Қан айналымы жүйесі ауруларының негізгі қауіп факторлары

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 53 бет
Таңдаулыға:

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Қызылорда қалалық емханаға қатысты тұрғындардың қан айналым
жүйесі ауруларының қауіп факторлары жайлы ақпараттандыру деңгейі

МАЗМҰНЫ

ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР
КІРІСПЕ
1-тарау. ҚАНАЙНАЛЫМ ЖҮЙЕСІ АУРУЛАРЫНЫҢ ДАМУЫНА ҚАТЫСТЫ НЕГІЗГІ ҚАУІП
ФАКТОРЛАРЫНЫҢ ТАРАЛУЫ
1.1 Қан айналымы жүйесі ауруларының негізгі қауіп факторлары
1.2 Қанайналымы жүйесі ауруларының алдын алудағы стратегиялары мен мақсаты
1.3 Жалпы қанайналым жүйесі ауруларының қауіп-қатерін бағалаудың негізгі
әдістері
1.4 Қанайналымы жүйесі ауруларының қауіп факторларының таралуы бойынша
шетелдік зерттеулердің нәтижелері
1.5 Шетелде және Қазақстанда қанайналымы жүйесі аурулары скринингтің
ұйымдастырылуы
1.6 Әлем бойынша қанайналым жүйесінің аурулары мен қауіп факторларының
таралуы

2-тарау. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1. Зерттеудің материалдары мен әдістері
2.2 Қанайналым жүйесі ауруларының қауіп факторлары туралы халықтың
ақпараттандырылу деңгейін анықтау бойынша сауалнама нәтижелерін бағалау.
2.3. Қананалым жүйесі ауруларының скринингін өткізетін медицина
қызметкерлерінің пікірін бағалау. Скрининг жұмысының сапасын бағалау

ПРАКТИКАЛЫҚ ҰСЫНЫСТАР
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР

Қысқартылған сөздер

ҚЖА - Қанайналым жүйесінің аурулары
ЖҚА - Жүрек – қанайналым жүйесі аурулары
ЖИА - Жүректің ишемиялық ауруы
АГ – Артериялды гипертензия
ГА - Гипертониялық ауру
ҚҚ – Қан қысымы
АҚҚ – Артериалды қан қысымы
ҚФ - Қауіп факторы
ДСИ - Дене салмақ индексі
ТМД - Тәуелсіз мемлекттер достастығы
ДДҰ - Дүниежүзідлік денсаулық сақтау ұйымы
ҚР - Қазақстан Республикасы
ҒЗИ - Ғылыми-зерттеу институты
ДЛП - Дислипопротеидемия
ЖТЛ - Жоғары тығыздықтағы липопротеидтер
ТТЛ - Төмен тығыздықтағы липопротеидтер
МС - Метаболикалық синдром
ЖX - Жалпы холестерин
ҚД - Қант диабеті
ЖТТ - Жүрек-тамырлық тәуекелдік
ТГ - Триглицеридтер
ХС - Холестерин
ХС ЖТЛП - Холестеринді жоғары тығыздықтағы липопротеид
ХС ТТЛП - Холестеринді төменгі тығыздықтағы липопротеид
ГТГ - гипертриглицеридемия
ГХС - гиперхолестеринемия
ПТФ - Популяцияға тәуелді фактор
СТ - Салыстырмалы тәуелділік
CИ - сенім интервалы
СҚҚ - систолалық қан қысымы
ДБ - дене белсенділігі
ЖЖЖ - жүректің жиырылу жиілігі
ПМ МҒЗО - профилактикалық медициналық мемлекеттік ғылыми зерттеу орталығы
ЖМИ - жедел миокард инфарктісі
ЕОК - Европа Кардиологтар Одақтастығы

Кіріспе

Тіркес сөздер: Қанайналым жүйесі аурулары, аурушаңдық, қауіп
факторлары, аурушаңдықтың таралуы, тәуекел факторлары туралы хабардар болу,
ақпараттандырылу, скрининг, қауіп факторын бағалау, қауіпті бағалау
шкаласы, шетелдік зерттеулер.

Тақырыптың өзектілігі:қанайналым жүйесі аурулары ХХІ ғасырдағы
әлемнің көптеген елдерінің денсаулық сақтау жүйесінің ең өзекті проблемасы
болып табылады. [1]. Әлемдік статистикаға сәйкес, қанайналымы жүйесінің
аурулары бүкіл әлемде өлім-жітімнің басты себебі болып табылады: 2012 жылы
бұл аурулар 17,5 миллион адамның өліміне әкеп соқтырды, оның ішінде 7,4
миллионы жүректің ишемиялық ауруы болса 6, 7 миллионы – инсульттан [2].Ал
2030 жылға қарай 23,3 миллионға жуық адам қан айналымы жүйесінің
ауруларынан, негізінен жүрек аурулары мен инсульттан қайтыс болады,және
бұл аурулар өлімнің басты себептері болып қала береді [3].

Еуропада қанайналым жүйесі аурулары жыл сайын 4 млн астам адамның
өлім-жітім себептерінің біріне айналып отырады, әйелдердің 2,2 миллионнан
астамы (55%) және ерлердің 1,8 млн-нан (45%) көпшілігі осы аурудан көз
жұмады, бірақ та 60 жасқа дейін ерлерде қанайналым жүйесі аурулары басым
болып келеді [4]. 2002 жылы орташа есеппен 100 мың адамға шаққанда 2557
адамның госпитализациялануының негізгі себептерінің бірі қанайналым жүйесі
аурулары болды. Олардың ішінде 100 мың адамға шаққандағы 695 оқиға жүректің
ишемиялық ауруынан, 100 мың тұрғынға шаққанда 375 оқиға - инсульт, бірақ
жартысынан көбі созылмалы жүрек ауруларының үлесңне тиеді [5].

Ресейде ҚЖА өлім көрсеткіші Еуропаның және Солтүстік Американың
көптеген елдерінің көрсеткіштерінен асады және ерлер арасында барлық
өлімнің 48% -ын және әйелдер арасында өлімінің 66,2% -н (орташа 56%) алып
отыр.Жыл сайын Ресейде ҚЖА-нан бір миллионнан астам адам қайтыс болады (100
мыңға шаққанда шамамен 700 адам). Жүректің ишемия ауруының асқынуынан өлім
көрсеткіші 51%, церебральды инсульт - 27% [6].

Қазақстан Еуропалық Одақ елдерінің, Орталық және Шығыс Еуропа мен
Орталық Азия өңірінің арасында өлім-жітім деңгейі бойынша бірінші орында
тұр. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы халқының өлім-жітімінің
стандартталған деңгейі ҚЖА есебінен еуропалық елдердегіден екі есе жоғары
[7].Ресми статистикалық мәліметтерге сәйкес, Қазақстанда ҚЖА-ның жалпы ауру
көрсеткіші 2004 жылы 100 мың адамға шаққанда 8504,1-ден 2014 жылы 13472,7
өсті (1,6 есе), бастапқы аурушаңдық – 1845,1 ден бастап тиісінше 2394,7-ге
дейін (1,3 есе), ал өлім-жітім сол жылдары 100 мың адамға шаққанда 517,7-
ден 168,98-ге дейін (3,1 есе) төмендеді [8].

Абсолюттік көрсеткіш бойынша сырқаттанушылықтың деректері бойынша
Қазақстанда 2010 жылы кардиологиялық науқастардың жалпы саны шамамен 1,78
млн адамды құрады, немесе он ересек адамның әрбірі ҚЖА - мен емделушісі
болып табылады. 2009 жылдан бастап 18, 25, 30, 35, 40, 45, 50, 55, 60, 65
жастағы адамдар арасында қан айналымы ауруларын (артериялық гипертензия,
жүректің ишемиялық ауруы) ерте анықтау бойынша ұлттық скрининг жүргізілуде.
Осылайша, 2013 жылы 2,5 миллионнан астам адам тексерілді, 8% -нда ҚЖА
анықталынды [9].

2016 жылы ҚЖА-ның деңгейі 100 мың тұрғынға шаққанда 2413,0 құрады,ал
2015 жылы 2429,7 болды. Бұл аурудың жоғары көрсеткіштері Алматы қаласында
(3180,1) және Солтүстік Қазақстан (3137,3), Шығыс Қазақстан (2999,3),
Оңтүстік Қазақстан (2807,8), Жамбыл (2703,7) және Қызылорда 2683,1)
аудандарында көрсетті. (1-қосымша) [10].

Жүрек-қан тамырлары аурулары бүгінгі таңда ғаламдық өлім құрылымында
бесінші орынды иеленіп отыр, ал 2020 жылға қарай олар қазіргі заманғы
үрдісті сақтай отырып, жоғары деңгейге шығады. Бүгінде жыл сайын жүрек-қан
тамырлары ауруларынан 17 миллионнан астам адам көз жұмады. Ауру мен өлім-
жітімнің ең көп саны 35 жастан 65 жасқа дейінгі ерлерде кездеседі. Егер
жағдай өзгермесе, 2020 жылға қарай бұл көрсеткіш бүкіл әлем бойынша 20
миллионға жетеді [11].

Сондықтан да қанайналым жүйесі аурулары – аурушаңдық бойынша таралуы,
асқыну мен өлім жиілігінің жоғарылығына қатысты денсаулық сақтау жүйесінің
ең маңызды проблемалардың бірі болып саналады.

Мақсаты: Қызылорда қалалық емханада қанайналымы жүйесі ауруларының
қауіп факторларын анықтауда сауалнама жүргізу арқылы тұрғындардың
ақпараттандырылу деңгейін анықтау.

Міндеттері:

• Тақырыпқа байланысты әдебиеттерді шолу;

• Тұрғындардың қанайналым жүйесі ауруларының қауіп факторлары туралы
ақпараттандырылу деңгейін бағалау.

• Қалалық емханаға скринингтік тексеруге келген тұрғындардан қанайналым
жүйесі ауруларының қауіп факторларын анықтау мақсатында сауалнама
жүргізу;

• Нәтижесін талдау және қорытынды жасау;

• Скринингтік тексеруге қатысты мейірбикелердің жұмысын бағалау;

• Осы зерттеу нәтижесінде қан айналым жүйесі аурулары және оның қауіп
факторларының профилактикасын халық арасында жоғары дәрежеде
ақпараттандыру,скринингтік тексеру бағдарламалардың жұмысын нығайту.

Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы

Алынған мәліметтер негізінде скринингтік бағдарламаның тиімділігін
бағалау жүргізілді.Тұрғындардан өткізіліп жатқан скрининг бағдарламасы
туралы ақпараттандырылуы, сондай-ақ профилактикалық бағдарламалардың
қажеттілігі мен жетілдірілуіне қатысты олардың пікірі зерттелді.Тұрғындар
арасында қанайналым жүйесі аурулары қауіп факторларының таралуы анықталды.

Сонымен бірге скринингтік бағдарламанының орындалуы, скринингтің
тиімділігі және бұл бағдарламаны жетілдіру жолдары негізінде медициналық
қызметкерлердің де пікірі бағаланды.

Скринингтік бағдарламаларды ұйымдастыру және өткізуді жақсарту,
сондай-ақ науқастарды бағдарламаға тартуды арттыру бойынша ұсыныстар
әзірленді.

Дипломдық жұмыстың көлемі мен құрылымы

Зерттеу жұмысы 72 компьютерлік мәтін бетінен тұрады, 3 сурет, 19
диаграммалар және 53 кестелер суреттелген. Дипломдық жұмыс кіріспе,
әдебиеттерді шолу, зерттеу материалдары мен әдістері, зерттеудің
нәтижелері, қорытынды, тұжырымдар, практикалық ұсыныстар, пайдаланылған
ақпараттар тізімі 80 әдебиеттен,оның ішінде 50 шетелдік әдебиет,10 отандық
әдебиет, 20 интернет көзі және қосымшалардан тұрады.

1-тарау. ҚАНАЙНАЛЫМ ЖҮЙЕСІ АУРУЛАРЫНЫҢ ДАМУЫНА ҚАТЫСТЫ НЕГІЗГІ ҚАУІП
ФАКТОРЛАРЫНЫҢ ТАРАЛУЫ

Жүрек-қанайналым жүйесі аурулары - бұл өмір бойында біртіндеп дамитын
және әдетте белгілері пайда болғанша прогрессивті деңгейге дейін баратын
созылмалы бұзылыс [12].

Жүрек-қанайналым жүйесі ауруларының таралы мен дамуында ҚФ (қауіпті
факторы) жетекші рөл атқарады. Осы термин аурулар тобының дамуы мен
прогрессияға ықпал ететін әр түрлі сипаттамаларды білдіреді. ҚФ ұғымы
өткен ғасырдың 40-шы жылдарының соңында енгізілді [13].

Қазіргі таңда ҚЖА-ның 200-ден астам қауіп факторлары белгілі және
олардың саны жыл сайын артып келеді.Барлық ҚФ екі топқа бөлінеді:
өзгермейтін, әсер етпейтін және өзгеретін, дәрілік емес және дәрі-дәрмекпен
түзетуге де қатысты [14].

Өзгермейтін ҚФ қамтиды:

• жынысы (ер адам)

• жас (ерлер үшін 45 жастан және әйелдерде 55 жастан жоғары)

• тұқымқуалаушылық анамнезі (жақын туысқандарында ҚЖА ерте басталуы:
миокард инфарктісі немесе кенеттен өлім жағдайы ерлерде 55 жас,
әйелдерде 65 жаста ).

Негізгі өзгеретін ҚФ:

• Дислипидемия

• Артериалды гипертония

• Шылым шегу

• Глюкоза толеранттылықтың бұзылуы немесе 2 типті қант диабеті

• Абдоминальды семіру

• Алкогольді тұтыну

• Төмен дене белсенділігі

• Төмен әлеуметтік және білім беру мәртебесі

• Психоәлеуметтік стресс

ДДҰ деректері бойынша, қанайналым жүйесі ауруларының мерзімінен бұрын
өлім-жітімінің дауында 3 ҚФ маңызды рөл атқарады: артериялық гипертензия,
темекі шегу және гиперхолестеринемия (2-қосымша).

2004 жылы әлемнің 52 елінің зерттеушілері қатысқан INTERHEART атты ауқымды
халықаралық зерттеулерінің бірінде зерттеу нәтижелері жарияланған болатын
[15]. Бақыланатын зерттеуде қарқынды кардиология бөлімшесінде ауруханаға
жатқызылған 26 мың пациентте жедел коронарлық синдром және 9 ҚФ арасындағы
қатынасы зерттелді (3-қосымша).

Бұл жерде шылым шегу, артериалды гипертония немесе қант диабетінің
тарихы, бел жамбас көлемі,диета,физикалық белсенділік коэффициенті
алкогольді тұтыну, қан аполипопротеиндері (Apo) және миокард инфарктісінің
психоәлеуметтік факторлары туралы айтылады. Миокард инфарктісімен және
олардың популяциясына тәуелді факторларын (ПТФ) біріктіру үшін коэффициент
мүмкіндіктері және олардың 99% CИ (сенімділік интервалы) есептелінді.

Осы зерттеулердің қорытындылары келесідей болды: Шылым шегу (ағымдағы
жағдай бойынша және ешқашан болған емес коэффициенті 2.87, ағымдағы және
бұрынғысы ешқашан болған емес ПТФ 35,7%), ApoB ApoA1 қатынасы жоғарылады
(жоғарғы және төменгі квинтил үшін 3.25, ең төменгі квинтильге қарсы төрт
негізгі квинтилге қатынасы 49,2%),гипертония (1,91, ПТФ 17,9%),диабет(2,37,
ПТФ 9,9%),абдоминальды семіздік (ең төменгі деңгеймен салыстырғанда 1.12
және орташа төменгі деңгей үшін 1,62, төменгі деңгейге қарсы екі жоғары
деңгейдегі ПТФ 20,1%),психоәлеуметтік факторлар (2.67, ПТФ 32.5%),
күнделікті жемістер мен көкөністерді тұтыну (0,70,күнделікті тұтыну
болмаған кезде ПТФ 13,8%), алкогольді үнемі тұтыну (0,91, ПТФ - 6,7% ) және
тұрақты физикалық белсенділік (0.86, ПТФ 12.2%) жедел миокард инфарктісімен
байланысты болды (барлық тәуекел факторлары үшін p 0.0001 және алкоголь
үшін p = 0.03). Бұл деректер ерлер мен әйелдер арасында, кәрі және жас
адамдар арасында, сондай-ақ әлемнің барлық аймақтарында байқалды.

Қанайналым жүйесі ауруларының дамуындағы классикалық қауіп
факторларымен қатар жаңа ҚФ (стресс депрессия, семіздік, қант диабеті,
төмен дәрежедегі ХС ЖТЛ және жемістер мен көкөністердің төмен тұтынылуы)
маңызды рөл атқарады.

1.2 Қанайналымы жүйесі ауруларының алдын алудағы стратегиялар мен мақсаты

Клиникалық тәжірибеде жүрек – қанайналым жүйесі ауруларын алдын алу
атты Ресейдегі ұлттық ұсыныстарда қарастырылған қанайналым жүйесі алдын
алуда берілген стратегиялар [16].

Қанайналымы жүйесі ауруларының алдын алудың үш стратегиялары бар:

• популяцияға негізделген;

• жоғары тәуекелді стратегия;

• екіншілік алдын алу;

Бұл үш стратегиялар бірін - бірі толықтырады. Популяцияға негізделген
стратегия қан айналым жүйесі ауруларының азаюының негізі болып
саналады,себебі медициналық тексеруді талап етпей халықтың өмір салтын
өзгерту арқылы қауңп факторларының азаюына алып келеді.Басқа екі стратегия
- қан айналым жүйесі ауруларының даму қаупін жоғары қауіп-қатер тобындағы
пациенттерде төмендетуге бағытталған (біріншілік профилактика) және ЖҚА-
мен ауыратын науқастарға бағытталған (екінші реттік профилактика).

Қанайналымы жүйесі ауруларының профилактикасының мақсаттары

1.Жоғары тәуекел факторынын төмендеуі

2.Тәуекел факторларының мынадай мақсатты мәндеріне жетуі:

• Темекі шегуді тоқтату;

• Салауатты тамақтану;

• Дене жүктемесімен айналысу күніне 30 мин;

• Дене салмағының индексі (ДСИ) 25 кгм2 болуы жәнесеміздіктің болмауы

• АҚ 14090 мм сын.бағ.

• Жалпы холестерин 5 ммольл;

• холестерин липопротеидтің төмен тығыздығы 3 ммоль л;

• Қандағы глюкоза 6 ммольл.

3.Жоғары қауіп тобындағы науқастарды әсіресе ЖҚА ауруы бар немесе қант
диабетімен (DM) тәуекел факторларын қатаң бақылау:

• АҚ 13080 мм сын.бағ.,егер мүмкіндік болса

• Жалпы холестерин мөлшері 4,5 ммольл или 4 ммольл, егер мүмкіндік
болса

• Холестерин липопротеидтің төмен тығыздығының мөлшері 2,5 ммольл или
2 ммольл, егер мүмкіндік болса ;

• Қандағы глюкоза мөлшері 6 ммольл,егер мүмкіндік болса [17].

Клиникалық тәжірибеде жүрек-қан тамырлары ауруларының алдын алу
бойынша Еуропалық ұсыныстарда күнделікті тәжірибеде профилактика
шаралары,әдетте, ҚЖА бар екендігі анықталған орта немесе жоғары жастағы
ерлер мен әйелдерге (екіншілік профилактика) немесе ҚЖА даму қаупі жоғары
адамдарға [яғни. ерлер мен әйелдерде темекі шегу, жоғары қан қысымы (АГ),
қант диабеті немесе дислипидемияны қоса алғанда кездесетін ҚФ, (яғни,
алғашқы алдын алу);] бағытталған, ал жастарда, кәрі адамдарда және қауіп
факторы жоғары емес адамдарда ҚЖА профилактикасы әлі де шектеулі, бірақ
айтарлықтай артықшылықтарға алып келуі мүмкін [18].

Профилактика негізінде бұл ұсыныста өткен онжылдықта Джеффри Роза
жасаған нұсқаулығында ҚЖА-ның алдын алудың екі жолын қарастырғаны туралы
айтылады. Олар: популяциялық стратегия және жоғары тәуекелділік стратегиясы
[19].

Популяциялық стратегия халықтың өмір сүру деңгейіне байланысты ҚЖА
ауруын даму қаупін төмендетуге бағытталған, ал қоршаған ортаны өзгерту
тұтастай алғанда халыққа бағытталған.Оған мысал ретінде темекі шегуді
тоқтату және азық-түліктегі тұзды азайту шаралары кіреді.Бұл көзқарас
халықтың жүрек-қан тамырлары оқиғаларының жалпы санына әсер етуі мүмкін,
себебі ол әрқайсысына бағытталған және көптеген құбылыстар қалыпты
тәуекелге ұшыраған адамдар тобында байқалады [20].

Жоғары тәуекелді профилактикалық шаралар мақсаты қауіп факторы жоғары
адамдарда ҚЖА даму қаупін төмендетуге бағытталған,сондай-ақ жүрек-қан
тамырлары қаупін бөлудің жоғарғы деңгейінде ҚЖА жоқ адамдар және ҚЖА
ауыратын адамдар тобын қамтиды [21].

1.3 Жалпы жүрек-қантамырлары қауіп-қатерін бағалаудың негізгі әдістері

Жүрек-қан тамырларының жалпы тәуекелін бағалаудың бірнеше үлгісі бар.
Олар болашақ зерттеулерге негізделген және ұқсас атауға ие. Төменде жалпы
тәуекелді анықтау үшін үш кеңінен қолданылатын үлгілердің қысқаша
сипаттамасы келтірілген.

ФРАМИНГЕМ ШКАЛАСЫ. Бұл жалпы жүрек-қантамырлары қауіп-қатерін
бағалаудың бірінші үлгісі болып саналады.Ол Фрамингам америка қаласында
өткізілген ең ұзақ перспективалы зерттеу (Framingham Heart Study, 1949-
1984) негізінде жасалды [22].Зерттеуге 5209 ер адам мен әйелдер қатысты.
Осы жобаның арқасында ЖИА-ның,инсульт, кенеттен өлім және жүрек
жеткіліксіздігінің қауіп факторлары анықталынды.

Американдық қауіп -қатерді анықтайтын шкаласы келесі 10 жыл аралықта
ерлерде және әйелдерде коронарлық артерия ауруларынан болатын өлім-жітім
және өлімге әкелмейтін жағдайларын болжауға мүмкіндік береді. Жоспарланған
қауіп-қатер екі деңгейге ие: төмен (20%) және жоғары ( 20%). 10-20%
шамасы орташа деп бағаланады, ал 40% -дан жоғары деңгей өте жоғары қауіп-
қатер деп саналады.

Қауіп-қатерді есептеу үшін 5 фактор ескеріледі: екі өзгермейтін
(жыныстық және жас) және үш өзгеретін (темекі шегу, систолалық қан қысымы
және жалпы холестерин).15-20 жыл бойы Framingham шкаласы (6-қосымша) тек
Америка құрлығында ғана емес, сонымен қатар еуропалық елдерде де қолданылып
келді.Бұл моделдің ресейлік нұсқасын ПМ МҒЗО (профилактикалық медициналық
мемлекеттік ғылыми зерттеу орталығы ) дайындаған болатын, бірақ практикалық
медицинада кеңінен қолданылмады

Кейінірек Еуропа сарапшылары Framingham масштабын еуропалық
тұрғындарда пайдалану мүмкіндігін талдайтын құжаттарды жариялады.Осылай,
британдық British Regional Heart орталығында оны қолдану коронарлық өлімнің
абсолюттік қауіптілігін 47% -ға, ал өлімге әкелетін және өлімге акелмейтің
коронарлық оқиғалардың 57% -ға төмендеуіне алып келді [50].

PROCAM КОМПЬЮТЕРЛІК ПРОГРАММАСЫ. Жалпы қауіп-қатерді анықтайтын нақты
деректерді CERCA (Coronary Events Risk Calculator) компьютерлік
бағдарламасы арқылы берілетін PROCAM математикалық моделі береді [23].
PROCAM (Мюнстер, Германия) перспективті зерттеуінің нәтижелері бойынша бұл
модель келесі 8 жылда ерлер мен әйелдердің постменопаузды кезеңінде ҚЖА-ның
(миокард инфарктісі, кенеттен өлім) асқыну қаупін бағалайды. Жалпы қауіп-
қатерді есептеп шығару үшін көп қауіп факторлар алынады: 3 өзгермеген (жас,
МИ тарихы, тұқымқуалайтын асқыну) және 6 өзгеретін (темекі шегу, систолалық
қан қысымы, жалпы холестерин, триглицеридтер, ЖТЛ холестерин, қант
диабеті).

Төмен қауіп-қатер болып - 20% , жоғары қауіп-қатер - 20% -дан көп
саналады.Жалпы қауіп-қатер деңгейіне байланысты бағдарлама ТТЛ
холестеринінің, триглицеридтердің және ЖТЛ холестеринінің мақсатты
деңгейлері туралы ақпарат береді.Бұл масштаб ғылыми зерттеулер саласында
кеңінен пайдаланылады, себебі ол әсіресе бірнеше қауіп факторлары бар
науқастарда, мысалы метаболикалық синдромда, ақпараттылыққа ие.

Бұл шкаладағы негізгі шектеу - осы әдісті кеңінен қолдануға арналған
бағдарлама неміс халқыныі қауіп факторларын зерттеуіне негізделген.Осы
ұлттық зерттеулердің нәтижелерін басқа халыққа қолдануға кейбір жерлері
сәйкес келмейді., өйткені әрбір ұлт өзінің әлеуметтік-этникалық
сипаттамаларына ие [24].

SCORE ЕВРОПАЛЫҚ МОДЕЛІ (Systematic Coronary Risk Evaluation). Бұл
қауіп-қатер шкаласы Еуропалық кардиологтар қоғамының сарапшылары арқылы 12
еуропалық елдерінде өткен,205 мыңнан астам науқас қатысқан, соның ішінде
Ресейде (ПМ МҒЗО) өткізілген перспективалы зерттеулер негізінде әзірленді
[25].Зерттеу 70-жылдардың соңынан басталды. және осы уақытқа дейін 27 жыл
жүргізіліп келеді.

Атеросклерозмен байланысты барлық аурулардың өлімін жасаудың 10
жылдық қаупі бағаланды.Framingham шкаласына ұқсас жалпы тәуекелді есептеу
үшін 2 өзгермейтін (жынысы, жасы) және 3 өзгеретін ҚФ (темекі шегу
жағдайы, систолалық қан қысымы, жалпы холестерин) есепке алынды.

Төмен қауіп-қатер 5% -дан аз, жоғары - 5-10%, өте жоғары - 10% -дан
жоғары.

2003 жылы кестелердің екі нұсқасы жасалды: жүрек қан тамырлары жүйесі
аз деңгейдегі елдер үшін (Бельгия, Франция, Испания, Италия, Греция,
Люксембург, Швейцария, Португалия) және жоғары қауіп-қатері бар елдер үшін
(Ресейді қосқанда,Еуропаның басқа да елдері). Болашақта оның әрқайсысы үшін
статистикалық деректер (өмір салты, тамақтану және т.б.) негізінде осындай
шкалаларды әзірлеу жоспарлануда. 2004 жылы SCORE SCORECARD жүйесінің
электрондық нұсқасын тестілеу алдын алу медицинасы ПМ МҒЗО -да
өткізілді.Пациентке өзінің жалпы тәуекелін көрнекі түрде көрсете отырып,
бұл модель пациенттің салауатты өмір салты мен емделуіне қатысты
ұсыныстарды жүзеге асыруға ынталандырады, жеке тәуекел факторларына әсер
ету мүмкіндігін көрсетуге мүмкіндік береді SCORE шкаласы бойынша
атеросклерозмен байланысты барлық аурулардың пайда болу қаупін алдын-ала
болжауға болады [26].

ЖҮРЕК-ҚАНТАМЫРЛЫҚ ҚАУІП-ҚАТЕРДІ АНЫҚТАУДАҒЫ ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

SCORE еуропалық моделі 5 түрлі қауіп факторларына (жынысы, жасы,
темекі шегу жағдайы, систолалық қан қысымы, жалпы холестерин) байланысты
жүрек-қан тамырларының жалпы қауіп-қатерін көрсететін түрлі-түсті квадрат
шкалаларға негізделген.

SCORE көмегімен жүрек-қан тамырлары асқынуларының, мысалы, МИ,
церебральды инсульт және перифериялық атеросклероз сияқты өлім-жітім
нәтижелерін болжау қаупі келесі 10 жылда пациенттін өмірінде анықтауға
көмектеседі. Осы үлгі бойынша жүрек-қан тамырларының жалпы қатерін анықтау
тәртібі жеткілікті қарапайым және кез-келген кардиолог және жалпы
тәжірибелі маманға қол жетімді.Ол үшін SCORE шкаласы, сондай-ақ пациенттер
туралы деректер: жынысы, жасы, темекі шегу жағдайы, систолалық АҚҚ
(мм.сын.бағ.), жалпы холестерин деңгейі (ммоль л немесе мг дл)болуы
керек [27].

Шкала 40 жастан 65 жасқа дейінгі жас аралығын қамтиды. SCORE моделі
тек қана өлімге әкелетін қауіп-қатерді болжайтындықтан, жоғары тәуекел шегі
10 жыл ішінде 5% -дан асады.
Анамнестикалық деректерді есепке алу, сондай-ақ қосымша қауіп факторлары
жалпы жүрек-қантамырлық қауіп-қатерді дәл анықтауға мүмкіндік береді .

Ол болуы мүмкін:
• ҚЖА-ға тұқым қуалайтын бейімділік
• Басынан өткен жүрек-қанайналым жүйесі аурулары (МИ, церебральды
инсульт, коронарлық артерия айналма хирургиясы, ангиопластика)
• Анамнезде қант диабетінің болуы
• ЖТЛ холестеринінің төмен деңгейі
• Гипертриглицеридемия
• Абдоминальды семіздік

1.4Қанайналымы жүйесі ауруларының қауіп факторларының таралуы бойынша
шетелдік зерттеулердің нәтижелері
Ірі эпидемиологиялық зерттеулерде (Framingham, Seven Country Study,
PROCAM, MRFIT, MONICA) жүректің ишемия ауруы нан өлім-жітім мен
холестериннің жоғары деңгейі арасындағы тығыз байланыс орнатылды.
Мысалы, Framingham және MRFIT зерттеуі сияқты зерттеулерде қандағы
холестериннің концентрациясы мен жүректің ишемиялық ауруларынан болатын
өлім деңгейі арасындағы айқын байланыс бар.Кейінгі зерттеулер
атеросклероздың дамуында ГХС ғана емес маңызды рөл атқарады, сонымен қатар
басқа липидті метаболизмнің бұзылулары, мысалы, ГТГ(гипертриглицеридемия),
антитерогенді ЖТЛП деңгейінің төмендеуі.
Атап айтқанда, ЖТЛП холестеринінің 1% -ға төмендеуі коронарлық
тәуекелдің 3-4% -ға артуымен байланысты.2004 жылы INTERHEART 52 елдің
(соның ішінде ресейлік орталықтар) зерттеушілері қатысқан МИ-мен байланысты
ҚФ зерттеуіне арналған кең ауқымды халықаралық зерттеулердің нәтижелерінің
ықтимал өзгеретін тоғыз тәуекел факторлары анықталынды: AГ, темекі шегу,
қант диабеті, абдоминальды семіздік, жемістер мен көкөністерді тұтыну, дене
белсенділігі, алкогольді тұтыну, Aпo в Aпo A1 коэффициенті және
психоәлеуметтік факторлар.

1.5 Артериялық гипертензияны алдын алу скринингін Қазақстан Республикасында
және шетелде ұйымдастырылу ерекшеліктері

Скрининг өткізудегі шетелдік тәжірибе

Скрининг (ағылшынша Screening – тексеру,іріктеу) - белгілі бір
патологиясы бар,сондай-ақ ықтимал қауіп факторлары бар адамдарды мақсатты
түрде анықтау.Скрининг мақсатты топтар арасында жүргізіледі, скринингтің
мақсаты - уақтылы емдеу және профилактикалық күтімді қамтамасыз ету
негізінде аурудың белгілерін немесе оның бейімділігін ерте анықтау. Қан
айналымы жүйесінің ауруларының скринингі жүректің ишемиялық ауруы мен
артериялық гипертензияны ерте анықтауға, сондай-ақ олардың дамуының қауіп
факторларына бағытталған.
Скринингтік тексеруді артериалды қысымды, биіктік, салмақты және т.б. өлшей
алатын, стандартталған сауалнамаларды(стенокардияны анықтау, темекі шегудің
зиянды әдеттерін анықтау, алкогольді тұтыну мәселелері) толтыра алатын
арнайы дайындықтан өткен қызметкерлер жүргізеді [28].

Сонымен қатар, скринингке қатысатын мамандар биохимиялық
көрсеткіштерді (холестерин және қан қант деңгейі және т.б.) анықтау үшін
мұқият стандарттауды жүргізеді.Қажет болған жағдайда зерттелген
индикаторлардың тұрақтылығын бағалауға мүмкіндік беретін қайта тексеру
жүргізіледі, мысалы, артериальды қысым деңгейі мен диагнозды анықтау,
сондай-ақ сырқаттанушылық, қауіп факторларының динамикасын анықтау[29].

Халықаралық тәжірибе көрсеткендей гипертензияны уақтылы анықтау және
сапалы емдеу инсульт тәуекелінің 30-40% төмендеуіне әкеліп
соқтырады.Еуропалық аймақтың елдерінде скрининг енгізілгеннен кейін қан
айналымы жүйесінің ауруларынан өлім деңгейі 1,5 есе төмендеді, ал
Финляндияда 15-59 жас аралығындағы ерлер үшін 100 мың адамға шаққанда 65
оқиға тіркелді.1972 жылдан 1994 жылға дейінгі кезеңде Америка Құрама
Штаттарында алдын-алу шараларының нәтижелері бойынша, жүрек-тамыр
ауруларынан өлім-жітім 2 есе, миокард инфарктынан өлім-жітім саны 2,5 есеге
дейін төмендеген [30].

Еуропа елдерінде жүргізілген өлім-жітімді зерттеу нәтижелерінде жүрек-
қан тамырлары ауруларынан туындаған өлім жағдайлары 48,3% көрсетті
[31].Сондықтан көптеген еуропалық елдерде бұқаралық скринингтер бар және
қазіргі уақытта мақсатты болып табылады. Соның ішінде, Финляндия мен басқа
да Скандинавия елдерінің тәжірибесі өте табысты болып келеді [32].
Германияда мұндай орталықтардың базасында жыл сайын 600-800 мыңнан астам
жүрек-қан тамырлары аурулары бар науқастар анықталады, оның ішінде миокард
инфарктісі бар адам саны 250 мың.Көптеген бағдарламалардың негізгі мақсаты
- жеке адам денсаулығын бақылау, асимптоматикалық аурулары бар ауруларды
ерте анықтау және де жас ерекшеліктерін ескере отырып тиісті жағдайлар мен
жеке тәсілдерді анықтау [33].

Жоғары қан қысымның таралуын төмендету бағдарламаның негізгі
басымдықтарының бірі болды[34].

Бағдарламаның негізгі бағыттары:

• гипертензиямен ауыратын адамдарды мүмкіндігінше ерте анықтау;

• мақсатты топтарда қан қысымын бақылау;

• диагностика және емдеудің бірыңғай тиімді әдістерін қабылдау және
енгізу;

• гипертензияның эпидемиологиясы туралы ақпаратты жинау және талдау;

• денсаулық сақтау жүйесінің одан арғы қадамдарын жоспарлау және
әзірлеу.

Дүниежүзілік қоғамдастықтың ауруға шалдығудың, ерте өлімнің және ДДҰ-
ның денсаулық жағдайын жақсартудың жоғары қызығушылығын ескере отырып,
соңғы жылдары ғана Қазақстанмен қосқан бірнеше стратегиялық құжат
қабылданды:

• Алкоголь бойынша Еуропалық іс-қимыл жоспары (2000 ж.),

• ДДҰ темекіге қарсы күрес жөніндегі негіздемелік конвенциясы (2003
ж.),

• Тамақтану, физикалық белсенділік және денсаулық туралы жаһандық
стратегия (2004 ж.),

• Жаһандану жағдайында денсаулықты нығайту туралы Бангкок декларациясы,
(2005 ж.)

• Еуропалық инфекциялық емес аурулардың алдын алу және бақылау
стратегиясы (2006 ж.),

• Еуропалық семіздікке қарсы тұру туралы хартия (2006).

Бағдарламаның скринингіне жалпы халықтың сауалнамалары жатады,
тиісінше, бірыңғай стандартты критерийлер әзірленді. Заманауи
технологиялардың мүмкіндіктерін ескере отырып, автоматты және жартылай
автоматтандырылған әдістермен сауалнама жүргізу, зерттелген көрсеткіштерді
өлшеу және талдау, сауалнамаға қатысқан халықтың сауалнамасынан деректерді
өңдеу және т.б. пайдалана отырып автоматтандырылған және жартылай
автоматтандырылған әдістер әзірленді Алдын алу бағдарламаларының
эпидемиологиялық және экономикалық тиімділігін бағалаудағы мысалдардың бірі
еуропалық елдердің, атап айтқанда Финляндия, Дания, Германия,
Ұлыбританияның тәжірибесі болып табылады

Қазақстанда скринингтің ұйымдастырылуы

ДДҰ стратегиясын жүзеге асыруда біздің еліміз де ерекше ат салысады,
сондықтан Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау жүйесін дамытудың
маңызды басымдығы - алдын алудың тиімділігін арттыру, инфекциялық емес
ауруларды ерте анықтау, халықтың денсаулығын сақтау және нығайту. 2011-2015
жылдарға арналған Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын
дамытудың Саламатты Қазақстан мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде қан
айналымы жүйесі ауруларының қазіргі жағдайы туралы, ауруларды анықтауға
бағытталған скринингтік бағдарламалар, сондай-ақ оларды дамытудың тәуекел
факторлары туралы шешім қабылданды [66].

2012-2013 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының нысаналы
топтарының профилактикалық (скринингтік) тексеру туралы есебіне сәйкес 2012
және 2013 жылдары тиісінше 2539084 және 1865065 адам скринингтік тексеруден
өткізілді.Скрининг бағдарламасының жоспары 102,3% ға орындалды.2012 жылы
2596105 және 2013 жылы 1888607 адамдар скринингтен өткізілді.Скринингтен
өткендерден 2012 жылы 209603 (8,07%) және 2013 жылы 156149 (8,27%)
адамдардан ҚЖА анықталды [67]. Ал ҚР-дағы ауыл тұрғындарының арасында 18-64
жас аралығындағы 77 914 (7.54%) адамнан ҚЖА анықталды. Ең көп саны 64 жасқа
дейінгі адамдарда - 16,89%, ең аз мөлшері 18 жастан бастап -0,38% адамдарда
болды [68].

Қазіргі кезде қан айналымы жүйесімен сырқаттанушылық пен өлім-жітім
деңгейін ескере отырып, және де қауіп факторларын ескере отырып, отандық
денсаулық сақтау жүйесінің уақтылы шешімі денсаулық сақтауда скринингтік
бағдарламаларды жүргізу болып табылады [69].

Біздің елімізде жүрек-тамыр жүйесі ауруларын тексеру ақысыз болып
келеді.Барлық шығындар науқастың тұрғылықты жерінде барлық аудандық
емханаларда тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде
жүзеге асырылады.Әр клиникада қажетті диагностикалық құралдармен
жабдықталған профилактикалық тексерулер кеңселерімен қамтамасыз
етілген.Скринингтерді жоспарлау кезінде мақсатты топтар жынысы мен жасы
бойынша анықталады (ерлер мен әйелдер, 18 жастан 64 жасқа дейін) .

Скринингтің алғашқы міндетті кезеңі – науқастан сауалнама алу,
денсаулықтың негізгі көрсеткіштерін анықтау және қауіп факторларын анықтау.
Негізгі қауіп факторлары (тұқымқуалаушылық,бейімділік, темекі шегу, дене
белсенділігінің төмендігі,алкогольды шамадан тыс ішу).Сондай-ақ тексеру
барысында артық салмақты анықтау үшін бойы мен салмақ өлшемі тексеріледі,
қан қысымын өлшенеді,қан құрамындағы қант пен холестерин деңгейі анықталады

Қан айналымы жүйесінің (артериялық гипертензия, жүректің ишемиялық
ауруы) және қант диабетінің ауруларын ертерек анықтауға арналған скрининг
бірнеше кезеңде жүзеге асырылады.Жоспарлау кезеңінде, біріншіден, АГ,
жүректің ишемиялық ауруы және қант диабетімен диспансерлік тіркеуде
тұрмайтын 18 жастан 64 жасқа дейінгі ерлер мен әйелдер - 2 жылда бір рет
тексеруден өтетін мақсатты топтар анықталады. Екіншіден, скринингтік
тексерудің өзі екі кезеңде жүзеге асырылады [72].
Бұл кезең барлық мақсатты топтар үшін міндетті болып табылады және
мыналарды қамтиды:

• 025-08 y құжатты нысандарын толтыру;

• Антропометриялық өлшемдер алу (салмағы, бойы, бел өлшемі
),Кетле индексін есептеу;

• Скринингтік тексеру бойынша сауалнама жүргіз

• Қан қысымын өлшеу, ал клиникаға кірер алдында медбике
науқасқа қан қысымын өлшегенге дейін 1 сағат бойы кофе мен
шай ішуге, 30 минут бойы шылым шегуге, дәрі-дәрмектерді
қолдануға болмайтындығын,бұл зерттеу нәтежелеріне әсер
ететіндігін хабарлайды.

• Қандағы холестерин және глюкоза деңгейін тез диагностикалау
жүргізіледі. Осы мақсаттарда барлық емханалар, негізінен,
экспресс-тестілеуге арналған жабдықпен жабдықталған.

• Мұндай жабдық болмаған жағдайда науқастың биоматериалы
(қан) басқа БМСК ұйымымен зертханаға жіберіледі .

1.6 Қанайналым жүйесі аурулары мен қауіп факторларының әлемдегі таралымы

Босния және Герцеговина Федерациясының жүрек-қан тамырлары ауруларының
қауіп факторларының 10 жылдық тенденциялары

Жоспарлы медициналық статистика нәтижелері бойынша Босния және Герцеговина
Федерациясының халықтың өлімінің негізгі себептері қан айналымы жүйесі
(2012 жылы 53%) аурулары, атап айтқанда, кардиомиопатия, іркілісті жүрек
жеткіліксіздігі, миокард инфаркты бар екендігін көрсетті. 2002 және 2012
жылдары Босния және Герцеговина Федерациясында 25-64 жас аралығындағы
ересек халықтың бағалау және жүрек – қанайналым жүйесі ауруларының (ЖҚА)
негізгі тәуекел факторларының дамуы, гипертония, семіздік және темекі шегу
бойынша екі көлденең зерттеу әдістері жүргізілді.

Нәтижесінде Босния және Герцеговина Федерациясында ересек халық
топтырындағы ҚЖА ауруының жалпы таралуы 2012 жылы 41% құрады,бұл 2002 жылғы
көрсеткішке сәйкес келеді.
Семіздіктің таралуы ерлер арасында 2002 жылғы көрсеткіштермен салыстырғанда
2012 жылы жоғары болды, бұл көрсеткіш 20,3% - ға, ал әйелдер үшін бұл
24,1% - ға өсті.Барлық 61,3% ерлер және 35,9% - ы әйелдер олар күн сайын
темекі шегетіндігін айтты, ал 2002 жылы темекі шегушілік ерлер арасында
49,3% - ды құрады және әйелдер арасында 29,8% болды.

Қорытындысында Босния және Герцеговина Федерациясында ЖҚА аурулары қауіп
факторларының тұрғындар арасында нашарлап келе жатқандығы ,әсіресе орта
жастағы ерлер арасында анықталынды.Бұл денсаулық жағдайынын нашарлауына
және созылмалы ауруларға душар етеді,сонын ішінде жүрек - қан тамырлары
ауруларына алып келетіндігі айтылады [75].

2015 жылғы 7 сәуірдегі акция барысындағы Волгоград қаласында ересек
халықтың жүрек-қан тамыр ауруларының қауіп факторларын анықтау
Бұл мақалада жүрек-қан тамырлары аурулары бойынша тәуекел
факторларды, сондай-ақ олардың анықтау және алдын алу әдістерін талқылайды.

Бұл зерттеу Волгоград қаласында Бүкіләлемдік денсаулық күнінде акция
кезінде анкета түрінде ересек топтағы тұрғындарға жүргізілді.Бұған 460 адам
қатысып, анкетаға жауап берді.Анкетада жүрек - қанайналым жүйесі
ауруларының қауіп факторын анықтауда сұрақтар қойылды.Анкета 12 сұрақтан
тұрды.Онда жауап берушінің жасы,жынысы көрсетіледі.

Басқа да қауіп факторларын анықтау үшін зиянды әдеттері,дене
салмағы,дене белсенділігі,тұқымқуалаушылық аурулары,жеке ҚЖА – ны
анықтайтын жжеке симптомдары т.б көрсетіледі

ҚЖА ауруларының қауіп факторлары бойынша Волгоградтағы тұрғындарда
анықталған анкета қортындысының нәтижесі мынадай болды:
1.Тұрғындарда кездесетін қауіп факторларының үлкен үлесі:
• Эмоциональды жүктемелер
• Жұмыс уақытындағы физикалық белсенділіктің төмендігі;
• Жеміс, көкөністер тұтынудың жеткіліксіздігі;
• Тұқымқуалаушылық;
• Ер адамдар үшін 40 жастан асуы, ал әйел адамдар үшін 50 жастан асуы

Акция барысында респонденттердің 60%-нда жүрек-қан тамырлары ауруларының
қауіп факторы жоғары екендігі анықталынды [79].
2-тарау ЗЕРТТЕУЛЕР МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
2.1. Зерттеудің материалдары мен әдістері
Зерттеу дизайны:Сапалық зерттеу, феноменальды;рандомизирленген
мақсатты, Популяцияға негізделген.

Зерттеу әдісінің мақсаты:Емханаға скрининг кабинетіне тексерілуге
келген тұрғындардан жүрек қанайналым жүйесі ауруларының қауіп факторы
туралы ақпараттандыру деңгейін анықтау.Және де тағы міндеттердің бірі
скринингтерді ұйымдастырудың тиімділігін, сол скрининг кабинетіндегі
мейірбикелердің жұмысын бағалау.Бұл мәселе бойынша халықтың және
қызметкерлердің пікірін анықтау арқылы сұрақтарға жауап алуға және зерттеу
міндеттеріне қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Зерттеу объектісі: 2018 жылы қантар айында Қызылорда қаласы №3
қалалық емханада скрининг тексеру кабинетінде зерттеу жұмысы жүргізілді.
Осы зерттеуді жүргізуде сауалнама алынды. Зерттеу скринингтік тексерілуге
шақырылған 18-60 және одан жоғары жас аралығындағы адамдар тобын қамтыды.
Зерттеуге жалпы 40 адам қатысты.Соның ішінде 30-ы скринингке тексерілуге
келген тұрғын болса,қалған 10-ы скрининг кабинетінің мейірбикелері мен
аймақтық мейірбикелердің үлесіне тиді.

Зерттеу құралы.Cауалнама микс болып құрастырылды,яғни сауалнама екі
мақалаға сүйене отырып жасалынды. Олар:Мемлекеттік бағдарлама шеңберінде
өткізілетін қан айналымы жүйесінің ауруларын тексеру жөніндегі артериялық
гипертензияны скринингтік тексерудің медициналық-экономикалық бағалауы
және Тұрғындардың қанайналым жүйесі аурулары туралы ақпараттандырылуы
деген мақалалар.

Мемлекеттік бағдарлама шеңберінде өткізілетін қан айналымы жүйесінің
ауруларын тексеру жөніндегі артериялық гипертензияны скринингтік
тексерудің медициналық-экономикалық бағалауы атты зерттеуі 2012 жылдың
қыркүйегінен 2014 жылдың мамыр айына дейін Республикалық денсаулықты дамыту
орталығының Алматы қалалық филиалында, сондай-ақ Алматы және Алматы
облыстарындағы емханаларда өткізілген. Онда зерттеу барысында қан айналымы
жүйесінің ауруларын анықтау бойынша Мемлекеттік бағдарлама шеңберінде
өткізілген бұрын анықталған артериялық гипертензияның скринингінің
нәтижелерін зерттеу жұмыстары жүргізілді.Ал Тұрғындардың қанайналым
жүйесі аурулары туралы ақпараттандырылуы зерттеуі 16.07.2016 - 22.08.2016
жылдар аралығында Гродно қаласында жүргізілген.Бұл зерттеуде халықтың қан
айналым жүйесі ауруларының дамуының қауіп факторлары бағаланады.Осы
зерттеудегі сауалнама сұрақтарының үлгісі менің зерттеуімде қолданылады.

Сауалнама жүргізу арқылы емханадағы мейірбикелердің тұрғындарға
қандай дәрижеде ақпарат беріп,скринингтен өтуге халықты шақыруда қалай
ақпараттандырып жатқандығын бағаланды.

Негізгі зерттеудегі тұрғындарға арналған сауалнама 30 сұрақтан,ал
медицина қызметкерлеріне арналған сауалнама 10 сұрақтан тұрды. Сұрақтардың
әрқайсысы үшін бірнеше сәйкес келетін жауаптар ұсынылды. Респонденттерге
қолайлы болуы мен сауалнама нәтижелерін жақсарту үшін науқастар үшін
сауалнама екі тілде - қазақ және орыс тілдерінде дайындалды.Сауалнама
анонимді түрде өткізіледі,зерттеуге қатысушылар кездейсоқ
таңдалды.Зерттеуге қатысушылардан жазбаша түрде зерттеуге рұқсатын
беретіндігі туралы келісім алынды.Сонымен қатар аймақтық медицина
қызметкерлерінен және скрининг кабинетінің мейірбикелерінен де алдын ала
келісім сұралды.Сауалнама сұрақтары 4 - қосымшада келтірілген.

Тұрғындарға арналғын сауалнама 3 бөлімнен тұрды.

• Жалпы бөлімі: жасын, жынысы, тұрғылықты мекен-жайы, білімі, әлеуметтік
мәртебесі, табысының деңгейін қамтиды;

• Екінші бөлімі: темекі шегу, дене белсенділігі, бойы - салмағы (формула
көмегімен, (ДСИ) дене салмағының индексі есептелінді),тұқымқуалаушылық
бейімділігін қамтиды;

• Негізгі бөлімі: скринингтік тексеру жайында ақпараттандырылуы,алғаш
скринингтік тексеруден өтуі,жүрек қанайналым жүйесі ауруларына алып
келетін қауіп факторлары туралы ақпарат алуы,қауіп факторлардың алдын
алуда негізгі ақпарат алу құралдары туралы сұрақтарды қамтиды.

Ал медицина қызметкерлеріне арналған сауалнама медицина қызметкердің
жұмыстағы лауазымы,жұмыс тәжірибесі,скринингтік бағдарлама қатысты,оның
қаншалықты тиімді екендігі,скрининг туралы халықты қалай хабардар ету
керектігіне байланысты сұрақтан тұрды

Сауалнама алудағы жалпы мақсат:

• қанайналым жүйесі ауруларының қауіп факторларын анықтау

• скрининг туралы халықтың ақпараттандырылу деңгейін анықтау

• скрининг кабинетіндегі мейірбикелердің жұмысын бағалау.

2.2 Қанайналым жүйесінің ауруларының қауіп факторлары туралы халықтың
ақпараттандыру деңгейін анықтаудағы сауалнама нәтижелерін бағалау

Респонденттердің сипаттамасы

2018 жылы қантар айында Қызылорда қаласы қалалық емханада скрининг
тексеру кабинетінде зерттеу жұмысы жүргізілді. Қанайналым жүйесі
ауруларының қаншалықты таралғандығын,сол ауру туралы халықтың қаншалықты
ақпараттандырылғаның анықтау мақсатында халықтан және медицина
қызметкерлерінен сауалнама алынды.Зерттеу негізінде сауалнама алуға жалпы
скрининг кабинетіне тексерілуге келген 30 респондент қатысты.Және де
скрининг кабинетіндегі 3 мейірбике мен Жалпы тәжиребедегі (ВОП) бөлімінің 7
мейрбикесінен сауалнама алынды.

Респонденттердің арасындағы жиі кездесетін жас мөлшері 30 - 49 жас
аралығындағылар, яғни 46,6% құрады. Ең аз кездесетін жас мөлшері 18 - 29
жас аралығындағылар,яғни 13,3% құрады. Сауалнамаға қатысқандардың 80% -ы 60
жасқа дейінгі адамдар тобы.

1-кесте.Респонденттердің жас мөлшері бойынша сипаттамасы

Саны %
18 – 29 жас 4 13,3
30 – 49 жас 14 46,6
50 – 59 жас 7 23,3
60 және одан жоғары 5 16,6
Қорытынды 30 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.