Балаға арна өзіңді
Емтиханға дайындық. Бәріңізге сәттілік.
1.Қазіргі заманның ғаламдық проблемалары. дағдарыс бүгінгі күні әлеуметтік- экономикалық және экологиялық ауқымда ғана емес, ол жеке тұлғаларда өмірдің мәнін жоғалтуларында, нашақорлық, өз- өзіне қол жұмсау түрінде етек алуда. Бірталай білім қорын игере, адам рухани байлық, мейірімділік пен зұлымдық, сүйіспеншілік пен жанашырлық туралы ойланбайынша бақытты бола алмайды. Дағдарыс түрлеріне тоқтала кетсек, ол:
-жекедара дағдарыс: интеллектуалды (көп ақпарат), эмоционалды (стресс, дипрес.), физикалық (денсаулық);
-қоғамдық дағдарыс: экономикалық, саяси, мәдени, отбасылық(толық емес отбасылар), білім беру(шамадан тыс жүктеме);
-экологиялық дағдарыс: климатты, ресурсты, табиғи.
2.Адамзаттың жалпығаламдық бірлігі. Планеталық, жалпыәлемдік сипатта және әлемнің барлық халықтарының мүддесін қарастырады.
-барлық адамзаттың жойылып кетуін ескертеді.
-уақыт күттірмейтін және тиімді шешім қабылдауды қажет етеді.
Осы мәселелерді шешу үшін барлық мемлекеттердің ұжымдық күш салып, халықтардың бірлесіп әрекет етуін талап етеді. Үшінші мәселені шешу арқылы алдыңғы екі мәселені бірден жоюға болады. Себебі, рухани және адамгершілік тұрғыда дамыған адам ешқашан өзге адамдарға да, табиғатқа да қиянат жасамайды. Мәдениетті адам айналаны ластамайды. Бұл мәселе үшінші болғанымен алдыңғыларына қарағанда аса қиын мәселе. Оның шешімі рухани-адамгершілігі мол тұлғаны қалыптастыру мен тәрбиелеуге байланысты. Руханилық - адам жанының ізгілігі. Оның негізінде адам мінез-құлқы қалыптасады. Ар-ұят өзін-өзі адамгершілік бақылау мен бағалау арқылы жүзеге асырылады. Адам игілікті дүние құбылыстарын өзара сабақтастырып жатқан ең басты тұлға ретінде көрінеді. Руханилыққа апаратын жолдың бірі - білім алу және сол білімді пайдаға асыру. Руханилыққа жеткізер екінші сатыда - адам алған білімінің құндылығына сүйене отырып, өз ортасын өзгертуге әрекет жасайды. Әрбір халықтың даналарының артындағы ұрпақтарына қалдырған ұлағатты сөздері бар. Бұл сөздердің барлығы сол халықтың асыл қазынасы болып табылады. Бүгінгі таңда жаһандану үрдісі адамзатты одан әрі біріктіре түсу еді. Ортақ проблемалардың орын алуы ең алдымен рухтың тазалығын талап етеді. Әлемді шарпыған рухани дағдарыс бүгінгі таңда жаһандық мәселе болып, бүкіл әлемді алаңдатып отыр. Рухани-адамгершілік дағдарыс бүгін жаһандық мәселелердің бірі болып отыр. Себебі ол бір мемлекет деңгейінде емес, бүкіл әлемді шарпып отырған құбылыс.
3.Адамзаттың ғаламдық проблемаларының рухани- адамгершілік сипаты (Рим клубының тұжырымдамасы).
Қазіргі заманның жаһандық мәселелерін түсініп, оны шешу жолдарын қарастыруда 1968 ж. құрылған Рим клубы маңызды рөл атқарды, негізін қалаушы Аурелио Печчеи: Егер де біз техникалық революция құрып, адамзаттың өзіне лайық болашағына бағыт бергіміз келсе, ең алдымен адамның өзін өзгерту туралы ойлауымыз қажет.
А. Печчеи ең алдымен тұлғаның және қоғамның әлеуметтік қағидаларының өзгерістерін нұсқай отырып, адамзаттың материалдық құндылығын рухани құндылықтарға айырбастауды меңзейді.
Үш дағдарысты ойлап, адамның санасын өзгерту керек. Шегі бар ресурсты шексіз пайдалану мәселесі қарастырылады. Гуманистік тәрбие беру арқылы адамның санасын өзгертуге болады, оған: жаһандық мәселе, әділдікке деген сүйіспеншілік, қиянат жасамау кіреді. Барлық дағдарыстардың бір ғана себебі бар-ол рухани- адамгершілік азғындық. Одан шығу жолы адамның санасын тазарту. Мүшелері. Горбачев, Айтматов.
4. Әлемдік тарихи өткенді шолудағы рухани-адамгершілік білім. Үш гуманист ойшылдың өмірі мен ілімінен мысал келтіру. Жалпылама қорытынды.
Бұл сұрақты қарастырғанда үш нәрсеге баса назар саламыз. Бірінші рухани-адамгершілік білімнің бастаулары адамзаттың көне тарихынан бастау алатып адамзаттың дамуында тұлғалар арқылы даналық болып халыққа жетуі, екінші әлемдік педагогика тарихындағы гуманист педагогтердің өмірінен мысал келтіру және үшінші қазіргі кездегі осы ілімнің өмірлік қажеттілігі, оның маңыздылығын жете түсіндіре білу.
Сократ. Оның ойы, ісі, сөзі тек ақиқатқа құрылғаны жөнінде оның өмірінен мысал келтіру. Мысалы, ол дүниеге келерде әкесі Софрониск Оракулға бал аштыруға барғанда, оның ұлы туралы Оракул құдайлардың жауабы былай дейді: Ұлың өз ойындағын істесін. Әкесі оны бір нәрсеге мәжбүрлеуге немесе оны бір нәрседен ұстап қалуға болмайды. Оның ішкі дүниесінде мың мұғалім мен тәрбиешіден де артық басшысы бар. СОКРАТ (б.д. д. 469-399 ж.ж) - гуманистік философияның негізін қалаушы Дәйексөз: "Әр адамның жүрегінде күн бар, тек оның жарқырауын қалаңыз", "Күннің жалғыз кемшілігі - өзін көре алмауы", "Адамның мінсіздігі - жанының қалпы"Аракулдар - көріпкелдер. Дельфийде Апполон храмында Өзіңді-өзі таны деген жазу болған.
Платон кішкентай кезінен дарынды бала болған. Көп ойлайтын бала кезіенен ерекшеленетін. Сократтың шәкірті. Сократтың өлгеніне шыдай алмай ел аралап кетіп калады.
Лао Цзы - Даоцизм негізін қалаушы. Оның шын аты Ли Эр. Аңыз бойынша анасы оны көп жылдар көтеріп жүріп, босанғанда шаштары ағарып туған. Ол император сарайында кітапханашы болған.
Табиғат ешуақытта асықпайды, бірақ бәріне үлгереді
Өз ойларыңа абай болыңдар, ойларың іске ұласады
Адамзатты таныған есті болар,
Өзін-өзі таныған дана болар.
Қарсыласын жеңген адам күшті болар,
Өзін-өзі жеңген адам әмірші болар
Конфуций: Қараңғыдамын деп өзіңді өзің алдама, бұл саған жарықта керек
Білім адамның өзі үшін қажет 5 асыл іс: адамды сүю, парыз,таза қылық, саналылық және шыншылдық. Кун әулетінен шыққан.
Әл Фараби туралы айту.
Мишель Монтень (1533- 1592) ТәжірибелерКеле жатқан адамдардың біріне Ол керемет ғалым, ал екіншісіне Ол сондай қайырымды адам-деп айтсаңыз, халық екіншісіне қарайды
Баланы ақша табу үшін ғана емес, оның ішкі әлемінің сұлулығын ашу үшін оқытады
Қазіргі таңда рухани-адамгершілік білімге бағытталу маңыздылығы әлемдік дағдарыстан шығудың, адамзаттың аман қалуының басты шарты. Ол жайында Елбасы Мәңгілік ел жолдауында да айтады. Баланың мейірімді адамгершілік қасиетін көрсету керек. Мәңгілік ел туралы бағдарламаны айтамыз.
5. Қазақ мәдениетіндегі рухани-адамгершілік білім. Үш гуманист-ойшылдың өмірі мен ілімінен мысалдар келтіру. Жалпылама қорытынды.
Шәкәрім. Оның өмірі.
Тіршілік туралы адам арасында көптен бері айтылып келе жатқан екі түрлі жол бар. Бірі, дене өлсе де, жан жоғалмайды, өлгеннен соң да бұл тіршілікке, тіпті, ұқсамайтын бір түрлі өмір бар. Сондықтан жалғыз ғана дүние тіршілігінің қамын ойламай, сол соңғы өмірде жақсы болудың қамын қылу керек дейді. Мұны ақирет -- өлгеннен соңғы өмір жолы
Барлық әлемнің түп негізі нұр болғаны
Нұр -- жарық. Нұр күннен не оттан шықса да, жан-жағының бәріне күлтеленіп шығады.
Ерекше талант иесі Ж.Аймауытов - ақын, жазушы, драматург, адамзаттық рухани әлемде, қазақ руханиятында қайталанбас бояуымен мәңгілік орын алған тұлға. Ол сөз өнерінің шебері және жалпыадамзаттық құндылықтарды өз шығармаларына арқау еткен дарын иесі. Ж.Аймауытов кедей отбасында туып-өскенімен өз бетімен көп ізденіп, жастайынан білімге құштар болады. Ол А. Пушкин, Н. Гоголь, Л. Толстой еңбектерімен танысып, оларды қазақ тіліне аударады. Сонымен қатар педагогика мәселелерімен айналысып, Антикалық философтар Сократ, Аристотельдің және әлемдік педагогикалық ілім классиктері Я.А. Коменский, Д. Локк, И.И. Руссо, И.Г. Песталоцци еңбектерімен терең зерделейді. Осы ізденістер және қазақ халқының терең даналық ойларымен қанығып өскен Жүсіпбек тәрбиедегі гуманистік көзқарастарын өз еңбектеріне арқау еткен.
Аумалы-төкпелі заманда өмір сүрген Ж.Аймауытов ерекше қарапайым да еңбекқор, мейірімді де таланты сан қырлы бар адам болған. Жастайынан қиындық көріп, ол ұста да болып, етікші де болып жұмыс істеген. Ол жайында Б.Момышұлы мынандай деректерді айтады.Алаш көсемдерінің бәріне де айып тағуға болады. Өйткені олардың кеңес өкіметін мойындамағаны шындық. Ондай кеңдік - демократиялық елде ғана кешірімді. Ал бізде пролетариат диктатурасы. Ал кез-келген диктатура ешқашан өзінің дұшпанын кешірмейді. Солардың ішінде диктатураның өзі де кінә таға алмайтын адамның бірі - Жүсіпбек Аймауытов. Менің ұлы ұстазым. Мен ол кісінің ақтығына ант бере аламын. 1927-1928 жылдары Шымкенттегі техникумда бізге қазақ әдебиетінен сабақ берді. Кәдімгі қарапайым қара шапан киген ошақтан шыққан. Ондай адамдарды қазақ: Сегіз қырлы, бір сырлы деп атайды. Қолы бос кезде, кешке жақын шәкірттердің арасына келіп әдебиет туралы әңгіме айтатын, әнді сондай нақышына келтіріп орындайтын. Екі жирен әнін Торғайға атпен бара жатқанда шығардым деп айтқаны есімде. Музыкалық аспаптарда, әсіресе мандолинді өте шебер орындайтын. Домбыраны өзі жасайтын. Етікшілігі де керемет еді: Жігітке жеті өнер де көптік етпейді. Пайдасы тиеді,- деп отыратын. Қазіргі қазаққа белгілі адамдардың ішінде Әбділдә Тәжібаев, Құрманбек Сағындықов үшеуміз дәріс алдық,- деп мағлұмат беріп еді Баукең.
Аймауытовқа Ұлы аштық жылдары аштарға малды таратып, Кеңес үкіметінің мүлкін талан-таражға салды деген айып тағылады. Одан малды таратқанда қолхат алмадың деп соттайды. Сотта ол Өздері аштықтан өлгелі жатқан адамдардан қалай қолхат аламын - деп жауап берген. Алғашқы қудалаудан аман қалған оны 1929 жылы Голщекинге қастандық жасады деген айыппен түрмеге жабады. Қанша қинаса да ол өзінің кінәлі емес екендігін айтудан таймайды. 1931 жылы ол атылады. Бірақ артына тамаша мол мұрасын, құнды ойларын адамзат игілігі үшін қалдырып кетті.
Бауыржан Момышұлы
Шындық - парыз сезімін, ерлікке, адамгершілік жағынан кіршіксіз болуға, мұқалмас ерік-жігерді шыңдауға, өз парызына деген сенімділікке тәрбиелеуде ең бір құнарлы құрал болып табылады
Ел аузындағы әңгімелер Б.Момышұлының мінезінің тік болғандығын айтады.Ол кісі өте қайсар болған. Шындықты жаны сүйетін, өтірікшілер мен қорқақтарды жек көретін ержүрек адам болды. Оның бойында жалпыадамзаттық құндылықтарға негңзделген қасиеттер молынан болды. Момышұлы деген тегінің өзі үлкен бір қайсарлықтың
арқасында солай аталды. Бауыржан батыр шындықты жақсы көретін адам болған. Онымен бірге
болған әріптестері Бауыржанның шындықты сүйгіштігін аңыз қылып айтады.Б.Момышұлы А.Бектің Волоколамск тас жолы повесті жазылған кезде басты кейіпкер болады. Оның әңгімелері мен еске түсірген оқиғаларын қағазға түсірген Бек болған шайқастар мен оқиғаларды қатты әсерлеп, тіпті, Кеңес Әскерінің жеңіліске ұшыраған кездерін жазбай қойса керек. Сөйтіп қолжазбасын Б.Момышұлына оқытады. Оқып болғаннан А.Бекпен болған келесі бір әңгімесінде оның жазғандарының кей жері шындыққа жанаспайтындығын және шындықты шындық етіп жазу керек екендігін айтады. Отан соғысының ардагері Алексей Абрамов Момышұлы жайлы былай дейді: Тарихқа Клочковтың Ресей ұлан-ғайыр, артымызда Мәскеу, шегінерге жер жоқ деген сөзі кірген. Осындай ұлы сөзді Бауыржан Момышұлы айтқан. Ол, алдында жатқан картаны өртеп жіберіп, Бізге карта керек емес, не жаудың бетін қайтарамыз, не осы жерде өлеміз деген. Бұл, Ұлы жауынгердің қасиетті сөзі.
Жалпыадамзаттық құндылықтарды арқау етіп өмір сүрген Отандастарымыз өте көп. Даналар өздері кетсе де Сөздері, Істері, Мейірімге толы ойлары Адамзаттың Ақиқатты іздеу жолындағы Шамшырағы іспетті.
6.Заманауи философия бастауларына оралу. Жалған материализм тұжырымынан рухани-материалдық әлем тұжырымына көшу.
Философтардың еңбегінде болмысты қарастырғанда, ол жалғыз, оның болашағы да өткені де жоқ, яғни ол қазір болып жатқанды білдіреді. Қазіргі өткеннің жемісі, болашақтың ұрығы дейді Парменид.
Платонның ілімі бойынша идея мен материядан басқа үшінші бастама -- әлемдік рух, немесе космос рухы шығармашылық күштің, қозғалыстың, тіршіліктің, жанның, сананың және таным процесінің қайнар көзі ретінде идеялар әлемі мен заттар әлемін қосып, байланыстырады. Ол заттарды идеяға ұқсауға, ал идеяларды заттарда болуына көндіреді.
Гераклид Космос баршаға ортақ, оны ешқандай Құдайда, адамда, жасамаған, ол қашаннан болған, қазірде бар, бұдан былайда мәңгі жанып тұратын от, тұтанып және өлеусіреп сөніп бара жатқан оттың өлшемі
Гераклит дүниені танып-білуге болатындығына кәміл сенеді, сондықтан адам баласының ақыл-ой қабілетіне бөгет жоқ деп есептеді. Сонымен бірге ол ақиқатты танудың, оған жетудің қиындығын түсініп, табиғат жасырынуды ұнатады деген. данышпан болу үшін көзі ашық, көкірегі ояу болу-жеткіліксіз. табиғаттың сырын ұғу үшін адамның ұлы қасиеті болып табылатын ерекше ойлау қабілеті болуы керек.
Фараби
Ғұлама өзінің "Ғылымдардың шығуы туралы" атты трактатында табиғаттану ғылымдарының шығу төркінін, себептерін ашып көрсетуге тырысады. Оның пікірі бойынша, табиғат әуелде жаратқан бір алланың құдіретті күшінен пайда болып, одан былай өз алдына дербес зандылықтарымен өмір сүрді. Көне бөтен еш нәрсеге тәуелді болмайды. Жаратылыстың, болмыстың түп негізінде субстанция, акциденция жатыр. Оларды танып білу -- ғылымдардың шығуының қайнар көзі. Субстанция, қазіргіше айтқандай, материя ұғымына жуық келеді. Ал акциденция -- субстанцияның түрліше көрінісі. Осы көзқарасты негізге алып әл-Фараби арифметика, геометрия, астрономия, музыка, әр алуан жаратылыстану ғылымдарының қалай шыққанын және өзінше қалай дами бастағанын сипаттайды.
Жалған материализм өкілдері он тоғызыншы ғасырдағы неміс философиясы яғни руханилықты жоққа шығарады. Адамда дене бар жан бар. Адам эволюциялық даму арқылы адам болған. Адамның санасынан тыс ешнәрсе жоқ деген бағыттар рухани дағдарысқа әкелді. Қазіргі таңда рухани-адамгершілік білімнің басты мақсаты жалпыадамзаттық құндылықтардың негізінде адамның рухани бастауларын, өзінің Жоғары мен деген табиғатын тану арқылы Абай айтқандай толық адам болуы. Адам деген Жан мен дене, рух, үштік триада. Жалған материализмді қарастырғанда дене мен жан, ал қазір біз рухани деңгейді қосып қарастыруымыз қажет. Адам болмысы екі қырдан тұрады. Ежелгі заманда екі қыры қатар келе жатты. 19 ғасырда руханилық әлсірей бастады да материализм басым болды. Қазир екі бағытын қатар алып жүруіміз керек.
7.Ізгілік психологиясының классиктері рухани-адамгершілік білім туралы (кем дегенде 3 мысал)
Ж: Жағымды ойлау- өзіне, адамдарға, және басқа да өмірлік жағдаяттарға жағымды көзқарасты дамуды қарастырады. Жағымды ойлаудың күші Маслоу, Роджерс, Юнг осыларың психологиялық әдебиеттерінде жазылған.
Біз өзіміздің жақсы қасиеттерімізді біреуге үйретіп, жүзеге асырғанда аса бақытты сезінеміз Маслоу. Біз өзіміздің ерекшелігімізді терең таныған сайын, біздің жалпыадамзаттық құндылықтарымыз ерекшелене түседі. Карл Роджерс.
Мысалы: Зайыбы жолдасын дүкенге нан әкелуге жұмсайды. Жолдасы болса дүкеннен нанмен қоса бір құшақ раушан гүлін алып келеді. Мұның не деген сұраққа: нан мен сүт өмір сүру үшін, ал гүл не үшін өмір сүретініміз үшін- дейді. Бұл мәңгілік құндылықтарға қажеттілік дегеніміз.
Үшеуі де айтады рухани-адамгершілік білім беру жағымды ойлауды дамытуға ықпал етеді. Кез келген нәрседен жақсыны көруге тырысу, оларды ажырата білу. Маслоу адамның үш бейнесін көрсетеді: Сіз өзіңізді кім деп санасаңыз- сол, Сізді басқалар кім деп санаса (өзіңді ақыл- ой деңгейінде түсіну) нақты сіз кімсіз: рухани Менін түсіну, Мыс: Бетховен: өзіңің музыканы ойлап шығармағанын, ол оның ішкі тыныштығынан тапқанын айтады. Мыс: Ньютон Ол тыныш алма ағашының түбінде отырғанда, жерге бір алма үзіліп түседі, сол кезде Бүкіл әлемдік тартылыс заңын ашты. Адамдар не ойласа солай болып қалыптасады. Бүгін біз қандай болсақ-ол бұрынғы ойлағанымыздың нәтижесі. Ендеше, біз жаман нәрселерді көргенде, жаман нәрселерді ойлаймыз, жаман болып қалыптасамыз.
8.Сұрақ: Көшбасшылық және басқару. Ұлы рухани ұстаздар көшбасшылық туралы.
Ж: Басқару өзінің назарын төменгі деңгейге шоғырландырады. Ең жақсы үлгідегі анықталған мақсатқа мен қалай жете аламын. Көшбасшылықтың жоғарғы деңгейге қатысы бар ма?
Петр Друкер және Уоррен Бенис - Басқару бұйымдарды қалай жасау керек, Көшбасшы не жасау керек дейді. Басқарудың нәтижесі мақсатқа бағытталған баспалдақтарды құру арқылы жасалады; көшбасшы баспалдақтың қай қабырғада тұрғанын анықтай алады. Өткен жүз жылдыққа созылған басқару идеясының дамуын талдау жұмыстары бізге көшбасшы дәуірі келе жатқанын көрсетіп отыр. Бұл уақыт даму кезеңінде, жетілдірудің саналы жаңа негізгі факторы ретіндегі отбасы, ұйым, қауым, халық және бүкіл әлемнің негізгі сүйеніші көшбасшы болады. Сол себептен бүгінгі жастардың бұл адамгершілікті қабілетпен танысып жатқаны белгілі.
Ұлы рухани ұстаздардың көшбасшылық туралы пікірлері.
Лао Цзы: ұлы тұлғаның үш қасиетін ерекшелеген: бірінші - сыпайылық; екінші - ұқыптылық; үшінші - өзін өзгенің алдына қойдырмайтын қарапайымдылық. Сыпайы болыңыз - сонда сіз ержүрек боласыз; ұқыпты болыңыз - сонда сіз либералды бола аласыз; өзіңізді басқалардың алдына қоюдан қашыңыз - сонда сіз нағыз көшбасшы боласыз. Шынайы дана билеуші, даосистердің пікірінше, өзінің қол астындағыларға табиғи жолмен (дао жолымен) жүруіне мүмкіндік береді. Ондай билеуші ештеңеге араласпайды. Ондай билеушінің бар екенін халық естігені болмаса, онымен тікелей байланыспай, әрқайсысы өз жолдарымен жүреді, сондықтан да даосистер дао жолымен жүргендерді заң арқылы шектеуге қарсы болады.
Адамзат Жерге, Жер Аспанға тәуелді, Аспан даоны, ал өз кезегінде дао табиғилықты қажет етеді. Олай болса дао -- адамзат баласының тіршілігі мен бізді қоршаған жарық дүниенің дәнекершісі болып табылады. Дао -- жер бетіндегі тіршілік атаулының негізі, бүкіл заттық дүние мен табиғат құбылыстарының қайнар көзі. Дао ілімінде жеке адамның адамгершілік тұрғыдан жетілуі -- өзін қоршаған ортамен үйлесімділігімен байланыста қарастырылады. Лао-Цзының бұл атақты философиялық қағидалары О пути к добродетели атты еңбегінде жан-жақты баяндалады.
Ж.Баласағұни: Жақсылық жасауға құштар бол, Жақсылыққа жақсылықпен жауап қайыруға сен, Ісіңде ашуға бой алдырма, құмарлықты жең, Ашуға бой алдырғандар басшылықтан қол үзеді.
Өз пайдаңнан гөрі,ел пайдасын ойла. Қайырымды бол!
Ізгілік-адамзат үшін ең қажетті қасиеті, Елдің басшысы ізгі болса, халқы да ізгі болады.
Әл-Фараби (870-950 ж.ж.) Еріктің 3 түрі: 1. 5 сезім мүшесінен шыққан сезімдерді орындау еркі; 2. Қиялдың қалауын орындау еркі (билік, әлеуметтік статус);
3. Адамның ақыл-парасатынан шыққан ерік (адамдарға жақсылық жасау еркі). Тек еріктің үшінші түрін меңгерген адам ғана шынайы бақытқа кенеліп, шынайы көшбасшы бола алады, яғни басқаларды да бақытқа апара алады. Және Жақсылық қаласының басқарушысы болады.
9.Сұрақ: Ұлы және шынайы көшбасшылар. Риясыз қызмет ету - шынайы көшбасшының іргетасы. Шынайы көшбасшының үлгілері.
Ж: Көшбасшы (лидер) - алға бастаушы; Басқалар алдында беделі бар, белгілі бір топ үшін шешім қабылдай алады, топтағы өзара қарым қатынастарды теңестіріп отырады; Көшбасшы= қайда бару керектігін біледі+басқаларды соңынан еруге шабыттандыра білу қабілеттілігі бар тұлға.
Ұлы көшбасшылар: Адольф Гитлер, Шыңғысхан, Сталин, Петр Первый
Ұлы және шынайы көшбасшылар: Абай Құнанбаев, Махатма Ганди, Мать Тереза, А.Линкольн.
Ұлы көшбасшы өзі үшін қызмет етеді, ал шынайы көшбасшы басқалар үшін қызмет етеді. Риясыз қызмет ету- көшбасшылық негізі. Олар сараң емес, жеңіске жетуге тырыспайды, сондықтан да тік айтады; Біреудің арқасында пайда табуды іздемейді; ол карьерист емес, ол өз күшіне сенімді. (Чибберк "О лидерстве"; Френсис Бекон "Амбиция и лидерство").
10.Сұрақ: Шынайы көшбасшылық - тұлғаны рухани-адамгершілік дамытудың жанама нәтижесі. Көшбасшылық үдерісіне нелер жатады? Амбиция және көшбасшылық. Шынайы көшбасшыға тән қасиеттер.
Ж: Тұлғаның рухани-адамгершілік дамуы дегеніміз не? Бұл өзінің мінезін жетілдірудегі қалаулары мен табандылығы. Шынайы көшбасшы ойы, сөзі және әрекеті бірлікте үйлесім тапқан адам бола алады. Біз ойы, сөзі, әрекеті бірлікте болған адамға сенім артамыз.
Көшбасшылықтың негізі - БОЛУ.
Көшбасшылықтың стильі - ЖАСАУ.
Көшбасшылықтың құралы - көру. ( картинаны нақты ұсақ- түйегіне дейін көру);
- айту( шабытты, сүйіспеншілікпен, жұмсақ, жүректен жүрекке).
Өсиет әңгіме
Бір патша өзінің әскерімен жолда келе жатып, дем алуға тоқтайды. Сол кезде тұздың таусылғаны белгілі болады. Ол бір әскерін бір қап алтын беріп, тұз алып келуге ауылға жібереді. Егер мен тұзды тегін алатын болсам, онда әскер бұл ауылда ешқандай нәрсе қалдырмайды.
Амбиция және көшбасшылық
Кеудемсоқтық (амбиция) және көшбасшылық
Амбиция (кеудемсоқтық) әрдайым адам ағзасындағы қоғалмалы сұйықтық өт сияқты өзгермелі күйді көрсетеді, яғни адамды белсенді, талпынушы, шапшаң және толқымалы етіп көрсетеді. Бірақ болашағы тоқтатылған, және өзінің жолын жалғастыруға күші жоқ.
Кеудемсоқ адамдар жоғарыға қарай жол тауып ашып алады және соған қарай жылжиды, Қауіптіліктен гөрі тез әбігерге түскіш. Бірақ егер олардың қалаулары әйгілі болса, олар құпиялық қанағаттанбаушылыққа басынан өткереді және адамдар мен жағдайларға кекті көзқараспен қарауды бастайды. Оларға әсіресе істің құлдырауға келгені ұнайды.
Кеудемсоқ адамдарың табиғатын түсіндіре келіп Френсис Бэкон былай деп көрсетеді: қорытындысында олар мансаптық өсу қалауларына қарағанда, парыз сезімін көбірек сезіну оларға ең үлкен қайырымды күй туындатады.
Шынайы көшбасшы алға қарай кеудемсоқтықпен емес, жоғарға идеалымен және парыздық сезімімен жетеді.
Шынайы көшбасшыға тән қасиеттер: Риясыздық: Ерік күші Шешім қабылдауға батылдығы, табандылығы. Дұрыс әрекет, кәсіби дағды. Жанашырлық білдіру, әлсіздерге қол ұшын беру. Ішкі жан дүниесінің тепетеңдігі, тыныштық.
Шынайы көшбасшының қасиеттері
oo Шешім қабылдаудағы батылдық;
oo Ерік күші;
oo Бастамашылығы;
oo Табандылығы.
Көшбасшыға қажетті білім:
oo Кәсіби білім;
oo Өзі туралы білу;
oo Адамдармен араласа білу қабілеті;
oo Өз күшімен қол жеткізген білімі нақты құнды болып табылады;
oo Интуиция;
oo Мән- мағына немесе тәжірибелік ақыл - бұл қабілеттілік қажет еместі алып тастайды, ал ең маңзды мәселеге ұмтылады.
Топтың қажеттілігімен байланысты көшбасшының әрекеттері
oo Жетекшінің мысалы.
oo Тәртіпті қолдау.
oo Топтың рухын қолдау.
oo Шиеленісті тоқтату үшін топтық жұмыстан күшті нәрсе жоқ.
oo Қолдау, түрткі болу, тәрбие сезім мақсаты (бі мұнда не үшін жиналғанымызды есімізге түсірейік)
oo Жалпы энергетикалық кеңістік туындату керек, яғни әрқайсысы өзін көрсету және сезіну керек.
oo Адамдардың ерекше дарынын тану және пайдалану
oo Топпен байланысты қамтамасыз ету
oo Топты оқыту
oo Әрқайсысының жеке мәселелеріне баса назар аудару
oo Адамдарды мақтау және қоштау керек. Барлығының алдында мақтау, оңашада сүйіспеншілікпен ұрсу.
"Ешқашан, ешқашан, ешқашан, ешқашан берілме!". Көшбасшы жоғары мақсатты көре білуі тиіс". (Сэр Уинстон Черчилль).
Шынайы көшбасшы ұстанымдары:
oo Өз елінің патриоты болу;
oo Баршаға қамқоршы болу;
Көшбасшлықтың 90 пайызы оның мінез-құлқына байланысты, 10 пайызы ғана басқару туралы білім.
11. Заманауи психология бастауларына оралу (К.Г.Юнг, В.Франкл, К.Роджерс және басқалары). А. Маслоу қажеттілік, өзін-өзі өзектендіру, метақажеттілік, метапатология иерархиялары туралы. Тұлға құрылымы
Рухани адамдардың барлығы психолог, ал психологтардың барлығы - рухани болған.
Психоаналитикалық бағыт- заманауи психологияның ең қуатты және сан алуан түрлілік бағыты. Бағыт бастауы - психоанализ. Өкілдері - З. Фрейд, К.Г.Юнг, Э.Эриксон, К.Хорни, т.б.
З. Фрейд (1856-1939) алғашқы рет адам санасын құрылымдау арқылы бейсаналық аймағын бөліп алып, ол мінез-құлықтың басты құраушысы және тұлғааралық шиеленістер көзі екендігін анықтай алды.
Бихевиористік бағыттың зерттеу объектісі - мінез-құлық. Бағыт негізін қалаушы - американдық психолог Джон Уотсон. Өкілдері - И.Павлов, Б.Ф.Скинер және т.б. Интеллект табиғаты - ассоциативті табиғат екені Гоббс заманынан белгілі. Ал мұнда ассоциация бұрыңғыдай идеялар аралық немесе идея мен қимылдар аралық емес, қимылдар мен жағдаяттар аралық байланыс ретінде қарастырылады.
Гуманистік психология (60-жылдар басы).Басты объектісі - тұлға, оны мазалайтын сұрақтар: Мен кіммін? Өмірімнің мағынасы бар ма, әлде ол жай сандырақ па? Мен өз адами табиғатымды қалайша айқындай аламын? Өзін тану, дамыту, өзінің бағытын анықтай білу.
Басты қағидалары: Адам баласы жаратылысынан жақсы және өзін-өзі жетілдіруге қабілетті. Адам тағдырының бағыты мен таңдау жауапкершілігін өзіне алуы тиіс.
Абрахам Маслоу (1908-1970): Өз-өзін жетілдіре алған адам әмбебапты болады. Ол белгілі бір мәдениеттен нәр алғанымен, одан жоғарылай түседі де, бүкіл адамзатқа тиесілді болады. Ол Таза сана деңгейінде өзін айқындай білген жан. А. Маслоудың қажеттілік иерархиясы: 1) Физиологиялық қажеттіліктер: тамақ, сусын, оттегі, физикалық белсендік, ұйқы және т.с.с.
2) Ұзақ мерзімді өміршеңдік қауіпсіздігі мен қорғау қажеттілігі: ұйымдастыру, тұрақтылық, заң мен тәртіп және т.с.с.
3) Сүйіспеншілік пен қатыстылық қажеттілігі ұнамды және белгілі кінәратсыз абырой үшін маңызды.
4) Өзін-өзі сыйлау қажеттілігі.
5)Өзін-өзі жетілдіру қажеттілігі - пирамида шыңында болады.
Метақажеттіліктер жабық көзге көрінбейтін қажеттіліктер. Сүйіспеншілік, мейірімділік. Десокрализация - ол метапотологияға жеткізетін жол: өз еркімен даму еркімен бас тарту, даму, есею, еркіндік. Өзін-өзі өзектілендіру: бойындағы табиғат берген мүмкіндіктерді ашып дамыту.
К. Г.Юнг (1875-1961)
Бейсаналық ұғымын кеңейтіп, сананың төменгі тұлғалық деңгейлерімен қатар жоғарғысы да болатынын ашты (Бейсаналық пен жоғары Мен қатынасы жайлы). Аналитикалық психология негізін қалаушы. Жеке даралық пен ұжымдық психика және архетиптерді қарастырған. Психика құрылымын зерттеген.
Адам өмірге толығымен бейімделуі үшін санасының төрт қыры өзара ықпалдасып теңдесуі тиіс: ойлау, сезімдер, сезіну, көкейкөз.
Адамдар өсімдіктер сияқты өседі: бірі жарықта, бірі көлеңкеде.
Өз идеяларымен ол тек психиатрия мен психология емес, сонымен қатар
антропология, этнология, культурология, педагогикаға да әсер етті.
Карл Рэнсом Роджерс (1902-1987) - Ізгі психология негізін қалаушылардың бірі (А.Маслоумен қатар). Тұлғаға бағытталған психотерапияны қалауға едәуір үлес қосты. Емдеу барысында психотерпевт емес пациенттің өзі басты күшке айналуы тиіс деп санаған.
Өмірінің соңғы 10 жылында ол өз идеяларын саяси жағдаяттарда да қолдана отырып Оңтүстік Африка мен Австрия шиеленістері мен азаматтық дипломатия мәселелері бойынша халықаралық симпозиумдар жүргізген. Роджерстің философиялық көзқарастары әрқашан ізгілікті және оңтайлы. Ол Адам табиғатының ең маңызды негізі алдындағы белгілі бір мақсаттарға ұмтылуға бағытталған, ол конструктивті, нақты және де сенуге тұрарлық. Адам өзін сол мақсаттарға өзі жетелей алады деген. Мен дегеніміз ол өзгермелі үдеріс, қатып қалған дүние емес. Нақты меннің идеалды менге сай келмеуінің өзі даму мен денсаулықтың болу-болмауының көрсеткіші.
Адами қайырымдылыққа сенбейтін адамдар оның айқындалуымен сирек кездеседі.
Роджерс ол екінші ізгі психологияның негізін калаушылардың бірі. Адамға табиғат адамға шексіз мүмкіндіктер, рухани құндылықтар берген. Адамға өзін-өзі тануға дайын кеңес бермейді, ол адамға сұрақтар арқылы өзін-өзі тануына, мүмкіндік береді, сол арқылы рухани мүмкіндігіне жетуге ұмтылады.
Виктор Эмиль Франкл (1905-1997) - логотерапия - психотерапевтік көмек әдістемесінің негізін қалаушысы.1945 жылы Өмірге Ия деп айту. Концлагердегі психолог деген бүкіл әлемге әйгілі кітабын жазды. Концлагерде жүргізілген психотерпевтік көмектің девизі ретінде Ницшенің: Не үшін өмір сүру керек екенін білген адам қандай да болсын қалай дегенді де жеңіп шығады. Әрбір адам өмірдің мәнін іздейді. Оған оны ешкім бермейді. Әркім өзімен өзі кеңесе отырып, ар-ұжданмен өмір сүру. Жүрекпен өмір сүру.
философия
Нысанбаев қазақ мәдениетін рухани құндылықтарын жаңғырту жастардын ұлттық дүниетанымын шығармашылық мүмкіндіктерін ғаламдық ойлау тәсілдерін, мәдениеттендіру керек. Қазіргі білім беру жүйесінің міндеті даналы табиғатымен үйлесімдік қмір сүретін рухани құндылықтарға назар аударатын ғылым құру. Ол қазақ халқының философиялық өмір тарихын салт дәстүрін, мәдени рухани мұраларын зерттей отырып, оған қайтып ралу мәселесін көтерді. Адамзаттық ізгілік, және жалпыазматтық құндылықтар идеясында тәрбиеленушінің жеке тұлғалық сапаларын қалыптастыруды қарастырды.
Косиченко А.Г
Адам табиғатында рухани тіршілік иесі, яғни оның табиғатында рух пен дене үйлесімді болуы керек. Сол жағдайда адам еркіндік сезінеді. Еркін адам ешкімге қиянат жасамайтын, ЖАҚ негізінде өмір сүреді. Сондықтан жаңа дәуірде, жаңа мыңжылдықта адамның рухани байлығын ашу адамзаттың басты мақсаты.
Спиркин А.Г.
Жоғарғы сана адамның рухани көрсеткіші. Табиғатынан адам шығармашылықпен өзін дамыту мүмкіндігі бар. Адам табиғатпен тыныштықта қарым қатынас жасау, айнала қоршаған ортаның сұлулығын көре, сезіне білу, еңбектің ләзатын, адамдардың қайырымды табиғтына сене білу, өнерді терең түсіне білу арқылы адам жоғрғы санаға көтеріле алады.
12.Заманауи педагогика бастауларына оралу. Рухани ізгілік (Ш.А.Амонашвили). Ізгілік педагогикасының манифесі
Ш.А.Амонашвили - рухани изгілігінің шабаттандырушы.
М. Щетинин
Зинченко
Лысенкова
Ізгілік педагогика өзін - өзі тануға тең, екеуі бір жолмен келе жатыр.
Ш.А.Амонашвили өз ой - идеяларын қарапайым тілмен жеткізеді, шынай ғалымдар жетік тілмен қағазға қарамай, өз қарапыйым, жүректен шыққан сөздермен сөйлейтін.
Әр адамда (основанная на допущениях) мүмкіндіктерде негізделделген жеке - дара философия болу тиісті (әр адам осы өмірге келгенінің мақсаты - өзін жетілдіру). Мұғалімнің оқытуы қандай қағидаттарды негізге алғанна байланысты. У каждого должна быть своя философия, (каждый человек пришел совершенствоваться). От того, на каких аксиомах мы основывамся, идет обучение.
Мысалы Н.И.Лобачевский - неевклид геометриясының негізін қалаушы, кезінде Екі параллельді сызулар айқастырылады деген аксиоманы ғылымға енгізген. Рас, микро - мен макро әлемде осы мүмкін. Бұл ғалымды өмір сүрген кезінде ғылыми қоғам қабылдамады, дұрыс қарсалмады
Ізгілік педагогикасының манифесі (11 Педагогикалық оқулар, 2013 ж.)
Бала философиялық тұрғыдан: тұтас, бөлінбейтін дүние деп қабылданады, ол рухани мен материаолдық табиғаттын бірлестігі, бұл бірлестікте басты болып Рухани табиғаты болып табылады. Осы аксиома заманауи педагогикасы өз бастауларына оралуыны белгілейді:
1. Әр бала - біздің өмірімізде бұр керемет құбылыс. Бірде баланың өмірге келгені кездейсоқ емес, ол дәл осы ата - ана үшін туды, қазіргі кезде жиі кездесетін түсірім деген сұмдық - адамды өлтіру дейміз.
2. Әр балада өз миссиясы, өз жолы бар.
3. Әр бала шексіз рух энергиясына ие, өзін дамытуға шексіз потенциалымен туады.
Мысалы, бала тіл аламаса, ешкімді тыңдамай, тәртіппті бұзып жүрсе, ол мұғалімдің педагогикасы бұл балаға жарамайды дегенді белгілейді, сол бала үшін жаңа педагогиканы іздеп табу қажет. Түсінбегеніне бала кінәлі емес, бұл мұғалімнің қиншылығы, ол осы баланың жүрегіне ізденіп, жол табу тиіс. Осындай ізденістер жаңа тәсілдер туады.
Қазіргі білім беру саласында технология деген термин кең тарауын тапты, бірақ технология деген сөз өндірістің термині ғой, мысалы зауытта детальдерді бір үлгімен шығарады. Білім беруде біз тұлғаны қалыптастырамыз деймін, ал бала ғой қалыптастырылмайды, ол дамиды. Сондықтан Білім беруіміз - субъекттивтік үдеріс, әр бала білім берудің мақсаты, әр баламен жеке жұмыс жсау керек.
Бізде технология деген болуы мүмкін емес, оның орнында тәрбиелеу, оқытудың құпиясы, шығармашылықтың сыры болу тиіс! Мұғалім мен оқушының арасындағы қарым - қатынастар өмірде ең басты, олар ата - аналармен қатынастардан гөрі маңызды. Егер мұғалімнің сөзі жасалған әрекетімен қайшылықта болса, оның беделі төмендейді, соңында қарым - қатынастар менсінбеуге де ауысуға мүмкін, осыдан жаман мұғалім туралы мазақ атаулар пайда болады.
Технология бойынша жұмыс атқаратын мұғалім шаблонмен істейтін жұмыскер болып кетеді. Ал нақты мұғалім күнде жаңа педагогиканы туындайды!
Ізгілік педагогиканың Манифесі (слайд)
Ізгілік педагогикасының үш постулаты
1. Баланың бойындағы жоғарғы рухани бастауы оның жарқын тағдырына, шексіз кемелдену мүмкіндігіне деген сенім.
2. Өз бойындағы жоғарғы рухани бастауға, оның жарқын болашақ тағдырына шексіз кемелдену мүмкіндігіне деген сенім.
3. Тек ізгі әдістердің күшіне деген сенім.
Ізгілік педагогиканың үш жорамалы Три постулата гуманной педагогики
Гуманизм әрдайым рухани болған, барлық гуманитер Жоғары руханилыққа сенген (Я.А.Коменский, Песталоцци, В.А.Сухомлинский, А.С.Макаренко)
Гуманизм всегда был духовным, все гуманисты верили в высшее духовное начало
Жорамалдарына түсініктемелер Комментарии к постулатам:
1. Баладағы жоғары рунани бастауына, оның жоғары тағдырына, шексіз жетілдіруіне сенім. Бала қандай болып көрінсе де, оның рухани бастауын дамыту керек. Бір нәрсені істей алмайды деген ойға жол бермеу керек. Арттырып суреттеу деген тәсіл. Өз балаңызды ең ашық бояулармен суреттеңіз.
Ш.А.Амонашвили ұлы ұстаз болғаның себекері оның мұғалімі. Ш.А. басында мектепте нашар оқыпты, ал мұғалім бір күні онан Сен өлең жазасың ба? Сенің көзің ақынның көзіне ұқсайды деп сұрапты. Сол мұғалім өз даналығын білдіріп, қияңқы баланы арттырып суреттегеннен соң оқушы салынған суретті сақтауға тырысты да, жақсы оқып кетіпті. Ал басқа бір қатыгез мұғалім былай айтыпты: Биыл кездеспегемізге қуанба, сен ешқайда кете алмайсын, бәрі - бір кездесетін күн келеді, солай баланы қорқытыпты.
2. Өзіңде болған жоғары рухыңаңа, өзінің жоғары дағырыңа, шексіз жетілдірудің мүмкіншілігіне сенім. Әрдайым өзіңе сену керек: Мен істей аламын, менің қолымнан ол келеді, оқушылардан кешірім сұрайға қорықпау керек. Әл - Фараби данамыз Бір барлығымыз өмірдің шәкірттерідеп айтқаны бекер емес қой. Өзіңе сүйіспеншілікпен қарау керек!
3. Тек гумандық тәсілдердің күшіне сенім. Сүйіпеншілікпен оқыту, тәрбиелеу. Негативті, жағымсыз энергиядан күш алатын тәртіпсіз,агрессияшыл баланан бас тартпау керек,оны жағымды энергиясынан күш алуға үйрету қажет: көзіне қарап айқайламау, ашуланбау, өзіңді сабырмен ұстау, бірақ жақсы бір нәрсені жасаса, көзіне қарап мақтау, құшақтау, сүю керек. Доктор Джумсаинің оқушы туралы мысал. Гумансыз әдістерді (ыстық орындық, Зебра орындығы, жағымсыз қасиеттерді жазып, парақты уқалап, далаға лақтырыңыз т.б.) қолданбау керек. Керісінше, қиын болсада, шындықты айтқан кезі туралы; өзіңізді қалай жеңдіңіз, қалай кешірдіңіз туралы айтып беріңіз. Өзін - өзі тануға психологиялық әдістер жарамайды!!! Мысалы, оқушыларды жүпке бөлгенде бір қатыгез қыз бала жүпсіз қалғанда мұғалім сұрапты: Жалғыз қалып, өзіңді қалай сезінесің?. Сол бала басқаларды ренжітсе де, солай істеу, қуану болмайды, керісінше ол ренжіткен баламен қатар отырғызып, біоге тапсырманы орындақызып, оларды бірге мақтап қана дұрыс жолға түсеміз.
Рухани жетілдіру күнделікте армандаған, ұмтылған жақсыны жазу керек, қалай Жарыққа жақындап келе жатқаны бейнелеу керек.
Позитивтік ойлау. Барлығын сүйіспеншілікпен жасауға тырысыңыз, жақсы істеріңізді еске алап тұрыңыз.
Ш.А.Амонашвилидің енбектері:
Мұғалім, мені шығармашылыққа шабыттандыр!
Балалар, асығыңыз: біз ұшуға үйренеміз!
Күлкім менің, қайдасын?
Рух батыры болып өмірімізді сүрейік пе?
Балаларды түсіну дегеніміз - өзімізді олардың орнына қоя білу деген сөз.
Мектепті реформалаудың қажеті жоқ, мұғалімнің жан дүниесін реформалау керек.
Мұғалім пән берушінен рухани ұстазына дейін жоғарылады, ұстаз адамның ішкі дүниесінде қалады, адамға ақыл кеңес береді, оның арұжданы болады.
Дрессура арқылы, үлгі бойынша шығармашылық: қазіргі барлық мерекелер шаблон бойынша ұйымдастырылады, қай кезде нені айту керегін оқушыларға жаттатып сөйлеткізеді. Ал баланың табиғатында шын мәнінде оқу, ойнау, төбелесу де қасиеттері бар.
Ш.А.Амонашвили:
Шығармашылық педагогикасы мен психологиясы бойынша көп еңбектер жазылған. Шабыт туралы түк жоқ! Шабыт дегеніміз ол жаңа жақтан көру, ашу ғой. Шабыт қайдан келеді екен? Заттық, материалдық өмірден шабыт келмейді. Егер жанды, туғызатын бастауы болмаса, шабыт та болмайды.
Шабытта адам жоғары әлемге көтеріліп, шығады, сол кезде оған материалдық әлемнің ұсақ - түйіектері маңызсыз бола қалады. Құны, сыйақы туралы ойланбай ол жаратады. Сол кезде адам жүрегімен, қағазсыз сөйлейді. Егер адам асқақ түрде ойласа, оған шабыт қонады. Анда - санда шабыт қонады да ұшып кетеді. Бірақ шабытта өмір сүруге мүмкін, тек оған үйрену керек.
Шабыт адамның өзімен - өзі, ішкі дүниесінен шығады. Мен өзім қаладым! дегендей. Балалар әрдайым шабытта жүреді, олар шабыттанып тамақтанады, ойнайды да төбелеседі, оларда бәрі шын, ашық ниеттен.
Шабыттанған адам адамзат үшін керемет бақыт. Шабыттың ұшқындары субъективтік, олар тек өзіміз үшін. Әр адамның қз миссиясы, өз тағыдыры бар ғой.
Ф.П.Решетников Опять двойка атты суретте тек ит қана риясыз махабатына толы. Бағалар - ақсақ педагогиканың балдақтары деуге болады. Біздің көбіміздің ішімізде үздік оқушының комплексі бар, біз екі алышы болғымыз келмейді, көбіміз үшін сыртқы баға маңызды.
Ш.А.Амонашвили білім беруді субъективтік үдерісі деп санайды, әр бала жеке - дара дүние, әр технология тұлғасыз. Білім беру - біздің ішкі әлемі!
Стандарттар әрдайым жаман болады, Өзінөзі тану мұғалімі сол стандарттарды өзгертеді.
Балалар өмірге дайндалмайды, олар қазір өмір сүріп жүр! Сабақта оқыту маңызды емес, сабақта дамуы маңызды.
Мұғалім - қоғамнан жоғары тұратын құбылыс (бүкіл қоғам мұғалімде оқыды)
Айқындау принципі
Өзін - өзі тану пәнін оқыту үдерісінде біз қоғам талабына сай тұлғаны қалыптастырмаймыз, біз оқушының рухани - адамгершілік мүмкіншілігін тек айқындап, дамытамыз. Рухани - адамгершілік білім ол адамның жанында өтіп жатқан ішкі құбылыс.
Өзін - өзі тану пәнінің мұғалімі дайын түрде білімді ұсынбайды, ол оқушыны өзінің ішкі әлемінің шексіз байлығына бағыттайды.
Өзін - өзі тану пәнінің мұғалімін бақбанмен теңеуге болады, бірақ өзі үшін ол өзінің үстінен жағымсызды кесіп алатын мүсінші.
Басқалардығ кемшіліктеріне кешірімде болыңыз, олардың артықшылықтарын ұмытпаңыз. Басқаларға істеген барлық жақсылықтарды, сізге жасалған барлық жамандықтарды ұмытыңыз!
Өзін - өзі тану пәнінің мұғалімнің бойында
1. Балаларға сүйіспеншілік
2. Әрбір баланың ерекшелігін құрметтеу, шыдамдылық
3. Ізгі ақыл мен жылы жүрек
4. Мәдениеттілік
5.Оқу үрдісінде рухани-адамгершілік білім беруді ықпалдастыра білу шеберлігі болу керек
Ұстаз! Сақ бол! Қателеспе! Зақымдама! Оқушы үшін сенім бол! Балаға арна өзіңді! Неге ұмтылу керек екенін біл! Бала жанының байлығын үнемі ізде! Баладан ғажайыптарды тосудан жалықпа, олармен кездесу үшін дайын бол!
Баланы сүю үшін, олардан жүрекпен сүю, махаббатты жарыққа шығаруды үйренген жөн. Оқушының әр бір күні, әр бір сабағы педагогтардан балаларға сыйлық деп ұғыну керек. Педагогтың әр бір қарым-қатынасы оқушыға қуаныш пен қолайлылық орнату керек.
13.Ішкі және сыртқы білім. Жанды білімдер
Білім табыс алу үшін емес, өмір үшін болу керек.
Білім берудің екі аспектінің үйлесімді дамуы:
1) Интеллектуалдықо (сыртқы, ақыл үшін білім беру)
2) Рухани-адамгершілік (ішкі, жүрек үшін білім беру)
Білім беруді өмірмен бір керемет үйлесімдікке біріктіру қажет!
сыртқы білім беру - ақыл үшін
Ішкі білім беру, жүрек үшін білім беру
Сыртқы, интеллектуалдық (барлық мәліметтерді тексере алмаймыз)
Ішкі, рухани - адамгершілік (әрдайым практикалық)
Сыртқы әлемді зерттейді
Ішкі әлемді зерттейді (Мен кіммін?)
Кітаби білім (жеке тәжірибесі болмаса да, зерттеуге болады)
Практикалық білім (жеке тәжірибесі болмаса, түсінуге мүмкін емес)
Қалауларды қятады, сыртқыға тартады
Әр адамның жүрегінде болған алпыадамзаттық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1.Қазіргі заманның ғаламдық проблемалары. дағдарыс бүгінгі күні әлеуметтік- экономикалық және экологиялық ауқымда ғана емес, ол жеке тұлғаларда өмірдің мәнін жоғалтуларында, нашақорлық, өз- өзіне қол жұмсау түрінде етек алуда. Бірталай білім қорын игере, адам рухани байлық, мейірімділік пен зұлымдық, сүйіспеншілік пен жанашырлық туралы ойланбайынша бақытты бола алмайды. Дағдарыс түрлеріне тоқтала кетсек, ол:
-жекедара дағдарыс: интеллектуалды (көп ақпарат), эмоционалды (стресс, дипрес.), физикалық (денсаулық);
-қоғамдық дағдарыс: экономикалық, саяси, мәдени, отбасылық(толық емес отбасылар), білім беру(шамадан тыс жүктеме);
-экологиялық дағдарыс: климатты, ресурсты, табиғи.
2.Адамзаттың жалпығаламдық бірлігі. Планеталық, жалпыәлемдік сипатта және әлемнің барлық халықтарының мүддесін қарастырады.
-барлық адамзаттың жойылып кетуін ескертеді.
-уақыт күттірмейтін және тиімді шешім қабылдауды қажет етеді.
Осы мәселелерді шешу үшін барлық мемлекеттердің ұжымдық күш салып, халықтардың бірлесіп әрекет етуін талап етеді. Үшінші мәселені шешу арқылы алдыңғы екі мәселені бірден жоюға болады. Себебі, рухани және адамгершілік тұрғыда дамыған адам ешқашан өзге адамдарға да, табиғатқа да қиянат жасамайды. Мәдениетті адам айналаны ластамайды. Бұл мәселе үшінші болғанымен алдыңғыларына қарағанда аса қиын мәселе. Оның шешімі рухани-адамгершілігі мол тұлғаны қалыптастыру мен тәрбиелеуге байланысты. Руханилық - адам жанының ізгілігі. Оның негізінде адам мінез-құлқы қалыптасады. Ар-ұят өзін-өзі адамгершілік бақылау мен бағалау арқылы жүзеге асырылады. Адам игілікті дүние құбылыстарын өзара сабақтастырып жатқан ең басты тұлға ретінде көрінеді. Руханилыққа апаратын жолдың бірі - білім алу және сол білімді пайдаға асыру. Руханилыққа жеткізер екінші сатыда - адам алған білімінің құндылығына сүйене отырып, өз ортасын өзгертуге әрекет жасайды. Әрбір халықтың даналарының артындағы ұрпақтарына қалдырған ұлағатты сөздері бар. Бұл сөздердің барлығы сол халықтың асыл қазынасы болып табылады. Бүгінгі таңда жаһандану үрдісі адамзатты одан әрі біріктіре түсу еді. Ортақ проблемалардың орын алуы ең алдымен рухтың тазалығын талап етеді. Әлемді шарпыған рухани дағдарыс бүгінгі таңда жаһандық мәселе болып, бүкіл әлемді алаңдатып отыр. Рухани-адамгершілік дағдарыс бүгін жаһандық мәселелердің бірі болып отыр. Себебі ол бір мемлекет деңгейінде емес, бүкіл әлемді шарпып отырған құбылыс.
3.Адамзаттың ғаламдық проблемаларының рухани- адамгершілік сипаты (Рим клубының тұжырымдамасы).
Қазіргі заманның жаһандық мәселелерін түсініп, оны шешу жолдарын қарастыруда 1968 ж. құрылған Рим клубы маңызды рөл атқарды, негізін қалаушы Аурелио Печчеи: Егер де біз техникалық революция құрып, адамзаттың өзіне лайық болашағына бағыт бергіміз келсе, ең алдымен адамның өзін өзгерту туралы ойлауымыз қажет.
А. Печчеи ең алдымен тұлғаның және қоғамның әлеуметтік қағидаларының өзгерістерін нұсқай отырып, адамзаттың материалдық құндылығын рухани құндылықтарға айырбастауды меңзейді.
Үш дағдарысты ойлап, адамның санасын өзгерту керек. Шегі бар ресурсты шексіз пайдалану мәселесі қарастырылады. Гуманистік тәрбие беру арқылы адамның санасын өзгертуге болады, оған: жаһандық мәселе, әділдікке деген сүйіспеншілік, қиянат жасамау кіреді. Барлық дағдарыстардың бір ғана себебі бар-ол рухани- адамгершілік азғындық. Одан шығу жолы адамның санасын тазарту. Мүшелері. Горбачев, Айтматов.
4. Әлемдік тарихи өткенді шолудағы рухани-адамгершілік білім. Үш гуманист ойшылдың өмірі мен ілімінен мысал келтіру. Жалпылама қорытынды.
Бұл сұрақты қарастырғанда үш нәрсеге баса назар саламыз. Бірінші рухани-адамгершілік білімнің бастаулары адамзаттың көне тарихынан бастау алатып адамзаттың дамуында тұлғалар арқылы даналық болып халыққа жетуі, екінші әлемдік педагогика тарихындағы гуманист педагогтердің өмірінен мысал келтіру және үшінші қазіргі кездегі осы ілімнің өмірлік қажеттілігі, оның маңыздылығын жете түсіндіре білу.
Сократ. Оның ойы, ісі, сөзі тек ақиқатқа құрылғаны жөнінде оның өмірінен мысал келтіру. Мысалы, ол дүниеге келерде әкесі Софрониск Оракулға бал аштыруға барғанда, оның ұлы туралы Оракул құдайлардың жауабы былай дейді: Ұлың өз ойындағын істесін. Әкесі оны бір нәрсеге мәжбүрлеуге немесе оны бір нәрседен ұстап қалуға болмайды. Оның ішкі дүниесінде мың мұғалім мен тәрбиешіден де артық басшысы бар. СОКРАТ (б.д. д. 469-399 ж.ж) - гуманистік философияның негізін қалаушы Дәйексөз: "Әр адамның жүрегінде күн бар, тек оның жарқырауын қалаңыз", "Күннің жалғыз кемшілігі - өзін көре алмауы", "Адамның мінсіздігі - жанының қалпы"Аракулдар - көріпкелдер. Дельфийде Апполон храмында Өзіңді-өзі таны деген жазу болған.
Платон кішкентай кезінен дарынды бала болған. Көп ойлайтын бала кезіенен ерекшеленетін. Сократтың шәкірті. Сократтың өлгеніне шыдай алмай ел аралап кетіп калады.
Лао Цзы - Даоцизм негізін қалаушы. Оның шын аты Ли Эр. Аңыз бойынша анасы оны көп жылдар көтеріп жүріп, босанғанда шаштары ағарып туған. Ол император сарайында кітапханашы болған.
Табиғат ешуақытта асықпайды, бірақ бәріне үлгереді
Өз ойларыңа абай болыңдар, ойларың іске ұласады
Адамзатты таныған есті болар,
Өзін-өзі таныған дана болар.
Қарсыласын жеңген адам күшті болар,
Өзін-өзі жеңген адам әмірші болар
Конфуций: Қараңғыдамын деп өзіңді өзің алдама, бұл саған жарықта керек
Білім адамның өзі үшін қажет 5 асыл іс: адамды сүю, парыз,таза қылық, саналылық және шыншылдық. Кун әулетінен шыққан.
Әл Фараби туралы айту.
Мишель Монтень (1533- 1592) ТәжірибелерКеле жатқан адамдардың біріне Ол керемет ғалым, ал екіншісіне Ол сондай қайырымды адам-деп айтсаңыз, халық екіншісіне қарайды
Баланы ақша табу үшін ғана емес, оның ішкі әлемінің сұлулығын ашу үшін оқытады
Қазіргі таңда рухани-адамгершілік білімге бағытталу маңыздылығы әлемдік дағдарыстан шығудың, адамзаттың аман қалуының басты шарты. Ол жайында Елбасы Мәңгілік ел жолдауында да айтады. Баланың мейірімді адамгершілік қасиетін көрсету керек. Мәңгілік ел туралы бағдарламаны айтамыз.
5. Қазақ мәдениетіндегі рухани-адамгершілік білім. Үш гуманист-ойшылдың өмірі мен ілімінен мысалдар келтіру. Жалпылама қорытынды.
Шәкәрім. Оның өмірі.
Тіршілік туралы адам арасында көптен бері айтылып келе жатқан екі түрлі жол бар. Бірі, дене өлсе де, жан жоғалмайды, өлгеннен соң да бұл тіршілікке, тіпті, ұқсамайтын бір түрлі өмір бар. Сондықтан жалғыз ғана дүние тіршілігінің қамын ойламай, сол соңғы өмірде жақсы болудың қамын қылу керек дейді. Мұны ақирет -- өлгеннен соңғы өмір жолы
Барлық әлемнің түп негізі нұр болғаны
Нұр -- жарық. Нұр күннен не оттан шықса да, жан-жағының бәріне күлтеленіп шығады.
Ерекше талант иесі Ж.Аймауытов - ақын, жазушы, драматург, адамзаттық рухани әлемде, қазақ руханиятында қайталанбас бояуымен мәңгілік орын алған тұлға. Ол сөз өнерінің шебері және жалпыадамзаттық құндылықтарды өз шығармаларына арқау еткен дарын иесі. Ж.Аймауытов кедей отбасында туып-өскенімен өз бетімен көп ізденіп, жастайынан білімге құштар болады. Ол А. Пушкин, Н. Гоголь, Л. Толстой еңбектерімен танысып, оларды қазақ тіліне аударады. Сонымен қатар педагогика мәселелерімен айналысып, Антикалық философтар Сократ, Аристотельдің және әлемдік педагогикалық ілім классиктері Я.А. Коменский, Д. Локк, И.И. Руссо, И.Г. Песталоцци еңбектерімен терең зерделейді. Осы ізденістер және қазақ халқының терең даналық ойларымен қанығып өскен Жүсіпбек тәрбиедегі гуманистік көзқарастарын өз еңбектеріне арқау еткен.
Аумалы-төкпелі заманда өмір сүрген Ж.Аймауытов ерекше қарапайым да еңбекқор, мейірімді де таланты сан қырлы бар адам болған. Жастайынан қиындық көріп, ол ұста да болып, етікші де болып жұмыс істеген. Ол жайында Б.Момышұлы мынандай деректерді айтады.Алаш көсемдерінің бәріне де айып тағуға болады. Өйткені олардың кеңес өкіметін мойындамағаны шындық. Ондай кеңдік - демократиялық елде ғана кешірімді. Ал бізде пролетариат диктатурасы. Ал кез-келген диктатура ешқашан өзінің дұшпанын кешірмейді. Солардың ішінде диктатураның өзі де кінә таға алмайтын адамның бірі - Жүсіпбек Аймауытов. Менің ұлы ұстазым. Мен ол кісінің ақтығына ант бере аламын. 1927-1928 жылдары Шымкенттегі техникумда бізге қазақ әдебиетінен сабақ берді. Кәдімгі қарапайым қара шапан киген ошақтан шыққан. Ондай адамдарды қазақ: Сегіз қырлы, бір сырлы деп атайды. Қолы бос кезде, кешке жақын шәкірттердің арасына келіп әдебиет туралы әңгіме айтатын, әнді сондай нақышына келтіріп орындайтын. Екі жирен әнін Торғайға атпен бара жатқанда шығардым деп айтқаны есімде. Музыкалық аспаптарда, әсіресе мандолинді өте шебер орындайтын. Домбыраны өзі жасайтын. Етікшілігі де керемет еді: Жігітке жеті өнер де көптік етпейді. Пайдасы тиеді,- деп отыратын. Қазіргі қазаққа белгілі адамдардың ішінде Әбділдә Тәжібаев, Құрманбек Сағындықов үшеуміз дәріс алдық,- деп мағлұмат беріп еді Баукең.
Аймауытовқа Ұлы аштық жылдары аштарға малды таратып, Кеңес үкіметінің мүлкін талан-таражға салды деген айып тағылады. Одан малды таратқанда қолхат алмадың деп соттайды. Сотта ол Өздері аштықтан өлгелі жатқан адамдардан қалай қолхат аламын - деп жауап берген. Алғашқы қудалаудан аман қалған оны 1929 жылы Голщекинге қастандық жасады деген айыппен түрмеге жабады. Қанша қинаса да ол өзінің кінәлі емес екендігін айтудан таймайды. 1931 жылы ол атылады. Бірақ артына тамаша мол мұрасын, құнды ойларын адамзат игілігі үшін қалдырып кетті.
Бауыржан Момышұлы
Шындық - парыз сезімін, ерлікке, адамгершілік жағынан кіршіксіз болуға, мұқалмас ерік-жігерді шыңдауға, өз парызына деген сенімділікке тәрбиелеуде ең бір құнарлы құрал болып табылады
Ел аузындағы әңгімелер Б.Момышұлының мінезінің тік болғандығын айтады.Ол кісі өте қайсар болған. Шындықты жаны сүйетін, өтірікшілер мен қорқақтарды жек көретін ержүрек адам болды. Оның бойында жалпыадамзаттық құндылықтарға негңзделген қасиеттер молынан болды. Момышұлы деген тегінің өзі үлкен бір қайсарлықтың
арқасында солай аталды. Бауыржан батыр шындықты жақсы көретін адам болған. Онымен бірге
болған әріптестері Бауыржанның шындықты сүйгіштігін аңыз қылып айтады.Б.Момышұлы А.Бектің Волоколамск тас жолы повесті жазылған кезде басты кейіпкер болады. Оның әңгімелері мен еске түсірген оқиғаларын қағазға түсірген Бек болған шайқастар мен оқиғаларды қатты әсерлеп, тіпті, Кеңес Әскерінің жеңіліске ұшыраған кездерін жазбай қойса керек. Сөйтіп қолжазбасын Б.Момышұлына оқытады. Оқып болғаннан А.Бекпен болған келесі бір әңгімесінде оның жазғандарының кей жері шындыққа жанаспайтындығын және шындықты шындық етіп жазу керек екендігін айтады. Отан соғысының ардагері Алексей Абрамов Момышұлы жайлы былай дейді: Тарихқа Клочковтың Ресей ұлан-ғайыр, артымызда Мәскеу, шегінерге жер жоқ деген сөзі кірген. Осындай ұлы сөзді Бауыржан Момышұлы айтқан. Ол, алдында жатқан картаны өртеп жіберіп, Бізге карта керек емес, не жаудың бетін қайтарамыз, не осы жерде өлеміз деген. Бұл, Ұлы жауынгердің қасиетті сөзі.
Жалпыадамзаттық құндылықтарды арқау етіп өмір сүрген Отандастарымыз өте көп. Даналар өздері кетсе де Сөздері, Істері, Мейірімге толы ойлары Адамзаттың Ақиқатты іздеу жолындағы Шамшырағы іспетті.
6.Заманауи философия бастауларына оралу. Жалған материализм тұжырымынан рухани-материалдық әлем тұжырымына көшу.
Философтардың еңбегінде болмысты қарастырғанда, ол жалғыз, оның болашағы да өткені де жоқ, яғни ол қазір болып жатқанды білдіреді. Қазіргі өткеннің жемісі, болашақтың ұрығы дейді Парменид.
Платонның ілімі бойынша идея мен материядан басқа үшінші бастама -- әлемдік рух, немесе космос рухы шығармашылық күштің, қозғалыстың, тіршіліктің, жанның, сананың және таным процесінің қайнар көзі ретінде идеялар әлемі мен заттар әлемін қосып, байланыстырады. Ол заттарды идеяға ұқсауға, ал идеяларды заттарда болуына көндіреді.
Гераклид Космос баршаға ортақ, оны ешқандай Құдайда, адамда, жасамаған, ол қашаннан болған, қазірде бар, бұдан былайда мәңгі жанып тұратын от, тұтанып және өлеусіреп сөніп бара жатқан оттың өлшемі
Гераклит дүниені танып-білуге болатындығына кәміл сенеді, сондықтан адам баласының ақыл-ой қабілетіне бөгет жоқ деп есептеді. Сонымен бірге ол ақиқатты танудың, оған жетудің қиындығын түсініп, табиғат жасырынуды ұнатады деген. данышпан болу үшін көзі ашық, көкірегі ояу болу-жеткіліксіз. табиғаттың сырын ұғу үшін адамның ұлы қасиеті болып табылатын ерекше ойлау қабілеті болуы керек.
Фараби
Ғұлама өзінің "Ғылымдардың шығуы туралы" атты трактатында табиғаттану ғылымдарының шығу төркінін, себептерін ашып көрсетуге тырысады. Оның пікірі бойынша, табиғат әуелде жаратқан бір алланың құдіретті күшінен пайда болып, одан былай өз алдына дербес зандылықтарымен өмір сүрді. Көне бөтен еш нәрсеге тәуелді болмайды. Жаратылыстың, болмыстың түп негізінде субстанция, акциденция жатыр. Оларды танып білу -- ғылымдардың шығуының қайнар көзі. Субстанция, қазіргіше айтқандай, материя ұғымына жуық келеді. Ал акциденция -- субстанцияның түрліше көрінісі. Осы көзқарасты негізге алып әл-Фараби арифметика, геометрия, астрономия, музыка, әр алуан жаратылыстану ғылымдарының қалай шыққанын және өзінше қалай дами бастағанын сипаттайды.
Жалған материализм өкілдері он тоғызыншы ғасырдағы неміс философиясы яғни руханилықты жоққа шығарады. Адамда дене бар жан бар. Адам эволюциялық даму арқылы адам болған. Адамның санасынан тыс ешнәрсе жоқ деген бағыттар рухани дағдарысқа әкелді. Қазіргі таңда рухани-адамгершілік білімнің басты мақсаты жалпыадамзаттық құндылықтардың негізінде адамның рухани бастауларын, өзінің Жоғары мен деген табиғатын тану арқылы Абай айтқандай толық адам болуы. Адам деген Жан мен дене, рух, үштік триада. Жалған материализмді қарастырғанда дене мен жан, ал қазір біз рухани деңгейді қосып қарастыруымыз қажет. Адам болмысы екі қырдан тұрады. Ежелгі заманда екі қыры қатар келе жатты. 19 ғасырда руханилық әлсірей бастады да материализм басым болды. Қазир екі бағытын қатар алып жүруіміз керек.
7.Ізгілік психологиясының классиктері рухани-адамгершілік білім туралы (кем дегенде 3 мысал)
Ж: Жағымды ойлау- өзіне, адамдарға, және басқа да өмірлік жағдаяттарға жағымды көзқарасты дамуды қарастырады. Жағымды ойлаудың күші Маслоу, Роджерс, Юнг осыларың психологиялық әдебиеттерінде жазылған.
Біз өзіміздің жақсы қасиеттерімізді біреуге үйретіп, жүзеге асырғанда аса бақытты сезінеміз Маслоу. Біз өзіміздің ерекшелігімізді терең таныған сайын, біздің жалпыадамзаттық құндылықтарымыз ерекшелене түседі. Карл Роджерс.
Мысалы: Зайыбы жолдасын дүкенге нан әкелуге жұмсайды. Жолдасы болса дүкеннен нанмен қоса бір құшақ раушан гүлін алып келеді. Мұның не деген сұраққа: нан мен сүт өмір сүру үшін, ал гүл не үшін өмір сүретініміз үшін- дейді. Бұл мәңгілік құндылықтарға қажеттілік дегеніміз.
Үшеуі де айтады рухани-адамгершілік білім беру жағымды ойлауды дамытуға ықпал етеді. Кез келген нәрседен жақсыны көруге тырысу, оларды ажырата білу. Маслоу адамның үш бейнесін көрсетеді: Сіз өзіңізді кім деп санасаңыз- сол, Сізді басқалар кім деп санаса (өзіңді ақыл- ой деңгейінде түсіну) нақты сіз кімсіз: рухани Менін түсіну, Мыс: Бетховен: өзіңің музыканы ойлап шығармағанын, ол оның ішкі тыныштығынан тапқанын айтады. Мыс: Ньютон Ол тыныш алма ағашының түбінде отырғанда, жерге бір алма үзіліп түседі, сол кезде Бүкіл әлемдік тартылыс заңын ашты. Адамдар не ойласа солай болып қалыптасады. Бүгін біз қандай болсақ-ол бұрынғы ойлағанымыздың нәтижесі. Ендеше, біз жаман нәрселерді көргенде, жаман нәрселерді ойлаймыз, жаман болып қалыптасамыз.
8.Сұрақ: Көшбасшылық және басқару. Ұлы рухани ұстаздар көшбасшылық туралы.
Ж: Басқару өзінің назарын төменгі деңгейге шоғырландырады. Ең жақсы үлгідегі анықталған мақсатқа мен қалай жете аламын. Көшбасшылықтың жоғарғы деңгейге қатысы бар ма?
Петр Друкер және Уоррен Бенис - Басқару бұйымдарды қалай жасау керек, Көшбасшы не жасау керек дейді. Басқарудың нәтижесі мақсатқа бағытталған баспалдақтарды құру арқылы жасалады; көшбасшы баспалдақтың қай қабырғада тұрғанын анықтай алады. Өткен жүз жылдыққа созылған басқару идеясының дамуын талдау жұмыстары бізге көшбасшы дәуірі келе жатқанын көрсетіп отыр. Бұл уақыт даму кезеңінде, жетілдірудің саналы жаңа негізгі факторы ретіндегі отбасы, ұйым, қауым, халық және бүкіл әлемнің негізгі сүйеніші көшбасшы болады. Сол себептен бүгінгі жастардың бұл адамгершілікті қабілетпен танысып жатқаны белгілі.
Ұлы рухани ұстаздардың көшбасшылық туралы пікірлері.
Лао Цзы: ұлы тұлғаның үш қасиетін ерекшелеген: бірінші - сыпайылық; екінші - ұқыптылық; үшінші - өзін өзгенің алдына қойдырмайтын қарапайымдылық. Сыпайы болыңыз - сонда сіз ержүрек боласыз; ұқыпты болыңыз - сонда сіз либералды бола аласыз; өзіңізді басқалардың алдына қоюдан қашыңыз - сонда сіз нағыз көшбасшы боласыз. Шынайы дана билеуші, даосистердің пікірінше, өзінің қол астындағыларға табиғи жолмен (дао жолымен) жүруіне мүмкіндік береді. Ондай билеуші ештеңеге араласпайды. Ондай билеушінің бар екенін халық естігені болмаса, онымен тікелей байланыспай, әрқайсысы өз жолдарымен жүреді, сондықтан да даосистер дао жолымен жүргендерді заң арқылы шектеуге қарсы болады.
Адамзат Жерге, Жер Аспанға тәуелді, Аспан даоны, ал өз кезегінде дао табиғилықты қажет етеді. Олай болса дао -- адамзат баласының тіршілігі мен бізді қоршаған жарық дүниенің дәнекершісі болып табылады. Дао -- жер бетіндегі тіршілік атаулының негізі, бүкіл заттық дүние мен табиғат құбылыстарының қайнар көзі. Дао ілімінде жеке адамның адамгершілік тұрғыдан жетілуі -- өзін қоршаған ортамен үйлесімділігімен байланыста қарастырылады. Лао-Цзының бұл атақты философиялық қағидалары О пути к добродетели атты еңбегінде жан-жақты баяндалады.
Ж.Баласағұни: Жақсылық жасауға құштар бол, Жақсылыққа жақсылықпен жауап қайыруға сен, Ісіңде ашуға бой алдырма, құмарлықты жең, Ашуға бой алдырғандар басшылықтан қол үзеді.
Өз пайдаңнан гөрі,ел пайдасын ойла. Қайырымды бол!
Ізгілік-адамзат үшін ең қажетті қасиеті, Елдің басшысы ізгі болса, халқы да ізгі болады.
Әл-Фараби (870-950 ж.ж.) Еріктің 3 түрі: 1. 5 сезім мүшесінен шыққан сезімдерді орындау еркі; 2. Қиялдың қалауын орындау еркі (билік, әлеуметтік статус);
3. Адамның ақыл-парасатынан шыққан ерік (адамдарға жақсылық жасау еркі). Тек еріктің үшінші түрін меңгерген адам ғана шынайы бақытқа кенеліп, шынайы көшбасшы бола алады, яғни басқаларды да бақытқа апара алады. Және Жақсылық қаласының басқарушысы болады.
9.Сұрақ: Ұлы және шынайы көшбасшылар. Риясыз қызмет ету - шынайы көшбасшының іргетасы. Шынайы көшбасшының үлгілері.
Ж: Көшбасшы (лидер) - алға бастаушы; Басқалар алдында беделі бар, белгілі бір топ үшін шешім қабылдай алады, топтағы өзара қарым қатынастарды теңестіріп отырады; Көшбасшы= қайда бару керектігін біледі+басқаларды соңынан еруге шабыттандыра білу қабілеттілігі бар тұлға.
Ұлы көшбасшылар: Адольф Гитлер, Шыңғысхан, Сталин, Петр Первый
Ұлы және шынайы көшбасшылар: Абай Құнанбаев, Махатма Ганди, Мать Тереза, А.Линкольн.
Ұлы көшбасшы өзі үшін қызмет етеді, ал шынайы көшбасшы басқалар үшін қызмет етеді. Риясыз қызмет ету- көшбасшылық негізі. Олар сараң емес, жеңіске жетуге тырыспайды, сондықтан да тік айтады; Біреудің арқасында пайда табуды іздемейді; ол карьерист емес, ол өз күшіне сенімді. (Чибберк "О лидерстве"; Френсис Бекон "Амбиция и лидерство").
10.Сұрақ: Шынайы көшбасшылық - тұлғаны рухани-адамгершілік дамытудың жанама нәтижесі. Көшбасшылық үдерісіне нелер жатады? Амбиция және көшбасшылық. Шынайы көшбасшыға тән қасиеттер.
Ж: Тұлғаның рухани-адамгершілік дамуы дегеніміз не? Бұл өзінің мінезін жетілдірудегі қалаулары мен табандылығы. Шынайы көшбасшы ойы, сөзі және әрекеті бірлікте үйлесім тапқан адам бола алады. Біз ойы, сөзі, әрекеті бірлікте болған адамға сенім артамыз.
Көшбасшылықтың негізі - БОЛУ.
Көшбасшылықтың стильі - ЖАСАУ.
Көшбасшылықтың құралы - көру. ( картинаны нақты ұсақ- түйегіне дейін көру);
- айту( шабытты, сүйіспеншілікпен, жұмсақ, жүректен жүрекке).
Өсиет әңгіме
Бір патша өзінің әскерімен жолда келе жатып, дем алуға тоқтайды. Сол кезде тұздың таусылғаны белгілі болады. Ол бір әскерін бір қап алтын беріп, тұз алып келуге ауылға жібереді. Егер мен тұзды тегін алатын болсам, онда әскер бұл ауылда ешқандай нәрсе қалдырмайды.
Амбиция және көшбасшылық
Кеудемсоқтық (амбиция) және көшбасшылық
Амбиция (кеудемсоқтық) әрдайым адам ағзасындағы қоғалмалы сұйықтық өт сияқты өзгермелі күйді көрсетеді, яғни адамды белсенді, талпынушы, шапшаң және толқымалы етіп көрсетеді. Бірақ болашағы тоқтатылған, және өзінің жолын жалғастыруға күші жоқ.
Кеудемсоқ адамдар жоғарыға қарай жол тауып ашып алады және соған қарай жылжиды, Қауіптіліктен гөрі тез әбігерге түскіш. Бірақ егер олардың қалаулары әйгілі болса, олар құпиялық қанағаттанбаушылыққа басынан өткереді және адамдар мен жағдайларға кекті көзқараспен қарауды бастайды. Оларға әсіресе істің құлдырауға келгені ұнайды.
Кеудемсоқ адамдарың табиғатын түсіндіре келіп Френсис Бэкон былай деп көрсетеді: қорытындысында олар мансаптық өсу қалауларына қарағанда, парыз сезімін көбірек сезіну оларға ең үлкен қайырымды күй туындатады.
Шынайы көшбасшы алға қарай кеудемсоқтықпен емес, жоғарға идеалымен және парыздық сезімімен жетеді.
Шынайы көшбасшыға тән қасиеттер: Риясыздық: Ерік күші Шешім қабылдауға батылдығы, табандылығы. Дұрыс әрекет, кәсіби дағды. Жанашырлық білдіру, әлсіздерге қол ұшын беру. Ішкі жан дүниесінің тепетеңдігі, тыныштық.
Шынайы көшбасшының қасиеттері
oo Шешім қабылдаудағы батылдық;
oo Ерік күші;
oo Бастамашылығы;
oo Табандылығы.
Көшбасшыға қажетті білім:
oo Кәсіби білім;
oo Өзі туралы білу;
oo Адамдармен араласа білу қабілеті;
oo Өз күшімен қол жеткізген білімі нақты құнды болып табылады;
oo Интуиция;
oo Мән- мағына немесе тәжірибелік ақыл - бұл қабілеттілік қажет еместі алып тастайды, ал ең маңзды мәселеге ұмтылады.
Топтың қажеттілігімен байланысты көшбасшының әрекеттері
oo Жетекшінің мысалы.
oo Тәртіпті қолдау.
oo Топтың рухын қолдау.
oo Шиеленісті тоқтату үшін топтық жұмыстан күшті нәрсе жоқ.
oo Қолдау, түрткі болу, тәрбие сезім мақсаты (бі мұнда не үшін жиналғанымызды есімізге түсірейік)
oo Жалпы энергетикалық кеңістік туындату керек, яғни әрқайсысы өзін көрсету және сезіну керек.
oo Адамдардың ерекше дарынын тану және пайдалану
oo Топпен байланысты қамтамасыз ету
oo Топты оқыту
oo Әрқайсысының жеке мәселелеріне баса назар аудару
oo Адамдарды мақтау және қоштау керек. Барлығының алдында мақтау, оңашада сүйіспеншілікпен ұрсу.
"Ешқашан, ешқашан, ешқашан, ешқашан берілме!". Көшбасшы жоғары мақсатты көре білуі тиіс". (Сэр Уинстон Черчилль).
Шынайы көшбасшы ұстанымдары:
oo Өз елінің патриоты болу;
oo Баршаға қамқоршы болу;
Көшбасшлықтың 90 пайызы оның мінез-құлқына байланысты, 10 пайызы ғана басқару туралы білім.
11. Заманауи психология бастауларына оралу (К.Г.Юнг, В.Франкл, К.Роджерс және басқалары). А. Маслоу қажеттілік, өзін-өзі өзектендіру, метақажеттілік, метапатология иерархиялары туралы. Тұлға құрылымы
Рухани адамдардың барлығы психолог, ал психологтардың барлығы - рухани болған.
Психоаналитикалық бағыт- заманауи психологияның ең қуатты және сан алуан түрлілік бағыты. Бағыт бастауы - психоанализ. Өкілдері - З. Фрейд, К.Г.Юнг, Э.Эриксон, К.Хорни, т.б.
З. Фрейд (1856-1939) алғашқы рет адам санасын құрылымдау арқылы бейсаналық аймағын бөліп алып, ол мінез-құлықтың басты құраушысы және тұлғааралық шиеленістер көзі екендігін анықтай алды.
Бихевиористік бағыттың зерттеу объектісі - мінез-құлық. Бағыт негізін қалаушы - американдық психолог Джон Уотсон. Өкілдері - И.Павлов, Б.Ф.Скинер және т.б. Интеллект табиғаты - ассоциативті табиғат екені Гоббс заманынан белгілі. Ал мұнда ассоциация бұрыңғыдай идеялар аралық немесе идея мен қимылдар аралық емес, қимылдар мен жағдаяттар аралық байланыс ретінде қарастырылады.
Гуманистік психология (60-жылдар басы).Басты объектісі - тұлға, оны мазалайтын сұрақтар: Мен кіммін? Өмірімнің мағынасы бар ма, әлде ол жай сандырақ па? Мен өз адами табиғатымды қалайша айқындай аламын? Өзін тану, дамыту, өзінің бағытын анықтай білу.
Басты қағидалары: Адам баласы жаратылысынан жақсы және өзін-өзі жетілдіруге қабілетті. Адам тағдырының бағыты мен таңдау жауапкершілігін өзіне алуы тиіс.
Абрахам Маслоу (1908-1970): Өз-өзін жетілдіре алған адам әмбебапты болады. Ол белгілі бір мәдениеттен нәр алғанымен, одан жоғарылай түседі де, бүкіл адамзатқа тиесілді болады. Ол Таза сана деңгейінде өзін айқындай білген жан. А. Маслоудың қажеттілік иерархиясы: 1) Физиологиялық қажеттіліктер: тамақ, сусын, оттегі, физикалық белсендік, ұйқы және т.с.с.
2) Ұзақ мерзімді өміршеңдік қауіпсіздігі мен қорғау қажеттілігі: ұйымдастыру, тұрақтылық, заң мен тәртіп және т.с.с.
3) Сүйіспеншілік пен қатыстылық қажеттілігі ұнамды және белгілі кінәратсыз абырой үшін маңызды.
4) Өзін-өзі сыйлау қажеттілігі.
5)Өзін-өзі жетілдіру қажеттілігі - пирамида шыңында болады.
Метақажеттіліктер жабық көзге көрінбейтін қажеттіліктер. Сүйіспеншілік, мейірімділік. Десокрализация - ол метапотологияға жеткізетін жол: өз еркімен даму еркімен бас тарту, даму, есею, еркіндік. Өзін-өзі өзектілендіру: бойындағы табиғат берген мүмкіндіктерді ашып дамыту.
К. Г.Юнг (1875-1961)
Бейсаналық ұғымын кеңейтіп, сананың төменгі тұлғалық деңгейлерімен қатар жоғарғысы да болатынын ашты (Бейсаналық пен жоғары Мен қатынасы жайлы). Аналитикалық психология негізін қалаушы. Жеке даралық пен ұжымдық психика және архетиптерді қарастырған. Психика құрылымын зерттеген.
Адам өмірге толығымен бейімделуі үшін санасының төрт қыры өзара ықпалдасып теңдесуі тиіс: ойлау, сезімдер, сезіну, көкейкөз.
Адамдар өсімдіктер сияқты өседі: бірі жарықта, бірі көлеңкеде.
Өз идеяларымен ол тек психиатрия мен психология емес, сонымен қатар
антропология, этнология, культурология, педагогикаға да әсер етті.
Карл Рэнсом Роджерс (1902-1987) - Ізгі психология негізін қалаушылардың бірі (А.Маслоумен қатар). Тұлғаға бағытталған психотерапияны қалауға едәуір үлес қосты. Емдеу барысында психотерпевт емес пациенттің өзі басты күшке айналуы тиіс деп санаған.
Өмірінің соңғы 10 жылында ол өз идеяларын саяси жағдаяттарда да қолдана отырып Оңтүстік Африка мен Австрия шиеленістері мен азаматтық дипломатия мәселелері бойынша халықаралық симпозиумдар жүргізген. Роджерстің философиялық көзқарастары әрқашан ізгілікті және оңтайлы. Ол Адам табиғатының ең маңызды негізі алдындағы белгілі бір мақсаттарға ұмтылуға бағытталған, ол конструктивті, нақты және де сенуге тұрарлық. Адам өзін сол мақсаттарға өзі жетелей алады деген. Мен дегеніміз ол өзгермелі үдеріс, қатып қалған дүние емес. Нақты меннің идеалды менге сай келмеуінің өзі даму мен денсаулықтың болу-болмауының көрсеткіші.
Адами қайырымдылыққа сенбейтін адамдар оның айқындалуымен сирек кездеседі.
Роджерс ол екінші ізгі психологияның негізін калаушылардың бірі. Адамға табиғат адамға шексіз мүмкіндіктер, рухани құндылықтар берген. Адамға өзін-өзі тануға дайын кеңес бермейді, ол адамға сұрақтар арқылы өзін-өзі тануына, мүмкіндік береді, сол арқылы рухани мүмкіндігіне жетуге ұмтылады.
Виктор Эмиль Франкл (1905-1997) - логотерапия - психотерапевтік көмек әдістемесінің негізін қалаушысы.1945 жылы Өмірге Ия деп айту. Концлагердегі психолог деген бүкіл әлемге әйгілі кітабын жазды. Концлагерде жүргізілген психотерпевтік көмектің девизі ретінде Ницшенің: Не үшін өмір сүру керек екенін білген адам қандай да болсын қалай дегенді де жеңіп шығады. Әрбір адам өмірдің мәнін іздейді. Оған оны ешкім бермейді. Әркім өзімен өзі кеңесе отырып, ар-ұжданмен өмір сүру. Жүрекпен өмір сүру.
философия
Нысанбаев қазақ мәдениетін рухани құндылықтарын жаңғырту жастардын ұлттық дүниетанымын шығармашылық мүмкіндіктерін ғаламдық ойлау тәсілдерін, мәдениеттендіру керек. Қазіргі білім беру жүйесінің міндеті даналы табиғатымен үйлесімдік қмір сүретін рухани құндылықтарға назар аударатын ғылым құру. Ол қазақ халқының философиялық өмір тарихын салт дәстүрін, мәдени рухани мұраларын зерттей отырып, оған қайтып ралу мәселесін көтерді. Адамзаттық ізгілік, және жалпыазматтық құндылықтар идеясында тәрбиеленушінің жеке тұлғалық сапаларын қалыптастыруды қарастырды.
Косиченко А.Г
Адам табиғатында рухани тіршілік иесі, яғни оның табиғатында рух пен дене үйлесімді болуы керек. Сол жағдайда адам еркіндік сезінеді. Еркін адам ешкімге қиянат жасамайтын, ЖАҚ негізінде өмір сүреді. Сондықтан жаңа дәуірде, жаңа мыңжылдықта адамның рухани байлығын ашу адамзаттың басты мақсаты.
Спиркин А.Г.
Жоғарғы сана адамның рухани көрсеткіші. Табиғатынан адам шығармашылықпен өзін дамыту мүмкіндігі бар. Адам табиғатпен тыныштықта қарым қатынас жасау, айнала қоршаған ортаның сұлулығын көре, сезіне білу, еңбектің ләзатын, адамдардың қайырымды табиғтына сене білу, өнерді терең түсіне білу арқылы адам жоғрғы санаға көтеріле алады.
12.Заманауи педагогика бастауларына оралу. Рухани ізгілік (Ш.А.Амонашвили). Ізгілік педагогикасының манифесі
Ш.А.Амонашвили - рухани изгілігінің шабаттандырушы.
М. Щетинин
Зинченко
Лысенкова
Ізгілік педагогика өзін - өзі тануға тең, екеуі бір жолмен келе жатыр.
Ш.А.Амонашвили өз ой - идеяларын қарапайым тілмен жеткізеді, шынай ғалымдар жетік тілмен қағазға қарамай, өз қарапыйым, жүректен шыққан сөздермен сөйлейтін.
Әр адамда (основанная на допущениях) мүмкіндіктерде негізделделген жеке - дара философия болу тиісті (әр адам осы өмірге келгенінің мақсаты - өзін жетілдіру). Мұғалімнің оқытуы қандай қағидаттарды негізге алғанна байланысты. У каждого должна быть своя философия, (каждый человек пришел совершенствоваться). От того, на каких аксиомах мы основывамся, идет обучение.
Мысалы Н.И.Лобачевский - неевклид геометриясының негізін қалаушы, кезінде Екі параллельді сызулар айқастырылады деген аксиоманы ғылымға енгізген. Рас, микро - мен макро әлемде осы мүмкін. Бұл ғалымды өмір сүрген кезінде ғылыми қоғам қабылдамады, дұрыс қарсалмады
Ізгілік педагогикасының манифесі (11 Педагогикалық оқулар, 2013 ж.)
Бала философиялық тұрғыдан: тұтас, бөлінбейтін дүние деп қабылданады, ол рухани мен материаолдық табиғаттын бірлестігі, бұл бірлестікте басты болып Рухани табиғаты болып табылады. Осы аксиома заманауи педагогикасы өз бастауларына оралуыны белгілейді:
1. Әр бала - біздің өмірімізде бұр керемет құбылыс. Бірде баланың өмірге келгені кездейсоқ емес, ол дәл осы ата - ана үшін туды, қазіргі кезде жиі кездесетін түсірім деген сұмдық - адамды өлтіру дейміз.
2. Әр балада өз миссиясы, өз жолы бар.
3. Әр бала шексіз рух энергиясына ие, өзін дамытуға шексіз потенциалымен туады.
Мысалы, бала тіл аламаса, ешкімді тыңдамай, тәртіппті бұзып жүрсе, ол мұғалімдің педагогикасы бұл балаға жарамайды дегенді белгілейді, сол бала үшін жаңа педагогиканы іздеп табу қажет. Түсінбегеніне бала кінәлі емес, бұл мұғалімнің қиншылығы, ол осы баланың жүрегіне ізденіп, жол табу тиіс. Осындай ізденістер жаңа тәсілдер туады.
Қазіргі білім беру саласында технология деген термин кең тарауын тапты, бірақ технология деген сөз өндірістің термині ғой, мысалы зауытта детальдерді бір үлгімен шығарады. Білім беруде біз тұлғаны қалыптастырамыз деймін, ал бала ғой қалыптастырылмайды, ол дамиды. Сондықтан Білім беруіміз - субъекттивтік үдеріс, әр бала білім берудің мақсаты, әр баламен жеке жұмыс жсау керек.
Бізде технология деген болуы мүмкін емес, оның орнында тәрбиелеу, оқытудың құпиясы, шығармашылықтың сыры болу тиіс! Мұғалім мен оқушының арасындағы қарым - қатынастар өмірде ең басты, олар ата - аналармен қатынастардан гөрі маңызды. Егер мұғалімнің сөзі жасалған әрекетімен қайшылықта болса, оның беделі төмендейді, соңында қарым - қатынастар менсінбеуге де ауысуға мүмкін, осыдан жаман мұғалім туралы мазақ атаулар пайда болады.
Технология бойынша жұмыс атқаратын мұғалім шаблонмен істейтін жұмыскер болып кетеді. Ал нақты мұғалім күнде жаңа педагогиканы туындайды!
Ізгілік педагогиканың Манифесі (слайд)
Ізгілік педагогикасының үш постулаты
1. Баланың бойындағы жоғарғы рухани бастауы оның жарқын тағдырына, шексіз кемелдену мүмкіндігіне деген сенім.
2. Өз бойындағы жоғарғы рухани бастауға, оның жарқын болашақ тағдырына шексіз кемелдену мүмкіндігіне деген сенім.
3. Тек ізгі әдістердің күшіне деген сенім.
Ізгілік педагогиканың үш жорамалы Три постулата гуманной педагогики
Гуманизм әрдайым рухани болған, барлық гуманитер Жоғары руханилыққа сенген (Я.А.Коменский, Песталоцци, В.А.Сухомлинский, А.С.Макаренко)
Гуманизм всегда был духовным, все гуманисты верили в высшее духовное начало
Жорамалдарына түсініктемелер Комментарии к постулатам:
1. Баладағы жоғары рунани бастауына, оның жоғары тағдырына, шексіз жетілдіруіне сенім. Бала қандай болып көрінсе де, оның рухани бастауын дамыту керек. Бір нәрсені істей алмайды деген ойға жол бермеу керек. Арттырып суреттеу деген тәсіл. Өз балаңызды ең ашық бояулармен суреттеңіз.
Ш.А.Амонашвили ұлы ұстаз болғаның себекері оның мұғалімі. Ш.А. басында мектепте нашар оқыпты, ал мұғалім бір күні онан Сен өлең жазасың ба? Сенің көзің ақынның көзіне ұқсайды деп сұрапты. Сол мұғалім өз даналығын білдіріп, қияңқы баланы арттырып суреттегеннен соң оқушы салынған суретті сақтауға тырысты да, жақсы оқып кетіпті. Ал басқа бір қатыгез мұғалім былай айтыпты: Биыл кездеспегемізге қуанба, сен ешқайда кете алмайсын, бәрі - бір кездесетін күн келеді, солай баланы қорқытыпты.
2. Өзіңде болған жоғары рухыңаңа, өзінің жоғары дағырыңа, шексіз жетілдірудің мүмкіншілігіне сенім. Әрдайым өзіңе сену керек: Мен істей аламын, менің қолымнан ол келеді, оқушылардан кешірім сұрайға қорықпау керек. Әл - Фараби данамыз Бір барлығымыз өмірдің шәкірттерідеп айтқаны бекер емес қой. Өзіңе сүйіспеншілікпен қарау керек!
3. Тек гумандық тәсілдердің күшіне сенім. Сүйіпеншілікпен оқыту, тәрбиелеу. Негативті, жағымсыз энергиядан күш алатын тәртіпсіз,агрессияшыл баланан бас тартпау керек,оны жағымды энергиясынан күш алуға үйрету қажет: көзіне қарап айқайламау, ашуланбау, өзіңді сабырмен ұстау, бірақ жақсы бір нәрсені жасаса, көзіне қарап мақтау, құшақтау, сүю керек. Доктор Джумсаинің оқушы туралы мысал. Гумансыз әдістерді (ыстық орындық, Зебра орындығы, жағымсыз қасиеттерді жазып, парақты уқалап, далаға лақтырыңыз т.б.) қолданбау керек. Керісінше, қиын болсада, шындықты айтқан кезі туралы; өзіңізді қалай жеңдіңіз, қалай кешірдіңіз туралы айтып беріңіз. Өзін - өзі тануға психологиялық әдістер жарамайды!!! Мысалы, оқушыларды жүпке бөлгенде бір қатыгез қыз бала жүпсіз қалғанда мұғалім сұрапты: Жалғыз қалып, өзіңді қалай сезінесің?. Сол бала басқаларды ренжітсе де, солай істеу, қуану болмайды, керісінше ол ренжіткен баламен қатар отырғызып, біоге тапсырманы орындақызып, оларды бірге мақтап қана дұрыс жолға түсеміз.
Рухани жетілдіру күнделікте армандаған, ұмтылған жақсыны жазу керек, қалай Жарыққа жақындап келе жатқаны бейнелеу керек.
Позитивтік ойлау. Барлығын сүйіспеншілікпен жасауға тырысыңыз, жақсы істеріңізді еске алап тұрыңыз.
Ш.А.Амонашвилидің енбектері:
Мұғалім, мені шығармашылыққа шабыттандыр!
Балалар, асығыңыз: біз ұшуға үйренеміз!
Күлкім менің, қайдасын?
Рух батыры болып өмірімізді сүрейік пе?
Балаларды түсіну дегеніміз - өзімізді олардың орнына қоя білу деген сөз.
Мектепті реформалаудың қажеті жоқ, мұғалімнің жан дүниесін реформалау керек.
Мұғалім пән берушінен рухани ұстазына дейін жоғарылады, ұстаз адамның ішкі дүниесінде қалады, адамға ақыл кеңес береді, оның арұжданы болады.
Дрессура арқылы, үлгі бойынша шығармашылық: қазіргі барлық мерекелер шаблон бойынша ұйымдастырылады, қай кезде нені айту керегін оқушыларға жаттатып сөйлеткізеді. Ал баланың табиғатында шын мәнінде оқу, ойнау, төбелесу де қасиеттері бар.
Ш.А.Амонашвили:
Шығармашылық педагогикасы мен психологиясы бойынша көп еңбектер жазылған. Шабыт туралы түк жоқ! Шабыт дегеніміз ол жаңа жақтан көру, ашу ғой. Шабыт қайдан келеді екен? Заттық, материалдық өмірден шабыт келмейді. Егер жанды, туғызатын бастауы болмаса, шабыт та болмайды.
Шабытта адам жоғары әлемге көтеріліп, шығады, сол кезде оған материалдық әлемнің ұсақ - түйіектері маңызсыз бола қалады. Құны, сыйақы туралы ойланбай ол жаратады. Сол кезде адам жүрегімен, қағазсыз сөйлейді. Егер адам асқақ түрде ойласа, оған шабыт қонады. Анда - санда шабыт қонады да ұшып кетеді. Бірақ шабытта өмір сүруге мүмкін, тек оған үйрену керек.
Шабыт адамның өзімен - өзі, ішкі дүниесінен шығады. Мен өзім қаладым! дегендей. Балалар әрдайым шабытта жүреді, олар шабыттанып тамақтанады, ойнайды да төбелеседі, оларда бәрі шын, ашық ниеттен.
Шабыттанған адам адамзат үшін керемет бақыт. Шабыттың ұшқындары субъективтік, олар тек өзіміз үшін. Әр адамның қз миссиясы, өз тағыдыры бар ғой.
Ф.П.Решетников Опять двойка атты суретте тек ит қана риясыз махабатына толы. Бағалар - ақсақ педагогиканың балдақтары деуге болады. Біздің көбіміздің ішімізде үздік оқушының комплексі бар, біз екі алышы болғымыз келмейді, көбіміз үшін сыртқы баға маңызды.
Ш.А.Амонашвили білім беруді субъективтік үдерісі деп санайды, әр бала жеке - дара дүние, әр технология тұлғасыз. Білім беру - біздің ішкі әлемі!
Стандарттар әрдайым жаман болады, Өзінөзі тану мұғалімі сол стандарттарды өзгертеді.
Балалар өмірге дайндалмайды, олар қазір өмір сүріп жүр! Сабақта оқыту маңызды емес, сабақта дамуы маңызды.
Мұғалім - қоғамнан жоғары тұратын құбылыс (бүкіл қоғам мұғалімде оқыды)
Айқындау принципі
Өзін - өзі тану пәнін оқыту үдерісінде біз қоғам талабына сай тұлғаны қалыптастырмаймыз, біз оқушының рухани - адамгершілік мүмкіншілігін тек айқындап, дамытамыз. Рухани - адамгершілік білім ол адамның жанында өтіп жатқан ішкі құбылыс.
Өзін - өзі тану пәнінің мұғалімі дайын түрде білімді ұсынбайды, ол оқушыны өзінің ішкі әлемінің шексіз байлығына бағыттайды.
Өзін - өзі тану пәнінің мұғалімін бақбанмен теңеуге болады, бірақ өзі үшін ол өзінің үстінен жағымсызды кесіп алатын мүсінші.
Басқалардығ кемшіліктеріне кешірімде болыңыз, олардың артықшылықтарын ұмытпаңыз. Басқаларға істеген барлық жақсылықтарды, сізге жасалған барлық жамандықтарды ұмытыңыз!
Өзін - өзі тану пәнінің мұғалімнің бойында
1. Балаларға сүйіспеншілік
2. Әрбір баланың ерекшелігін құрметтеу, шыдамдылық
3. Ізгі ақыл мен жылы жүрек
4. Мәдениеттілік
5.Оқу үрдісінде рухани-адамгершілік білім беруді ықпалдастыра білу шеберлігі болу керек
Ұстаз! Сақ бол! Қателеспе! Зақымдама! Оқушы үшін сенім бол! Балаға арна өзіңді! Неге ұмтылу керек екенін біл! Бала жанының байлығын үнемі ізде! Баладан ғажайыптарды тосудан жалықпа, олармен кездесу үшін дайын бол!
Баланы сүю үшін, олардан жүрекпен сүю, махаббатты жарыққа шығаруды үйренген жөн. Оқушының әр бір күні, әр бір сабағы педагогтардан балаларға сыйлық деп ұғыну керек. Педагогтың әр бір қарым-қатынасы оқушыға қуаныш пен қолайлылық орнату керек.
13.Ішкі және сыртқы білім. Жанды білімдер
Білім табыс алу үшін емес, өмір үшін болу керек.
Білім берудің екі аспектінің үйлесімді дамуы:
1) Интеллектуалдықо (сыртқы, ақыл үшін білім беру)
2) Рухани-адамгершілік (ішкі, жүрек үшін білім беру)
Білім беруді өмірмен бір керемет үйлесімдікке біріктіру қажет!
сыртқы білім беру - ақыл үшін
Ішкі білім беру, жүрек үшін білім беру
Сыртқы, интеллектуалдық (барлық мәліметтерді тексере алмаймыз)
Ішкі, рухани - адамгершілік (әрдайым практикалық)
Сыртқы әлемді зерттейді
Ішкі әлемді зерттейді (Мен кіммін?)
Кітаби білім (жеке тәжірибесі болмаса да, зерттеуге болады)
Практикалық білім (жеке тәжірибесі болмаса, түсінуге мүмкін емес)
Қалауларды қятады, сыртқыға тартады
Әр адамның жүрегінде болған алпыадамзаттық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz