберлігі. Бұл шеберлік мяу, бу-и, гылау, дұң, шүй қатарлы ұлттардың балауыз бояуы өнерлерін тоғыстырады. Йүннан балауыз бояуында, оның үстіне сурет салу мен бояу беруді шебер ұштастырылғандықтан, бұл өнер Шығыстың маңдай алды бояуы аталып кетті.
Балауыз бояуы балауызбен бояу қондырмау деп те айтылады. Археологиялық зерттеулерге сүйенсек, балауыз бояуы Қытайдың ерте заманынан бастау алады. Ең бері дегенде Чин Хан династиялары заманында Қытайдың батыс-оңтүстігіндегі аз санды ұлттар жиі қоныстанған жерлерде балауыздың бояу қондырмау ерекшеліктері жете меңгерілген. Олар ара балауызы мен ақ балауызды бояу қондырмау материалы ретінде пайдаланып, ақ матаның бетіне өрнек түсіріп, онан соң бояу беріп, балауызды тазартып отырған. Балауыз ыстықта дереу балқып, суықта дереу қата қалатын ерекшелікке ие болғандықтан, сурет салған кезде асқан шеберлік қажет етіледі. Балауыз тым ыстық болса, жол-жолақтары бұзылып, өрнектер өзгеріп кетеді, ал балауыз сәл салқын болса жайылмай қалады, өрнектері үзіліп ұласпайды. Сол себепті, балауызды балқыту температурасы қалыпты болуы керек. Өйткені балауыз берілгеннен кейінгі жиырылудың немесе ысқылаудың себебінен, сызаттар пайда болады, бояу берілгеннен кейін бояу сызаттарға сіңіп, ретсіз бедерлер қалыптасып, өз алдына бір әсемдік өнім береді. Бұл мұз сызат деп аталады.
Қытайдың Йүннан балауыз бояуында сурет салу мен бояу беруді ұштастырылғандықтан, бұл өнер Шығыстың маңдайалды бояуы аталып кетті.
Балауыз бояуы Қытайдың Йүннан өлкесінде жасайтын мяу, бай ұлттарының арасында кең етек алған. Мяу ұлтының мата тоқу өнеріндегі шеберлігі ұрпақтан-ұрпаққа ұласқан. Маталары әдемі, жұмсақ, тығыз тоқылып, сапалы, шыдамды келеді, тарихта мяудың тозбас матасы деген аты қалған. Йүннан балауыз бояуы жергілікті жердің жер-су табиғатының көрінісін шығармашылықтарына астар етеді. Тауыс, піл, шай гүлі, көкек сықылды аң-құс, гүл-шөптерді бедерлеп түсіріп, ерекше үлгі аңғартады.
Балауыз бояуымен бояу өнері
Балауыз бояуымен бояу өнері мынадай: Ақ матаны тақтайдың үстіне тегістеп жаяды, балауызды шағын қазанға салып, еріп қоймалжың болғанша ысытады. Онан соң балауызды пышақпен іліп алып, матаның бетіне өрнек түсіреді. Өрнек салып болған соң, оны бояу күбісіне салады, бояу сіңгеннен кейін алып, таза суға салып қайнатады, балауыз еріп кеткеннен кейін, ақ түсті өрнек қалады.
Балауыз бояуын түсіруге, әдетте, жергілікті қолдан тоқылған ақ түсті мата қолданылады, машинада тоқылған ақ мата, жібек дүрия, жібек жұтқан кездемелер де қолданылады. Бояу қондырмауға негізінен, сары балауыз яғни ара балауызы қолданылады, кейде ақ балауыз қосып қолданылады, Қытайдың Гуйжоу өлкесінен шығатын ніл бояуы қолданылады.
Балауыз кірістіріп әдісі және шеберлік барысы
1. Балауызды сурет салудың әзірлігі
Әуелі, қол тоқыған матаны сақармен жуып тазартып, онан соң піскен таро түйнегін езіп, матаның теріс жағына жағып, кепкен соң мүйіз қырғышпен тегістеп жарқыратады.
2. Балауыз жағу
Ақ матаны тақтайдың немесе столдың үстіне тегістеп жаяды, балауызды шыны кесеге немесе металл қалбырға салып, отқа қойып ерітіп, мыс пышақпен іліп алып, сурет салады.
Бояу әдісі: Балауыз сурет түсірілген мата ніл бояулы күбіге салынып, әдетте 5-6 күн шыланып тұрады. Бірінші рет шылап алғаннан кейін құрғатса көгілдір түске енеді. Тағы бірнеше рет қайталап шыласа, шымқай көк түске енеді. Егерде бір бөлек матаның бойынан солғын және шымқай түстер көріну керек болса, онда бірінші рет шылап алған соң, бұл матаның бетіне тағы балауыз өрнек беріп, тағы шылау керек. Боялып шыққаннан кейін, солғын және шымқай өрнектер анық көрінетін болады. Балауыз өрнек салынған матаны бояу күбісіне салған кезде, Ұстасып тұрған балауыздың ішінара жерлері бүктеліп бүлінеді, содан табиғи сызаттар түседі, бұл әдетте мұз сызат деп аталады. Кейде, қажетке қарай мұз сызаттар қолдан жасалады. Бұл мұз сызаттар балауыз өрнектерді анағүрлым байыта түсіп, табиғи да тамаша өзгешелік танытады.
Балауызды кетіру. Шайқап жуып, таза суға салып қайнатып, балауызын кетіріп, судан шығады, сонда матаның бетінен ақ, көгі айқын өрнектер анық көрінеді.
Бояулы балауыз өрнегін салудың екі түрлі әдісі бар: бірі, әуелі ақ матаның бетіне түсті сұлба сызып, оны Балауызбен бекітіп қояды. Бояғаннан кейін, онан түсті сурет айшықталады; енді бірі, балауыз кірістіріп бояп тазалап, кептіргеннен кейін, оның ақ жерлеріне түсті бояу береді. Халықтық балауыз нақышын салуда бүлдіргеннің нілімен қызыл түс, сары гардениямен сары түс береді.
Балауыз бояуының мұз сызатты бедерлері шыны кіреукесі сықылды жапырақшаланып, көркемөнерлік ерен өнім береді. Сызаттың үлкен-кіші, бағдар-бағытын адам өзі меңгеріп, суреттелетін нысанды дәлме дәл бейнелейді, ерекшелігі мен мұндалап тұрды. Қабат-қабат көп түсті гүл жиектерін бояуға тура келгенде түске бөліп, балауызбен бекіту шарасын қолданса анағұрлым кемелді бейнелеуге болады. Қазіргі күнде балауыз кірістіріп бояу киім-кешек, кілем-кілше, дастарқан қатарлыларды мәнерлеуге көбірек қолданылады.
6 Ақ қағаздан ою ойып салу. Дат суретшісі әрі дизайнері Питер Каллесен жәй ақ қағаздан өнер туындысын жасап шығарады. Шебер paper art техникасына арқа сүйейді. Ол қағаздан не қатырма қағаздан әртүрлі пішіндер мен кейіпкерлердің бейнесін жасайды.
"Заттандыру процесі кезінде үш өлшемді жалпақ қағаз сиқырлы күйге түседі деп ойлаймын. Бұл расында да сиқырлы күш болуы мүмкін, себебі, жұмыстың жасалу жолы түсінікті болғанымен, пішіндер негізі болмысынан қашып құтыла алмайды", - дейді суретші.
Питер Каллесен көбіне А4 форматындағы ақ қағаздармен жұмыс жасайды. Ол әр пішінді жәй сол қалпында жасап шықпайды, әрқайсысы өзіндік ой арқалаған, үлкен ізденістен туған дүниелер. Қағаз қиял мен ой байланысының нәтижесінен өнер туындысына айналып шыға келеді. Жұқа қағаз суретшіге мүсінін әлсіз һәм қорғансыз күйде көрсетуге мәжбүрлейді.
Суретшіге неге тек ақ түсті ғана қолданасыз деген сұрақтың қойылуы заңды шығар. Бұны Питер Каллесен:"Әрине, мен түрлі-түсті суреттермен жұмыс жасай аламын, бірақ ақ түсті артығырақ көремін. Себебі, ақ түс - тазалықтың, пәктіктің, діни қасиеттіліктің белгісі", - деп түсіндіреді. Питер қазірдің өзінде өзінің жеке көрмесін өткізіп үлгерді. Тек туған қаласы Копенгагенде емес, Лондон, Берлин, Гамбург, Сеул қалаларында жұмыстары көрсетілімге қойылды. Оның жұмыстары АҚШ мен Швецияның мұражайларында сақтаулы тұр.
7. Сулы қағазға сурет салу. Қағаз ең алдымен суға батырылады, сонан соң қылқалам немесе саусақ арқылы бейне түсіріледі. Сурет қағыз бетіне жайылып, жаңбыр астына немесе тұман кезіндей болғандай әсер қалдырады. Егер сурет детальдарын салу керек болса қағызын кепкенін күтесіз.
7. Шашырату. Әр түрлі өлшемдегі щеткалар пайдалынады. Сурет салынатын материалдың бетіне трафарет қойылады. Тарақтың немесе щетканың көмегімен бояу шашырылады. Бір немесе бірнеше түсті пайдалануға болады.
8. Щетканы қағаз бетіне болар болмас тигізу арқылы сурет салуға болады.
9. Коллаж. Суретті аплиациямен араластыра пайдалану Апликацияны қағаздан, матадан,жіптен жасалуы мүмкін.
10. Түтіктегі бояумен сурет салу. Сурет шығыңқы болып тұрады. Балаға бояуды бірден қағазға жағуды үйрету керек. Бұл үшін түтікті қажетті бағытқа бұрамыз.
11. Ауқымды аппликация. Қағаздың матаның бір бөлшегі ғана жеңілденеді. Қораптарды сығымдалған қағаздың, матаның фонераның,ағаштың бөлшегін желімдеуге болады.
12. Кляксогафия әдісі. Сия тамшысындағы кляксогафия қағаз парағына бояу тамызылады. Оның неге ұқсас екенін анықталып жеткіліксіз детальдары салынады. 2 түрі- тамшы түскен соң қағаздың бір жағын көтеру арқылы бояудың ағып сол арқылы бейне пайда болуына көз жеткізу.
13. Нүктелі сурет. Сурет қылқаламның саусақтың ұшымен түсіріледі. Нүктелердің көлемі әр түрлі болады. Оның техникасы күрделі болғандықтан ересек жас топтарындағы балалардың қолданғаны жөн
14. Ипалақтанған қағазға сурет салу. Парақ ең алдымен умаждалады, одан кейін оны жазып беіне сурет салады. Мұндай тәсілмен ағаштарды, жартыстарды салу тиімді.
15. Қағаздың бетіне көшіру. Қағаз қойылып таяқша арқылы сурет салынады. Көшіргі қағаз бір түсті немесе әр түсті болуы мүмкін
16. Сурет қою бояумен қағаз бетіне салынады. Бояу кепкейіннен кейін сурет бір екі секунд су құйылған тарелкіге малынады Сурет жаңбыр тұман астындағы бейне тәрізді.
17. Желіммен сурет салу. Қағаз парағына қағаз желімімен долбар сурет салынады. Ол қағыз бетінде шығыңқы болуы тиіс. Желім кепкен кезде қағаздың бетіне суық бояу құйылады. Ол долбарлы пішінді ққуалап бейне түсіреді.
18. Жіп арқылы салу. 1-ші тәсіл. Сапасы мен бояу әр түрлі жіптер арқылы түкті қағаздың бетіне сурет салынады. 2- тәсіл. Бояуды батырып алып екіге бүктелген қағаздың бетіне қалдырып, сығынмен қысады. Ептеп қағазбен жазып жіпті алмыз. Оның бетінде бір бірінен аумайтын суреттер пайда болады.
19. Гректік әдістемесі. Кез келген әдістемедегі тәрізді БТШТ да әр түрлі сурет салу техникасымен қатар белгілі бір әдістемелер болады.В.А Гректің әдістемесі. Владимир Александрович Грек балалармен екі бағытта жұмыс істейді. Сурет салу және құрастыру Біз тек сурет бойынша жүргілетін жұмыс әдістемесін қарастырамыз.Сурет салу бойынша жұмыстың екі түрі ерекшелеуге болады: Штрихпен сурет салу және геометриялық линейка бойынша сурет салуды сәбилер тобынан бастауға болады. Бұл балаларда сурет салу дағдысы да шығармашылықдық қиял да көріністі есте ұстау қабілеті жоқ. Бірақ қандай да бір образды жасау деген құштарлық өте үлкен. Бұл жағдайда геометриялық линейка көлеңке келеді. Сабақ ең қарапайым тапсырмалардан басталады. Балалар қағаз бетіне геометриялық фигуралар салады сонан кейін әр түрлі түспен бояйды.Балалар көп жұмыс істеген сайын құрылыс та күрделі болғаны жөн.
Балалар әр түрлі фигураларды меңгеріп геометриялық линейкамен қарындашты еркін игергеннен кейін оқытудың келесі кезеніне ауысады. Ең қарапайым бірнеше геометриялық фигуралардан тұратын жануарлардан бастап тұтас картиналарда салумен аяқталады.
В.А. Грек ересек тобындағы балаларға штрихпен сурет салуды ұсынады. Ол балаларды Графо елімен таныстыруды бастайды. Бұл қандай ел? Балалар штрих, сызық, дақ деген геометриялық фигуралармен танысады. Балалар тек тілмен ғана емес сонымен бірге осы елдің заңдарымен де танысады. Ең басты заң- сұлулық заңы. Сурет әдемі болу үшін ол белгілі бір заңдарға бағыну керектігін балалар біле бастайды. Бұл ырғақ, тепе - теңдік, симметрия түстердің қарсыластығы, жаңалық сюжетті композициялық орталық тәрізді ұғымдарды біріктіретін композиция заңы.
Штрих - бұл қысқа да ұзын түзу де қызық, бұлыңғыр да айқын, кейде толқын кейде шеңбер бойымен қозғалатын сызық екендігін балаларға түсірінділеді. Штрихтің көмегімен заттың сипаты, материалдардың ерекшеліктері туралы әңгімелеуге болады. Балалар штрихтың мүмкіндігін білгеннен кейін алғышқы барлау жаттығуларының сериясы жүргізуге кірісіп алғашқы қадам жасайды.
1 Салмақ бірте - бірте күшейеді.
2. Штрих қағазға сәл ғана тиеді.
3 Қысқа және ұзын штрихта.
4 Штрихтың көлбеулелігі өзгереді.
5 Толқынды штрих - ирек.
6 Бірнеше қатар штрих
7. Шеңбер бойымен жүргізілетін штрих.
20. Жүннен моншақ жасау. Оқытудың жаңа технологиясы жағдайында оқушылардың өздігінен жүргізілетін танымдық іс-әрекеті үшін тапсырмалар күрделілігі төрт деңгей бойынша құрастырылып, ондағы барлық деңгейдегі тапсырмалар қызғылықты,мазмұндалған болса оқушыларды ынталанупайда болады. Жаңа технология бойынша сабақ берген мұғалімдер,оқушылар үзіліс кезінде де сабақтан бас алмағандарын байқаған. Өйткені олар бейнелеу өнері туралы өзара жұмбақ, сөз-жұмбақтар сияқты әртүрлі деңгейдегі тапсырмаларды мезгілінде орындаған оқушылар үлгермеушілерге көмектеседі. Деңгейлік тапсырмаларды енгізудің басты мақсаты оқушылардың қабілетті және қабілетсіз деп жасанды әртүрлі жіктерге бөлуді болдырмау. Осы арқылы деңгейлік және дербес оқыту,сонымен қатар барлық оқушыға қатысты ізгілендіру ұстанымы сақталады.
Алғашқы деңгейдегі толық және дұрыс орындалмайынша оқушылар келесі деңгейге көшпейді, толық меңгерген оқушылар әрі қарай ілгері ұмтылып, өз-өздеріне деген сенімдері артады. Орындалған тапсырмалар есепке алынып отырады.
Әрбір педагогикалық технология жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуға,оның өзіндік және шығармашылық қабілетін арттыруға,қажетті іскерліктері мендағдыларын қалыптастыруға және өзін-өзі дамытуына қолайлы жағдай жасауға қажетті объективті әдістемелік мүмкіндіктерін қамтиды.
Алдарыңызға жүннен моншақ жасау әдіс-тәсілдерін ұсынып отырмын. Моншақ жасау үшін бізге жүн, боялған жүн, кір сабын, ыстық су қажет. Төменгі суретте көрсетілгендей жүнді реттеп қойған соң ыстық сумен бүркіп кір сабынды езіп жүнге жағамыз. Сосын біркелкі етіп ораймыз, дөңгелетіп жаямыз. Дайын кепкен таяқша жүнді қайшымен қажетті мөлшерде қиып, сосын моншақты жинаймыз.
Бейнелеу өнерінің жаңа түрлері
Бейнелеу өнерінің жаңа түрлері
Жүннен жасалған бұйымдар
Жүннен жасалған бұйымдар
Монотипия (бір басылымды сурет салу)
Монотипия (бір басылымды сурет салу)
Ниткография (жіп графикасы) яғни жіппен сурет салу.
Ниткография (жіп графикасы) яғни жіппен сурет салу.
Жүннен жасалған бұйымдар
Жүннен жасалған бұйымдар
Осы жаңа технологияны пайдалану арқылы жасалынған жұмыстардың әдіс-тәсілдері бірдей болсада, қағаз бетінде әсем, қайталанбас бояулы сурет ізі қалады.
1.2 Мектепке жасына дейінгі балаларды сурет салуға әр түрлі әдістерді қолдану арқылы бейнелеу өнеріне баулу әдісі
Бала ес біле бастағаннан-ақ өзі жете түсінбес жарқын, тартымды нәрсенің бәріне ұмтыла бастайды, мәселен, жылтыраған ойыншықтарды, әдемі гүлдер мен заттарды көрсе қуанады. Осының бәрі оның рахаттану, қызығу сезімін туғызады. Жиі ән, ертегі тыңдап, суреттерді қараған балалардың өнері қуаныш сезімдерінің қайнар көзіне айналады. Эстетикалық тәрбие алған балалар жарқын, әсем атаулының бәріне жәй ғана ұмтылып қана қоймай, сұлулықты жан дүниесімен қабылдайтын болады.
Тәрбиеші баланың сұлулықты қабылдауынан бастап, оған эмоциялық жауап қату, оны түсіну, эстетикалық ұғым, эстетикалық пікір, эстетикалық баға беру қасиетін қалыптастыруға дейін жетелеп отыруы тиіс.
Бейнелеу өнері- көркемдік талғам қалыптастырудың өзекті құралы ретінде баланы өз халқының эстетикалық мұраларын игеруіне, халық өнерінің айшықты туындыларынан ләззат алуға, рухани дамуына және халық талантын қастерлеуге, сүйе білуге баулиды
Бейнелеу өнерінде балалардың сурет салуға, өнерді қабылдауы тұрғысынан білім деңгейлерінің әр сатылы болуына байланысты, сурет салуға мүмкіншіліктерін анықтай отырып, сапалы білім беру. Тәрбиеші баланың сұлулықты қабылдауынан бастап, оған эмоциялық жауап қату, оны түсіну, эстетикалық ұғым, эстетикалық пікір, эстетикалық баға беру қасиетін қалыптастыруға дейін жетелеп отыруы тиіс.
Сурет салу өнерін үйретуге төмендегідей мақсат қойдым:
- Сурет салу өнері арқылы мектеп жасына дейінгі баланың сезімдік эмоционалдық ортасымен эстетикалық талғамын және шығармашылық ойлау қабілетін дамыту.
Алдымызға қойған бағытымыз:
Сурет салу іс-әрекеті арқылы, балаларды жан - жақты дамыта отырып тәрбиелеу;
Балалармен жүргізілетін жұмыс түрлері:
- Сурет салу оқу іс-әрекеті арқылы;
- Күннің екінші жартысында бейнелеу өнері бойынша жеке жұмыстар жүргізу.
Ата-аналармен жүргізілетін жұмыс түрлері:
- Әңгімелесу,кеңес беру,жиналыс,көрмелер ұйымдастыру,ашық есік күндері;
Тәрбиешілермен жүргізілетін жұмыс түрлері:
- Кеңестер беру;
-Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерін өткізу;
Алға қойылған мақсатты жүзеге асыруда мынандай міндеттерді аламыз:
- Бейнелеу іс-әрекетіне қажетті негізгі техникалық дағдыларды меңгерту;
- сурет салу өнеріне деген қызығушылығын ояту;
- көркемдік талғамын арттыру;
- іскерлік дағдыларын меңгерту;
Сурет іс-әрекетіне бейімдеу бағыттары:
- айналаны бақылау және қабылдауын дамыту;
- бейнелеу өнері түрлері және көркем өнер туындыларымен таныстыру, көркемдік талғамын арттыру;
- іскерлік дағдыларды меңгерту.
Баланың бейнелеу іс-әрекетінің негізгі түрлері болып саналатын сурет салу жапсыру,илеу әрекеттерімен шұғылдануы, өз кезінде, оған сан алуан түстер гаммасымен танысуға формалар, сызықтар, түрлі пішіндермен танысуға мүмкіндіктер бере алады.
Сурет салу іскерлік дағдыларын меңгерту балалардың заттық тақырыпта сурет салу дағдыларын бекітеді. Бірнеше заттарды бейнелеп мазмұндысурет салуға, композиция құра білуге үйретеді. Бояу қарындаштар, акварель бояу менқылқаламды пайдаланудың әдіс-тәсілдерін меңгертеді. Жағыс түрлері: сүйкей жағыс, қылкалам ұшын тік бағыттау, жоғарыдан төмен қарай, солдан оңға қарай біртіндеп жүйелі тегіс бояу, сулау (дымқылдау) тәсілі, үрлеу тәсілі, бояуды шашырату арқылы сурет салу, үзіліссіз сызу, тамшы бояудан бейнеге келтіру, таяқшамен, саусақпен, қауырсынмен сурет салу тәсілдерін, қос бүктеп беттестіру арқылы симметриялы заттардың суретін салуға жаттықтырады. Балалардың қылқаламды еркін ұстап сызықты жіңішке, жуан, жалпақ түсіруге, бояуды қалыңдау жағу үшін қылқаламды көлбеу ұстап қаттырақ басу, сызықтың түрлеріне қарай бағытын өзгерту, қолдың қимыл қозғалысы мен көз мөлшерінің үйлесімділігін дамытады. Суреттің барлық бөлігін біркелкі бояу талабын ұштайды. Бояу түстерін тандап үйлесімді бере білуге дағдыландырады. Бейнелеу өнерінің мәнерлеу құралдарын меңгертіп, сурет салуға деген қызығушылығын арттыру көзделеді.
Сурет салу әдістері:
Бастыру әдісі: Әртүрлі заттармен бастыру арқылы сурет салу балабақша дәстүріне айналып келеді. Аталмыш техника арқылы жұмыс істеу балаларда жағымды эмоция тудырады, таныс тұрмыстық заттарды көркем сурет салуға қолдану мүмкіншілігін ашады. Бастыру үшін әртүрлі заттарды қолдануға болады. Мысалы: жапырақ, түрлі өсімдіктер, поролон, көкөністер, жүн, алақан, қарындаштың теріс бөлігі, жіп;
Дәстүрден тыс әдіспен сурет салуды үйренген бала, өз бетінше бастыру құралдарын іздеп тауып көрсетеді. Бұл баланың өмірге шығармашылықпен қарауының, кез келген затты әр түрлі мақсатта қолдана білу іскерлігін дамытудың алғы шарты болып табылады.
Көкөністер бастырмасы: Балалар бастырма көмегімен салынған бейнеге ерекше қызығушылық танытады. Әсіресе көкөніс қалдығынан балалардың көз алдында даярланған штамптар даяр сатып алғандарға қарағанда қызығушылықты үдете түседі. Картоп, сәбіз, асқабақ қабығынан, және қызылшадан түрлі пішіндер жасауға болады. Мысалы:шаршы, дөңгелек, үшбұрыш, төртбұрыш даярлау;картоп немесе өзге көкөніс қиығында контур жасап, артығын кесу; штампты гуашқа батыру немесе оған қылқалам көмегімен субояу жағу;қағаз немесе мата бетіне ойлаған сурет шығатындай етіп бастыру; Штамптар көмегімен мата, кілем үлгілерінің оюын жасауға немесе ұлттық ою-өрнектерден сәндік композициялар құрастыруға болады. Жұмысқа ұлттық нақыш беру үшін жеке суреттермен ұжымдық жұмыстарды әшекейлеуде ұлттық ою-өрнектерді жүйелі қолдану өте маңызды. Балалар ою-өрнекті бейнелеу арқылы кеңістікті бағдарлауға үйренедіжәне олардың аттарын атап есіне сақтайды.
Саусақпен сурет салу әдісі: Саусақпен сурет салу-алақанмен, саусақпен, табанмен бейнелеудің тағы бір тамаша әдісі. Бұл әдіс гуашь, майлы бояудың қасиетін (қанықтық, жұмсақтық) сезінуге көмектеседі. Балаларға алақан немесе саусаққа әр түсті бояу жағу арқылы заттың суретін салу ұсынылады, сондай-ақ таяқша, мақта, мата, поролонды қолдануға болады.
Қолдану ережесі:
- бояуды жайпақ табаққа, суды кішкентай құмыраларға құю, ал алақанмен сурет салғанда бояуды табаққа құйған жөн;
- әр саусақты бір түсті бояуға батыру,қағазға түсіріп болған соң құмырадағы суға жуып, қағаз сүлгімен немесе ылғал шүберекпен сүрту керек.
Ағаштың суретін салғанда саусақпен діңі мен бұтақтарын бейнелейді, содан кейін алақанға сары, жасыл және қызыл сары бояуды жағып, жапырақтардың суретін салады. Үлкен ақ қағазда (ұжымдық жұмысқа ыңғайлы) күннің суретін үлкен етіп салып, ал шуақтарды шеңбер бойымен балалар өз алақандарын бастыру арқылы түсірсе өте әдемі сурет шығады.
Далаппен сурет салу: Дәстүрден тыс әдістер жинағына ескі далаппен, лакпен, көз бояйтын теньмен сурет салуды жатқызуға болады.Бірақ педагог өте мұқият, сақ болып, бұл заттарды бала қолы жетпейтін орынға қою керек. Бала анасының косметика қолданғанын бақылағанды ұнатады. Әдетте косметика қолдануға тыйым салынатындқтан, баланың өз анасының далабымен ойнауға деген құмары арта түседі. Сондықтан косметикалық құралдармен сурет салуды ұйымдастыру бала тілегінің орындалуына мүмкіндік тудырады және ол пайдалы іс болып саналады.
Нүктелер арқылы сурет салу: Нүктелер арқылы сурет салу (нүктелі сурет) дәстүрден тыс әдіске жатады. Сурет көптеген жекеленген нүктелер арқылы бейнеленсе, онда бұл сурет салу техникасы пуантилизм деп аталады. Нүктелер саусақ немесе қылқалам ұшымен тықылдату әдісі арқылы түсіріледі, нүктелердің көлемдері ір түрлі болуы мүмкін. Нүктелер арқылы салынған сурет мозаика сияқты болады. Педагог контур нүктелерді қойып суреттің сызбасын даярлайды. Балаға нүктелерді сызықтармен қосу ұсынылады. Пайда болған бейнені аяқтауға, бояуға, сюжет ойластыруға және ат қоюға болады. Жұмысты аяқтаған соң балалар ашық түстерді немесе суық және жылы түстерді көп қолданған суреттерді топтастырады.
Құммен сурет салу әдісі: Балаларға құммен сурет салу өте қызықты болмақ, өйткені олар құммен ойнағанды қатты ұнататыны сөзсіз.
Қолдану ережесі: - ақ қағаз бетіне суреттің пішіні сызылып алынады;
- Пва желімін сызылған сызық бойымен қылқаламмен жағып шығамыз;
- Жағылған желімнің үстіне ыдыстағы құмды себелеп шығамыз.
Тәрбиешілерге бейнелеу сабақтарын ұйымдастыруға қойылатын талаптар:
-балаларға айнала қоршаған ортадан алған әсерлерін, қабылдағандарын бейнелеу іс-әрекетінде бере білу дағдыларын меңгерту;
- бейнелеу өнері түрлері жайында жалпы түсініктері мен көркем өнер туындыларын ажырата білу;
- өнер туындыларынан әсер алу, сипаттап әңгімелей білу дағдысын меңгерту;
- бейнелеу өнерінің мәнерлеу құралдары жайында (түс, сызықтар, көлем, кеңістік, композиция) қарапайым түсініктерді меңгерту;
-сурет салуға қажетті құрал-жабдықтармен жұмыс істеудің іскерліктерін игерту; - ұлттық нақыштағы бейнелеу өнері түрлерін басқа халықтар өнерімен салыстыра, ажырата білу;
- көркем өнер туындылары арқылы көркемдік талғамын, өнердің бұл түріне деген қызығушылығын арттыру;
Балабақшада тұрақты түрде диагностикалық зерттеу жүргізу балалардың жеке ерекшеліктерінің бар екенін көрсетеді. Балалардың сабақ барысында тақырыпты қабылдау оны жүзеге асыра білу қабілеті әртүрлі болып келеді. көбінесе үлгерімі жақсы балалар тақырыпты түсініп, іс жүзінде қолданса, кейбір балалар тәрбиеші көмегін аса қажет етеді. Міне осындай деңгейді анықтау үшін әр топта балалар білімін зертте уүшін бірінші жарты жылдықта және жылдық қорытынды бойынша мониторинг жүргізіледі. Осыған байланысты мынандай қорытындыға келдік:
Оқу жылының жыл басында жүргізілген бақылау кесіндісіндегі балалар көрсеткіштері:
Жоғары- 40 %; Жақсы- 28 %; Орташа-12 %.
Оқу жылының 1-ші жарты жылдығында жүргізілген бақылау кесіндісіндегі балалар көрсеткіштері:
Жоғары- 55 %; Жақсы- 36 %; Орташа - 24 %
Қорытынды: Мектепке дейінгі түрлі жастағы топтарда бейнелеу өнерінің өткізілуі сабақтарда балалар шығармашылығын дамыту үшін оқып үйретудің сан-алуан әдістері және ең алдымен балалар дербестігін, белсенділігін, өмір құбылысын көркемдік тұрғысынан қабылдау әрқашанда дара, әрі таңдамалы. Оның негізіне әсемдікке эмоция білдіружатады. Бала әрқашанда табиғаттағы, заттық дүниедегі,өнердегі әсемдікке,адамдардың мейірбан сезіміне үн қосады. Мұның өзіне сәбидің басынан кешкен қуанышының, талпынысының, толғанысының маңызы зор деп білеміз.
Нәтижесінде:
1. Балада көркем өнер туралы білім қалыптасады.
2. Шығармашылығы дамиды.
3. Авторлық бағытта бейнелей біледі.
4. Отбасы және балабақша ынтымақтастығы орнайды.
5. Балалардың іскерлік қабілеті дамып, эстетикалық талғамы артады. Сурет іс-әрекеттері арқылы бейнелеу өнеріне деген сүйіспеншілік оянады.
Осы ұстаным негізінде балабақша қоғамы мынадай бағдарды негізге алу қажет:
1. Балалардың интелектуалды деңгейінің дамуына жағдай жасау;
2. Дарынды балалармен жұмысты жүйелілікпен деңгейлеу;
3 Балабақша ішілік әртүрлі шығармашылық жұмыстарды дамыту.
Аталмыш жұмыстар жүйелілікке негізделген кезеңде дарынды баламен жұмыс іс-әрекетінің жетісітігін байқауға болады.
Балабақшада баланың бойындағы ерекше қасиеттер күнделікті оқу-тәрбие үстінде бақылау әдісі арқылы, мониторинг қортындысы және психологтың диагностикалық әдісі арқылы анықталады.
Дайындық тобы Ересек тобы
Алдарыңызда өзімнің суретте ұйымдастырылған оқу іс-әректінен мониторинг диаграммасы
Жалпы мониторинг балалардың шығармашылық қиялын, қарындашпен жұмыс іскерлігі, қылқаламмен жұмыс іскерлігі, түстануын анықтау критерилері бойынша таңдалып алынған тапсырмалар арқылы жүргізіледі.
Мұнда тест-тапсырмалар балалармен жекелей немесе қажетіне қарай топпен ойын ретінде ұйымдастырылады
Мысалы биылғы жылы дайындық тобында 0-дік бақылауда балалардың шығармашылығы мен қарындашпен жұмыс іскерлігін тексеруге Суретті жалғастыр тесті алынған болатын. Балалардың жұмыстарын бағалаған кезде екі топ 30 баланың ішінен 12 бала жоғары деңгей іріктеліп шықты (Балалардың жұмыстары)
Осы балалар туралы тәрбиешілерімен, психологпен сөйлесіп, мониторингтарымызды салыстырған кезде осы балалардың ішінен әр түрлі дарындылықтың аспектілерінен көрініп, жоғары деңгей көрсетікен балалар анықталды. Олар Бахыт Айгерім, Шаймағамбетов Айтуар, Құмар Азамат, Джантасова Алтынай, Дүйсембинова Аружан, Қарасаев Тимур, Бахралинов Дастан, Смыков Мәди,
Әрине бұл балалардың қабілеті бірдей деп айтуға болмайды.
Шаймағамбетов Айтуар-машина- жайлау
Құмар Азамат- қоян,
Бахыт Айгерім- шашына қыстырғыш таққан қыз
Бахралинов Дастан-көпір
Басқаларынан шығармашылығы, икемділігі, жылдамдылығы, түсініктері мен зейінділктері, белсенділіктері жағынан жоғары. Олар спортта, тіл жағынан, биге икемділктері, шығармашылық жағынан да өздерін көрсете біледі.
Ал жалпы суретке бейімі бар бала басқа аспектілерге қарағанда бірден көзге түседі. Ондай балалар оқу-тәрбие үстінде сурет салу барысында қарындашты ұстауынан, шығармашылығынан, икемділігіне бірден көрінеді. Ондай балалар жоғары деңгей көрсеткен балалардың ішіндегі Еркін Айдын, Қуандық Аяна, Сейт Нурикамал.
Сонымен дарынды, қабілетті балалар анықталды. Ендігі кезең балалардың қабілеттерін дамыту.
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттері
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттері
Ата-анасының қолдауы
Ата-анасының қолдауы
Қабілетті
дамыту
Қабілетті
дамыту
Педагогтың біліктілігі мен шеберлігі
Педагогтың біліктілігі мен шеберлігі
Бала мен педагогтың арасындағы қарым-қатынас
Бала мен педагогтың арасындағы қарым-қатынас
Менің міндетім анықталған балалардың қабілеттерін,ерекшеліктерін ашып, дамыту. Ол үшін:
1. Балалардың танымдық қабілеттерін дамытуда зерттеу жұмыстарына қызығушылығын арттыру үшін жағдай жасау;
2. Мәселелерді шешу барысында өз бетімен жұмыс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz