Халықаралық анатомиялық номенклатура

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

МЕЕББМ ҚАЗАҚСТАН- НУО КАЗАХСТАНСКО
РЕСЕЙ МЕДИЦИНАЛЫҚ РОССИЙСКИЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТІ УНИВЕРСИТЕТ

БӨЖ №1
Реферат
Халықаралық анатомиялық номенклатура. Анатомиялық терминдер

Орындаған: Кенжебек Ә.О.
Курс:1 курс
Мамандығы: Жалпы медицина
Тобы: 107 Б
Қабылдаған: Спанова Ж.Т

Алматы, 2020

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
НЕГІЗГІ БӨЛІМ:
Ⅰ. Халықаралық анатомиялық номенклатура 4
ІІ. Анатомиялық терминдер 5
ҚОРЫТЫНДЫ 10
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ. 11

КІРІСПЕ
Адам денесінің пішінін, құрылысы мен атқаратын қызметін және қоршаған ортаға байланысты дамуын зерттейтін ғылымды анатомия деп атайды.
Адам анатомиясы - адам денесінің құрылысын және мүшелері мен оның жүйелерінің құрылысын тіршілігі мен тарихи даму қызметіне байланысты тексереді. Өйткені, адамның әрбір мүшесінің құрылысы оның қызметіне тығыз байланысты. Адамдардың пайда болуы туралы идеалистер діни былай дейді - адам құдай құдіреті мен жаратылған, ал материалистер - ғылыми деректерге сүйеніп, адам тірі табиғаттың ұзақ эволюциялық дамуынан пайда болған деп дәлелдейді.
Анатомия гректің - "anatome" - кесемін деген сөзінен шыққан. Кесу немесе іреп- сою анатомия ғылымының негізгі зерттеу әдістеріне жатады. Адам анатомиясының негізгі міндеті адам ағзасының көзге көрінетін және көрінбейтін мүшелерінің даму заңдылықтарын ашумен бірге, мүшелердің қалыпты жағдайын патологиялық күйінен ажыратуға көмектесу болып табылады. Сондықтанда анатомия пәні - медицина ғылымының негізгі бір саласы.
Қазіргі анатомия фактілерді сипаттап қана қоймай, оларды қорытыдылауға, организмнің қалай құрылғанын айтып қана қоймай, оның неліктен бұлай құрылғанын белгілеп организмнің, оның ағзалары мен жүйелерінің құрылысы мен даму заңдылықтары қандай екенін анықтауға тырысады. Сонымен қатар, ол организмнің ішкі, сондай - ақ сыртқы байланыстарын зерттейді.
Анатомиялық номенклатура (nomina anatomica) - биология мен медицинада қолданылатын анатомиялық терминдердің ғылыми негізделген жүйелі тізімі. Анатомиялық номенклатура өз кезегінде екіге жіктеледі: халықаралық номенклатура және ұлттық номенклатура.
Анатомиялық номенклатураның пайда болуы мен қалыптасуы анатомиямен тікелей байланысты, екі негізгі - грек және латын тілінің негізінде жүзеге асырылып отырды.
Бірінші анатомиялық терминдер (жеке органдардың атаулары) шамамен пайда болды. 3000 жыл бұрын Ежелгі Грецияда және кейінірек олар зерттеушінің бақылауы мен қиялына байланысты өздігінен пайда болды. Ежелгі грек дәрігерлері 700-ге жуық анатомиялық терминдерді қолданды, ал римдіктер грек анатомиялық терминологиясын қабылдап, оны көптеген жаңа латын терминдерімен кеңейтті. Анатомиялық терминдердің көпшілігін Гален ұсынған. Латын терминдерін Солтүстікке таратқан кезде. және Орталық. Еуропа, олар осы елдердің тілдік ерекшеліктерін қабылдады.
Анатомиялық терминологияда ежелгі грек және латын тілдерінен алынған әр түрлі ерекше терминдер, жұрнақтар мен префикстер қолданылады. Бұл терминдер таныс емес адамдар үшін түсініксіз болуы мүмкін, бірақ дәлірек болуы мүмкін, екіұштылық пен қателікті азайтады. Сонымен қатар, бұл анатомиялық терминдер күнделікті әңгімеде қолданылмайтындықтан, олардың мағынасы өзгермейді және дұрыс түсіндірілмейді.
Әр тілдерге сәйкес анатомиялық терминдерді бір-бірімен салыстыра отырып, қазақша лайықты балама сөз табу жұмысында белгілі қиындықтар кездесті. Дегенмен, мұндай қиындықтар анатомияның барлық терминдерінен тән нәрсе емес екен. Мәселен, сүйектер мен асқазан-ішек құрылымдарына балама атаулар іздегенде, қазақ тілінің көп жағдайларда бай екені анықталды.
Бірқатар анатомиялық құрылымдарға атау ізделген кездегі байқалған қазақ тілінің байлығы, жаңа терминдер жасауда өз көмектерін тигізді.
Қазіргі кезеңде қазақтың медициналық терминдерін қалыптастыруда, бірнеше тілдерді игерген және орыс халқы мен туыстас түркі халықтарының озық тәжірибелеріне сүйенетін ғалымдарды ақылға сала, біртіндеп істелетін күрделі жұмыстар күтіп тұр. Мұндай жағдайда халық ауыз әдебиетінің бай мұрасы мен қазақ халқының тұрмыс-тіршілігіне, салтына тән көптеген көне терминдерді орынды пайдалану маңызды.

Ⅰ Халықаралық анатомиялық номенклатура

Медицина ғылымының негізгі бір саласы-адам анатомиясы - медицинаның іргесін қалайтыны белгілі. Болашақ дәрігерлердің адам денесінің құрылымы туралы білім алуы медицина әліппесін-анатомиялық терминдерді игеруден басталады.
Тілді, әсіресе латын және орыс тілдерін игеру қиындықтарын өз басынан өткізген осы жолдардың авторы, студент кездердің өзінде-ақ анатомиялық терминдердің үш тілдегі сөздігін құрастыра жүрген-ді. Осы көпжылдық жұмыстың нәтижесі ретінде Анатомия терминдерінің қазақша-орысша-латынша сөздігі - деп аталатын екі бөлімдік кітап (І бөлім, Алматы, 1963, ІІ бөлім, Алматы, 1966) оқу құралы ретінде жарық көрген-ді. Кейіннен бұл сөздіктер белгілі толықтырудан кейін, 1994 жылы (Алматы, Демеу) бір кітап болып баспадан шықты.
Алғашқы сөздіктер жарық көргеннен бері 40 жылдай уақыт өтті, ол қазір библиографиялық сирек кездесетін кітаптар қатарынан орын алған. Сол уақыттан бері, автордың өзі қатынасқан анатомдардың Бүкілодақтық съездерінде - (Ташкент, 1974; Минск, 1980; Винница, 1986) және Халықаралық Конгрестерінде (Ленинград, 1970; Токио, 1975; Мехико, 1980; Сингапур, 1995) ғылымның осы саладағы жетістіктері ескеріле отырып, көптеген анатомиялық терминдер қайта қаралып, толықтырылды. Қазақстан Республикасының Деснаулық сақтау министрлігінің мақұлдауымен қазақ тіліндегі тұңғыш оқу құралы екі кітап болып жарық көрді (Адам анатомиясы, І-бөлім, 1994; ІІ-бөлім, 1995.)
Әр тілдерге сәйкес анатомиялық терминдерді бір-бірімен салыстыра отырып, қазақша лайықты балама сөз табу жұмысында белгілі қиындықтар кездесті. Дегенмен, мұндай қиындықтар анатомияның барлық терминдерінен тән нәрсе емес екен. Мәселен, сүйектер мен асқазан-ішек құрылымдарына балама атаулар іздегенде, қазақ тілінің көп жағдайларда бай екені анықталды.
Мысалы: Гребень (латынша-crista) деген терминді қазақ тіліне бірнеше сөздермен аударуға болады: қыр, арқа, жота, жал; Вырезка (incisura)-тілік, кетік, ойынды, ойық; Край (limbus)-жиек, шет, ернеу; Канатик (funiculus)-арқан, жіп, шылбыр; Связка (Ligamentum)-жалғама, байлам; Губчатый (spongiosus)-кеуекті, кемікті деп аударылады.
Сүйек жүйесіне байланысты терминдерді қарастырғанда, бір сүйекті қазақ тілінде белгілеу үшін бірнеше термин-синонимдерді табуға болады:
Плечевая кость (humerus)-тоқпан жілік, тоқпақ ділік, иық сүйек, решетчатая кость (os sacrum)-сегізкөз, жая, Бедренная кость (femur) - ортан жілік, сан сүйек; Затылочная кость (os occipitale)-қарақұс, шүйде сүйек.
Іш қуысындағы мүшелерді қарастырғанда Слепая кишка (caecum) деген терминді қазақша соқыр ішек, тұйық ішек, бүйен деп аударуға болады; Тонкая кишка (Іntestinum tenue)-қарақұс, ащы ішек, жіңішке ішек деп аталады.
Бірқатар анатомиялық құрылымдарға атау ізделген кездегі байқалған қазақ тілінің байлығы, жаңа терминдер жасауда өз көмектерін тигізді.
Қазіргі кезеңде қазақтың медициналық терминдерін қалыптастыруда, бірнеше тілдерді игерген және орыс халқы мен туыстас түркі халықтарының озық тәжірибелеріне сүйенетін ғалымдарды ақылға сала, біртіндеп істелетін күрделі жұмыстар күтіп тұр. Мұндай жағдайда халық ауыз әдебиетінің бай мұрасы мен қазақ халқының тұрмыс-тіршілігіне, салтына тән көптеген көне терминдерді орынды пайдалану маңызды.
Терминдердің ертеректегі мұндай байлығын академик В.В. Радлов қазақтардың өмір сүру салт-тұрмысымен байланыстырады. Нерв, қан тамырлары жүйелері мен сезім мүшелер құрылымдарына қатысты кейбір баламаларда орыс анатомиялық терминологиясын құру кезінде қолданғанындай, біз де терминдерді латыншадан транскрипциялауды және транслитерациялауды пайдаландық.
Мәселен: орыс анатомиялық термині гипофиз (латынша hypophysis)-қазақ терминологиясы бойынша-гипофиз; Лимфа (lympha)-лимфа; Миокард (myocardium)-миокард; Паренхима (parenchyma)-паренхима; Нефрон (nephon) ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.