Туберкулезбен ауыратын пациенттерге көрсетілетін мейіргерлік күтім ерекшеліктері
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:Қызылорда облыстық фтизиопульмонологиялық орталығының мейіргерлерінің туберкулезбен ауыратын пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейі.
1
МАЗМҰНЫ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР КІРІСПЕ
1- ТАРАУ. ҚЫЗЫЛОРДА ОБЛЫСТЫҚ ФТИЗИОПУЛЬМОНОЛОГИЯЛЫҚ ОРТАЛЫҒЫНЫҢ МЕЙІРГЕРЛЕРІНІҢ ТУБЕРКУЛЕЗБЕН АУЫРАТЫН ПАЦИЕНТТЕРГЕ КҮТІМ КӨРСЕТУДЕГІ БІЛІМ ДЕҢГЕЙІ
1.1 Туберкулез эпидемиологиясы,әдебиетке шолу
1.2 Туберкулезбен ауыратын пациенттерге көрсетілетін мейіргерлік күтім ерекшеліктері
1.3 Мейіргерлерінің туберкулезбен ауыратын пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейін анықтаубойынша шетелдік зерттеулердің нәтижелері
2- тарау. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1. Зерттеу материалдары мен әдістері
0.2 Фтизиопульмонологиялық орталығының мейіргерлерінің туберкулезбен ауыратын пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейін анықтау бойынша сауалнама нәтижелерін бағалау
ПРАКТИКАЛЫҚ ҰСЫНЫСТАР ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ҚОСЫМШАЛАР
2
Қысқартылған сөздер ТБ- Туберкулез ХМК- Халықаралық мейіргерлер кеңесі
ЕО- Еуропалық Одақ
ЕЭА- Еуропалық экономикалық аймақ
АКӘЖБ- Адвокация, коммуникация (бай ланыс) және әлеуметтік жұмылдыру бағдарламасы
БЦЖ- Кельметт пен Гереннің ұсынған вакциналық M.bovis штаммы
ТМБ- Туберкулездіңмикробактериясы
ТБЕ- Тікелейбақыланатын ем
МСАК- Медициналық-санитарлық алғашқы көмек
ТҚҰ- Туберкулезге қарсы ұйымдар
ТҚД- Туберкулезге қарсы дәрі-дәрмектер
САЖ - Санитарлық-ағарту жұмысы
ТБ- Туберкулез
ХП- Химиялық профилактика
КІРІСПЕ
Тіркес сөздер:Туберкулез, мейіргерлік күтім,мейіргерлердің білім деңгейі, профилактика, халықтың ақпараттаныдырылу деңгейі, жұмыс сапасы, шетелдің тәжірибелер, қауіп факторлар,
Тақырыптың өзектілігі:Туберкулез (ТБ) қоғамдық денсаулық сақтаудың негізгі жаһандық проблемаларының бірі болып табылады[1].Туберкулез-бұл адамзатқа 4000 жылдан астам уақыт бойы әсер еткен ежелгі ауру[2].
2017 жылы әлемде туберкулездің 10 миллион жаңа жағдайы тіркелді және бүкіл әлемде туберкулез жұқпалы аурудан өлімнің басты себебі болды [3]. Табысы жоғары елдерде туберкулез бұрынғы ауру ретінде қарастырылады, сондықтан батыстағы адамдар әлі күнге дейін әлемде туберкулездің таралуы туралы білмейді [4]. Сонымен қатар, Біріккен Ұлттар Ұйымы тұрақты дамудың жаһандық мақсаттарын, 2030 жылға дейінгі күн тәртібін жариялады, онда № 3 мақсат барлығына салауатты өмір салты мен әл-ауқатқа бағытталған және 2030 жылға қарай туберкулез індетін тоқтату керек деп мәлімдеді [5].
Әлем халқының үштен бір бөлігі туберкулез бактерияларын адамның жақсы жұмыс істейтін иммундық жүйесі болған кезде ауырмайды деп есептеледі. Алайда аурудың таралуын азайту үшін жасырын инфекцияны анықтау және емдеу маңызды [6].
2017 жылы туберкулездің жаңа жағдайларының ең көп саны Оңтүстік- Шығыс Азия мен Тынық мұхитының батыс аймақтарында болды, бұл жаңа жағдайлардың 62% құрады. Бұдан кейін жаңа жағдайлардың 25% - ы тіркелген Африка аймағы. Туберкулез-АИТВ жұқтырған адамдардың өлімінің басты себебі [7].
2019 жылы туберкулездің жаңа жағдайларының 87%-ы туберкулездің жоғары ауыртпалығы бар 30 елде болды. Туберкулездің жаңа жағдайларының үштен екісі сегіз елге келеді: Үндістан, Индонезия, Қытай, Филиппин, Пәкістан, Нигерия, Бангладеш және Оңтүстік Африка [8].
2014 жылғы мамырда Дүниежүзілік денсаулық сақтау Ассамблеясы 2015 жылдан кейінгі кезеңге арналған өршіл мақсаттарымен туберкулез бойынша жаңа жаһандық стратегияны толық мақұлдаған қарар қабылдады.Бұл стратегия жаһандық ТБ індетін жоюға бағытталған, ал мақсаттары ТБ-дан болатын өлім- жітімді 95%-ға төмендету және 2015 жылдан 2035 жылға дейінгі кезеңде жаңа жағдайлардың санын 90%-ға азайту, сондай-ақ ТБ-ге байланысты бірде-бір
отбасының апатты шығындарға ұшырамауын қамтамасыз ету болып табылады. Аралық нысаналы бағдарлар 2020, 2025 және 2030 жылдарға белгіленген[9].
Америка Құрама Штаттарында туберкулездің әлемдегі ең төменгі деңгейінің бірі, ал 2019 жылы туберкулезбен ауыратындар саны туберкулездің тіркелген жағдайларының ең азын құрады. Алайда, тым көп адамдар туберкулезден зардап шегеді және біздің үлгеріліміз осы ғасырда туберкулезді жою үшін тым баяу. 2019 жылы АҚШ-та8916 адам туберкулез ауруымен тіркелді (100 000 адамға шаққанда 2,7)[10].
2018 жылы Еуропалық Одақтың және Еуропалық экономикалық аймақтың (ЕОЕЭА) 30 елінде ТБ-дың 52 862 жағдайы тіркелді, соның нәтижесінде хабарлама көрсеткіші ЕОЕЭА-дағы 100 000 тұрғынға шаққанда 10,2 құрады. Соңғы бес жылда хабарлаудың жалпы деңгейі және көптеген елдердегі көрсеткіштер төмендеді[11].
Соңғы төрт жылда Англияда туберкулез ауруы үштен бірге төмендеді және 2015 жылы 5 758 жағдай тіркелді. Алайда, Ұлыбритания Батыс Еуропада туберкулезбен ауыру деңгейі бойынша екінші орында [12]. Жалпы санның азаюына қарамастан, әлеуметтік қауіп факторлары бар жағдайлардың үлесі (үйсіздік, есірткі немесе алкогольді асыра пайдалану немесе түрмеге түсу) 2014 жылғы 9,8% - дан 2015 жылы 11,8% - ға дейін өсті [13].
ДДҰ-ның Үндістандағы туберкулез бойынша статистикасы 2018 жылы 2,69 миллион жағдайға есептелген. Үндістанда туберкулезбен ауыру көрсеткіші 20192020 жылдарға жоспарланған туберкулездің таралуын Ұлттық зерттеу нәтижелерін күту бойынша аралық болып табылады. Үнді халқының шамамен 40%-ы туберкулез бактерияларын жұқтырды деп есептеледі, олардың басым көпшілігінде туберкулез ауруы емес, жасырын туберкулез бар [14].
Ресейде туберкулез-бұл әлеуметтік құбылыс, оның тамыры адамдардың өмір сүру сапасының төмен деңгейінде жатыр. Ресейде туберкулездің таралу кезеңдері ел медицинасының дамуындағы бетбұрысты сәттерді көрсетеді.
Оның өршуі 90-шы жылдары тіркелді. Соңғы жылдары Ресей Федерациясы әлемдегі туберкулез ауруы мен өлім-жітімнің төмендеуінің ең әсерлі қарқынының бірін көрсетті, бұл ДДCҰ мойындаған факт. Мәселен, 2000 жылдан бастап 2019 жылға дейінгі кезеңде сырқаттанғандар саны 2 еседен астамға (2000 жылғы 133 229 адамнан 2019 жылы 60 531 адамға дейін), ал
туберкулезден қайтыс болғандар саны 4 еседен астамға (2000 жылғы 29 966 адамнан 2019 жылы 7 264 адамға дейін) азайды, бұл мемлекеттің туберкулез проблемасына басым қатынасының нәтижесі болып табылады. Туберкулезбен
сырқаттанушылық пен туберкулезден болатын өлім-жітім көрсеткіштерінің төмендеуі халықты туберкулезге профилактикалық қарап-тексерумен қамтуды арттыру, туберкулезді диагностикалаудың қазіргі заманғы әдістерін кеңінен енгізу, халықаралық тәжірибені ескеретін қазіргі заманғы клиникалық ұсынымдарды (емдеу хаттамаларын) әзірлеу және енгізу және соның салдарынан туберкулезбен алғаш анықталған науқастар арасында туберкулездің асқынған нысандары үлесінің төмендеуі аясында орын алады [15].
Ресми статистика деректері бойынша 2018 жылы Қазақстанда диспансерлік есепте 35 181 пациент тұрған, оның ішінде туберкулездің белсенді түрімен 14 874 пациент. 2018 жылы 8942 пациентке диагноз алғаш рет қойылды. Диспансерлік есепте тұрған адамдардың ең көп саны Шымкент пен Түркістан облысында (3604), Алматы (3311), Шығыс Қазақстан (2860),
Қызылорда (2495) облыстарында тіркелген [16].
2019 жылы Қызылорда облысы бойынша 870 адам тіркелген. Емделіп шыққан пациенттер-803. Қайтыс болған пациенттер саны-44. 253 пациент 2020 жылға емделіп қалған.Қызылорда бойынша 2020 жылы түскен науқас- 597,емделіп шаққан пациенттер-637,қайтыс болған пациенттер саны-34.179 пациент 2021жылғы емделіп қалған.
Осылайша, туберкулездің таралуы Қазақстан үшін басым мәселе болып табылады. Бұл экологиялық факторларға, әлеуметтік аспектілерге, сондай-ақ туберкулездің өзгеруіне және басқа себептерге байланысты. Бұл диагностика, емдеу және алдын-алу саласында ғылыми зерттеулер жүргізу қажеттілігін, популяция деңгейінде де, жеке деңгейде де профилактикалық бағдарламаларды жетілдіру бойынша одан әрі жұмысты талап етеді [17].
Салауатты өмір салты көптеген аурулардың төмендеуіне оң әсер етеді. Осындай аурулардың бірі туберкулез болып табылады, оның даму қаупінің факторлары, басқа себептермен қатар, салауатты емес өмір салтының көптеген аспектілері болып табылады [18].
Қазіргі уақытта туберкулез проблемалары бойынша көптеген зерттеулер жүргізілуде, оның дамуына медициналық факторлардан басқа әлеуметтік факторлар да әсер етеді. Осылайша, ДДСҰ деректері бойынша әлеуметтік жоспарда елеулі кемшіліктер анықталды: біріншіден, медицина қызметкерлері пациенттерге тиісті құрмет пен назар аудармайды, екіншіден, пациенттердің өздері жағдайлардың 50 пайызында емдеуді тоқтатады, ал халық өздерінің
хабардарлығының төмендігінен іс жүзінде профилактикамен айналыспайды [19].
Мейіргерлер денсаулықты нығайтуға және барлық адамдардың қайғы- қасіретін жеңілдетуге көмектесетін медициналық көмектің нәтижелерінде маңызды рөл атқарады және барлық пациенттерге ең жақсы күтімді ұсыну мүмкіндігін талап етеді.Халықаралық медбикелер кеңесі (ХМК)[20],ол барлық мейіргерлер ұстануға тиісті нұсқаулықтарды жариялайтын этикалық кодексті енгізді. ХМК ережелерінің бір аспектісі ақпаратпен, дұрыс ақпараттың болмауымен немесе туберкулезбен тығыз байланысты әлеуметтік стигма сияқты салдары бар ақпаратты ұсыну қабілетімен байланысты[21].Симптомдар, жұқпалы және емдеу, стигматизация туралы дұрыс ақпаратты азайтуға болады, және бұл бөлімде мейіргердің емдеудегі педагогикалық рөлі өте маңызды, мысалы, пациенттер туберкулез медбикелерінің қолдауын бағалады[22].
Пациентпен серіктестік құра отырып, оң нәтижеге қол жеткізу мүмкіндігі артады [23]. Серіктестік-бұл денсаулық сақтау мамандарының алты негізгі құзіреттілігінің бірі болып табылатын адамға бағытталған күтімдегі маңызды мазмұн. Қалған бес негізгі құзыреттілік-бұл командалық жұмыс, фактілерге негізделген көмек, жақсарту туралы білім, қауіпсіз күтім және ақпарат [24]. Осылайша, емдеу режимін сақтамау, әлеуметтік стигма және өлім медициналық көмектің жеткіліксіздігінің салдары болып табылады. Сондықтан туберкулез сияқты жұқпалы ауруларды азайту арқылы денсаулық сақтауды жақсарту үшін туберкулезбен ауыратын адамдарға күтім жасайтын медбикелердің тәжірибесін зерттеу маңызды.
Мейіргерлер туберкулезбен ауыратын пациенттерге дәрі-дәрмек беруге жауапты, сондықтан олар туберкулезге қарсы препараттардың басқа дәрі- дәрмектермен әсері, жанама әсерлері және ықтимал өзара әрекеттесуі туралы хабардар болуы керек. Мейіргерлер дәрі-дәрмектерді дұрыс қабылдау ережелерін сақтауы керек және дәрі-дәрмектерді құжаттаудың маңыздылығын ескере отырып, оларды тиісті уақытта дұрыс бағытта мөлшерлеуі керек[25].
Мейіргерлер пациенттерге туберкулезге қарсы препараттарды енгізуге негізгі жауапты болғандықтан, олар туберкулезге қарсы препараттардың басқа препараттармен әсері, жанама әсерлері және ықтимал өзара әрекеттесуі туралы білуі керек. Мейіргерлер дәрілік затты енгізу туралы тиісті құжаттамамен тиісті уақытта дұрыс бағыт бойынша дұрыс дәрілік затты енгізу және дозалау Принциптерін сақтауы тиіс. Өз міндеттерін тиімді орындау үшін мейіргерлер туберкулезді күтім туралы білімі болуы керек.
Мейіргерлер пациенттерге туберкулезге қарсы препараттарды енгізуге негізгі жауапты болғандықтан, олар туберкулезге қарсы препараттардың басқа препараттармен әсері, жанама әсерлері және ықтимал өзара әрекеттесуі туралы білуі керек. Мейіргерлер дәрілік затты енгізу туралы тиісті құжаттамамен тиісті уақытта дұрыс бағыт бойынша дұрыс дәрілік затты енгізу және дозалау принциптерін сақтауы тиіс. Өз міндеттерін тиімді орындау үшін медбикелер туберкулезді емдеу туралы білімі болуы керек[26].Алдыңғы зерттеулер медицина қызметкерлерінің, сондай-ақ мейіргерлердің туберкулезге қатысты білімінің жетіспеушілігін көрсетті.Мысалы, Woith et al. олар ресейлік мейіргерлердің туберкулез және инфекциялық бақылау туралы білімдерін зерттеді; олар инфекциялық бақылау саласындағы білімнің жетіспеушілігімен төмен балдарды анықтады [27].Басқа зерттеуде Naidoo et al. оқу бағдарламасынан кейін дәрігерлер, мейіргерлер және басқа да медицина қызметкерлерінің туберкулез туралы білімдеріндегі өзгерістерді өлшеп, орташа білімнің төмен екенін анықтады [28]. Білімнің жетіспеушілігі дәрі-дәрмектерді дұрыс тағайындамауға әкелуі мүмкін және пациенттер мен медбикелер, сондай- ақ басқа медициналық қызметкерлер арасында ауруханаішілік туберкулез қаупін арттыруы мүмкін. Медбикелер туберкулезді бақылауда, иммундауда, тағайындауда және бақылауда басты рөл атқарса да, медбикелердің туберкулезді емдеу туралы білімі туралы эмпирикалық әдебиеттер жоқ.
Сондықтан бұл зерттеу мейіргерлердің туберкулез жағдайларын қатысты хабардарлығын анықтауға және денсаулық сақтау саласындағы білім алшақтықты және мейіргер қызметкерлерінің туберкулезге деген көзқарасын сипаттауға бағытталған.
Зерттеудің мақсаты:Қызылорда облыстық фтизиопульмонологиялық орталығының мейіргерлерінің туберкулезбен ауырған пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейін анықтау
Зерттеу міндеттері:
* Тақырыпқа байланысты отандық және шетелдік әдебиеттерден ақпарат жинау.
* Туберкулез ауруының Қазақстан, Қызылорда облысы және әлем бойынша статистикасын әзірлеу
* Қызылорда облыстық фтизиопульмонологиялық орталығының мейіргерлерінің туберкулезбен ауырған пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейін анықтауда мейіргерлерден сауалнама алу
* Сауалнама нәтижесін талдау және қорытынды жасау.
* Шетелдік тәжірибелер бойынша ұсыныс жасау.
Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы
Жұмыс теориялық сипатқа ие. Жұмыс нәтижелері одан әрі туберкулез ауруы жөнінде әдебиетке шолу және туберкулезбен ауыратын пациенттерге көрсетілетін мейіргерлік күтім ерекшеліктерін талдау.
Практикалық маңыздылығы: Білім деңгейін арттыру, мейірбикелік күтімнің сапасын арттыру.Сондай-ақ мейіргерлерінің туберкулезбен ауырған пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейінарттыру бойынша ұсыныстар әзірленді.
Жұмыстың көлемі мен құрылымы:
Зерттеу жұмысы 99 компьютерлік мәтін бетінен тұрады, 25 сұрақ және 25 диаграммалар мен 25 кестеден тұрады. Дипломдық жұмыс кіріспе, әдебиеттерді шолу, зерттеу материалдары мен әдістері, зерттеудің нәтежелері, қорытынды,практикалық ұсыныстар, пайдаланылған ақпараттар тізімі 126 әдебиеттен, оның ішінде 50 шетелдік әдебиет, 37 отандық әдебиет, 16 интернет көзі және 1 қосымшалардан тұрады.
1-ТАРАУ.ҚЫЗЫЛОРДА ОБЛЫСТЫҚ ФТИЗИОПУЛЬМОНОЛОГИЯЛЫҚ ОРТАЛЫҒЫНЫҢ
МЕЙІРГЕРЛЕРІНІҢ ТУБЕРКУЛЕЗБЕН АУЫРАТЫН ПАЦИЕНТТЕРГЕ КҮТІМ КӨРСЕТУДЕГІ БІЛІМ ДЕҢГЕЙІ.
2.1 Туберкулез эпидемиологиясы,әдебиетке шолу
Туберкулез - ежелгі жұқпалы аурулардың бірі. Роберт Кох 1882 жылы туберкулез қоздырғышын ашты және бұл жұқпалы ауру екенін дәлелдеді. XX ғасырға дейін туберкулез іс жүзінде емделмейтін болған. Туберкулез әлемдегі ең көп таралған инфекциялардың бірі. Микроскоп астындағы туберкулез микробы қатты ұлғайған кезде кішкентай таяқша тәріздес болып көрінеді, сондықтан туберкулез таяқшасы деп аталды.[29]
Туберкулез - бұл өкпе және лимфа түйіндерде ерекше қабыну өзгерістерінің пайда болуымен сипатталатын жұқпалы ауру. Туберкулез - бұл тек өкпе ауруы ғана емес, сонымен қатар адамның барлық ағзаларының - сүйектердің, бүйректердің, мидың және ми қабықтарының, терінің, көздің және басқа ағзалардың да зақымдануы. Алайда өкпе туберкулезі жиі кездеседі.
Жұқтырудың негізгі көзі - туберкулездің ашық түрімен ауыратын, яғни сыртқы ортаға микобактерияны бөлетін адам.
Туберкулез адамнан адамға ауамен таралады. Жөтелгенде, түшкіргенде немесе қақырғанда өкпе туберкулезі бар адамдар ауаға туберкулез бактерияларын жаяды. Жұқтыру үшін адамға осындай бактериялардың аз ғана мөлшерін демалуы жеткілікті. Туберкулез қоздырғышының сыртқы ортада ұзақ уақыт сақталу қабілеті бар, мысалы, микобактериялар тозаңданған, көгерген үй- жайларда адам үшін қауіпті болып қала отырып, жылдар бойы өмір сүруге қабілетті. Науқас адам жөтелгенде қақырықпен бірге,түшкіру,сөйлеген кезде қоршаған ортаға 2-6м радиуста ауада таралатын миллиондаған микобактерияларды бөледі, олар еденге,заттарға шаңмен бірге тұнады және көптеген жылдар бойы өмір шең болып қалуы мүмкін.[30]
Туберкулез ауруына тек адамдар ғана емес, сонымен қатар малдар да шалдығады: сиыр, ешкі, бұғы, түйелер. Ауру жануардың сүті, немесе еті адам үшін жұқтыру көзі болуы мүмкін.[31]
Науқас өмір сүретін жерде санитариялық жағдайлар мен сақтық шараларын сақтау өте маңызды.
Егер өкпе туберкулезімен ауыратын науқас барлық гигиеналық талаптарды сақтаса, онда ол айналадағыларға қауіпсіз. Өкпе туберкулезі тұқым қуаламайды. Туберкулез ауруымен ауыратын ата-аналардың балалары
сау болып туады. Алайда, барлық сақтық шараларын сақтамаған жағдайда бала туберкулезді жұқтырып, ауырып қалуы мүмкін.
Туберкулез микобактериялары адам ағзасына түскен кезде ауру жұқтырылады, бірақ туберкулез ауруының дамуы әржағдайда болмайды. Өкпе туберкулезінің ауруы иммунитет төмендеген, жеткіліксіз тамақтану, қанағаттанарлықсыз санитариялық-гигиеналық жағдайларда орыналады.
Негізінен иммунитеті нашар жас балалар, жыныстық жетілу кезеңіндегі жасөспірімдер және иммунитеті төмен қарт адамдар ауырады.[32,33]
Туберкулез ауруына ықпал ететін факторлар
1. Толыққанды тамақтанудың болмауы.
2. Туберкулезбен ауыратындармен тығыз, ұзаққарым-қатынас жасау (кішкентай балаларға қысқа мерзімді қарым-қатынастың өзі жеткілікті).
3. Маскүнемдік.
4. Темекішегу.
5. Нашақорлық.
6. Ілеспе аурулардың болуы (диабет, асқазан жарасы, өкпенің созылмалы аурулары).
Туберкулез белгілері:
1. Ұзақтығы екі аптадан асатын жөтел.
2. Шаршау және әлсіздік
3. Дене салмағының төмендеуі
4. Температураның ұзақ көтерілуі
5. Түнде тершеңдік
6. Кеуде қуысындағы ауырсыну
7. Қан түкіру
Туберкулезді қалай анықтау:
1. Тері туберкулин сынамасы (Манту) адамның жұқтырғанын көрсетеді. 2.Рентгенологиялық тексеру (флюорог рафия) өкпенің зақымданғанын
көрсетеді.
3.Қақырықты зерттеу жөтел кезінде бөлінетін микробтардың бар-жоғын анықтайды.
Туберкулездің алдын - алу шаралары
1. Салауатты өмір салты. Бұл мақсатқа жету үшін ең жақсы жолы - күн тәртібін құру және ағзаны шынықтыру.
2. Таза ауада серуендеу, күн және су процедуралары, денешынықтырумен айналысу, демалыс пен еңбек жүктемесінің дұрыс үйлесімі, толыққанды, дәрумендерге бай тамақтану, жеткілікті және уақтылы ұйқы, яғни дұрыс гигиеналық тәртіп адам ағзасының нығаюына ықпал етеді және оны туберкулез ауруынан қорғайды.[34]
3. Жыл мезгіліне қарамастан, таза ауадаи мүмкіндігінше көбірек болу қажет, өйткені таза ауа ағзаға жақсы әсер етеді және шынығудың тамаша жолы болып табылады.
4. Жеке гигиена ережелерін сақтау: жуу құралдарын және ағынды суды пайдалана отырып, қолды, ыдыстарды жуу, тұрғын үй-жайларды ылғалды жинау және желдету, ет пен сүтті міндетті термалық өңдеу, жеке гигиеналық құралдар мен ыдыстардыми пайдалану, су процедуралары -- сүртіну, құю, душ.
5. Жөтел этикетін сақтау
6. Гигиеналық тәртіптің маңызды бөлімі дұрыс тамақтану болып табылады. Адам тәбетінің жоғарылауына ықпал ететін және ағзамен жақсы сіңіретін түрлі тағамдарды жеу керек. Тағам құрамына ақуыздар, майлар мен көмірсулардан басқа, міндетті түрде витаминдер мен минералды тұздар кіруі тиіс. Ақуыздар, ет, сүт, сүзбе, жұмыртқада болады; көмірсулар - қант, нан, картоп. Витаминдер мен минералды тұздар негізінен жаңа піскен көкөністер мен жемістерде болады.
7. Туған кезде БЦЖ-мен міндетті түрде вакцинациялау және 6-7 жаста қайта вакцинациялау.
8. Туберкулезді дер кезінде диагностикалау.[35]
8.1 Туберкулезбен ауыратын пациенттерге көрсетілетін мейіргерлік күтім ерекшеліктері
Халыққа туберкулезге қарсы көмекті жалпы емдеу желісінің барлық емдеу-профилактикалық мекемелері, туберкулезге қарсы диспансерлер, санаторийлер, ауруханалар, бөлімшелер мен кабинеттер, мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау қызметінің орталықтары көрсетеді. Емдеу мекемелерінің барлығы өз штатында туберкулездің алдын алуда жетекші рөл атқаратын мейіргерлік персонал болады.[37]
Кез келген медициналық мекеменің мейіргері эпидемиология және алдын алу, клиника және туберкулезді емдеу, уақытылы анықтауды, вакцинациялауды және амбулаториялық химиотерапияны ұйымдастыру саласында білімі болуы тиіс. Туберкулездің алдын алуда мейіргердің рөлі шын мәнінде үлкен, дәл осы мейіргер құжаттама жүргізеді, инъекция жасайды, туберкулинді сынамалар жүргізеді, дәрігерге дейінгі көмек көрсетеді (мысалы, өкпеден қан кету кезінде). Мейіргер пациенттерді амбулаторлық қабылдауды ұйымдастыруда дәрігерге өте құнды көмек көрсетеді: қабылдау басталғанға дейін ол аурудың тиісті тарихын таңдайды, оларға рен тгенограммаларды таңдайды, дәрігер оларды көргеннен кейін талдау нәтижелерін желімдейді. Ол дәрігерге ең алдымен жоғары температурамен, ауырсынуға, қан түкіруге, ентігуге немесе нашар көңіл-күйге шағымдармен, қолындағы ауруханалық парақпен, алыстан кеңес алуға келген әлсіз және қарт адамдарды шақыра отырып, қабылдауды реттейді. Дәрігердің нұсқауы бойынша ол құжаттаманы толтырады. Емшара кабинетінде тағайындалған пациенттерге тағайындауды орындайды және келу тұрақтылығын тексереді, бақылау картотекасымен жұмыс істейді, келу күнін белгілейді және науқастың келуін қайтадан т ағайындайды, диагноздарды, есепке алу тобын, стационарлық, санаториялық және амбулаторлық емдеу туралы деректерді, пациенттердің еңбек қызметіндегі өзгерістерді, олардың тұрғылықты жерін жазады, бақылау м ерзімінде диспансерге келмеген адамдарды анықтайды.; учаскелік мейірбикенің картасымен жұмыс істейді, ошаққа бару күнін жазады, оның санитарлық жағдайын, науқастың мінез- құлқын, ошақты сауықтыру жоспарының орындалуын, өткізілген әңгімелесудің
мазмұнын белгілейді. Учаскелік бике туберкулезбен ауыратын балалармен қарым-қатынаста болатын балаларды анықтау бойынша балалар бөлімшесінің мейіргермен бірге жұмыс істейді. Ол жылдық есепті жасау үшін материалды жинауда медициналық статистикаға көмектеседі[38]
Мейіргер туберкулез ошағында аз жұмыс істемейді. Мейіргер ошақтағы профилактикалық іс-шаралардың көлемі мен мазмұнын анықтайды:
oo науқасты ауруханаға жатқызуға және оны стационарда қарқынды емдеуге қатысады;
oo ағымдағы және қорытынды дезинфекция жүргізеді (СЭС күшімен));
oo балаларды бактерия бөлгіштерден оқшаулауды жүргізеді (пациенттерді емдеуге жатқызу немесе балаларды балалар мекемелерінде орналастыру));
oo жаңа туған нәрестелерге вакцинация жүргізеді немесе инфекцияланбаған ревакцинация жүргізеді;
oo байланыста болған адамдарға үнемі тексеру жүргізеді және дәрігердің тағайындауы бойынша оларға химиялық алдын алу жүргізеді;
oo санитарлық-гигиеналық тәртіптің сақталуын қадағалайды. Фтизиатриялық стационардың мейірбикесі:
Барлық емдеу мекемелерінде берілетін манипуляциялық емшаралар- дәрілерді тарату және оларды қабылдауды бақылау, инъекциялар, көктамыр ішіне құю, тамшылатып құю, асқазанды және ішекті жуу, таңғышты салу, пациенттерді күту, талдау алу, желдетуді, инсоляцияны және т.б. үй- жайларының дезинфекциясын қадағалайды, тек туберкулезге қарсы қызметке тән ерекше жұмыс, өйткені рентгенологиялық зерттеу (флюорография), туберкулинодиагностика (Манту сынамасы, диаскинтест).[39]
Мейіргердің ағартушылық қызметі үлкен маңызға ие. Санбюллетеньдерде, плакаттарда, халыққа арналған жаднамаларда медбике салауатты өмір салтын насихаттайды. Халық арасында санитарлық-ағарту жұмысының табысы орта медициналық персоналға байланысты.
Туберкулезді алдын алуда учаскелік мейіргерлер маңызды рөл атқарады, өйткені олардың жұмысының маңызды бөлігі-санитариялық-ағартушылық және оған сеніп тапсырылған учаске дәрігерімен бірге пациенттер арасында түсіндіру жұмыстары болып табылады. Учаскелік мейіргердің міндетіне үйде бақыланатын пациенттердің гигиеналық жағдайын бағалау, олардың өздерін және олардың туыстарын сауатты күту және өзін-өзі ұстау кіреді. Мейіргер нақты бір адам үшін қауіп факторларын бағалауда дәрігерге көмек көрсете алады, науқасты аурудың алдын алу үшін оларды жою қажеттігіне сендіре алады. Бұл ретте әңгімелесудің дұрыс түрін табу және денсаулықты сақтау мен қолдауға саналы көзқарастың үлгісі ретінде қызмет ету өте маңызды. Туберкулезбен ауырған жағдайда емдеудің табысы мен аурудың нәтижесі көп жағдайда мейірбикенің пациентпен және оның туыстарымен тілектестік қарым- қатынасына байланысты болады. Сауатты медбике науқаспен қарым-қатынаста болған адамдарды дер кезінде оқытады, қажетті сақтық шараларын сақтайды,
ал науқастың өзін дәрігердің ұсыныстарын жүйелі түрде орындау қажеттігіне сендіреді [40].
Туберкулезге қарсы диспансердің мейіргер жұмысында туберкулез инфекциясы ошақтарында емдеу-сауықтыру және алдын алу іс-шараларын жүргізуге үлкен мән беріледі. Туберкулездің жұқпалы түрімен ауыратын науқас (микобактерияны бөлетін немесе туберкулездің белсенді түрімен ауыратын адам), сондай-ақ оның қоршаған жағдайы мен онымен байланыста болатын адамдар тұратын жер осындай ошақ болып саналады. Инфекция ошағына сондай-ақ оның кез келген үй-жайда уақытша немесе мерзімдік болатын орны теңестіріледі. Бұл аурухана палатасы, сынып және т. б.[41]
Туберкулез инфекциясы ошақтары эпидемиологиялық қауіптілік дәрежесі бойынша және қажетті емдеу-алдын алу жұмыстарының көлемі бойынша үш топқа бөлінеді.
Тұрақты немесе мерзімдік бактерия бөлетін пациенттер тұратын ошақтар эпидемиологиялық жағынан аса қауіпті. Оларға пациентерге туберкулез микобактерияларының аздаған санын бөлетін ошақтар да жатады, егер онымен бірге балалар мен жасөспірімдер өмір сүрсе немесе ауырлататын факторлар (пациенттің өзіндегі алкоголизм, қанағаттанғысыз тұрғын үй жағдайы, санитарлық-гигиеналық ережелерді сақтамау) бар.
Микобактериялар аз бөлінетін пациенттер тұратын және олармен тек ересек адамдар ғана байланыста болатын және ауырлататын факторлар жоқ ошақтар эпидемиологиялық тұрғыдан аз қауіпті. Ошақта балалар немесе жасөспірімдер тұратын не жоғарыда аталған ауырлататын факторлардың ең болмағанда біреуі орын алған жағдайларда, бұл топқа науқас формалды (шартты) бактерия бөлуші деп танылған ошақтар да қосылады.
Формальды (шартты) бактерия бөлетін пациенттер тұратын және олармен Тек ересектер ғана байланыста болатын ошақтар эпидемиологиялық тұрғыдан қауіпті, ал ауырлататын факторлар жоқ [42]
Туберкулезге қарсы диспансердің мейіргері учаскелік дәрігер- фтизиатрмен және санэпидстанциялардың қызметкерлерімен бірлесіп инфекция ошағындағы барлық емдеу-алдын алу жұмыстарына белсенді қатысады. Туберкулез инфекциясы ошағының қандай түріне жататындығына байланысты диспансерлік мейірбикенің ошағына баруының мынадай жиілігі ұсынылады: айына 1 рет; тоқсанына 1 рет; жарты жылда 1 рет.[43]
Туберкулез инфекциясы ошақтарындағы патронаж бикесінің жұмысын шартты түрде үш бөлімге бөлуге болады. Бұл ауру жұқтыру қаупі жоғары және туберкулез ауруы бар науқастар мен оның айналасындағы адамдар арасында санитариялық-ағарту жұмыстарын жүргізуге қатысу; инфекция ошақтарында ағымдағы дезинфекция жүргізу үшін санитариялық белсенділерді дайындау және оның жүргізілуін бақылау; барлық байланыста болған адамдарды (әсіресе балалар мен жасөспірімдерді) дер кезінде тексеру, туберкулинодиагностика,
жұқтырған адамдарды ерте анықтау үшін рентгенофлюорографиялық зерттеулер жүргізу, бақыланатын химиялық алдын алуды ұйымдастыру.
Санитариялық-ағарту жұмысы туберкулездің бастапқы алдын алу үшін өте маңызды. Халықтың санитарлық сауаттылығын арттыру, туберкулезбен ауыратын пациенттен жұқтыру ықтималдығын болдырмайтын жағдайлар жасау оның алғашқы алдын алу кезінде туберкулезге қарсы насихаттың негізгі бағыты болып табылады.
Туберкулез жұқпалы ауруларға жататыны және оны жұқтырудың басты көзі ауру адам болып табылатыны белгілі. Пациенттен сау адамға әр түрлі жолдармен беріледі, мысалы жөтелде бронхты шырыштың ұсақ тамшылары шашыраған кезде, шаңмен, ауа-тамшы жолымен; асқорыту жолы арқылы жұғуы мүмкін. Тамақ инфекциясы Тамақ өнімдері науқастың қақырығымен ластанған кезде орын алуы мүмкін, әсіресе тамақ дайындап немесе дайын тағамдармен жанасқанда. Кішкентай балалардың жұғуы бала аузына қақырықпен ластанған заттарды алған кезде де орын алуы мүмкін. Бұл жағдайда туберкулездің микобактерияларын енгізу ауыз қуысы арқылы жүргізілетін контактілі инфекция туралы сөз болып отыр. Туберкулез инфекциясын таратуда ортақ ыдысты, тіс щеткасын пайдалану, бір түтіктен темекі шегу және т.б. рөл атқарады.[44]
Туберкулезді жұқтырудың ықтимал жолдарын түсіндіру кезінде сондай- ақ сыртқы орта факторларына микобактериялардың жоғары тұрақтылығын ескеру қажет. Сұйық қақырықта олар 5-6 ай бойы өміршең және вирулентті болып қалады. Түберкүлезбен ауыратын пациенттерд34 еденде, іш киімде, ыдыста құрғаған қақырығында 8-20 күн бойы, әсіресе қараңғыда өзінің патогенді қасиеттерін сақтайтын микобактериялар бар. Туберкулез қоздырғышы құрғатуды және төмен температураны жақсы көтереді. Ол минералды қышқылдардың (күкірт, тұз), сондай-ақ сілтілер мен спирттің жоғары концентрациясына қарсы тұра алады.
Дезинфекциялау құралдарына мыналар жатады: хлорлы әк, кальций гипохлоритінің екі негізді тұзы , кальций гипохлоритінің екі қырлы тұзы, техникалық кальций гипохлориті, кальций бейтарап гипохлориті, хлорамин, дихлоризоцианур қышқылының калий немесе натрий тұзы және оның негізіндегі құралдар (пресепт, клорсепт, деохлор, аквасепт және т.б.) және литий гипохлорит (Лидос-20 және Лидос-25).[44,45]
Бұл препараттар микробқа қарсы белсенділіктің ең кең спектрі және салыстырмалы жылдам әсері бар.
Ағымдағы дезинфекция кезінде зарарсыздандырудың негізгі тәсілдері:
oo механикалық дезинфекциялаудың құралдары мен тәсілдері: жуу, ылғалды жинау, жуу, тазалау, желдету және т. б.;
oo физикалық әдістер: киім-кешек, ыдыс-аяқ, ойыншықтарды қайнату, МБТ жеткілікті күшті әсері бар қоқыстарды жағу;
oo МБТ-ны дезинфекциялау құралдарымен жоюды қамтамасыз ететін химиялық тәсіл.
Ошақта ағымдағы дезинфекция келесі көлемде жүргізіледі:
oo дезинфекцияланғанға дейін лас киім-кешектерді жинау, оқшаулау және ұстау, кейіннен зарарсыздандыру;
oo пациент тұрған үй-жайды және ол жанасқан заттарды дезинфекциялау құралдарын қолдана отырып, жүйелі түрде ылғалды жинау;
oo шыбындармен және басқа да тұрмыстық жәндіктермен жүйелі күрес.
Бактерия бөлуші әрбір науқасқа бөлек сақталатын және жуылатын ыдысты бөліп алу керек.
Сонымен қатар, ол дәке маскалары және қақырықты жинайтын жеке түкіргіш болуы керек.
Түкіргіштер 15 мин бойы 2% сода ерітіндісінде қайнатылады немесе 2,5% активтендірілген хлорамин ерітіндісімен құйылады, содан кейін оларды кәдеге жаратады немесе пештерде жағады.[46]
Пациенттің ыдысын дезинфекциялауға дейін тамақ көздерінен мұқият тазартып, содан кейін 2% сода ерітіндісінде қайнаған немесе тік жағдайда 1 сағ 0,5% активтендірілген хлорамин ерітіндісіне немесе 0,4% дтсгк ағартылған ерітіндісіне немесе 0,5% бензилфенол ерітіндісіне сіңірілген сәттен бастап 15 минут бойы қайнату жолымен зарарсыздандыру қажет.
Металл ыдысты хлораминмен зарарсыздандыруға болмайды, себебі металл бұзылады. Осы мақсаттар үшін жоғарыда аталған препараттардың соңғы екі пайдаланылуы мүмкін немесе оны қайнату.
Пациент ыдысынан тамақ қалдықтарын жабық ыдыстарда қайнаған сәттен бастап 15 минут бойы қайнатады немесе 20% хлоризвестка сүтімен екі сағат бойы құяды.
Тамақ қалдықтарын жою үшін қызмет ететін щетканы 2% сода ерітіндісінде 15 минуттық қайнату жолымен зарарсыздандырады.
Пациенттің төсек және іш киімдерін арнайы қапқа жинап, зарарсыздандырылғанға және жуғанға дейін сақтайды.
Кірлерді зарарсыздандыру соданың 2% ерітіндісіне сулау жолымен, кейіннен 14 минуттық қайнату арқылы немесе активтендірілген хлорамин ерітіндісінің 1% ерітіндісіне (1 кг құрғақ іш киімге 5 л дезинфекциялық ерітіндіні жұмсау нормасы кезінде) 14 °С төмен емес температурада 1-2 сағатқа батыру жолымен жүргізіледі.[47]
Пациенттердің сыртқы киімдерін (пальто, курткалар, тондар, костюмдер және т.б.) мүмкіндігінше күн астында жиі желдетіп, ыстық үтікпен үтіктеу керек. Жастықтар, көрпелер мен матрацтар жылына кемінде төрт рет камералық дезинфекцияланады.
Кітаптар, дәптерлер, ойыншықтар және т.б. пациенттің жеке пайдалануында болуы және алдын ала камералық дезинфекциялаусыз басқа адамдарға берілмеуі тиіс.
Үй-жайларды күн сайын ылғалды тәсілмен ыстық 2% сабынды-сода ерітіндісімен, терезелер немесе желкөздер ашық болғанда, маусымға байланысты тазалайды. Бұл ретте үй-жайларды жинау үшін жеке заттарды пайдалану керек.
Пациент тұратын үй-жайды жинау, ыдысты, тамақ қалдықтарын және басқа да заттарды зарарсыздандыру үшін науқастың туыстарына арнайы бөлінген киім (халат), орамал, қолғап кию ұсынылады.
Іш киімді ауыстырған кезде дәкенің 4-5 қабатынан жасалған маска кию керек, оны әрбір 2% сода ерітіндісінде қайнату керек немесе бір реттік маталы хирургиялық маска пайдалану керек.[48]
Туберкулезге қарсы диспансердің мейіргері жұмысының өте маңызды бөлігі профилактикалық тексеруді ұйымдастыру болып табылады. Белсенді туберкулезбен ауыратын пациенттермен қарым-қатынаста жүрген адамдар жұқтыруы мен туберкулезбен сырқаттанушылығы бойынша жоғары қауіп-қатер тобын құрайды. Туберкулезбен ауыратын пациенттермен байланыста болған балалар дені сау қоршаған қалған адамдарға қарағанда 8-12 есе жиі инфекцияланады. Сондықтан байланыста болған адамдарды алдын алу тексерулеріне уақтылы тарту үлкен маңызға ие. Белсенді туберкулезбен ауыратын пациенттерге байланыста болған ересектер фтизиотерапевтпен, ал балалар − фтизиопедиатрмен диспансерлік есепке алудың IV тобы бойынша бақыланады. Туберкулезге қарсы диспансер немесе туберкулез ауруханасы жоқ ауылдық жерлерде бұл жұмысты ауылдық аурухананың немесе орталық аудандық аурухананың туберкулез кабинеті жүргізеді. Байланыста болған адамдар жылына 2 рет дәрігер-фтизиатрға тексерілуге келуі тиіс. Оларға рентгенофлюорографиялық тексеру, туберкулинодиагностика және т.б. жүргізеді, химиопрофилактика курсын тағайындайды[49]
Диспансерлік бөлімшенің мейіргері байланыста болған адамдар арасында жүйелі түрде санитарлық-ағарту жұмыстарын жүргізеді.
Туберкулезге қарсы диспансердің мейіргерінің жұмысын дұрыс ұйымдастыру туберкулез инфекциясы ошақтарындағы эпидемиологиялық қауіптіліктің одан әрі төмендеуіне көмектеседі.
Мейіргер кәсіби қызметтің басым бөлігі пациенттермен бірге болады, бұл ретте мейіргер басшылық, тәрбие, ағарту қызметін орындауға тура келеді.
Туберкулезге қарсы мекемелердің мейірбикесі мәртебесіне лауазымдық нұсқаулыққа сәйкес функционалдық міндеттерді орындау ғана емес, сонымен қатар субординацияны, жалпы қабылданған мінез-құлық ережелерін, туберкулезді уақытылы диагностикалау мен сапалы емдеуге бағытталған іс- шараларды сақтау кіреді.
Әр түрлі қызмет сияқты мейіргердің еңбегі өз ерекшелігіне ие. Ең алдымен, ол адамдармен: пациенттермен, олардың туыстарымен, өз ауруханасында, сондай-ақ басқа да емдеу-алдын алу мекемелерінде жұмыс істейтін әріптестерімен өзара іс-қимыл жасау процесін көздейді.
Мұнда емдік-диагностикалық әдістер жеке қарым-қатынастармен тығыз байланысты, сондықтан адамгершілік және психологиялық аспектілер ерекше мәнге ие болады.
Бұл қарапайым ережелер жұмыс ұжымында, сондай-ақ пациенттермен қарым-қатынаста тыныш, өзара батыл және мейірімді атмосфераны құруға және сақтауға көмектеседі:
Сұхбаттасушының тұлғасына шынайы қызығушылық пен құрмет танытады. Қарым-қатынас жасайтын адамның қадір-қасиетін көруге, түсінуге және бағалауға тырысады. Мұны мақұлдау немесе мадақтау сөзімен айтатылады.
Ашық, мейірімді, позитивті және мейірімді болады.[50].
8.2 Мейіргерлерінің туберкулезбен ауыратын пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейін анықтаубойынша шетелдік зерттеулердің нәтижелері
1. Финляндияда туберкулез толығымен жоғалып кетті, бірақ жаһандық ауқымда ол маңызды проблема болып қала береді [51] Өкпе туберкулезі қақырық арқылы (ДДҰ 2010) беріледі, ол жөтел және қол гигиенасы сияқты тиісті асептикалық шаралардың көмегімен тиімді азайтылуы мүмкін.
Өкпе туберкулезінің таралуы
Туберкулез негізінен кедей және жоғары қоныстанған елдерде кездеседі.
[19] 2009 жылы бүкіл әлемде туберкулезбен ауыратын 9,4 миллионға жуық жаңа жағдай анықталды (ДДҰ 2010 жылғы баяндамасы). 2008 жылы Еуропалық өңірде 461 645 туберкулез жұқпасының жаңа жағдайы тіркелді. өкпе туберкулезінің осы жағдайларының көпшілігі 78,7 % құрады. Аурудың жаңа жағдайларының ең көп саны 25-44 жастағы адамдар арасында болды. Үшін мультирезистентных туберкулез инфекция екі еселенді. (ДДҰ 2008, 3, 19. Алайда, Африка мен Азияда туберкулез аурушаңдығы мен өлім-жітімінің көрсеткіштері Еуропаға қарағанда жоғары. Әлемде туберкулез ауруының барлық жағдайларының тек 5%-ы Еуропаға келеді. Ресей туберкулез ауыртпалығы бойынша әлемде 11-ші орынды алады. (ДДҰ 2010.)
Финляндияда туберкулезбен ауыратын науқастар саны дерлік азайды, бірақ жаһандық ауқымда туберкулез проблема болып қалады.
Инфекциялық аурулар туралы Заңға сәйкес инфекциялық туберкулезбен ауыратын пациент ауруханада оқшауланады және қажет болған жағдайда мәжбүрлеп емдеуге жатқызылуы мүмкін [52]. Туберкулезбен ауыратын науқасты, яғни қақырыққа төзімді науқасты емдеу әрқашан оқшаулағышта ауаны оқшаулаудан басталуы тиіс. Бұл емдеу кем дегенде екі апта жалғасады, одан кейін қолайлы жағдайда науқасты тіпті жазып алуға болады. Алайда, емдеу мониторингі әрқашан ерекше күтімнің міндеті болып табылады.[53]
Алайда, бір дерек көзі қақырықтың оң үлгісін берген өкпе туберкулезімен ауыратын науқастар үшін жеке бөлме жеткілікті болады деп хабарлады. Инфекциялық дәріге төзімді туберкулезбен ауыратын науқастар қысыммен жеке палата емделеді. Келушілер мен медициналық персонал адамды қорғау құралдарын кию керек. [54]
Зерттеу нәтижелері бойынша қақырықтың екі теріс сынамасы өкпе туберкулезімен ауыратын науқасты оқшаулауды бәсеңдету үшін жақсы зертханалық жағдайларда жеткілікті болуы мүмкін. Дегенмен, екі теріс үлгіден кейін үшінші үлгіні алу ұсынылады және оқшаулау барлық үш үлгі теріс болғанда ғана бөлшектелуі мүмкін.[55]
Вакцинация
БЦЖ вакцинасы қазіргі уақытта туберкулездің әлсіреген бактерияларын пайдалана отырып қолданылады. Туберкулезге қарсы Вакцина әлемдегі ең кең қолданылатын вакцина болып табылады. Вакцина арзан болып табылады, сондықтан дамушы елдерде де қолданылуы мүмкін. Вакцина барлық жаңа туған нәрестелер Финляндияда егіледі, бірақ 2006 жылдың қыркүйек айының басында вакцинациялау бағдарламасы қазіргі уақытта туберкулезбен ауырудың елеулі қаупі бар жаңа туған нәрестелер ғана вакцинацияланады. [56]
БЦЖ вакцинациясы инфекция әсеріне ұшыраған адамның кейіннен туберкулез жұқтыруын болдырмауға бағытталған. Вакцинацияның тиімділігі өзгеруі мүмкін, бірақ ол әлі де өте кішкентай балаларды менингит сияқты туберкулездің ауыр түрлерінен қорғайды. Вакцинацияның салдары вакцинацияның жасын, микобактерияға ерте сезімталдығын, вакцина қорын және енгізу тәсілін қамтиды. [57] Bакцинация тиімділігінің себептері көп талқыланды, бірақ әлі де осы мәселе бойынша зерттеулер өте аз; жануарларды тестілеу, әдетте, жеткілікті сенімді болып саналмайды, ал адамдарда тестілеу этикалық түрде күмәнді болды. Бағалау бойынша вакцинаның қолданылу мерзімі 5-15 жылды құрайды. [58]
Туберкулез аурушаңдығының төмен деңгейін сақтау үшін, жаңа туған нәрестелерден басқа, басқа да қауіп топтарын вакцинациялау керек, өйткені туберкулездің жаңа жағдайлары тәуекел тобына [59]
Туберкулез кең таралған жұқпалы ауру болғандықтан, оның Финляндияда емделуі пациент үшін тегін болып табылады. Туберкулезді емдеу басқа микробтық ауруларды емдеуден ерекшеленеді, өйткені резистенттік штаммдар бірнеше негізгі дәрілік заттарға қарсы тез дамиды. Осыған байланысты туберкулез бірнеше препараттардың комбинацияларымен емделеді және емдеу айларды алады.[60]
Мейірбике ісі саласындағы жоғары білікті мамандар мейірбике болып табылады және олардың жұмысы мейірбике ісі ғылымына және дәлелді мейірбике ісі саласындағы тәжірибеге негізделген.[61]Финляндияда медициналық практикаға құқық [62]медициналық қызметкерлер туралы заңмен және медициналық қызметкерлер туралы ережемен (медбикелер Одағы)
реттеледі. [63] Мейірбике мамандығының міндеттері денсаулықты қолдау және нығайту, аурулардың алдын алу, науқастарды емдеу және азап шегуді жеңілдету болып табылады. Медбикенің кәсіби этикалық міндеттері, кәсіби құпиясы және үздіксіз білім беру бойынша міндеттері бар. [64]Мейірбикенің этикалық принциптеріне сәйкес медбике пациенттің автономиясын құрметтейді және өз жұмысында барлық пациенттерге қатысты әділ әрекет етеді. Медбике мен пациент арасындағы қарым-қатынас сенім мен ашық өзара іс-қимылға негізделген. Медбике өз кәсібилігін дамытуға жауап береді және басқа медбикелермен бірге мейірбикелік жұмыстың сапасына жауап береді. Медбике мемлекеттік немесе жеке секторда оқытушы немесе зерттеуші ретінде, мысалы, университетте күтім жөніндегі менеджер ретінде, мысалы, медбике немесе Матрон ретінде немесе жеке кәсіпкер ретінде (2010d медбикелер одағы) жұмыс істей алады.[65]
Мейірбикенің рөлі туберкулезбен ауыратын науқастарды жүргізуде және науқасты күтуді сәтті жүзеге асыруда өте маңызды. Медбике жағымсыз әсерлері тез және пациенттердің жағдайы жақсарады деп үзіліссіз ем жүргізілетініне кепілдік беру үшін пациенттерді үнемі бақылап отыру керек.[66] медбикенің негізгі рөлінің бес тақырыбы нәтижеден пайда болды: туберкулезді анықтау, өкпе туберкулезімен ауыратын науқасты байлау және мониторинг, туберкулезбен ауыратын науқасты бақылау, өкпе туберкулезін емдеу; және дәрі-дәрмекпен емдеуді, өкпе туберкулезінің таралуының алдын алуды және туберкулезге скринингті қоса алғанда. Бұл тақырыптар басты болды.
Туберкулезбен ауыратын адамға медициналық қызмет көрсетудің алғашқы байланысы алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсету персоналы болып табылады. Медбикелер базалық медициналық көмек көрсетуде маңызды рөл атқарады және туберкулезбен күрес саласында білімі болуы тиіс. Олар симптомдарды танып, қажет болса, оларды талдауға жібереді.[67]
Жоғары қауіп тобындағы пациент зерттеуге жүгінгенде, туберкулез ауруын әрдайым есте сақтау керек. Жөтел және қақырық көптеген проблемалар бар көптеген адамдар үшін ортақ болуы мүмкін, сондықтан олар ауыр симптомдар пайда болғанша емдеу үшін өтініш жасай алмайды. Медициналық персонал ауруды анықтау және емдеуді бастау мүмкіндігінше кейінге қалдырылған болуы үшін кәсіби дағдыларды қолдауға оқытылуы тиіс. Бұл сондай-ақ жаңа инфекциялар санын азайтады.[68]
Туберкулезбен сырқаттанушылықтың жоғары болуына байланысты құжаттары жоқ босқындар және уақытша қызметкерлер сияқты елдердің адамдары ешқандай мемлекеттік медициналық қызметтермен қамтылмаған, өз жағдайларында, атап айтқанда, туберкулезге ұқсас симптомдарға байланысты медициналық көмекке жүгінсе, туберкулезді күдікті болуы тиіс.[69]
Алғашқы бірнеше апта бойы пациенттерді бақылау маңызды, себебі пациенттер жиі емдеуде қиындықтарға тап болады. Пациенттерге үйде телефон нөмірін беру маңызды, мысалы, проблемалар пайда болса және емдеу тоқтатылмаса, көмек алу үшін. Басында пациенттің өз бетінше дәрі-дәрмекпен ем жүргізуге қабілетті ме және бақыланатын емге қажеттілік бар ма екенін жақсы бағалау. Медикаментозды емдеу нәтижесінде пайда болатын жанама әсерлерді бағалау және ықтимал асқынулардың мониторингі - бұл мейіргер жұмысы [70]
Мейіргер пациенттерге және туыстарына көрсететін қолдау емдеуді үзуді болдыруы мүмкін [71] Егер емделуші науқасты сезінбесе немесе туберкулезді сезбесе, және бұл жағдайда ол симптомдарды біріктіре алмайды және бұл ауру екенін түсінбесе,емдеуге бейілділік немесе емдеуге жүгіну кейінге қалдырылуы мүмкін. Кейбір дақылдарда туберкулез сондай-ақ масқара ауру болып табылады.[72]
Емделушілерге көмек, мысалы, әлеуметтік мәселелерді қарау, олар емдеуге кіріспес бұрын, медбике рөлінің бөлігі болып табылады [73] Туберкулезді емдеу үшін қызмет көрсетудің жаңа моделін әзірлеу сипатталған зерттеу туберкулезбен ауыратын науқастар арасындағы байланыс әлеуметтік және медициналық қызметтерге қолжетімділікті байланыстыру үшін пайдаланылуы мүмкін екенін көрсетті. Байланыс кейбір қауіп факторларын, мысалы, психобелсенді заттарды теріс пайдаланатын үйсіздер мен туберкулезбен ауыратындарды азайту үшін пайдаланылуы мүмкін. [74]
Шетелде шыққан адамдармен ынтымақтастық тілдік проблемалар мен мәдени айырмашылықтарға байланысты қиын. Бұл емдеу бойынша міндеттемелер қабылдауды қиындатады. Диагностикадағы кідірістер, сондай-ақ көп инфекциялар тудырады.
Мейіргер науқасты аурудың суреті және емді жүзеге асыру туралы хабардар ету үшін жауапты болады [75] Мейіргер пациенттерді және олардың жақындарын туберкулездің таралуының алдын алуға және туберкулезді емдеуге үйретеді [76]
Емделушілер дұрыс жөтел әдісіне бағытталуы тиіс, яғни жөтел кезінде аузын жабу [77,78] жақсы қол гигиенасын орындау және аурудың таралуын шектеу үшін өз ыдыстарын таратпау [78] Мейіргер басқаратын жөтел гигиенасы пациентке кез келген адамға жөтел жасамауға, жұтуға, түшуге және мұрын орамалдарын бір рет қолданылатын мұрын орамалымен тығыз жабуға және қолданғаннан кейін полиэтилен пакетте мұрын орамалдарын жабуға[79] Пациенттердің денсаулығын кешенді қолдауға, дұрыс тамақтануға, барабар ылғалдану мен демалуға көңіл бөлу қажет. [79]
Емделушілер дәрі-дәрмекпен емдеу кезінде туындауы мүмкін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тақырыбы:Қызылорда облыстық фтизиопульмонологиялық орталығының мейіргерлерінің туберкулезбен ауыратын пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейі.
1
МАЗМҰНЫ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР КІРІСПЕ
1- ТАРАУ. ҚЫЗЫЛОРДА ОБЛЫСТЫҚ ФТИЗИОПУЛЬМОНОЛОГИЯЛЫҚ ОРТАЛЫҒЫНЫҢ МЕЙІРГЕРЛЕРІНІҢ ТУБЕРКУЛЕЗБЕН АУЫРАТЫН ПАЦИЕНТТЕРГЕ КҮТІМ КӨРСЕТУДЕГІ БІЛІМ ДЕҢГЕЙІ
1.1 Туберкулез эпидемиологиясы,әдебиетке шолу
1.2 Туберкулезбен ауыратын пациенттерге көрсетілетін мейіргерлік күтім ерекшеліктері
1.3 Мейіргерлерінің туберкулезбен ауыратын пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейін анықтаубойынша шетелдік зерттеулердің нәтижелері
2- тарау. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1. Зерттеу материалдары мен әдістері
0.2 Фтизиопульмонологиялық орталығының мейіргерлерінің туберкулезбен ауыратын пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейін анықтау бойынша сауалнама нәтижелерін бағалау
ПРАКТИКАЛЫҚ ҰСЫНЫСТАР ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ҚОСЫМШАЛАР
2
Қысқартылған сөздер ТБ- Туберкулез ХМК- Халықаралық мейіргерлер кеңесі
ЕО- Еуропалық Одақ
ЕЭА- Еуропалық экономикалық аймақ
АКӘЖБ- Адвокация, коммуникация (бай ланыс) және әлеуметтік жұмылдыру бағдарламасы
БЦЖ- Кельметт пен Гереннің ұсынған вакциналық M.bovis штаммы
ТМБ- Туберкулездіңмикробактериясы
ТБЕ- Тікелейбақыланатын ем
МСАК- Медициналық-санитарлық алғашқы көмек
ТҚҰ- Туберкулезге қарсы ұйымдар
ТҚД- Туберкулезге қарсы дәрі-дәрмектер
САЖ - Санитарлық-ағарту жұмысы
ТБ- Туберкулез
ХП- Химиялық профилактика
КІРІСПЕ
Тіркес сөздер:Туберкулез, мейіргерлік күтім,мейіргерлердің білім деңгейі, профилактика, халықтың ақпараттаныдырылу деңгейі, жұмыс сапасы, шетелдің тәжірибелер, қауіп факторлар,
Тақырыптың өзектілігі:Туберкулез (ТБ) қоғамдық денсаулық сақтаудың негізгі жаһандық проблемаларының бірі болып табылады[1].Туберкулез-бұл адамзатқа 4000 жылдан астам уақыт бойы әсер еткен ежелгі ауру[2].
2017 жылы әлемде туберкулездің 10 миллион жаңа жағдайы тіркелді және бүкіл әлемде туберкулез жұқпалы аурудан өлімнің басты себебі болды [3]. Табысы жоғары елдерде туберкулез бұрынғы ауру ретінде қарастырылады, сондықтан батыстағы адамдар әлі күнге дейін әлемде туберкулездің таралуы туралы білмейді [4]. Сонымен қатар, Біріккен Ұлттар Ұйымы тұрақты дамудың жаһандық мақсаттарын, 2030 жылға дейінгі күн тәртібін жариялады, онда № 3 мақсат барлығына салауатты өмір салты мен әл-ауқатқа бағытталған және 2030 жылға қарай туберкулез індетін тоқтату керек деп мәлімдеді [5].
Әлем халқының үштен бір бөлігі туберкулез бактерияларын адамның жақсы жұмыс істейтін иммундық жүйесі болған кезде ауырмайды деп есептеледі. Алайда аурудың таралуын азайту үшін жасырын инфекцияны анықтау және емдеу маңызды [6].
2017 жылы туберкулездің жаңа жағдайларының ең көп саны Оңтүстік- Шығыс Азия мен Тынық мұхитының батыс аймақтарында болды, бұл жаңа жағдайлардың 62% құрады. Бұдан кейін жаңа жағдайлардың 25% - ы тіркелген Африка аймағы. Туберкулез-АИТВ жұқтырған адамдардың өлімінің басты себебі [7].
2019 жылы туберкулездің жаңа жағдайларының 87%-ы туберкулездің жоғары ауыртпалығы бар 30 елде болды. Туберкулездің жаңа жағдайларының үштен екісі сегіз елге келеді: Үндістан, Индонезия, Қытай, Филиппин, Пәкістан, Нигерия, Бангладеш және Оңтүстік Африка [8].
2014 жылғы мамырда Дүниежүзілік денсаулық сақтау Ассамблеясы 2015 жылдан кейінгі кезеңге арналған өршіл мақсаттарымен туберкулез бойынша жаңа жаһандық стратегияны толық мақұлдаған қарар қабылдады.Бұл стратегия жаһандық ТБ індетін жоюға бағытталған, ал мақсаттары ТБ-дан болатын өлім- жітімді 95%-ға төмендету және 2015 жылдан 2035 жылға дейінгі кезеңде жаңа жағдайлардың санын 90%-ға азайту, сондай-ақ ТБ-ге байланысты бірде-бір
отбасының апатты шығындарға ұшырамауын қамтамасыз ету болып табылады. Аралық нысаналы бағдарлар 2020, 2025 және 2030 жылдарға белгіленген[9].
Америка Құрама Штаттарында туберкулездің әлемдегі ең төменгі деңгейінің бірі, ал 2019 жылы туберкулезбен ауыратындар саны туберкулездің тіркелген жағдайларының ең азын құрады. Алайда, тым көп адамдар туберкулезден зардап шегеді және біздің үлгеріліміз осы ғасырда туберкулезді жою үшін тым баяу. 2019 жылы АҚШ-та8916 адам туберкулез ауруымен тіркелді (100 000 адамға шаққанда 2,7)[10].
2018 жылы Еуропалық Одақтың және Еуропалық экономикалық аймақтың (ЕОЕЭА) 30 елінде ТБ-дың 52 862 жағдайы тіркелді, соның нәтижесінде хабарлама көрсеткіші ЕОЕЭА-дағы 100 000 тұрғынға шаққанда 10,2 құрады. Соңғы бес жылда хабарлаудың жалпы деңгейі және көптеген елдердегі көрсеткіштер төмендеді[11].
Соңғы төрт жылда Англияда туберкулез ауруы үштен бірге төмендеді және 2015 жылы 5 758 жағдай тіркелді. Алайда, Ұлыбритания Батыс Еуропада туберкулезбен ауыру деңгейі бойынша екінші орында [12]. Жалпы санның азаюына қарамастан, әлеуметтік қауіп факторлары бар жағдайлардың үлесі (үйсіздік, есірткі немесе алкогольді асыра пайдалану немесе түрмеге түсу) 2014 жылғы 9,8% - дан 2015 жылы 11,8% - ға дейін өсті [13].
ДДҰ-ның Үндістандағы туберкулез бойынша статистикасы 2018 жылы 2,69 миллион жағдайға есептелген. Үндістанда туберкулезбен ауыру көрсеткіші 20192020 жылдарға жоспарланған туберкулездің таралуын Ұлттық зерттеу нәтижелерін күту бойынша аралық болып табылады. Үнді халқының шамамен 40%-ы туберкулез бактерияларын жұқтырды деп есептеледі, олардың басым көпшілігінде туберкулез ауруы емес, жасырын туберкулез бар [14].
Ресейде туберкулез-бұл әлеуметтік құбылыс, оның тамыры адамдардың өмір сүру сапасының төмен деңгейінде жатыр. Ресейде туберкулездің таралу кезеңдері ел медицинасының дамуындағы бетбұрысты сәттерді көрсетеді.
Оның өршуі 90-шы жылдары тіркелді. Соңғы жылдары Ресей Федерациясы әлемдегі туберкулез ауруы мен өлім-жітімнің төмендеуінің ең әсерлі қарқынының бірін көрсетті, бұл ДДCҰ мойындаған факт. Мәселен, 2000 жылдан бастап 2019 жылға дейінгі кезеңде сырқаттанғандар саны 2 еседен астамға (2000 жылғы 133 229 адамнан 2019 жылы 60 531 адамға дейін), ал
туберкулезден қайтыс болғандар саны 4 еседен астамға (2000 жылғы 29 966 адамнан 2019 жылы 7 264 адамға дейін) азайды, бұл мемлекеттің туберкулез проблемасына басым қатынасының нәтижесі болып табылады. Туберкулезбен
сырқаттанушылық пен туберкулезден болатын өлім-жітім көрсеткіштерінің төмендеуі халықты туберкулезге профилактикалық қарап-тексерумен қамтуды арттыру, туберкулезді диагностикалаудың қазіргі заманғы әдістерін кеңінен енгізу, халықаралық тәжірибені ескеретін қазіргі заманғы клиникалық ұсынымдарды (емдеу хаттамаларын) әзірлеу және енгізу және соның салдарынан туберкулезбен алғаш анықталған науқастар арасында туберкулездің асқынған нысандары үлесінің төмендеуі аясында орын алады [15].
Ресми статистика деректері бойынша 2018 жылы Қазақстанда диспансерлік есепте 35 181 пациент тұрған, оның ішінде туберкулездің белсенді түрімен 14 874 пациент. 2018 жылы 8942 пациентке диагноз алғаш рет қойылды. Диспансерлік есепте тұрған адамдардың ең көп саны Шымкент пен Түркістан облысында (3604), Алматы (3311), Шығыс Қазақстан (2860),
Қызылорда (2495) облыстарында тіркелген [16].
2019 жылы Қызылорда облысы бойынша 870 адам тіркелген. Емделіп шыққан пациенттер-803. Қайтыс болған пациенттер саны-44. 253 пациент 2020 жылға емделіп қалған.Қызылорда бойынша 2020 жылы түскен науқас- 597,емделіп шаққан пациенттер-637,қайтыс болған пациенттер саны-34.179 пациент 2021жылғы емделіп қалған.
Осылайша, туберкулездің таралуы Қазақстан үшін басым мәселе болып табылады. Бұл экологиялық факторларға, әлеуметтік аспектілерге, сондай-ақ туберкулездің өзгеруіне және басқа себептерге байланысты. Бұл диагностика, емдеу және алдын-алу саласында ғылыми зерттеулер жүргізу қажеттілігін, популяция деңгейінде де, жеке деңгейде де профилактикалық бағдарламаларды жетілдіру бойынша одан әрі жұмысты талап етеді [17].
Салауатты өмір салты көптеген аурулардың төмендеуіне оң әсер етеді. Осындай аурулардың бірі туберкулез болып табылады, оның даму қаупінің факторлары, басқа себептермен қатар, салауатты емес өмір салтының көптеген аспектілері болып табылады [18].
Қазіргі уақытта туберкулез проблемалары бойынша көптеген зерттеулер жүргізілуде, оның дамуына медициналық факторлардан басқа әлеуметтік факторлар да әсер етеді. Осылайша, ДДСҰ деректері бойынша әлеуметтік жоспарда елеулі кемшіліктер анықталды: біріншіден, медицина қызметкерлері пациенттерге тиісті құрмет пен назар аудармайды, екіншіден, пациенттердің өздері жағдайлардың 50 пайызында емдеуді тоқтатады, ал халық өздерінің
хабардарлығының төмендігінен іс жүзінде профилактикамен айналыспайды [19].
Мейіргерлер денсаулықты нығайтуға және барлық адамдардың қайғы- қасіретін жеңілдетуге көмектесетін медициналық көмектің нәтижелерінде маңызды рөл атқарады және барлық пациенттерге ең жақсы күтімді ұсыну мүмкіндігін талап етеді.Халықаралық медбикелер кеңесі (ХМК)[20],ол барлық мейіргерлер ұстануға тиісті нұсқаулықтарды жариялайтын этикалық кодексті енгізді. ХМК ережелерінің бір аспектісі ақпаратпен, дұрыс ақпараттың болмауымен немесе туберкулезбен тығыз байланысты әлеуметтік стигма сияқты салдары бар ақпаратты ұсыну қабілетімен байланысты[21].Симптомдар, жұқпалы және емдеу, стигматизация туралы дұрыс ақпаратты азайтуға болады, және бұл бөлімде мейіргердің емдеудегі педагогикалық рөлі өте маңызды, мысалы, пациенттер туберкулез медбикелерінің қолдауын бағалады[22].
Пациентпен серіктестік құра отырып, оң нәтижеге қол жеткізу мүмкіндігі артады [23]. Серіктестік-бұл денсаулық сақтау мамандарының алты негізгі құзіреттілігінің бірі болып табылатын адамға бағытталған күтімдегі маңызды мазмұн. Қалған бес негізгі құзыреттілік-бұл командалық жұмыс, фактілерге негізделген көмек, жақсарту туралы білім, қауіпсіз күтім және ақпарат [24]. Осылайша, емдеу режимін сақтамау, әлеуметтік стигма және өлім медициналық көмектің жеткіліксіздігінің салдары болып табылады. Сондықтан туберкулез сияқты жұқпалы ауруларды азайту арқылы денсаулық сақтауды жақсарту үшін туберкулезбен ауыратын адамдарға күтім жасайтын медбикелердің тәжірибесін зерттеу маңызды.
Мейіргерлер туберкулезбен ауыратын пациенттерге дәрі-дәрмек беруге жауапты, сондықтан олар туберкулезге қарсы препараттардың басқа дәрі- дәрмектермен әсері, жанама әсерлері және ықтимал өзара әрекеттесуі туралы хабардар болуы керек. Мейіргерлер дәрі-дәрмектерді дұрыс қабылдау ережелерін сақтауы керек және дәрі-дәрмектерді құжаттаудың маңыздылығын ескере отырып, оларды тиісті уақытта дұрыс бағытта мөлшерлеуі керек[25].
Мейіргерлер пациенттерге туберкулезге қарсы препараттарды енгізуге негізгі жауапты болғандықтан, олар туберкулезге қарсы препараттардың басқа препараттармен әсері, жанама әсерлері және ықтимал өзара әрекеттесуі туралы білуі керек. Мейіргерлер дәрілік затты енгізу туралы тиісті құжаттамамен тиісті уақытта дұрыс бағыт бойынша дұрыс дәрілік затты енгізу және дозалау Принциптерін сақтауы тиіс. Өз міндеттерін тиімді орындау үшін мейіргерлер туберкулезді күтім туралы білімі болуы керек.
Мейіргерлер пациенттерге туберкулезге қарсы препараттарды енгізуге негізгі жауапты болғандықтан, олар туберкулезге қарсы препараттардың басқа препараттармен әсері, жанама әсерлері және ықтимал өзара әрекеттесуі туралы білуі керек. Мейіргерлер дәрілік затты енгізу туралы тиісті құжаттамамен тиісті уақытта дұрыс бағыт бойынша дұрыс дәрілік затты енгізу және дозалау принциптерін сақтауы тиіс. Өз міндеттерін тиімді орындау үшін медбикелер туберкулезді емдеу туралы білімі болуы керек[26].Алдыңғы зерттеулер медицина қызметкерлерінің, сондай-ақ мейіргерлердің туберкулезге қатысты білімінің жетіспеушілігін көрсетті.Мысалы, Woith et al. олар ресейлік мейіргерлердің туберкулез және инфекциялық бақылау туралы білімдерін зерттеді; олар инфекциялық бақылау саласындағы білімнің жетіспеушілігімен төмен балдарды анықтады [27].Басқа зерттеуде Naidoo et al. оқу бағдарламасынан кейін дәрігерлер, мейіргерлер және басқа да медицина қызметкерлерінің туберкулез туралы білімдеріндегі өзгерістерді өлшеп, орташа білімнің төмен екенін анықтады [28]. Білімнің жетіспеушілігі дәрі-дәрмектерді дұрыс тағайындамауға әкелуі мүмкін және пациенттер мен медбикелер, сондай- ақ басқа медициналық қызметкерлер арасында ауруханаішілік туберкулез қаупін арттыруы мүмкін. Медбикелер туберкулезді бақылауда, иммундауда, тағайындауда және бақылауда басты рөл атқарса да, медбикелердің туберкулезді емдеу туралы білімі туралы эмпирикалық әдебиеттер жоқ.
Сондықтан бұл зерттеу мейіргерлердің туберкулез жағдайларын қатысты хабардарлығын анықтауға және денсаулық сақтау саласындағы білім алшақтықты және мейіргер қызметкерлерінің туберкулезге деген көзқарасын сипаттауға бағытталған.
Зерттеудің мақсаты:Қызылорда облыстық фтизиопульмонологиялық орталығының мейіргерлерінің туберкулезбен ауырған пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейін анықтау
Зерттеу міндеттері:
* Тақырыпқа байланысты отандық және шетелдік әдебиеттерден ақпарат жинау.
* Туберкулез ауруының Қазақстан, Қызылорда облысы және әлем бойынша статистикасын әзірлеу
* Қызылорда облыстық фтизиопульмонологиялық орталығының мейіргерлерінің туберкулезбен ауырған пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейін анықтауда мейіргерлерден сауалнама алу
* Сауалнама нәтижесін талдау және қорытынды жасау.
* Шетелдік тәжірибелер бойынша ұсыныс жасау.
Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы
Жұмыс теориялық сипатқа ие. Жұмыс нәтижелері одан әрі туберкулез ауруы жөнінде әдебиетке шолу және туберкулезбен ауыратын пациенттерге көрсетілетін мейіргерлік күтім ерекшеліктерін талдау.
Практикалық маңыздылығы: Білім деңгейін арттыру, мейірбикелік күтімнің сапасын арттыру.Сондай-ақ мейіргерлерінің туберкулезбен ауырған пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейінарттыру бойынша ұсыныстар әзірленді.
Жұмыстың көлемі мен құрылымы:
Зерттеу жұмысы 99 компьютерлік мәтін бетінен тұрады, 25 сұрақ және 25 диаграммалар мен 25 кестеден тұрады. Дипломдық жұмыс кіріспе, әдебиеттерді шолу, зерттеу материалдары мен әдістері, зерттеудің нәтежелері, қорытынды,практикалық ұсыныстар, пайдаланылған ақпараттар тізімі 126 әдебиеттен, оның ішінде 50 шетелдік әдебиет, 37 отандық әдебиет, 16 интернет көзі және 1 қосымшалардан тұрады.
1-ТАРАУ.ҚЫЗЫЛОРДА ОБЛЫСТЫҚ ФТИЗИОПУЛЬМОНОЛОГИЯЛЫҚ ОРТАЛЫҒЫНЫҢ
МЕЙІРГЕРЛЕРІНІҢ ТУБЕРКУЛЕЗБЕН АУЫРАТЫН ПАЦИЕНТТЕРГЕ КҮТІМ КӨРСЕТУДЕГІ БІЛІМ ДЕҢГЕЙІ.
2.1 Туберкулез эпидемиологиясы,әдебиетке шолу
Туберкулез - ежелгі жұқпалы аурулардың бірі. Роберт Кох 1882 жылы туберкулез қоздырғышын ашты және бұл жұқпалы ауру екенін дәлелдеді. XX ғасырға дейін туберкулез іс жүзінде емделмейтін болған. Туберкулез әлемдегі ең көп таралған инфекциялардың бірі. Микроскоп астындағы туберкулез микробы қатты ұлғайған кезде кішкентай таяқша тәріздес болып көрінеді, сондықтан туберкулез таяқшасы деп аталды.[29]
Туберкулез - бұл өкпе және лимфа түйіндерде ерекше қабыну өзгерістерінің пайда болуымен сипатталатын жұқпалы ауру. Туберкулез - бұл тек өкпе ауруы ғана емес, сонымен қатар адамның барлық ағзаларының - сүйектердің, бүйректердің, мидың және ми қабықтарының, терінің, көздің және басқа ағзалардың да зақымдануы. Алайда өкпе туберкулезі жиі кездеседі.
Жұқтырудың негізгі көзі - туберкулездің ашық түрімен ауыратын, яғни сыртқы ортаға микобактерияны бөлетін адам.
Туберкулез адамнан адамға ауамен таралады. Жөтелгенде, түшкіргенде немесе қақырғанда өкпе туберкулезі бар адамдар ауаға туберкулез бактерияларын жаяды. Жұқтыру үшін адамға осындай бактериялардың аз ғана мөлшерін демалуы жеткілікті. Туберкулез қоздырғышының сыртқы ортада ұзақ уақыт сақталу қабілеті бар, мысалы, микобактериялар тозаңданған, көгерген үй- жайларда адам үшін қауіпті болып қала отырып, жылдар бойы өмір сүруге қабілетті. Науқас адам жөтелгенде қақырықпен бірге,түшкіру,сөйлеген кезде қоршаған ортаға 2-6м радиуста ауада таралатын миллиондаған микобактерияларды бөледі, олар еденге,заттарға шаңмен бірге тұнады және көптеген жылдар бойы өмір шең болып қалуы мүмкін.[30]
Туберкулез ауруына тек адамдар ғана емес, сонымен қатар малдар да шалдығады: сиыр, ешкі, бұғы, түйелер. Ауру жануардың сүті, немесе еті адам үшін жұқтыру көзі болуы мүмкін.[31]
Науқас өмір сүретін жерде санитариялық жағдайлар мен сақтық шараларын сақтау өте маңызды.
Егер өкпе туберкулезімен ауыратын науқас барлық гигиеналық талаптарды сақтаса, онда ол айналадағыларға қауіпсіз. Өкпе туберкулезі тұқым қуаламайды. Туберкулез ауруымен ауыратын ата-аналардың балалары
сау болып туады. Алайда, барлық сақтық шараларын сақтамаған жағдайда бала туберкулезді жұқтырып, ауырып қалуы мүмкін.
Туберкулез микобактериялары адам ағзасына түскен кезде ауру жұқтырылады, бірақ туберкулез ауруының дамуы әржағдайда болмайды. Өкпе туберкулезінің ауруы иммунитет төмендеген, жеткіліксіз тамақтану, қанағаттанарлықсыз санитариялық-гигиеналық жағдайларда орыналады.
Негізінен иммунитеті нашар жас балалар, жыныстық жетілу кезеңіндегі жасөспірімдер және иммунитеті төмен қарт адамдар ауырады.[32,33]
Туберкулез ауруына ықпал ететін факторлар
1. Толыққанды тамақтанудың болмауы.
2. Туберкулезбен ауыратындармен тығыз, ұзаққарым-қатынас жасау (кішкентай балаларға қысқа мерзімді қарым-қатынастың өзі жеткілікті).
3. Маскүнемдік.
4. Темекішегу.
5. Нашақорлық.
6. Ілеспе аурулардың болуы (диабет, асқазан жарасы, өкпенің созылмалы аурулары).
Туберкулез белгілері:
1. Ұзақтығы екі аптадан асатын жөтел.
2. Шаршау және әлсіздік
3. Дене салмағының төмендеуі
4. Температураның ұзақ көтерілуі
5. Түнде тершеңдік
6. Кеуде қуысындағы ауырсыну
7. Қан түкіру
Туберкулезді қалай анықтау:
1. Тері туберкулин сынамасы (Манту) адамның жұқтырғанын көрсетеді. 2.Рентгенологиялық тексеру (флюорог рафия) өкпенің зақымданғанын
көрсетеді.
3.Қақырықты зерттеу жөтел кезінде бөлінетін микробтардың бар-жоғын анықтайды.
Туберкулездің алдын - алу шаралары
1. Салауатты өмір салты. Бұл мақсатқа жету үшін ең жақсы жолы - күн тәртібін құру және ағзаны шынықтыру.
2. Таза ауада серуендеу, күн және су процедуралары, денешынықтырумен айналысу, демалыс пен еңбек жүктемесінің дұрыс үйлесімі, толыққанды, дәрумендерге бай тамақтану, жеткілікті және уақтылы ұйқы, яғни дұрыс гигиеналық тәртіп адам ағзасының нығаюына ықпал етеді және оны туберкулез ауруынан қорғайды.[34]
3. Жыл мезгіліне қарамастан, таза ауадаи мүмкіндігінше көбірек болу қажет, өйткені таза ауа ағзаға жақсы әсер етеді және шынығудың тамаша жолы болып табылады.
4. Жеке гигиена ережелерін сақтау: жуу құралдарын және ағынды суды пайдалана отырып, қолды, ыдыстарды жуу, тұрғын үй-жайларды ылғалды жинау және желдету, ет пен сүтті міндетті термалық өңдеу, жеке гигиеналық құралдар мен ыдыстардыми пайдалану, су процедуралары -- сүртіну, құю, душ.
5. Жөтел этикетін сақтау
6. Гигиеналық тәртіптің маңызды бөлімі дұрыс тамақтану болып табылады. Адам тәбетінің жоғарылауына ықпал ететін және ағзамен жақсы сіңіретін түрлі тағамдарды жеу керек. Тағам құрамына ақуыздар, майлар мен көмірсулардан басқа, міндетті түрде витаминдер мен минералды тұздар кіруі тиіс. Ақуыздар, ет, сүт, сүзбе, жұмыртқада болады; көмірсулар - қант, нан, картоп. Витаминдер мен минералды тұздар негізінен жаңа піскен көкөністер мен жемістерде болады.
7. Туған кезде БЦЖ-мен міндетті түрде вакцинациялау және 6-7 жаста қайта вакцинациялау.
8. Туберкулезді дер кезінде диагностикалау.[35]
8.1 Туберкулезбен ауыратын пациенттерге көрсетілетін мейіргерлік күтім ерекшеліктері
Халыққа туберкулезге қарсы көмекті жалпы емдеу желісінің барлық емдеу-профилактикалық мекемелері, туберкулезге қарсы диспансерлер, санаторийлер, ауруханалар, бөлімшелер мен кабинеттер, мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау қызметінің орталықтары көрсетеді. Емдеу мекемелерінің барлығы өз штатында туберкулездің алдын алуда жетекші рөл атқаратын мейіргерлік персонал болады.[37]
Кез келген медициналық мекеменің мейіргері эпидемиология және алдын алу, клиника және туберкулезді емдеу, уақытылы анықтауды, вакцинациялауды және амбулаториялық химиотерапияны ұйымдастыру саласында білімі болуы тиіс. Туберкулездің алдын алуда мейіргердің рөлі шын мәнінде үлкен, дәл осы мейіргер құжаттама жүргізеді, инъекция жасайды, туберкулинді сынамалар жүргізеді, дәрігерге дейінгі көмек көрсетеді (мысалы, өкпеден қан кету кезінде). Мейіргер пациенттерді амбулаторлық қабылдауды ұйымдастыруда дәрігерге өте құнды көмек көрсетеді: қабылдау басталғанға дейін ол аурудың тиісті тарихын таңдайды, оларға рен тгенограммаларды таңдайды, дәрігер оларды көргеннен кейін талдау нәтижелерін желімдейді. Ол дәрігерге ең алдымен жоғары температурамен, ауырсынуға, қан түкіруге, ентігуге немесе нашар көңіл-күйге шағымдармен, қолындағы ауруханалық парақпен, алыстан кеңес алуға келген әлсіз және қарт адамдарды шақыра отырып, қабылдауды реттейді. Дәрігердің нұсқауы бойынша ол құжаттаманы толтырады. Емшара кабинетінде тағайындалған пациенттерге тағайындауды орындайды және келу тұрақтылығын тексереді, бақылау картотекасымен жұмыс істейді, келу күнін белгілейді және науқастың келуін қайтадан т ағайындайды, диагноздарды, есепке алу тобын, стационарлық, санаториялық және амбулаторлық емдеу туралы деректерді, пациенттердің еңбек қызметіндегі өзгерістерді, олардың тұрғылықты жерін жазады, бақылау м ерзімінде диспансерге келмеген адамдарды анықтайды.; учаскелік мейірбикенің картасымен жұмыс істейді, ошаққа бару күнін жазады, оның санитарлық жағдайын, науқастың мінез- құлқын, ошақты сауықтыру жоспарының орындалуын, өткізілген әңгімелесудің
мазмұнын белгілейді. Учаскелік бике туберкулезбен ауыратын балалармен қарым-қатынаста болатын балаларды анықтау бойынша балалар бөлімшесінің мейіргермен бірге жұмыс істейді. Ол жылдық есепті жасау үшін материалды жинауда медициналық статистикаға көмектеседі[38]
Мейіргер туберкулез ошағында аз жұмыс істемейді. Мейіргер ошақтағы профилактикалық іс-шаралардың көлемі мен мазмұнын анықтайды:
oo науқасты ауруханаға жатқызуға және оны стационарда қарқынды емдеуге қатысады;
oo ағымдағы және қорытынды дезинфекция жүргізеді (СЭС күшімен));
oo балаларды бактерия бөлгіштерден оқшаулауды жүргізеді (пациенттерді емдеуге жатқызу немесе балаларды балалар мекемелерінде орналастыру));
oo жаңа туған нәрестелерге вакцинация жүргізеді немесе инфекцияланбаған ревакцинация жүргізеді;
oo байланыста болған адамдарға үнемі тексеру жүргізеді және дәрігердің тағайындауы бойынша оларға химиялық алдын алу жүргізеді;
oo санитарлық-гигиеналық тәртіптің сақталуын қадағалайды. Фтизиатриялық стационардың мейірбикесі:
Барлық емдеу мекемелерінде берілетін манипуляциялық емшаралар- дәрілерді тарату және оларды қабылдауды бақылау, инъекциялар, көктамыр ішіне құю, тамшылатып құю, асқазанды және ішекті жуу, таңғышты салу, пациенттерді күту, талдау алу, желдетуді, инсоляцияны және т.б. үй- жайларының дезинфекциясын қадағалайды, тек туберкулезге қарсы қызметке тән ерекше жұмыс, өйткені рентгенологиялық зерттеу (флюорография), туберкулинодиагностика (Манту сынамасы, диаскинтест).[39]
Мейіргердің ағартушылық қызметі үлкен маңызға ие. Санбюллетеньдерде, плакаттарда, халыққа арналған жаднамаларда медбике салауатты өмір салтын насихаттайды. Халық арасында санитарлық-ағарту жұмысының табысы орта медициналық персоналға байланысты.
Туберкулезді алдын алуда учаскелік мейіргерлер маңызды рөл атқарады, өйткені олардың жұмысының маңызды бөлігі-санитариялық-ағартушылық және оған сеніп тапсырылған учаске дәрігерімен бірге пациенттер арасында түсіндіру жұмыстары болып табылады. Учаскелік мейіргердің міндетіне үйде бақыланатын пациенттердің гигиеналық жағдайын бағалау, олардың өздерін және олардың туыстарын сауатты күту және өзін-өзі ұстау кіреді. Мейіргер нақты бір адам үшін қауіп факторларын бағалауда дәрігерге көмек көрсете алады, науқасты аурудың алдын алу үшін оларды жою қажеттігіне сендіре алады. Бұл ретте әңгімелесудің дұрыс түрін табу және денсаулықты сақтау мен қолдауға саналы көзқарастың үлгісі ретінде қызмет ету өте маңызды. Туберкулезбен ауырған жағдайда емдеудің табысы мен аурудың нәтижесі көп жағдайда мейірбикенің пациентпен және оның туыстарымен тілектестік қарым- қатынасына байланысты болады. Сауатты медбике науқаспен қарым-қатынаста болған адамдарды дер кезінде оқытады, қажетті сақтық шараларын сақтайды,
ал науқастың өзін дәрігердің ұсыныстарын жүйелі түрде орындау қажеттігіне сендіреді [40].
Туберкулезге қарсы диспансердің мейіргер жұмысында туберкулез инфекциясы ошақтарында емдеу-сауықтыру және алдын алу іс-шараларын жүргізуге үлкен мән беріледі. Туберкулездің жұқпалы түрімен ауыратын науқас (микобактерияны бөлетін немесе туберкулездің белсенді түрімен ауыратын адам), сондай-ақ оның қоршаған жағдайы мен онымен байланыста болатын адамдар тұратын жер осындай ошақ болып саналады. Инфекция ошағына сондай-ақ оның кез келген үй-жайда уақытша немесе мерзімдік болатын орны теңестіріледі. Бұл аурухана палатасы, сынып және т. б.[41]
Туберкулез инфекциясы ошақтары эпидемиологиялық қауіптілік дәрежесі бойынша және қажетті емдеу-алдын алу жұмыстарының көлемі бойынша үш топқа бөлінеді.
Тұрақты немесе мерзімдік бактерия бөлетін пациенттер тұратын ошақтар эпидемиологиялық жағынан аса қауіпті. Оларға пациентерге туберкулез микобактерияларының аздаған санын бөлетін ошақтар да жатады, егер онымен бірге балалар мен жасөспірімдер өмір сүрсе немесе ауырлататын факторлар (пациенттің өзіндегі алкоголизм, қанағаттанғысыз тұрғын үй жағдайы, санитарлық-гигиеналық ережелерді сақтамау) бар.
Микобактериялар аз бөлінетін пациенттер тұратын және олармен тек ересек адамдар ғана байланыста болатын және ауырлататын факторлар жоқ ошақтар эпидемиологиялық тұрғыдан аз қауіпті. Ошақта балалар немесе жасөспірімдер тұратын не жоғарыда аталған ауырлататын факторлардың ең болмағанда біреуі орын алған жағдайларда, бұл топқа науқас формалды (шартты) бактерия бөлуші деп танылған ошақтар да қосылады.
Формальды (шартты) бактерия бөлетін пациенттер тұратын және олармен Тек ересектер ғана байланыста болатын ошақтар эпидемиологиялық тұрғыдан қауіпті, ал ауырлататын факторлар жоқ [42]
Туберкулезге қарсы диспансердің мейіргері учаскелік дәрігер- фтизиатрмен және санэпидстанциялардың қызметкерлерімен бірлесіп инфекция ошағындағы барлық емдеу-алдын алу жұмыстарына белсенді қатысады. Туберкулез инфекциясы ошағының қандай түріне жататындығына байланысты диспансерлік мейірбикенің ошағына баруының мынадай жиілігі ұсынылады: айына 1 рет; тоқсанына 1 рет; жарты жылда 1 рет.[43]
Туберкулез инфекциясы ошақтарындағы патронаж бикесінің жұмысын шартты түрде үш бөлімге бөлуге болады. Бұл ауру жұқтыру қаупі жоғары және туберкулез ауруы бар науқастар мен оның айналасындағы адамдар арасында санитариялық-ағарту жұмыстарын жүргізуге қатысу; инфекция ошақтарында ағымдағы дезинфекция жүргізу үшін санитариялық белсенділерді дайындау және оның жүргізілуін бақылау; барлық байланыста болған адамдарды (әсіресе балалар мен жасөспірімдерді) дер кезінде тексеру, туберкулинодиагностика,
жұқтырған адамдарды ерте анықтау үшін рентгенофлюорографиялық зерттеулер жүргізу, бақыланатын химиялық алдын алуды ұйымдастыру.
Санитариялық-ағарту жұмысы туберкулездің бастапқы алдын алу үшін өте маңызды. Халықтың санитарлық сауаттылығын арттыру, туберкулезбен ауыратын пациенттен жұқтыру ықтималдығын болдырмайтын жағдайлар жасау оның алғашқы алдын алу кезінде туберкулезге қарсы насихаттың негізгі бағыты болып табылады.
Туберкулез жұқпалы ауруларға жататыны және оны жұқтырудың басты көзі ауру адам болып табылатыны белгілі. Пациенттен сау адамға әр түрлі жолдармен беріледі, мысалы жөтелде бронхты шырыштың ұсақ тамшылары шашыраған кезде, шаңмен, ауа-тамшы жолымен; асқорыту жолы арқылы жұғуы мүмкін. Тамақ инфекциясы Тамақ өнімдері науқастың қақырығымен ластанған кезде орын алуы мүмкін, әсіресе тамақ дайындап немесе дайын тағамдармен жанасқанда. Кішкентай балалардың жұғуы бала аузына қақырықпен ластанған заттарды алған кезде де орын алуы мүмкін. Бұл жағдайда туберкулездің микобактерияларын енгізу ауыз қуысы арқылы жүргізілетін контактілі инфекция туралы сөз болып отыр. Туберкулез инфекциясын таратуда ортақ ыдысты, тіс щеткасын пайдалану, бір түтіктен темекі шегу және т.б. рөл атқарады.[44]
Туберкулезді жұқтырудың ықтимал жолдарын түсіндіру кезінде сондай- ақ сыртқы орта факторларына микобактериялардың жоғары тұрақтылығын ескеру қажет. Сұйық қақырықта олар 5-6 ай бойы өміршең және вирулентті болып қалады. Түберкүлезбен ауыратын пациенттерд34 еденде, іш киімде, ыдыста құрғаған қақырығында 8-20 күн бойы, әсіресе қараңғыда өзінің патогенді қасиеттерін сақтайтын микобактериялар бар. Туберкулез қоздырғышы құрғатуды және төмен температураны жақсы көтереді. Ол минералды қышқылдардың (күкірт, тұз), сондай-ақ сілтілер мен спирттің жоғары концентрациясына қарсы тұра алады.
Дезинфекциялау құралдарына мыналар жатады: хлорлы әк, кальций гипохлоритінің екі негізді тұзы , кальций гипохлоритінің екі қырлы тұзы, техникалық кальций гипохлориті, кальций бейтарап гипохлориті, хлорамин, дихлоризоцианур қышқылының калий немесе натрий тұзы және оның негізіндегі құралдар (пресепт, клорсепт, деохлор, аквасепт және т.б.) және литий гипохлорит (Лидос-20 және Лидос-25).[44,45]
Бұл препараттар микробқа қарсы белсенділіктің ең кең спектрі және салыстырмалы жылдам әсері бар.
Ағымдағы дезинфекция кезінде зарарсыздандырудың негізгі тәсілдері:
oo механикалық дезинфекциялаудың құралдары мен тәсілдері: жуу, ылғалды жинау, жуу, тазалау, желдету және т. б.;
oo физикалық әдістер: киім-кешек, ыдыс-аяқ, ойыншықтарды қайнату, МБТ жеткілікті күшті әсері бар қоқыстарды жағу;
oo МБТ-ны дезинфекциялау құралдарымен жоюды қамтамасыз ететін химиялық тәсіл.
Ошақта ағымдағы дезинфекция келесі көлемде жүргізіледі:
oo дезинфекцияланғанға дейін лас киім-кешектерді жинау, оқшаулау және ұстау, кейіннен зарарсыздандыру;
oo пациент тұрған үй-жайды және ол жанасқан заттарды дезинфекциялау құралдарын қолдана отырып, жүйелі түрде ылғалды жинау;
oo шыбындармен және басқа да тұрмыстық жәндіктермен жүйелі күрес.
Бактерия бөлуші әрбір науқасқа бөлек сақталатын және жуылатын ыдысты бөліп алу керек.
Сонымен қатар, ол дәке маскалары және қақырықты жинайтын жеке түкіргіш болуы керек.
Түкіргіштер 15 мин бойы 2% сода ерітіндісінде қайнатылады немесе 2,5% активтендірілген хлорамин ерітіндісімен құйылады, содан кейін оларды кәдеге жаратады немесе пештерде жағады.[46]
Пациенттің ыдысын дезинфекциялауға дейін тамақ көздерінен мұқият тазартып, содан кейін 2% сода ерітіндісінде қайнаған немесе тік жағдайда 1 сағ 0,5% активтендірілген хлорамин ерітіндісіне немесе 0,4% дтсгк ағартылған ерітіндісіне немесе 0,5% бензилфенол ерітіндісіне сіңірілген сәттен бастап 15 минут бойы қайнату жолымен зарарсыздандыру қажет.
Металл ыдысты хлораминмен зарарсыздандыруға болмайды, себебі металл бұзылады. Осы мақсаттар үшін жоғарыда аталған препараттардың соңғы екі пайдаланылуы мүмкін немесе оны қайнату.
Пациент ыдысынан тамақ қалдықтарын жабық ыдыстарда қайнаған сәттен бастап 15 минут бойы қайнатады немесе 20% хлоризвестка сүтімен екі сағат бойы құяды.
Тамақ қалдықтарын жою үшін қызмет ететін щетканы 2% сода ерітіндісінде 15 минуттық қайнату жолымен зарарсыздандырады.
Пациенттің төсек және іш киімдерін арнайы қапқа жинап, зарарсыздандырылғанға және жуғанға дейін сақтайды.
Кірлерді зарарсыздандыру соданың 2% ерітіндісіне сулау жолымен, кейіннен 14 минуттық қайнату арқылы немесе активтендірілген хлорамин ерітіндісінің 1% ерітіндісіне (1 кг құрғақ іш киімге 5 л дезинфекциялық ерітіндіні жұмсау нормасы кезінде) 14 °С төмен емес температурада 1-2 сағатқа батыру жолымен жүргізіледі.[47]
Пациенттердің сыртқы киімдерін (пальто, курткалар, тондар, костюмдер және т.б.) мүмкіндігінше күн астында жиі желдетіп, ыстық үтікпен үтіктеу керек. Жастықтар, көрпелер мен матрацтар жылына кемінде төрт рет камералық дезинфекцияланады.
Кітаптар, дәптерлер, ойыншықтар және т.б. пациенттің жеке пайдалануында болуы және алдын ала камералық дезинфекциялаусыз басқа адамдарға берілмеуі тиіс.
Үй-жайларды күн сайын ылғалды тәсілмен ыстық 2% сабынды-сода ерітіндісімен, терезелер немесе желкөздер ашық болғанда, маусымға байланысты тазалайды. Бұл ретте үй-жайларды жинау үшін жеке заттарды пайдалану керек.
Пациент тұратын үй-жайды жинау, ыдысты, тамақ қалдықтарын және басқа да заттарды зарарсыздандыру үшін науқастың туыстарына арнайы бөлінген киім (халат), орамал, қолғап кию ұсынылады.
Іш киімді ауыстырған кезде дәкенің 4-5 қабатынан жасалған маска кию керек, оны әрбір 2% сода ерітіндісінде қайнату керек немесе бір реттік маталы хирургиялық маска пайдалану керек.[48]
Туберкулезге қарсы диспансердің мейіргері жұмысының өте маңызды бөлігі профилактикалық тексеруді ұйымдастыру болып табылады. Белсенді туберкулезбен ауыратын пациенттермен қарым-қатынаста жүрген адамдар жұқтыруы мен туберкулезбен сырқаттанушылығы бойынша жоғары қауіп-қатер тобын құрайды. Туберкулезбен ауыратын пациенттермен байланыста болған балалар дені сау қоршаған қалған адамдарға қарағанда 8-12 есе жиі инфекцияланады. Сондықтан байланыста болған адамдарды алдын алу тексерулеріне уақтылы тарту үлкен маңызға ие. Белсенді туберкулезбен ауыратын пациенттерге байланыста болған ересектер фтизиотерапевтпен, ал балалар − фтизиопедиатрмен диспансерлік есепке алудың IV тобы бойынша бақыланады. Туберкулезге қарсы диспансер немесе туберкулез ауруханасы жоқ ауылдық жерлерде бұл жұмысты ауылдық аурухананың немесе орталық аудандық аурухананың туберкулез кабинеті жүргізеді. Байланыста болған адамдар жылына 2 рет дәрігер-фтизиатрға тексерілуге келуі тиіс. Оларға рентгенофлюорографиялық тексеру, туберкулинодиагностика және т.б. жүргізеді, химиопрофилактика курсын тағайындайды[49]
Диспансерлік бөлімшенің мейіргері байланыста болған адамдар арасында жүйелі түрде санитарлық-ағарту жұмыстарын жүргізеді.
Туберкулезге қарсы диспансердің мейіргерінің жұмысын дұрыс ұйымдастыру туберкулез инфекциясы ошақтарындағы эпидемиологиялық қауіптіліктің одан әрі төмендеуіне көмектеседі.
Мейіргер кәсіби қызметтің басым бөлігі пациенттермен бірге болады, бұл ретте мейіргер басшылық, тәрбие, ағарту қызметін орындауға тура келеді.
Туберкулезге қарсы мекемелердің мейірбикесі мәртебесіне лауазымдық нұсқаулыққа сәйкес функционалдық міндеттерді орындау ғана емес, сонымен қатар субординацияны, жалпы қабылданған мінез-құлық ережелерін, туберкулезді уақытылы диагностикалау мен сапалы емдеуге бағытталған іс- шараларды сақтау кіреді.
Әр түрлі қызмет сияқты мейіргердің еңбегі өз ерекшелігіне ие. Ең алдымен, ол адамдармен: пациенттермен, олардың туыстарымен, өз ауруханасында, сондай-ақ басқа да емдеу-алдын алу мекемелерінде жұмыс істейтін әріптестерімен өзара іс-қимыл жасау процесін көздейді.
Мұнда емдік-диагностикалық әдістер жеке қарым-қатынастармен тығыз байланысты, сондықтан адамгершілік және психологиялық аспектілер ерекше мәнге ие болады.
Бұл қарапайым ережелер жұмыс ұжымында, сондай-ақ пациенттермен қарым-қатынаста тыныш, өзара батыл және мейірімді атмосфераны құруға және сақтауға көмектеседі:
Сұхбаттасушының тұлғасына шынайы қызығушылық пен құрмет танытады. Қарым-қатынас жасайтын адамның қадір-қасиетін көруге, түсінуге және бағалауға тырысады. Мұны мақұлдау немесе мадақтау сөзімен айтатылады.
Ашық, мейірімді, позитивті және мейірімді болады.[50].
8.2 Мейіргерлерінің туберкулезбен ауыратын пациенттерге күтім көрсетудегі білім деңгейін анықтаубойынша шетелдік зерттеулердің нәтижелері
1. Финляндияда туберкулез толығымен жоғалып кетті, бірақ жаһандық ауқымда ол маңызды проблема болып қала береді [51] Өкпе туберкулезі қақырық арқылы (ДДҰ 2010) беріледі, ол жөтел және қол гигиенасы сияқты тиісті асептикалық шаралардың көмегімен тиімді азайтылуы мүмкін.
Өкпе туберкулезінің таралуы
Туберкулез негізінен кедей және жоғары қоныстанған елдерде кездеседі.
[19] 2009 жылы бүкіл әлемде туберкулезбен ауыратын 9,4 миллионға жуық жаңа жағдай анықталды (ДДҰ 2010 жылғы баяндамасы). 2008 жылы Еуропалық өңірде 461 645 туберкулез жұқпасының жаңа жағдайы тіркелді. өкпе туберкулезінің осы жағдайларының көпшілігі 78,7 % құрады. Аурудың жаңа жағдайларының ең көп саны 25-44 жастағы адамдар арасында болды. Үшін мультирезистентных туберкулез инфекция екі еселенді. (ДДҰ 2008, 3, 19. Алайда, Африка мен Азияда туберкулез аурушаңдығы мен өлім-жітімінің көрсеткіштері Еуропаға қарағанда жоғары. Әлемде туберкулез ауруының барлық жағдайларының тек 5%-ы Еуропаға келеді. Ресей туберкулез ауыртпалығы бойынша әлемде 11-ші орынды алады. (ДДҰ 2010.)
Финляндияда туберкулезбен ауыратын науқастар саны дерлік азайды, бірақ жаһандық ауқымда туберкулез проблема болып қалады.
Инфекциялық аурулар туралы Заңға сәйкес инфекциялық туберкулезбен ауыратын пациент ауруханада оқшауланады және қажет болған жағдайда мәжбүрлеп емдеуге жатқызылуы мүмкін [52]. Туберкулезбен ауыратын науқасты, яғни қақырыққа төзімді науқасты емдеу әрқашан оқшаулағышта ауаны оқшаулаудан басталуы тиіс. Бұл емдеу кем дегенде екі апта жалғасады, одан кейін қолайлы жағдайда науқасты тіпті жазып алуға болады. Алайда, емдеу мониторингі әрқашан ерекше күтімнің міндеті болып табылады.[53]
Алайда, бір дерек көзі қақырықтың оң үлгісін берген өкпе туберкулезімен ауыратын науқастар үшін жеке бөлме жеткілікті болады деп хабарлады. Инфекциялық дәріге төзімді туберкулезбен ауыратын науқастар қысыммен жеке палата емделеді. Келушілер мен медициналық персонал адамды қорғау құралдарын кию керек. [54]
Зерттеу нәтижелері бойынша қақырықтың екі теріс сынамасы өкпе туберкулезімен ауыратын науқасты оқшаулауды бәсеңдету үшін жақсы зертханалық жағдайларда жеткілікті болуы мүмкін. Дегенмен, екі теріс үлгіден кейін үшінші үлгіні алу ұсынылады және оқшаулау барлық үш үлгі теріс болғанда ғана бөлшектелуі мүмкін.[55]
Вакцинация
БЦЖ вакцинасы қазіргі уақытта туберкулездің әлсіреген бактерияларын пайдалана отырып қолданылады. Туберкулезге қарсы Вакцина әлемдегі ең кең қолданылатын вакцина болып табылады. Вакцина арзан болып табылады, сондықтан дамушы елдерде де қолданылуы мүмкін. Вакцина барлық жаңа туған нәрестелер Финляндияда егіледі, бірақ 2006 жылдың қыркүйек айының басында вакцинациялау бағдарламасы қазіргі уақытта туберкулезбен ауырудың елеулі қаупі бар жаңа туған нәрестелер ғана вакцинацияланады. [56]
БЦЖ вакцинациясы инфекция әсеріне ұшыраған адамның кейіннен туберкулез жұқтыруын болдырмауға бағытталған. Вакцинацияның тиімділігі өзгеруі мүмкін, бірақ ол әлі де өте кішкентай балаларды менингит сияқты туберкулездің ауыр түрлерінен қорғайды. Вакцинацияның салдары вакцинацияның жасын, микобактерияға ерте сезімталдығын, вакцина қорын және енгізу тәсілін қамтиды. [57] Bакцинация тиімділігінің себептері көп талқыланды, бірақ әлі де осы мәселе бойынша зерттеулер өте аз; жануарларды тестілеу, әдетте, жеткілікті сенімді болып саналмайды, ал адамдарда тестілеу этикалық түрде күмәнді болды. Бағалау бойынша вакцинаның қолданылу мерзімі 5-15 жылды құрайды. [58]
Туберкулез аурушаңдығының төмен деңгейін сақтау үшін, жаңа туған нәрестелерден басқа, басқа да қауіп топтарын вакцинациялау керек, өйткені туберкулездің жаңа жағдайлары тәуекел тобына [59]
Туберкулез кең таралған жұқпалы ауру болғандықтан, оның Финляндияда емделуі пациент үшін тегін болып табылады. Туберкулезді емдеу басқа микробтық ауруларды емдеуден ерекшеленеді, өйткені резистенттік штаммдар бірнеше негізгі дәрілік заттарға қарсы тез дамиды. Осыған байланысты туберкулез бірнеше препараттардың комбинацияларымен емделеді және емдеу айларды алады.[60]
Мейірбике ісі саласындағы жоғары білікті мамандар мейірбике болып табылады және олардың жұмысы мейірбике ісі ғылымына және дәлелді мейірбике ісі саласындағы тәжірибеге негізделген.[61]Финляндияда медициналық практикаға құқық [62]медициналық қызметкерлер туралы заңмен және медициналық қызметкерлер туралы ережемен (медбикелер Одағы)
реттеледі. [63] Мейірбике мамандығының міндеттері денсаулықты қолдау және нығайту, аурулардың алдын алу, науқастарды емдеу және азап шегуді жеңілдету болып табылады. Медбикенің кәсіби этикалық міндеттері, кәсіби құпиясы және үздіксіз білім беру бойынша міндеттері бар. [64]Мейірбикенің этикалық принциптеріне сәйкес медбике пациенттің автономиясын құрметтейді және өз жұмысында барлық пациенттерге қатысты әділ әрекет етеді. Медбике мен пациент арасындағы қарым-қатынас сенім мен ашық өзара іс-қимылға негізделген. Медбике өз кәсібилігін дамытуға жауап береді және басқа медбикелермен бірге мейірбикелік жұмыстың сапасына жауап береді. Медбике мемлекеттік немесе жеке секторда оқытушы немесе зерттеуші ретінде, мысалы, университетте күтім жөніндегі менеджер ретінде, мысалы, медбике немесе Матрон ретінде немесе жеке кәсіпкер ретінде (2010d медбикелер одағы) жұмыс істей алады.[65]
Мейірбикенің рөлі туберкулезбен ауыратын науқастарды жүргізуде және науқасты күтуді сәтті жүзеге асыруда өте маңызды. Медбике жағымсыз әсерлері тез және пациенттердің жағдайы жақсарады деп үзіліссіз ем жүргізілетініне кепілдік беру үшін пациенттерді үнемі бақылап отыру керек.[66] медбикенің негізгі рөлінің бес тақырыбы нәтижеден пайда болды: туберкулезді анықтау, өкпе туберкулезімен ауыратын науқасты байлау және мониторинг, туберкулезбен ауыратын науқасты бақылау, өкпе туберкулезін емдеу; және дәрі-дәрмекпен емдеуді, өкпе туберкулезінің таралуының алдын алуды және туберкулезге скринингті қоса алғанда. Бұл тақырыптар басты болды.
Туберкулезбен ауыратын адамға медициналық қызмет көрсетудің алғашқы байланысы алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсету персоналы болып табылады. Медбикелер базалық медициналық көмек көрсетуде маңызды рөл атқарады және туберкулезбен күрес саласында білімі болуы тиіс. Олар симптомдарды танып, қажет болса, оларды талдауға жібереді.[67]
Жоғары қауіп тобындағы пациент зерттеуге жүгінгенде, туберкулез ауруын әрдайым есте сақтау керек. Жөтел және қақырық көптеген проблемалар бар көптеген адамдар үшін ортақ болуы мүмкін, сондықтан олар ауыр симптомдар пайда болғанша емдеу үшін өтініш жасай алмайды. Медициналық персонал ауруды анықтау және емдеуді бастау мүмкіндігінше кейінге қалдырылған болуы үшін кәсіби дағдыларды қолдауға оқытылуы тиіс. Бұл сондай-ақ жаңа инфекциялар санын азайтады.[68]
Туберкулезбен сырқаттанушылықтың жоғары болуына байланысты құжаттары жоқ босқындар және уақытша қызметкерлер сияқты елдердің адамдары ешқандай мемлекеттік медициналық қызметтермен қамтылмаған, өз жағдайларында, атап айтқанда, туберкулезге ұқсас симптомдарға байланысты медициналық көмекке жүгінсе, туберкулезді күдікті болуы тиіс.[69]
Алғашқы бірнеше апта бойы пациенттерді бақылау маңызды, себебі пациенттер жиі емдеуде қиындықтарға тап болады. Пациенттерге үйде телефон нөмірін беру маңызды, мысалы, проблемалар пайда болса және емдеу тоқтатылмаса, көмек алу үшін. Басында пациенттің өз бетінше дәрі-дәрмекпен ем жүргізуге қабілетті ме және бақыланатын емге қажеттілік бар ма екенін жақсы бағалау. Медикаментозды емдеу нәтижесінде пайда болатын жанама әсерлерді бағалау және ықтимал асқынулардың мониторингі - бұл мейіргер жұмысы [70]
Мейіргер пациенттерге және туыстарына көрсететін қолдау емдеуді үзуді болдыруы мүмкін [71] Егер емделуші науқасты сезінбесе немесе туберкулезді сезбесе, және бұл жағдайда ол симптомдарды біріктіре алмайды және бұл ауру екенін түсінбесе,емдеуге бейілділік немесе емдеуге жүгіну кейінге қалдырылуы мүмкін. Кейбір дақылдарда туберкулез сондай-ақ масқара ауру болып табылады.[72]
Емделушілерге көмек, мысалы, әлеуметтік мәселелерді қарау, олар емдеуге кіріспес бұрын, медбике рөлінің бөлігі болып табылады [73] Туберкулезді емдеу үшін қызмет көрсетудің жаңа моделін әзірлеу сипатталған зерттеу туберкулезбен ауыратын науқастар арасындағы байланыс әлеуметтік және медициналық қызметтерге қолжетімділікті байланыстыру үшін пайдаланылуы мүмкін екенін көрсетті. Байланыс кейбір қауіп факторларын, мысалы, психобелсенді заттарды теріс пайдаланатын үйсіздер мен туберкулезбен ауыратындарды азайту үшін пайдаланылуы мүмкін. [74]
Шетелде шыққан адамдармен ынтымақтастық тілдік проблемалар мен мәдени айырмашылықтарға байланысты қиын. Бұл емдеу бойынша міндеттемелер қабылдауды қиындатады. Диагностикадағы кідірістер, сондай-ақ көп инфекциялар тудырады.
Мейіргер науқасты аурудың суреті және емді жүзеге асыру туралы хабардар ету үшін жауапты болады [75] Мейіргер пациенттерді және олардың жақындарын туберкулездің таралуының алдын алуға және туберкулезді емдеуге үйретеді [76]
Емделушілер дұрыс жөтел әдісіне бағытталуы тиіс, яғни жөтел кезінде аузын жабу [77,78] жақсы қол гигиенасын орындау және аурудың таралуын шектеу үшін өз ыдыстарын таратпау [78] Мейіргер басқаратын жөтел гигиенасы пациентке кез келген адамға жөтел жасамауға, жұтуға, түшуге және мұрын орамалдарын бір рет қолданылатын мұрын орамалымен тығыз жабуға және қолданғаннан кейін полиэтилен пакетте мұрын орамалдарын жабуға[79] Пациенттердің денсаулығын кешенді қолдауға, дұрыс тамақтануға, барабар ылғалдану мен демалуға көңіл бөлу қажет. [79]
Емделушілер дәрі-дәрмекпен емдеу кезінде туындауы мүмкін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz