Балаларға салынатын екпелер
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Жалағаш аудандық аурухана бойынша балаларға егужұмыстарын жүргізуді жоспарлау мен орындалуына сараптама жүргізу
МАЗМҰНЫ
ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР
КІРІСПЕ
1-тарау. БАЛАЛАРҒА ЕКПЕ ЖАСАУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ МЕН САЛДАРЫ.
0.1 Екпе туралы түсінік,тарихы
0.2 Профилактикалық екпелерді өткізу мерзімдері және енгізу тәсілдері
0.3 Екпе жасаудың тиімділігі және екпе алмаудың салдары.
0.4 Екпелерді жоспарлау және оның орындалуы
0.5 Екпенің мемлекетімізде және әлем бойынша қазіргі таңдағы ахуалы
0.6 Екпеден бас тартуды жоюдың тиімді жолдары
2-тарау. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1 Зерттеу материалдары мен әдістері
2.2 Екпелерді жоспарлау және оның орындалуына статистикалық
мәліметтеріне талдау жасау
ПРАКТИКАЛЫҚ ҰСЫНЫСТАР
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
Қысқартылған сөздер
АБКДС - дифтерия - коклюш - столбняк вакцинасы
АДС - дифтерия - столбняк
АД-М- антигені төмендетілген адсорбирленген дифтериялық анатоксин
АДС-М- адсорбирленген дифтерия-сіреспелік анатоксин
ВГВ- вирусты гепатит В
Акт-ХИБ - Haemophilus influenzae
ОЖЖ - орталық жүйке жүйесі
ДДҰ - Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы
ИКЖ - иммунизацияның кенейтілген жоспары
ИМЖА - Иммундау мәселелері жөніндегі жаһандық альянс
ШЖҚ - шаруашылық жүргізу құқығындағы
МКК - мемлекеттік коммуналдық кәсіпорын
БЦЖ - Кальметта -- Герен бацилласы
ОПВ - оральды поливакцина
ИПВ - инактиверленген поливакцина
ҚҚП - қызылша, эпидемиялық паротит, қызамық
КІРІСПЕ
Тіркес сөздер: екпе жүргізу, екпе жүргізудегі мақсат, екпенің тиімділігі, екпенің маңызы, статистикалық мәліметтер, ДДҰ есебі, пайыздық қамтылу, екпеден бас тарту, бас тартудың салдары.
Қазіргі медицинада белсенді иммунитетті қалыптастырудың негізгі әдісі екі жүз жылдан астам уақыт бойы қолданылып келе жатқан вакцинация (иммунопрофилактика) болып табылады. Вакцинацияның көмегімен табиғи шешек сияқты қауіпті ауру жойылды, полиомиелит ауруларының саны азайтылды және 2025 жылға қарай бүкіл әлемде полиомиелит вирусының айналымын тоқтату жоспарлануда.
Соңғы бірнеше жыл бойы вакцинациямен жаһандық қамту мәліметі бойынша - ұсынылатын вакциналарды алатын әлемдегі балалардың үлесі - бір деңгейде сақталуда.
2019 жылы әлемдегі сәбилердің шамамен 85%-ы (116 миллион) күл-көкжөтел-сіреспеге қарсы вакцинасының (АКДС) үш дозасын алды, бұл оларды үлкен қайғы-қасіретке, мүгедектікке немесе өлімге әкелуі мүмкін жұқпалы аурулардан қорғады. 2019 жылға қарай 125 мүше мемлекет АКДС-ты кемінде 90% деңгейінде қамтуға қол жеткізді.
В типті гемофильді таяқша (Hib) менингит пен пневмонияны тудырады. 2019 жылдың соңына қарай Hib-ге қарсы вакцина 192 мүше мемлекетте енгізілді. Осы вакцинаның үш дозасымен ғаламдық қамту 72% деңгейінде бағаланады. Аймақтардағы қамту деңгейі үлкен шектерде өзгереді. Егер ДДҰ-ның Оңтүстік-Шығыс Азия аймағында қамту 89% деңгейінде бағаланса, ДДҰ-ның Батыс Тынық мұхиты аймағында ол 24% құрайды.
В гепатиті - бауырға әсер ететін вирустық инфекция. 2019 жылдың соңына қарай емшек жасындағы балаларға арналған В гепатитіне қарсы вакцина 189 мүше мемлекетте жалпыұлттық деңгейде енгізілді. В гепатитіне қарсы вакцинаның үш дозасымен жаһандық қамту 85% деңгейінде бағаланады. Бұдан басқа, 109 мүше мемлекет өмірінің алғашқы 24 сағаты ішінде жаңа туған нәрестелерді В гепатитіне қарсы вакцинаның бір дозасымен иммундауды енгізді. Иммундаудың осы түрімен қамту жалпы әлемдік ауқымда 43% деңгейінде және ДДҰ-ның Батыс тынық мұхиты аймағында 84% - ға дейін, бірақ ДДҰ-ның Африка аймағында тек 6% - ды құрайды.
Адам папилломавирусы (HPV) - әйелдерде жатыр мойны обырын, сондай-ақ ерлер мен әйелдерде басқа да қатерлі ісік пен жыныс құрттарын тудыруы мүмкін ең көп таралған вирустық инфекция. 2019 жылдың соңына қарай АПВ-ға қарсы вакцина 106 мүше мемлекетте, оның ішінде ол жекелеген аудандарда қолданылатын үш елде енгізілді. Биылғы жылы HPV вакцинасының 2006 жылы нарыққа шыққаннан бергі қолданудың едәуір кеңеюі (15% - ға) байқалды. Сонымен қатар, бұл вакцина көптеген ірі елдерде әлі енгізілмегендіктен және көптеген елдерде ол халықтың жеткіліксіз үлесін қамтығандықтан, қазіргі уақытта HPV вакцинасының соңғы дозасын қамтудың жаһандық көрсеткіші 15% деңгейінде бағаланады. Вакцинацияны енгізген мүше мемлекеттердің үштен бірі (33) ұлдарды да вакцинациялауға кірісті.
Менингит А инфекция болып табылады, ол жиі өлімге әкеледі және әрбір бесінші науқас адамда ұзақ мерзімді ауыр қалдық құбылыстарды тудырады. 2010 жылы МЕНАФРИВАК вакцинасы енгізілгенге дейін - ДДҰ және ПТНЗ - нің менингитке қарсы вакциналар бойынша бірлескен жобасы аясында Үндістанның Сарысу институтымен бірлесіп жасалған революциялық вакцина-Африка менингит белдеуіндегі менингит эпидемиясының 80-85% - ы А серогруппа менингитінен туындаған. 2012 жылы MenAfriVac төрт күн бойы 40°C-қа дейін температурада салқындатылмаған сақтау мүмкіндігімен "суық тізбек" режимін сақтамай вакцинация науқандары кезінде жеткізуге мақұлданған алғашқы вакцина болды. 2019 жылдың соңына қарай жүргізілген науқандар аясында менингит белдеуінің 26 елінен 350 миллионға жуық адам menafrivac вакцинасын алды. 2016 жылы осы науқандардың әсерлі сәттілігін нығайту үшін Гана мен Судан MenAfriVac-ты жоспарлы иммундау күнтізбесіне қосқан алғашқы елдер болды; 2017 жылы одан кейін Буркина-Фасо, Орталық Африка Республикасы, Чад, Мали және Нигер енгізсе, 2018 жылы ол елдердің қатарына - Кот-д ' Ивуар, ал, 2019 жылы - Гамбия және Нигерия қосылды
Қызылша - өлімге әкелетін өте қауіпті, өте жұқпалы вирустық ауру, ол әдетте жоғары қызба мен бөртпемен бірге жүреді және соқырлыққа, энцефалитке және өлімге әкелуі мүмкін. 2019 жылдың соңына қарай балалардың 85%-ы екінші туған күніне дейін қызылша вакцинасының бір дозасын алды, 178 мүше мемлекет екінші дозаны жоспарлы иммундау бағдарламаларына енгізді және балалардың 71% - ы ұлттық егу күнтізбелеріне сәйкес қызылша вакцинасының екі дозасымен қамтылды.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының статистикасы бойынша, Еуропада қызылша ауруының саны он жыл ішінде рекордтық деңгейге жетті. Ең көп жағдай Сербия мен Украинада. Ресейде, Роспотребнадзордың айтуынша, қызылша ауруы бір жылда 13 есе өсті. Еуропа аймағында шамамен 41 мың адам қызылша жұқтырды, нәтижесінде 37 адам қайтыс болды. Өткен жылы ДДҰ аурудың 24 мыңға жуық жағдайын тіркеді, ал өткен жылы - бес мыңнан сәл асады. Сарапшылар аурудың таралуын адамдар вакцинациядан бас тартумен байланыстырады. Сонымен қатар, осы жылы аурудың жартысынан көбі - 23 мыңнан астамы - Украинаға келеді. Ең көп қайтыс болғандар - Сербияда қызылша ауруынан 14 адам қайтыс болды. ДДҰ мәліметтері бойынша жеті елде алты айда мыңнан астам адам қызылша жұқтырды: бұл Ресей (1396 жағдай), Франция (2579 жағдай), Грузия (1128 жағдай), Украина (алты айда 23070 жағдай), Италия (2020 жағдай), Сербия және Греция (сәйкесінше 4954 және 2476). Бір миллион тұрғынға қызылша ауруына шалдыққандар саны бойынша Сербия Украинаны басып озды.
Роспотребнадзордың айтуынша, 2018 жылдың қаңтар-маусымында Ресейде қызылша ауруының 1717 жағдайы тіркелген, яғни ДДҰ берген мәліметке қарағанда шамамен 300-ге көп. 2017 жылдың осы кезеңінде барлығы 127 болды, яғни ауру 13 есе өсті.
Ресейде 2017 жылы аурудың өте жоғары өсуі болды, яғни 2016 жылмен салыстырғанда бірден төрт есеге өсті. Роспотребнадзордың айтуынша, 700-ден астам ресейлік қызылшамен ауырған, ең жоғары ауру Дағыстанда (1 миллион тұрғынға 32,7 адам) және Мәскеуде (1 миллионға 26,7 жағдай) тіркелген.
2019 жылы әлемде қызылшамен сырқаттанушылық көрсеткіші күрт өсіп, 23 жылда ең жоғары деңгейге жетті. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ) мен АҚШ-тың Ауруларды бақылау және алдын алу орталықтарының (АБАО) жарияланымында атап өтілгендей, 2019 жылы қызылша ауруының саны 869 770-ке жетті, бұл 1996 жылдан бергі ең жоғары тіркелген көрсеткіш, бұл ретте көрсеткіштердің өсуі ДДҰ-ның барлық өңірлерінде орын алды. Қызылша өлімі бүкіл әлемде 2016 жылмен салыстырғанда шамамен 50 пайызға өсті және тек 2019 жылы бұл ауру 207 500-ден астам адамның өмірін қиды. 2010 жылдан 2016 жылға дейінгі тұрақты жаһандық прогрестен кейін тіркелген қызылша жағдайларының саны 2019 жылға дейін біртіндеп өсті. 2019 жылғы деректерді 2016 жылы тіркелген қызылша жағдайларының тарихи төмен деңгейімен салыстыра отырып, авторлар бұл ауру мен өлімнің өсуінің басты себебі баланың уақтылы екі дозалы вакцинамен вакцинацияланбауы екенін айтады.
Паротит (паротит) - құлақ айналасындағы бездердің ауырсынуын, жоғары дене қызуын, бас және бұлшықет ауырсынуын тудыратын өте жұқпалы вирустық инфекция. Бұл вирустық менингиттің дамуына әкелуі мүмкін. 2019 жылдың соңына қарай паротитке қарсы вакцинация 122 мүше мемлекетте жалпыұлттық деңгейде енгізілді.
Тарихи тұрғыдан дифтерия - бұл жаһандық контекстегі ең қауіпті жұқпалы аурулардың бірі, бұл негізінен балаларға әсер ететін жойқын індеттерді тудырады. 1880 жылы Еуропа мен Америка Құрама штаттарында (АҚШ) үлкен дифтерия эпидемиясы кезінде кейбір аумақтарда тыныс алу дифтериясының өлімі 50% жетті. Еуропадағы өлім-жітім бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде шамамен 15% - ға дейін төмендеді, бұл негізінен антитоксикалық антидифтериялық сарысумен (даталармен) кеңінен қолданылатын емдеу нәтижесінде болды. Дифтерия індеттері Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Еуропада айтарлықтай жағымсыз салдарларды тудырды, 1943 жылы 1 миллионға жуық жағдай және 50 000 адам қайтыс болды. Дифтерия анатоксиніне негізделген вакциналар 1940 жылдардың соңында Еуропа мен Солтүстік Америкада пайда болды және вакцинацияланған популяциялар арасында аурудың таралуын азайту мүмкіндігін көрсетті.
1974 жылы кеңейтілген иммундау бағдарламасы (КИБ) құрылғаннан кейін, дифтерияға қарсы вакцинасы енгізілді де, дифтерия ауруы жаһандық тұрғыда айтарлықтай төмендеді. Дифтерияның тіркелген жағдайларының жалпы саны 1980-2000 жылдар ішінде 90% - дан астамға төмендеді. Соңғы уақытта дифтерияның ең үлкен өршуі Ресей Федерациясында және 1990 жылдары бұрынғы Кеңес Одағы Республикаларында болды. 1990-1998 жылдар аралығында 157000-нан астам жағдай және 5000 өлім тіркелді. Дифтерия жоспарлы вакцинациямен аз қамтылған елдерде денсаулық сақтаудың маңызды проблемасы болып қалуда. Дифтерияның тіркелетін жағдайларының жыл сайынғы саны (зертханалық немесе клиникалық расталған немесе эпидемиологиялық ахуалға байланысты) соңғы 11 жыл ішінде салыстырмалы түрде тұрақты болып қалады. Соңғы есептеулерге сәйкес, әлемдегі балалардың 86% - ы дифтерия компоненті бар вакцинаның ұсынылған 3 дозасын алады. Қалыпты климаты бар аймақтарда аурудың көп бөлігі суық мезгілде байқалады, ал жылы климаты бар елдерде инфекцияның таралуы жыл бойына жүреді.
2011-2015 жылдар аралығында Үндістанда жыл сайын ең көп жағдай тіркелді, олардың жалпы саны 5 жыл ішінде 18 350 жағдай болды, содан кейін Индонезия (3203 жағдай) және Мадагаскар ( 1633 жағдай). Оңтүстік-Шығыс Азия аймағы жыл сайын осы уақыт аралығында дифтерияның барлық жағдайларының 55-99% көзі болды. Деректерді бұдан әрі талдау ДДҰ-ға, әсіресе Африка және Шығыс Жерорта теңізі аймақтарынан келген жағдайлар мен хабарламалар туралы айтарлықтай ескерілмегенін көрсетті. Сондықтан аурудың нақты ауыртпалығы бұл туралы айтылғаннан гөрі маңызды.
Пневмококк инфекцияларына пневмония, менингит және фебрильді бактериемия, отит, синусит және бронхит жатады. 2019 жылдың соңына қарай пневмококкке қарсы вакцина 149 мүше мемлекетте енгізілді, оның үшеуі оны өз аумағының бір бөлігінде қолданды, ал вакцинаның үшінші дозасымен жаһандық қамту 48% деңгейінде бағаланды.
2006 жылы Ұлттық иммундау бағдарламаларына ПКВ кеңінен енгізу 2 жасқа дейінгі балалар арасында тіркелетін ЖЗШ-ның орташа жылдық аурушаңдығы Еуропада 44.4100 000 және АҚШ-та 167100 0007,8. Сонымен бірге, Африкадағы осы жастағы балалар арасында IPZ ауруы Оңтүстік Африкада 60100 000-нан Мозамбикте 787100 000-ға дейін болды. Ауру деңгейлеріндегі айырмашылықтарды ішінара жағдайларды анықтауға қатысты бақылау сезімталдығының айырмашылығымен түсіндіруге болады (мысалы, кейбір зерттеулерде шектеулер тек ауруханаға жатқызылған балалар, бірақ басқа зерттеулерде амбулаториялық безгегі бар науқастар), Африкада ауру Еуропа мен Солтүстік Америкаға қарағанда жоғары. Азия мен Латын Америкасындағы сырқаттанушылықтың тіркелетін көрсеткіштері жоғарыда көрсетілген шектер арасында ауытқиды.
2015 жылы 5 жасқа дейінгі балалар арасында әлемдегі 5.83 миллион өлімнің 294 000-ы (белгісіздік диапазоны 192 000 - 366 000) пневмококк инфекциясынан туындады. Сонымен қатар, есептеулер бойынша 23 300 өлім (белгісіздік диапазоны 15 300 - 40 700), пневмококк инфекциясымен және АИТВ-мен бір мезгілде зақымданған балалар арасында байқалды. Ауру мен өлім деңгейі дамушы елдерде индустриалды дамыған елдерге қарағанда жоғары; өлім-жітімнің ең көп саны Африка мен Азияда байқалады.
Полиомиелит - бұл өте жұқпалы вирустық ауру, ол қайтымсыз салдануға әкелуі мүмкін. 2019 жылы әлемдегі нәрестелердің 86% - ы полиовакцинаның үш дозасымен қамтылды. 2019 жылғы жағдай бойынша ОПВ-ны әлі де қолданатын елдерде ИПВ-ның бірінші дозасын алатын нәрестелерді қамту 82% деңгейінде бағаланды. Жаһандық жоюға жоспарланған полиомиелиттің берілуі Ауғанстан мен Пәкістаннан басқа барлық елдерде тоқтатылды. Аталған елдерде полиовирустың берілуі тоқтатылғанға дейін, полиомиелиттің жеткізілу және жұғу қаупі барлық елдерге, әсіресе денсаулық сақтау жүйелері мен иммундау қызметтерінің жеткіліксіз дамуы жағынан осал елдерге, сондай-ақ,полиомиелит эндемиясы бар елдермен жолаушылар қатынасы немесе сауда байланыстары бар елдерге қауіп төндіреді.
Ротавирустар бүкіл әлемде ерте жастағы балалар арасында өткір ішек инфекцияларының ең көп таралуының себебі болып табылады. 2019 жылдың соңына қарай ротавирустық инфекцияға қарсы вакцина 108 елде, оның ішінде ол тек кейбір аудандарда қолданылған үш елде енгізілді. Жаһандық қамту 39% деңгейінде бағаланды.
Қызамық - бұл вирустық ауру, әдетте балаларда жұмсақ түрде жүреді, бірақ жүктіліктің ерте кезеңінде жұқтырған кезде ұрықтың өліміне немесе туа біткен қызамық синдромына әкелуі мүмкін, бұл ми мен жүрек-тамыр жүйесінің зақымдалуына, көру және есту қабілетінің бұзылуына әкелуі мүмкін. 2019 жылдың соңына қарай қызамыққа қарсы вакцина 173 мүше мемлекетте жалпыұлттық деңгейде енгізілді, ал бұл вакцинамен қамту 71% деңгейінде бағаланды.
Сіреспе бактериялар оттегі болмаған кезде көбейеді, мысалы, жұқтырған жараларда немесе нашар өңделген кіндікте. C. tetani бактерияларының споралары әлемнің барлық аймақтарында қоршаған ортада болады. Олар ауыр асқынуларға немесе өлімге әкелетін токсин шығарады. Аналар мен жаңа туған нәрестелердің сіреспесі 12 елде, негізінен Африка мен Азияда денсаулық сақтаудың өзекті мәселесі болып табылады.
2019 жылы ДКДҚ вакцинасының алғашқы дозасын 14 миллион сәби алған жоқ, ал тағы 5,7 миллион сәби тек ішінара вакцинацияланды, бұл екпелер мен басқа да медициналық қызметтердің жеткіліксіз қол жетімділігін көрсетеді. Осы 19,7 миллион баланың 60% - дан астамы 10 елде тұрады: Ангола, Бразилия, Конго Демократиялық Республикасы, Эфиопия, Үндістан, Индонезия, Мексика, Нигерия, Пәкістан және Филиппин.
Тақырыптың өзектілігі: Ересек адамның иммундық жүйесі ағзаны қоршаған ортаның зиянды факторларынан немесе жұқпалы аурулардың қоздырғыштарынан тиімді қорғауға бағытталған.
Вакцинацияның мәні - адам ағзасына вакциналар енгізіледі: әртүрліинфекциялардың әлсіре ген немесе өлтірілген қоздырғыштары (немесе қоздырғыштың ақуыздарына ұқсас жасанды синтезделген ақуыздар). Көптеген вакцинацияларды бір уақытта жасауға болады. Сонымен қатар, бастапқыда бірнеше вакциналардың қоспасы болып табылатын бірқатар препараттар бар. Мысалы, АКДС вакцинасы көкжөтелге, дифтерияға және сіреспеге қарсы бағытталған. Кейбір вакциналар иммунитетті бірінші рет жасайды, ал басқаларын қайтадан енгізу керек.
Ревакцинация деп аталатын - бұл алдыңғы вакцинациялар жасаған иммунитетті сақтауға бағытталған үдеріс. Ол әдетте алғашқы вакцинациядан бірнеше жыл өткен соң жасалады. Арнайы егу күнтізбелері жасалды. Олар адамды ауыр және қауіпті инфекциялардан қорғауға мүмкіндік береді. Егер сіз жүктілікті жоспарласаңыз немесе экзотикалық елге саяхат жасағыңыз келсе -- қосымша егулер қажет болуы мүмкін. Вакцина ағзаға енген кезде иммундық жүйе оны мұқият зерттейді, есте сақтайды және оны жою үшін арнайы заттар шығара бастайды. Өлтіруші заттар таңдамалы әрекет етеді, адам нақты иммунитетті дамытады. Вакцина иммундық жүйені "үйретеді", оны" толық " инфекциямен күресуге дайындайды. Осылайша, вакциналар ағзаға еніп, иммундық жүйенің қайта құрылуын тудырады, бұл аурудың нақты инфекциясы нәтижесінде пайда болады. Бір жағымды ерекшелікпен: адам ауырмайды. Осындай дайындықтан кейін жұқпалы агенттердің ағзаға енуі иммундық жүйенің тез және күшті қарсылығын тудырады және ауру дамымайды.
Барлық вакциналар - бұл медициналық иммунобиологиялық препараттар, себебі олар дәрігердің бақылауымен енгізіледі және арнайы технологиямен өңделген иммунитет (иммуно -) жасау жоспарланып отырған аурулардың қоздырғыштарынан (биологиялық) тұрады. Қоздырғыштардан немесе олардың антиген бөліктерінен басқа, вакциналарда кейде сақтау кезінде вакцинаның стерильділігін сақтауға арналған арнайы рұқсат етілген консерванттар, сондай-ақ микроорганизмдерді өсіру және инактивациялау үшін пайдаланылған құралдардың ең аз рұқсат етілген мөлшері болады. Мысалы, В гепатитіне қарсы вакциналар өндірісінде қолданылатын ашытқы жасушаларының ізі немесе негізінен тұмауға қарсы вакциналар жасау үшін қолданылатын тауық жұмыртқасы ақуызының ізі. Препараттардың стерильділігін Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы және дәрілік заттардың қауіпсіздігін бақылау жөніндегі халықаралық ұйымдар ұсынған консерванттар қамтамасыз етеді. Бұл заттар адам ағзасына енгізуге рұқсат етілген. Вакциналардың толық құрамы оларды қолдану жөніндегі нұсқаулықтарда көрсетілген. Егер адамда белгілі бір вакцинаның кейбір компоненттеріне ауыр аллергиялық реакция болса, онда бұл әдетте оны енгізуге қарсы көрсеткіш болып табылады.Қоғам дамуының қазіргі кезеңінде жұқпалы патологиямен күресудің негізі иммунопрофилактика болып табылады. ДДҰ мамандарының есептеуінше, өткен ғасырда адамның өмір сүру ұзақтығы орта есеппен 30 жылға, оның ішінде вакцинациялардың арқасында 25 жылға артты. Әлемде иммунопрофилактиканың қазіргі заманғы дамуы балалардың сырқаттанушылығын, егілетін инфекциялардан болатын өлім-жітімін төмендетуде таңғажайып жетістіктерді көрсетті.
"Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" жаңа кодекс профилактикалық егулердің міндетті және ерікті болып бөлінетінін айқындайды, сондай-ақ вакциналардың сапасына әкімшілік жауапты болып келеді.
Соңғы жылдар балалардың денсаулығын сипаттау барысында бірқатар тұрақты теріс тенденциялар пайда болды: дені сау балалар саны азайып келеді, ерте жастан созылмалы патологияны қалыптастыратын балалар саны өсуде, мүгедек балалардың үлес салмағы популяцияда маңызды болып қала береді.
Соңғы бес жыл ішінде жалпы және алғашқы аурудың тұрақты өсуі байқалады, профилактикалық егуден бас тартудың жоғары пайызы жұқпалы аурулардың эпидемияға дейін таралу қаупін арттырады. Бас тартудың жоғары пайызы медициналық себептермен бас тартумен емес, қалыптасқан "вакцинацияға қарсы қозғалыспен" қолдау көрсетілетін халықтың вакцинацияға теріс қатынасымен байланысты болып келеді. Сондықтан практикаға тиімді профилактикалық технологияларды, ең алдымен балалардың денсаулығын сақтауға мүмкіндік беретін вакцинопрофилактиканы енгізу жөніндегі жұмыстар өте уақтылы және маңызды болып табылады, ал бұл өз кезегінде аймақтың және тұтастай елдің медициналық-демографиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін іс-шара ретінде қарастырылуы керек.
Қазақстандағы эпидемиологиялық жағдайдың нашарлауы көбінесе вакцинопрофилактика туралы қарама-қайшылықты ақпаратпен байланысты болып келеді. Бұқаралық ақпарат құралдарында бұл тақырып бойынша пікірталастар теріс рөл атқарды, сонымен қатар діни көз қарасты ұстанған адамдар арасында екпеден бас тартуы, нәтижесінде көптеген ата-аналардың вакцинацияға деген теріс көзқарасы және ғалымдар мен дәрігерлердің пікірін толық жоққа шығару болды. Бұл вакцинациядан жаппай бас тартуға әкелді, содан кейін бірқатар инфекциялар ауруының күрт өсуі, кейбір жағдайларда эпидемиялық деңгейге жетті. Халыққа вакцинациядан бас тарту мүмкіндігін беріп, тіпті көптеген медицина қызметкерлері олардың міндетті емес екендігі туралы пікір білдірді. Халықпен түсіндіру жұмыстарының жеткіліксіздігі, жалпы және медициналықмәдениеттің әртүрлі деңгейі иммунопрофилактика деңгейінің төмендеуіне ықпал етеді.
1-тарау. БАЛАЛАРҒА ЕКПЕ ЖАСАУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ МЕН САЛДАРЫ.
1.1Екпе туралы түсінік,тарихы
Шешек ауруына қарсы Қытай мен Үндістанда 2000 жылдан астам уақыт бұрын қолданылған, қазіргі вакцинация ұғымын Эдвард Дженнер есімді британдық дәрігер енгізген деп саналады. 1796 жылы ол сиырдың пустулаларынан алынған затты пациенттерге вирустан туындаған табиғи шешекке қарсы егу үшін қолданды, ақуыз қабығымен қоршалған генетикалық материалдан тұратын ең кішкентай инфекциялық агентті енгізді. Вирус тек тірі хосттың жасушаларында өзін-өзі репликациялай алатыны белгілі болды.
1882 жылы Р. Кох туберкулезді тудыратын бактерияны - микобактерияны бөліп алып, туберкулезді диагностикалауға арналған зат - туберкулинді жасады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы Р.Кохтың туберкулез микобактериясының ашылу күнін 20 наурызда Дүниежүзілік туберкулезбен күрес күні деп жариялады. Француз ғалымдары Альберт Кальметт пен Камиль Герен XX ғасырдың басында әлсіреген тірі сиыр туберкулезі бацилласының штаммы - БЦЖ вакцинасы (BCG - Bacille Calmette-Guerin) негізінде алғашқы адам вакцинасын жасаған кезде туберкулездің алдын алу және ауыр формалардың пайда болу қаупін азайту мүмкіндігі туралы айта бастады.
1900 жылға қарай адамның вирусқа қарсы және бактерияға қарсы вакцинаХІХ - ХХ ғасырдың бірінші жартысында полиомиелит Еуропа мен АҚШ-та өршіп, жыл сайын ондаған мың адам көз жұмды.Полиомиелит вакцинасын кеңінен қолданудың басталуы аурудың күрт төмендеуіне әкелді. Қазіргі уақытта жабайы вирустың жергілікті таралуы тек үш мемлекетте - Ауғанстан, Пәкістан және Нигерияда сақталуда.
Дүниежүзілік шешек ауруын анықтау және егу бағдарламасы жоғары қарқынмен жүргізілді және 1979 жылы Дүниежүзілік денсаулық сақтау ассамблеясы шешек ауруы жойылғаны туралы жариялады; бұл жетістік тарихтағы ең үлкен қоғамдық денсаулық сақтау жеңістерінің бірі болып қала береді.
20 ғасырда бұрын өлімге әкелетін инфекциялардан қорғайтын басқа вакциналар жасалды, мысалы, көкжөтел, дифтерия, сіреспе, полиомиелит, қызамық. Бұл вакциналар дамыған индустриалды елдерде пайда болған кезде, табысы жоғары отбасыдағы балалар үшін стандартты профилактикалық вакцинация ретінде ұсыныла бастады. Қазіргі уақытта вакцинация 20-дан астам аурудың алдын алады.
Шешекке қарсы бағдарламаның оптимизмге толы табысына сүйене отырып, 1974 жылы Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДСҰ) кеңейтілген иммундау бағдарламасын орындауға кірісті. Бағдарламаның бастапқы мақсаттары әр баланы бір жасқа толғанға дейін алты түрлі ауруынан (туберкулез, полиомиелит, дифтерия, көкжөтел, сіреспе және қызылша) қорғаумен қамтамасыз етуді және сіреспе анатоксинімен вакцинациялау әйелдерді сіреспеден қорғап қана қоймай, нәрестелерде, аналар мен жаңа туған нәрестелерді сіреспеге қарсы қорғау қамтамасыз етелді.
1990 жылға қарай вакцинацияның арқасында әлемдегі балалардың 80% - дан астамы ДДҰ қарастырылған 6 негізгі аурудан қорғалған және көптеген елдерде екпеге үнемі жаңа вакциналар қосылды.
ДДҰ-ны қамтуды кеңейту және кедей елдерге ұлттық бағдарламаларға өмірін сақтайтын вакциналарды енгізуге көмек көрсету үшін 1999 жылы вакциналар мен Иммундау мәселелері жөніндегі жаһандық альянс (ИМЖА) құрылды.
Әлемде бір жасқа дейінгі тағы 24 миллионға жуық бала ДДҰ вакциналарының толық жиынтығын ала алмаса да, екпенің жетістіктерін қызылша мен полиомиелит жағдайларын азайту арқылы бағалауға болады. ДДҰ мақсаттары вакцинация арқылы осы екі ауруды және кейбір басқа ауруларды (жаңа туған сіреспені қоса алғанда) жоюды көздейді.
Вакцина - бұл антиденелер өндірісін ынталандыру арқылы кез-келген ауруға қарсы иммунитетті қамтамасыз етуге арналған екпе. Вакциналарға өлтірілген немесе белсенділігі жойылған вирустардың суспензиялары, сондай-ақ микроорганизмдердің өнімдері немесе туындылары кіруі мүмкін. Вакцинаны енгізудің ең көп таралған әдісі-инъекция, бірақ олардың кейбіреулері ауыз арқылы немесе мұрын спрейі арқылы беріледі.
Вакцинацияның мақсаты - қолайлы нәтижемен табиғи инфекциялық процесті имитациялау арқылы инфекциялық ауруға ерекше иммунитет жасау. Вакцинадан кейінгі белсенді иммунитет қызылшаға, дифтерияға, сіреспеге, полиомиелитке қарсы егілгендерде 5-10 жыл немесе тұмауға, іш сүзегіне қарсы егілгендерде бірнеше ай бойы сақталады. Алайда, уақтылы қайта егу арқылы ол өмір бойы сақталуы мүмкін.
Әртүрлі аурулардың иммунопрофилактикасына қатысты процестерді үйлестіруді Дүниежүзілік Денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ) жүргізеді.
Вакцинацияның ашылуы Э. Дженнердің керемет экспериментімен басталды, ол 1798 жылы "вариолавакцинаның себептері мен салдары туралы зерттеу - сиыр ауруы" атты еңбегін жариялады. Ол екпе әдісін вакцинация деп, ал сиырдан алынған материалды вакцина деп атады.
Алайда, жұқпалы аурулармен күресудің ғылыми негізделген және дамыған әдісі пайда болмас бұрын, мүлдем жаңа ғылым - иммунология пайда болуы керек еді. Бұл ғылым өз бастауын 1891 жылы алды, Луи Пастердің "Егер улылығын төмендетсе, онда ол қорғану құралына айналады" атты данышпан принципімен жүргізді.
ХХІ ғасырда жұқпалы аурулардың иммунопрофилактикасының маңыздылығын талқылаудың қажеті төмен, иммунопрофилактиканың тиімділігін, оны іс жүзінде қолдану әдісін ондаған жылдар бойы айқын көрсетілген. Вакцинопрофилактика сырқаттанушылықты азайтудың, клиникалық ағымның ауырлығын әлсіретудің және сырқаттанғандардың өлім-жітімін төмендетудің, инфекциялық ауруларға шалдыққандардың асқыну санын азайтудың жетекші факторы болып табылатыны белгілі.
Ағзаның негізгі иммунологиялық функциясы - генетикалық бөтен барлық нәрсені тану және тиісті қорғаныс механизмдерін іске қосу, әртүрлі себептерге байланысты ол функциябұзылуы мүмкін, сол кезде иммунологиялық жетіспеушілік немесе иммунтапшылығы туралы айтуға болады. Балалардағы иммунологиялық жетіспеушіліктің 2 түрі бар: бастапқы және қайталама.
Бастапқы иммунологиялық жетіспеушілік - организмнің иммундық жауаптың осы немесе басқа буынын іске асыруға генетикалық тұрғыдан қабілетсіздігіненегізделген.
Екіншілік иммунологиялық жеткіліксіздік транзиттік болуы мүмкін, әртүрлі себептерден туындауы мүмкін, көбінесе кортикостероидты немесе сәулелік терапияны ұзақ қолдану, қатерлі аурулар, кейбір созылмалы инфекциялар және басқа себептер.
Белсенді иммундау аспектісінде иммунологиялық жетіспеушіліктен, әсіресе жасушалық иммунитеттің туа біткен жетіспеушілігінен және аралас иммунологиялық жетіспеушіліктен зардап шегетін балалар тірі вакциналармен вакцинациялауға қарсы көрсеткіштері бар екенін есте ұстаған жөн.
Бала дүниеге келген кезде алғашқы 4 күн ішінде бірінші екпе салынады. Бұл баланың иммунитетін туберкулезден қорғау үшін егіледі. Сондай-ақ, осы екпеден кейін 1-2 күннен соң В гепатитіне қарсы тағы бір екпе салынады.
Қазақстан Республикасының Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы Кодексте арнайы профилактикалық егулер жүргізу мерзімдері бар. Сол кесте бойынша біз емханада тіркелген әрбір баланың екпе алуын қадағаланады.
Екпе күнтізбесі бойынша бала екі айға толғанда бірінші АКДС салынады. Құрамында 6 түрлі ауруға қарсы витамин бар. АКДС-пен бірге В гепатитіне қарсы тағы бір екпе салынады. Бала үш айға толғанда дифтерия, сіреспе, көкжөтелге қарсы АКДС салынады. Төрт, бес және алты айлығында, бала 1 жасқа толғанда да осы екпелер әр түрлі компоненттермен егіледі. Осылайша, бала бір жасқа толғанша мерзіміне сай бес түрлі екпе алады.
Бұдан кейін балаға 1 жас 6 және 8 айлығында (яғни, туғанына 18 ай және 20 ай толғанда) тағы да АКДС екпесі салынады. Мектепке барған кезде 6 немесе 7 жасында қызамыққа, қызылшаға қарсы екпе егіледі. 7 жастан асқанда сіреспе мен туберкулезге қарсы тағы бір екпе салынады. 13 жасында В гепатитіне қарсы және қызамыққа қарсы екпе, 16 жасында дифтерия мен туберкулезге қарсы арнайы екпе егіледі.
Балаға екпе жасалғаннан соң емхана айналасында 30-40 минут серуендеген дұрыс. Себебі жоғарғы аллергиялық реакция дами бастаса, дәрігерге жедел түрде қаралған жөн.
Жоғарыда айтқан екпелердің қайсысын салсақ та, баланың дене қызуының көтерілуі, (қалыпты жағдайда 37,50С-ден аспауы тиіс), тәбетінің төмендеуі кездеседі. Сондай-ақ, екпенің орны қызарып, ісініп тұрады және бала ауырсынуды сезінеді. Мұндайда баланың жағдайын үнемі қадағалап отыру керек. Бірақ, бұл белгілер бала өміріне қауіп тигізбейді.
Екпелер кейде түрлі жағдайда асқынып кетеді. Оның ең басты себебі - екпе салынған адам ағзасының жеке реакциясымен байланысты. Ұлттық медициналық күнтізбеге енген екпелердің ішіндегі АКДС (көкжөтел, дифтерия, сіреспе) екпесі адам ағзасына ерекше ауыр қабылданады.
Егер баланың дене қызуы жоғары болса, онда міндетті түрде өзіңіздің дәрігеріңізге қоңырау шалуға және онымен ары қарай не істеу керектігі туралы кеңес алған жөн. Екпе алған күні:
* баланы жеткілікті тамақтандырмаған жөн;
* сұйықтықты көп беру керек;
* бөлмедегі ауа температурасы 22 °С-дан жоғарыламасын;
* балалар алаңына, қонаққа бармаңыз және қонақ шақырмаңыз.
Бүгінгі таңда алдын алу екпелерінің ұлттық күнтізбесіне полиомиелит, көк жөтел, сіреспе, қызылша және басқа да дерттерден сақтайтын вакциналар кіреді. Екпеден бас тарту баланың осы аурулардың бірін жұқтыруына алып келеді. Полиомиелитті жұқтыру кезінде 200 оқиғаның бірінде аяқтың сал ауруына әкеп соғуы мүмкін. Полиомиелиттің салдарынан аяғы тартылып қалғандардың 5-10%-ы біртіндеп тыныс алу жолдары бұлшықеттерінің тартылуынан көз жұмады. Полиомиелит су, ауа-тамшылар арқылы, сондай-ақ жұқтырған адамның тіршілік өнімдерінен жұғуы мүмкін. Көк жөтел жұқтырған балаларда өкпе қабынуы дамып, энцефалопатия (бас миының зақымдануы), тырыспа пайда болады. Көк жөтелдің асқынуы қайғылы оқиғаға әкеп соғуы мүмкін. Бұл дерттен қайтыс болу оқиғалары көбінесе бала бір жасқа толғанша болады.
Егер бала қандай да бір аурумен ауыратын болса, оған екпені белгілі бір тәртіппен енгізеді. Мәселен, төмендегі диагнозы анықталған балаларға екпені арнайы тәртіп бойынша салады.
* аллергиясы бар балаларға екпе жасар алдында 2-3 күн бұрын және екпеден соң 3-5 күн арнайы гистаминге қарсы тамшыларды береді;
* демікпемен ауыратын балаларға екпе кезінде негізгі емнің мөлшерін жоғарылату ұсынылады;
* 3 айдан 5 жасқа дейін болатын құрысуға шалдыққан балаларға АДС-М (дифтерия мен сіреспеге қарсы екпе) енгізгеннен кейін 1-2 күн және тірі вакцинаны енгізгеннен кейін 5-күннен бастап парацетамол береді;
* иммунитеті төмен балаларға белсенді емес вакциналар қауіпсіз болғанымен қажетті нәтиже бермеуі мүмкін, ал тірі вакцинаны оларға енгізбейді;
* жүйке жүйесінде ақауы бар балаларға вакцина енгізетін болса, үш күннен соң кері әсері байқалуы мүмкін, сондықтан, оларға тек невропатолог рұқсат берген кезде ғана екпе жасайды.
Екпені жасауға тыйым салынатын жағдайлар:
1. аталмыш препаратты алғашқы енгізген кезде кері әсері болған жағдайда;
2. қатерлі аурулар;
3. СПИД.
Ал уақытша екпені тоқтатуға безгек немесе созылмалы аурулар түрткі болады. Мұндайда екпе бала толықтай жазылған соң енгізіледі
Екпе - балаларды вакцинациядан бұрын ауыр ауруларды тудыратын жұқпалы ауруларға қарсы қорғаудың ең жақсы әдістерінің бірі. Баспасөздегі вакцинацияны негізсіз сынға журналистердің вакцинациядан кейінгі асқынулардың жекелеген жағдайларынан сенсацияны күшейтуге деген ұмтылысы себеп болды. Ия, жанама әсерлер барлық дәрі-дәрмектерге, соның ішінде екпегеде да тән. Бірақ вакцинациядан асқыну қаупі вакцинацияланбаған балалардағы жұқпалы аурудың салдарынан болатын қауіптен әлдеқайда аз.
Екпелер иммундық жүйенің реакциясын нақты инфекция сияқты ынталандырады және есте сақтап алады. Содан кейін иммундық жүйе қайта жұқпалы ауру ағзаға түскен кезде "инфекциямен" күреседі және оны тудырған микроорганизмді еске түсіреді. Сонымен қатар, егер микроорганизм қайтадан денеге енсе, онымен тиімді күреседі.
Қазіргі уақытта вакциналардың төрт түрі бар (қосымша -1 берілген)
Екпе иммунитеттің қалыптасуына әкеледі, ал вакциналарды жасау антигенді препараттарды әзірлеу болып табылады, олар өз кезегінде:
oo ағза үшін қауіпсіз;
oo иммундық жауаптың қажетті түрін тудырады, сонымен қатар,
oo халық үшін қол жетімді болуы тиіс.
Вакцинацияны инфекциялық аурулардың иммунопрофилактикасы үшін иммундық-биологиялық дәрілік препараттарды қолдану, вакцинация жүргізуді ұйымдастыру, вакцинация жүргізу техникасы мәселелері бойынша, сондай-ақ шұғыл немесе шұғыл нысанда медициналық көмек көрсету мәселелері бойынша оқытудан өткен медицина қызметкерлері жүзеге асырады.
Жеке ауруларға қарсы вакциналық препараттардың сипаттамасы
Қазақстан Республикасы Үкіметінің № 2295 қаулысына сәйкес балаларға келесі екпелер жүргізіледі (қосымша 2):
1. БЦЖ
2. ОПВ, ИПВ
3. ВГВ
4. АКДС
5. АДС
6. АД-М
7. АДС-М
8. Акт-ХИБ
9. ҚҚП
10. Превенар 13
БЦЖ немесе Кальметта -- Герен бацилласы (Bacillus Calmette -- Guérin, BCG) - туберкулезге қарсы вакцина, ол жасанды ортада арнайы өсірілген адам үшін вируленттілігін жоғалтқан Mycobacterium bovis BCG, тірі әлсіреген туберкулезді бацилла. Вакцина құрғақ түрде шығарылады. Қолданар алдында стерильді физиологиялық ерітіндімен араластырылады. Егу үшін арнайы тубиркулинді шприц қолданылады (көлемі 1мл).Қорғаныс әсерін бағалау үшін 1935-1975 жылдары жүргізілген кең сынақтар өкпе туберкулезінен BCG, қарама-қайшы нәтижелер берді. Жалпы, ең жоғары қорғау көрсеткіштеріне (60-80%) Солтүстік Америкада және Еуропада қол жеткізілді, ал тропикалық аймақтарда сынақтар әдетте төмен қорғаныс деңгейін көрсетті немесе оның болмауы да мүмкін. Мысалы, BCG-бұл Тайс штаммы бұрын АҚШ-та кеңінен қолданылып, вакцинацияланған адамдарға индукцияланған 0-ден 75% - ға дейінгі диапазонда қорғау болды. Сол сияқты вакциналық штамм Копенгаген Англияда мектеп оқушыларын вакцинациялау кезінде 77% қорғаныс берді және Оңтүстік Үндістан тұрғындары арасында оны пайдалану кезінде нөлдік қорғаныс деңгейін көрсетті.
Полиомиелитке қарсы екі түрлі вакцина бар: ОПВжәнеИПВ.
ОПВ - тірі әлсіреген вирустан тұрады және ішекте жергілікті иммунитет түзуге қатсысады. Бұл вакцина полиомиелит толық жойылмаған елдерде қолданылады (соның ішінде Ресей және ТМД елдері). ОПВ екрекшелігі: вакцинді вирус егілген баланың ішегінде дамиды кейіннен қоршаған ортаға түседі, ол вакцинация және ревакцинация әкеледі, осыған байланысты популяциялық иммунитет дамиды.
ОПВ арзан вакцина және қолданылуы оңай (тамшы түрінде шығарылады, ауызға тамшы ретінде қолданылады). Сонымен қатар ОПВ қолданудың кемшіліктері мен шектеулері бар:
1. Қарым-қатынас арқылы вакциналық вирус алған кейбір балаларда ауыр асқынулар - вакцинамен ассоцирленген полиомиелит, кей кезде табиғи инфекциядағы сияқты салдану дамуы мүмкін;
2. ОПВ-ны сақтау (-20С0) шарттары және нақты мөлшерлеу мүмкін болмауына (енгізілген вакцинаның жартысы организмнен нәжіс арқылы шығарылады) байланысты оның тиімділігі төмендейді;
3. Омырау жасындағы балалар көбінесе ОПВ- ны ащщы дәміне (ересек жастағы балаларға көбінесе нанға немесе қантқа тамызып береді) байланысты лоқсиды және түкіріп тастайды. Бұл жағдай емханаға қайта келуге мәжбүрлейді, сондықтан да ата - анаға, балаларға және дәрігерге қолайсыз. Егер балада ішек бұзылыстары болса ОПВ енгізілмейді. ОПВ вакцинасын енгізу нәтижесінде КСРО-да 1961 жылдан бастап ауру 22000 жағдайдан 4000 жағдайға дейін азайған болса, ал,Ресейде 2015 жылы тіркелген 350 000-нан 73-ке дейін төмендеді.
ИПВ вакцинасы осы айтылған кемшіліктерден арылған. Вакцина арнайы шприц - доза ретінде шығарылады. ИПВ құрамында өлтірілген полиомиелит вирусы бар, бұлшық етке немесе тері астына енгізіледі.ИПВ тиімділігі жоғары деп саналады. Оның тиімділігі дәл мөлшерлеу (себебі тікелей инъекция арқылы) және стандартты сақтау шарттары, температура өзгерістеріне төзімділігі арқылы жүзеге асырылады.ИПВ қауіпсіз, себебі егілген балалардың жүйке жүйесіне әсер етпейді. Жағымсыз реакциялары жоқ, ішек бұзылыстарын шақырмайды және ішектің қалыпты микрофлорасымен бәсекелеске түспейді.Вакцинацияның сапасы туралы түсінік беру үшін келесі статистика келтірілген. АҚШ-та 1950-1955 жылдар аралығында полиомиелит вирусынан 6000-нан астам адам қайтыс болды, сонымен қатар 30 000 адам сал болды. Сонымен қатар, осы диагнозбен ауыратын науқастардың саны жылына шамамен 20 000-ды құрады. 1957 жылы халықты вакцинациялау алғаш рет қолданылды, осының арқасында 1960 жылға қарай өтініштер саны 3 000-ға дейін төмендеді, ал 30 жылдан кейін жылына тек 10 жағдай ғана болды.
Осы жағдайға байланысты біздің еліміздің жоспарында келешекте егудің ұлттық күнтізбесінде ОПВ ИПВ -ға ауыстырылады.
ВГВ - Бұл вакцина ашытқы жасауша культарасынан жасанды өндірілген, оның құрамына вирусты гепатит В-нің беткей ақузы - HbsAg кіреді. Егуден кейін организмде қорғаныш антидене - Aнbs түзіледі. Егуден кейін организмде қорғаныш антидене - AНbs түзіледі.2019 жылы халықты вакцинаның үш дозасымен қамту көрсеткіші бүкіл әлемде 85% - ға жетті, ал 2000 жылы ол шамамен 30% - ды құрады. Дегенмен, жаңа туған нәрестелерді В гепатитіне қарсы иммундау көрсеткіштері біртекті емес болып қалады. Осылайша, В гепатитіне қарсы вакцинаның алғашқы дозасымен вакцинациялаудың орташа көрсеткіші туғаннан кейін бүкіл әлемде 43% - ды құрайды, алайда ДДҰ-ның мәліметі бойынша Африка өңірінде ол тек 6% - ға тең. Вакцинацияның толық курсы нәрестелердің, балалар мен жастардың 95% - дан астамында қорғаныс антиденелерінің деңгейінің жоғарылауына әкеледі. Қорғаныс кем дегенде 20 жыл және өмір бойы сақталады. Осыған байланысты ДДҰ үш дозалы вакцинациядан өткен адамдарға қайта егуді ұсынбайды.
АКДС - ең бірінші рет шетелде 40 жылдарың соңында қолданыла бастады. АКДС вакцинасы өлтірілен көкжөтел микробынан, тазаланған сіреспе дифтерия анатоксинінен тұрады. Өкінішке орай, кейбір балалар АКДС екпесіне өте күшті патологиялық реакция береді, соған байланысты дәрігерлер АКДС вакцинациясынан бас тартуы тиіс. Дегенмен, сіреспе және дифтерия ауруларын алдын алудың өмірлік маңызы бар. Сезімтал және әлсіз балаларды инфекциядан сақтау үшін АДС вакцинасы шығарылды. АДС вакцинасы АКДС вакцинасы құрамындағы ең ауыр - инактивирленген көкжөтел таяқшасы компонентінен айырылған.Ресейде статистика да оң сандарды көрсетеді: 2016 жылы дифтерия мен үш сіреспе инфекциясының тек екі жағдайы тіркелді. Барлығы 8000-ға жуық адам көкжөтелмен ауырды-100 000 адамға 1,7 жағдай. Егер мұны 1958 жылмен салыстырсақ, 100 000 адамға шаққанда 475 көкжөтел ауруы тіркелген болса, онда статистика өзі туралы айтады: вакцина инфекцияның таралуын азайтуға көмектесті.1980 жылдары басталған вакцинацияға қарсы науқан Ресей халқының вакцинациямен қамтылуының 60% - ға дейін төмендеуіне әкелді және бұл бірден көптеген инфекцияларға, соның ішінде көкжөтелге әсер етті. 1993 жылға қарай тіркелген жағдайлардың саны 13 есе өсті.
АДС-М - құрамында антигендері төмендетілген адсорбирленген дифтерия-сіреспелік анатоксин.Соңғы бірнеше жыл ішінде Татарстан Республикасында, Ставрополь өлкесінде және Амур облысында дифтерия аурулары тіркелген жоқ, сонымен бірге Новгород және Ярославль облыстарында дифтериямен ауыратындар қайта тіркелді. Аурулардың клиникалық құрылымында дифтерияның оқшауланған түрлері басым, олардың үлесіне жағдайлардың 78,6% - ы келеді. Бұл эпидемиялық процестің дифтерияға қарсы иммунитеті бар халық арасында дамитынын растайды. Алайда, вакцинацияланбаған науқастар барлық жас топтарында қалады, дегенмен дифтериямен ауыратындар арасында вакцинацияланғандардың үлесі 2006 жылғы 30,9% - дан 2007 жылы 16,1% - ға дейін төмендеді.1940 жылдары АҚШ-та сіреспеге қарсы вакцинацияны енгізу 1947 жылғы 100000 тұрғынға шаққанда 0,4-тен 1990 жылдардың аяғында 100000 тұрғынға шаққанда 0,02-ге дейін төмендеді.
АД-М-анатоксин (құрамында антигені төмендетілген адсорбирленген дифтериялық анатоксин) тиімділігі жоғары препарат, дифтерияға қарсы егудің толық курсын алған 95% балаларда 7-10 жыл ішінде тұрақты иммунитет қалыптасады.КСРО халқын вакцинациялау нәтижесінде 1977 жылға қарай балалар арасында сырқаттанушылық көрсеткіші 100 мың тұрғынға шаққанда 29%-ды құрады, алайда 1972 жылдан бастап халықтың вакцинациясы 50% - дан аспады.
Акт-ХИБ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тақырыбы: Жалағаш аудандық аурухана бойынша балаларға егужұмыстарын жүргізуді жоспарлау мен орындалуына сараптама жүргізу
МАЗМҰНЫ
ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР
КІРІСПЕ
1-тарау. БАЛАЛАРҒА ЕКПЕ ЖАСАУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ МЕН САЛДАРЫ.
0.1 Екпе туралы түсінік,тарихы
0.2 Профилактикалық екпелерді өткізу мерзімдері және енгізу тәсілдері
0.3 Екпе жасаудың тиімділігі және екпе алмаудың салдары.
0.4 Екпелерді жоспарлау және оның орындалуы
0.5 Екпенің мемлекетімізде және әлем бойынша қазіргі таңдағы ахуалы
0.6 Екпеден бас тартуды жоюдың тиімді жолдары
2-тарау. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1 Зерттеу материалдары мен әдістері
2.2 Екпелерді жоспарлау және оның орындалуына статистикалық
мәліметтеріне талдау жасау
ПРАКТИКАЛЫҚ ҰСЫНЫСТАР
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
Қысқартылған сөздер
АБКДС - дифтерия - коклюш - столбняк вакцинасы
АДС - дифтерия - столбняк
АД-М- антигені төмендетілген адсорбирленген дифтериялық анатоксин
АДС-М- адсорбирленген дифтерия-сіреспелік анатоксин
ВГВ- вирусты гепатит В
Акт-ХИБ - Haemophilus influenzae
ОЖЖ - орталық жүйке жүйесі
ДДҰ - Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы
ИКЖ - иммунизацияның кенейтілген жоспары
ИМЖА - Иммундау мәселелері жөніндегі жаһандық альянс
ШЖҚ - шаруашылық жүргізу құқығындағы
МКК - мемлекеттік коммуналдық кәсіпорын
БЦЖ - Кальметта -- Герен бацилласы
ОПВ - оральды поливакцина
ИПВ - инактиверленген поливакцина
ҚҚП - қызылша, эпидемиялық паротит, қызамық
КІРІСПЕ
Тіркес сөздер: екпе жүргізу, екпе жүргізудегі мақсат, екпенің тиімділігі, екпенің маңызы, статистикалық мәліметтер, ДДҰ есебі, пайыздық қамтылу, екпеден бас тарту, бас тартудың салдары.
Қазіргі медицинада белсенді иммунитетті қалыптастырудың негізгі әдісі екі жүз жылдан астам уақыт бойы қолданылып келе жатқан вакцинация (иммунопрофилактика) болып табылады. Вакцинацияның көмегімен табиғи шешек сияқты қауіпті ауру жойылды, полиомиелит ауруларының саны азайтылды және 2025 жылға қарай бүкіл әлемде полиомиелит вирусының айналымын тоқтату жоспарлануда.
Соңғы бірнеше жыл бойы вакцинациямен жаһандық қамту мәліметі бойынша - ұсынылатын вакциналарды алатын әлемдегі балалардың үлесі - бір деңгейде сақталуда.
2019 жылы әлемдегі сәбилердің шамамен 85%-ы (116 миллион) күл-көкжөтел-сіреспеге қарсы вакцинасының (АКДС) үш дозасын алды, бұл оларды үлкен қайғы-қасіретке, мүгедектікке немесе өлімге әкелуі мүмкін жұқпалы аурулардан қорғады. 2019 жылға қарай 125 мүше мемлекет АКДС-ты кемінде 90% деңгейінде қамтуға қол жеткізді.
В типті гемофильді таяқша (Hib) менингит пен пневмонияны тудырады. 2019 жылдың соңына қарай Hib-ге қарсы вакцина 192 мүше мемлекетте енгізілді. Осы вакцинаның үш дозасымен ғаламдық қамту 72% деңгейінде бағаланады. Аймақтардағы қамту деңгейі үлкен шектерде өзгереді. Егер ДДҰ-ның Оңтүстік-Шығыс Азия аймағында қамту 89% деңгейінде бағаланса, ДДҰ-ның Батыс Тынық мұхиты аймағында ол 24% құрайды.
В гепатиті - бауырға әсер ететін вирустық инфекция. 2019 жылдың соңына қарай емшек жасындағы балаларға арналған В гепатитіне қарсы вакцина 189 мүше мемлекетте жалпыұлттық деңгейде енгізілді. В гепатитіне қарсы вакцинаның үш дозасымен жаһандық қамту 85% деңгейінде бағаланады. Бұдан басқа, 109 мүше мемлекет өмірінің алғашқы 24 сағаты ішінде жаңа туған нәрестелерді В гепатитіне қарсы вакцинаның бір дозасымен иммундауды енгізді. Иммундаудың осы түрімен қамту жалпы әлемдік ауқымда 43% деңгейінде және ДДҰ-ның Батыс тынық мұхиты аймағында 84% - ға дейін, бірақ ДДҰ-ның Африка аймағында тек 6% - ды құрайды.
Адам папилломавирусы (HPV) - әйелдерде жатыр мойны обырын, сондай-ақ ерлер мен әйелдерде басқа да қатерлі ісік пен жыныс құрттарын тудыруы мүмкін ең көп таралған вирустық инфекция. 2019 жылдың соңына қарай АПВ-ға қарсы вакцина 106 мүше мемлекетте, оның ішінде ол жекелеген аудандарда қолданылатын үш елде енгізілді. Биылғы жылы HPV вакцинасының 2006 жылы нарыққа шыққаннан бергі қолданудың едәуір кеңеюі (15% - ға) байқалды. Сонымен қатар, бұл вакцина көптеген ірі елдерде әлі енгізілмегендіктен және көптеген елдерде ол халықтың жеткіліксіз үлесін қамтығандықтан, қазіргі уақытта HPV вакцинасының соңғы дозасын қамтудың жаһандық көрсеткіші 15% деңгейінде бағаланады. Вакцинацияны енгізген мүше мемлекеттердің үштен бірі (33) ұлдарды да вакцинациялауға кірісті.
Менингит А инфекция болып табылады, ол жиі өлімге әкеледі және әрбір бесінші науқас адамда ұзақ мерзімді ауыр қалдық құбылыстарды тудырады. 2010 жылы МЕНАФРИВАК вакцинасы енгізілгенге дейін - ДДҰ және ПТНЗ - нің менингитке қарсы вакциналар бойынша бірлескен жобасы аясында Үндістанның Сарысу институтымен бірлесіп жасалған революциялық вакцина-Африка менингит белдеуіндегі менингит эпидемиясының 80-85% - ы А серогруппа менингитінен туындаған. 2012 жылы MenAfriVac төрт күн бойы 40°C-қа дейін температурада салқындатылмаған сақтау мүмкіндігімен "суық тізбек" режимін сақтамай вакцинация науқандары кезінде жеткізуге мақұлданған алғашқы вакцина болды. 2019 жылдың соңына қарай жүргізілген науқандар аясында менингит белдеуінің 26 елінен 350 миллионға жуық адам menafrivac вакцинасын алды. 2016 жылы осы науқандардың әсерлі сәттілігін нығайту үшін Гана мен Судан MenAfriVac-ты жоспарлы иммундау күнтізбесіне қосқан алғашқы елдер болды; 2017 жылы одан кейін Буркина-Фасо, Орталық Африка Республикасы, Чад, Мали және Нигер енгізсе, 2018 жылы ол елдердің қатарына - Кот-д ' Ивуар, ал, 2019 жылы - Гамбия және Нигерия қосылды
Қызылша - өлімге әкелетін өте қауіпті, өте жұқпалы вирустық ауру, ол әдетте жоғары қызба мен бөртпемен бірге жүреді және соқырлыққа, энцефалитке және өлімге әкелуі мүмкін. 2019 жылдың соңына қарай балалардың 85%-ы екінші туған күніне дейін қызылша вакцинасының бір дозасын алды, 178 мүше мемлекет екінші дозаны жоспарлы иммундау бағдарламаларына енгізді және балалардың 71% - ы ұлттық егу күнтізбелеріне сәйкес қызылша вакцинасының екі дозасымен қамтылды.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының статистикасы бойынша, Еуропада қызылша ауруының саны он жыл ішінде рекордтық деңгейге жетті. Ең көп жағдай Сербия мен Украинада. Ресейде, Роспотребнадзордың айтуынша, қызылша ауруы бір жылда 13 есе өсті. Еуропа аймағында шамамен 41 мың адам қызылша жұқтырды, нәтижесінде 37 адам қайтыс болды. Өткен жылы ДДҰ аурудың 24 мыңға жуық жағдайын тіркеді, ал өткен жылы - бес мыңнан сәл асады. Сарапшылар аурудың таралуын адамдар вакцинациядан бас тартумен байланыстырады. Сонымен қатар, осы жылы аурудың жартысынан көбі - 23 мыңнан астамы - Украинаға келеді. Ең көп қайтыс болғандар - Сербияда қызылша ауруынан 14 адам қайтыс болды. ДДҰ мәліметтері бойынша жеті елде алты айда мыңнан астам адам қызылша жұқтырды: бұл Ресей (1396 жағдай), Франция (2579 жағдай), Грузия (1128 жағдай), Украина (алты айда 23070 жағдай), Италия (2020 жағдай), Сербия және Греция (сәйкесінше 4954 және 2476). Бір миллион тұрғынға қызылша ауруына шалдыққандар саны бойынша Сербия Украинаны басып озды.
Роспотребнадзордың айтуынша, 2018 жылдың қаңтар-маусымында Ресейде қызылша ауруының 1717 жағдайы тіркелген, яғни ДДҰ берген мәліметке қарағанда шамамен 300-ге көп. 2017 жылдың осы кезеңінде барлығы 127 болды, яғни ауру 13 есе өсті.
Ресейде 2017 жылы аурудың өте жоғары өсуі болды, яғни 2016 жылмен салыстырғанда бірден төрт есеге өсті. Роспотребнадзордың айтуынша, 700-ден астам ресейлік қызылшамен ауырған, ең жоғары ауру Дағыстанда (1 миллион тұрғынға 32,7 адам) және Мәскеуде (1 миллионға 26,7 жағдай) тіркелген.
2019 жылы әлемде қызылшамен сырқаттанушылық көрсеткіші күрт өсіп, 23 жылда ең жоғары деңгейге жетті. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ) мен АҚШ-тың Ауруларды бақылау және алдын алу орталықтарының (АБАО) жарияланымында атап өтілгендей, 2019 жылы қызылша ауруының саны 869 770-ке жетті, бұл 1996 жылдан бергі ең жоғары тіркелген көрсеткіш, бұл ретте көрсеткіштердің өсуі ДДҰ-ның барлық өңірлерінде орын алды. Қызылша өлімі бүкіл әлемде 2016 жылмен салыстырғанда шамамен 50 пайызға өсті және тек 2019 жылы бұл ауру 207 500-ден астам адамның өмірін қиды. 2010 жылдан 2016 жылға дейінгі тұрақты жаһандық прогрестен кейін тіркелген қызылша жағдайларының саны 2019 жылға дейін біртіндеп өсті. 2019 жылғы деректерді 2016 жылы тіркелген қызылша жағдайларының тарихи төмен деңгейімен салыстыра отырып, авторлар бұл ауру мен өлімнің өсуінің басты себебі баланың уақтылы екі дозалы вакцинамен вакцинацияланбауы екенін айтады.
Паротит (паротит) - құлақ айналасындағы бездердің ауырсынуын, жоғары дене қызуын, бас және бұлшықет ауырсынуын тудыратын өте жұқпалы вирустық инфекция. Бұл вирустық менингиттің дамуына әкелуі мүмкін. 2019 жылдың соңына қарай паротитке қарсы вакцинация 122 мүше мемлекетте жалпыұлттық деңгейде енгізілді.
Тарихи тұрғыдан дифтерия - бұл жаһандық контекстегі ең қауіпті жұқпалы аурулардың бірі, бұл негізінен балаларға әсер ететін жойқын індеттерді тудырады. 1880 жылы Еуропа мен Америка Құрама штаттарында (АҚШ) үлкен дифтерия эпидемиясы кезінде кейбір аумақтарда тыныс алу дифтериясының өлімі 50% жетті. Еуропадағы өлім-жітім бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде шамамен 15% - ға дейін төмендеді, бұл негізінен антитоксикалық антидифтериялық сарысумен (даталармен) кеңінен қолданылатын емдеу нәтижесінде болды. Дифтерия індеттері Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Еуропада айтарлықтай жағымсыз салдарларды тудырды, 1943 жылы 1 миллионға жуық жағдай және 50 000 адам қайтыс болды. Дифтерия анатоксиніне негізделген вакциналар 1940 жылдардың соңында Еуропа мен Солтүстік Америкада пайда болды және вакцинацияланған популяциялар арасында аурудың таралуын азайту мүмкіндігін көрсетті.
1974 жылы кеңейтілген иммундау бағдарламасы (КИБ) құрылғаннан кейін, дифтерияға қарсы вакцинасы енгізілді де, дифтерия ауруы жаһандық тұрғыда айтарлықтай төмендеді. Дифтерияның тіркелген жағдайларының жалпы саны 1980-2000 жылдар ішінде 90% - дан астамға төмендеді. Соңғы уақытта дифтерияның ең үлкен өршуі Ресей Федерациясында және 1990 жылдары бұрынғы Кеңес Одағы Республикаларында болды. 1990-1998 жылдар аралығында 157000-нан астам жағдай және 5000 өлім тіркелді. Дифтерия жоспарлы вакцинациямен аз қамтылған елдерде денсаулық сақтаудың маңызды проблемасы болып қалуда. Дифтерияның тіркелетін жағдайларының жыл сайынғы саны (зертханалық немесе клиникалық расталған немесе эпидемиологиялық ахуалға байланысты) соңғы 11 жыл ішінде салыстырмалы түрде тұрақты болып қалады. Соңғы есептеулерге сәйкес, әлемдегі балалардың 86% - ы дифтерия компоненті бар вакцинаның ұсынылған 3 дозасын алады. Қалыпты климаты бар аймақтарда аурудың көп бөлігі суық мезгілде байқалады, ал жылы климаты бар елдерде инфекцияның таралуы жыл бойына жүреді.
2011-2015 жылдар аралығында Үндістанда жыл сайын ең көп жағдай тіркелді, олардың жалпы саны 5 жыл ішінде 18 350 жағдай болды, содан кейін Индонезия (3203 жағдай) және Мадагаскар ( 1633 жағдай). Оңтүстік-Шығыс Азия аймағы жыл сайын осы уақыт аралығында дифтерияның барлық жағдайларының 55-99% көзі болды. Деректерді бұдан әрі талдау ДДҰ-ға, әсіресе Африка және Шығыс Жерорта теңізі аймақтарынан келген жағдайлар мен хабарламалар туралы айтарлықтай ескерілмегенін көрсетті. Сондықтан аурудың нақты ауыртпалығы бұл туралы айтылғаннан гөрі маңызды.
Пневмококк инфекцияларына пневмония, менингит және фебрильді бактериемия, отит, синусит және бронхит жатады. 2019 жылдың соңына қарай пневмококкке қарсы вакцина 149 мүше мемлекетте енгізілді, оның үшеуі оны өз аумағының бір бөлігінде қолданды, ал вакцинаның үшінші дозасымен жаһандық қамту 48% деңгейінде бағаланды.
2006 жылы Ұлттық иммундау бағдарламаларына ПКВ кеңінен енгізу 2 жасқа дейінгі балалар арасында тіркелетін ЖЗШ-ның орташа жылдық аурушаңдығы Еуропада 44.4100 000 және АҚШ-та 167100 0007,8. Сонымен бірге, Африкадағы осы жастағы балалар арасында IPZ ауруы Оңтүстік Африкада 60100 000-нан Мозамбикте 787100 000-ға дейін болды. Ауру деңгейлеріндегі айырмашылықтарды ішінара жағдайларды анықтауға қатысты бақылау сезімталдығының айырмашылығымен түсіндіруге болады (мысалы, кейбір зерттеулерде шектеулер тек ауруханаға жатқызылған балалар, бірақ басқа зерттеулерде амбулаториялық безгегі бар науқастар), Африкада ауру Еуропа мен Солтүстік Америкаға қарағанда жоғары. Азия мен Латын Америкасындағы сырқаттанушылықтың тіркелетін көрсеткіштері жоғарыда көрсетілген шектер арасында ауытқиды.
2015 жылы 5 жасқа дейінгі балалар арасында әлемдегі 5.83 миллион өлімнің 294 000-ы (белгісіздік диапазоны 192 000 - 366 000) пневмококк инфекциясынан туындады. Сонымен қатар, есептеулер бойынша 23 300 өлім (белгісіздік диапазоны 15 300 - 40 700), пневмококк инфекциясымен және АИТВ-мен бір мезгілде зақымданған балалар арасында байқалды. Ауру мен өлім деңгейі дамушы елдерде индустриалды дамыған елдерге қарағанда жоғары; өлім-жітімнің ең көп саны Африка мен Азияда байқалады.
Полиомиелит - бұл өте жұқпалы вирустық ауру, ол қайтымсыз салдануға әкелуі мүмкін. 2019 жылы әлемдегі нәрестелердің 86% - ы полиовакцинаның үш дозасымен қамтылды. 2019 жылғы жағдай бойынша ОПВ-ны әлі де қолданатын елдерде ИПВ-ның бірінші дозасын алатын нәрестелерді қамту 82% деңгейінде бағаланды. Жаһандық жоюға жоспарланған полиомиелиттің берілуі Ауғанстан мен Пәкістаннан басқа барлық елдерде тоқтатылды. Аталған елдерде полиовирустың берілуі тоқтатылғанға дейін, полиомиелиттің жеткізілу және жұғу қаупі барлық елдерге, әсіресе денсаулық сақтау жүйелері мен иммундау қызметтерінің жеткіліксіз дамуы жағынан осал елдерге, сондай-ақ,полиомиелит эндемиясы бар елдермен жолаушылар қатынасы немесе сауда байланыстары бар елдерге қауіп төндіреді.
Ротавирустар бүкіл әлемде ерте жастағы балалар арасында өткір ішек инфекцияларының ең көп таралуының себебі болып табылады. 2019 жылдың соңына қарай ротавирустық инфекцияға қарсы вакцина 108 елде, оның ішінде ол тек кейбір аудандарда қолданылған үш елде енгізілді. Жаһандық қамту 39% деңгейінде бағаланды.
Қызамық - бұл вирустық ауру, әдетте балаларда жұмсақ түрде жүреді, бірақ жүктіліктің ерте кезеңінде жұқтырған кезде ұрықтың өліміне немесе туа біткен қызамық синдромына әкелуі мүмкін, бұл ми мен жүрек-тамыр жүйесінің зақымдалуына, көру және есту қабілетінің бұзылуына әкелуі мүмкін. 2019 жылдың соңына қарай қызамыққа қарсы вакцина 173 мүше мемлекетте жалпыұлттық деңгейде енгізілді, ал бұл вакцинамен қамту 71% деңгейінде бағаланды.
Сіреспе бактериялар оттегі болмаған кезде көбейеді, мысалы, жұқтырған жараларда немесе нашар өңделген кіндікте. C. tetani бактерияларының споралары әлемнің барлық аймақтарында қоршаған ортада болады. Олар ауыр асқынуларға немесе өлімге әкелетін токсин шығарады. Аналар мен жаңа туған нәрестелердің сіреспесі 12 елде, негізінен Африка мен Азияда денсаулық сақтаудың өзекті мәселесі болып табылады.
2019 жылы ДКДҚ вакцинасының алғашқы дозасын 14 миллион сәби алған жоқ, ал тағы 5,7 миллион сәби тек ішінара вакцинацияланды, бұл екпелер мен басқа да медициналық қызметтердің жеткіліксіз қол жетімділігін көрсетеді. Осы 19,7 миллион баланың 60% - дан астамы 10 елде тұрады: Ангола, Бразилия, Конго Демократиялық Республикасы, Эфиопия, Үндістан, Индонезия, Мексика, Нигерия, Пәкістан және Филиппин.
Тақырыптың өзектілігі: Ересек адамның иммундық жүйесі ағзаны қоршаған ортаның зиянды факторларынан немесе жұқпалы аурулардың қоздырғыштарынан тиімді қорғауға бағытталған.
Вакцинацияның мәні - адам ағзасына вакциналар енгізіледі: әртүрліинфекциялардың әлсіре ген немесе өлтірілген қоздырғыштары (немесе қоздырғыштың ақуыздарына ұқсас жасанды синтезделген ақуыздар). Көптеген вакцинацияларды бір уақытта жасауға болады. Сонымен қатар, бастапқыда бірнеше вакциналардың қоспасы болып табылатын бірқатар препараттар бар. Мысалы, АКДС вакцинасы көкжөтелге, дифтерияға және сіреспеге қарсы бағытталған. Кейбір вакциналар иммунитетті бірінші рет жасайды, ал басқаларын қайтадан енгізу керек.
Ревакцинация деп аталатын - бұл алдыңғы вакцинациялар жасаған иммунитетті сақтауға бағытталған үдеріс. Ол әдетте алғашқы вакцинациядан бірнеше жыл өткен соң жасалады. Арнайы егу күнтізбелері жасалды. Олар адамды ауыр және қауіпті инфекциялардан қорғауға мүмкіндік береді. Егер сіз жүктілікті жоспарласаңыз немесе экзотикалық елге саяхат жасағыңыз келсе -- қосымша егулер қажет болуы мүмкін. Вакцина ағзаға енген кезде иммундық жүйе оны мұқият зерттейді, есте сақтайды және оны жою үшін арнайы заттар шығара бастайды. Өлтіруші заттар таңдамалы әрекет етеді, адам нақты иммунитетті дамытады. Вакцина иммундық жүйені "үйретеді", оны" толық " инфекциямен күресуге дайындайды. Осылайша, вакциналар ағзаға еніп, иммундық жүйенің қайта құрылуын тудырады, бұл аурудың нақты инфекциясы нәтижесінде пайда болады. Бір жағымды ерекшелікпен: адам ауырмайды. Осындай дайындықтан кейін жұқпалы агенттердің ағзаға енуі иммундық жүйенің тез және күшті қарсылығын тудырады және ауру дамымайды.
Барлық вакциналар - бұл медициналық иммунобиологиялық препараттар, себебі олар дәрігердің бақылауымен енгізіледі және арнайы технологиямен өңделген иммунитет (иммуно -) жасау жоспарланып отырған аурулардың қоздырғыштарынан (биологиялық) тұрады. Қоздырғыштардан немесе олардың антиген бөліктерінен басқа, вакциналарда кейде сақтау кезінде вакцинаның стерильділігін сақтауға арналған арнайы рұқсат етілген консерванттар, сондай-ақ микроорганизмдерді өсіру және инактивациялау үшін пайдаланылған құралдардың ең аз рұқсат етілген мөлшері болады. Мысалы, В гепатитіне қарсы вакциналар өндірісінде қолданылатын ашытқы жасушаларының ізі немесе негізінен тұмауға қарсы вакциналар жасау үшін қолданылатын тауық жұмыртқасы ақуызының ізі. Препараттардың стерильділігін Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы және дәрілік заттардың қауіпсіздігін бақылау жөніндегі халықаралық ұйымдар ұсынған консерванттар қамтамасыз етеді. Бұл заттар адам ағзасына енгізуге рұқсат етілген. Вакциналардың толық құрамы оларды қолдану жөніндегі нұсқаулықтарда көрсетілген. Егер адамда белгілі бір вакцинаның кейбір компоненттеріне ауыр аллергиялық реакция болса, онда бұл әдетте оны енгізуге қарсы көрсеткіш болып табылады.Қоғам дамуының қазіргі кезеңінде жұқпалы патологиямен күресудің негізі иммунопрофилактика болып табылады. ДДҰ мамандарының есептеуінше, өткен ғасырда адамның өмір сүру ұзақтығы орта есеппен 30 жылға, оның ішінде вакцинациялардың арқасында 25 жылға артты. Әлемде иммунопрофилактиканың қазіргі заманғы дамуы балалардың сырқаттанушылығын, егілетін инфекциялардан болатын өлім-жітімін төмендетуде таңғажайып жетістіктерді көрсетті.
"Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" жаңа кодекс профилактикалық егулердің міндетті және ерікті болып бөлінетінін айқындайды, сондай-ақ вакциналардың сапасына әкімшілік жауапты болып келеді.
Соңғы жылдар балалардың денсаулығын сипаттау барысында бірқатар тұрақты теріс тенденциялар пайда болды: дені сау балалар саны азайып келеді, ерте жастан созылмалы патологияны қалыптастыратын балалар саны өсуде, мүгедек балалардың үлес салмағы популяцияда маңызды болып қала береді.
Соңғы бес жыл ішінде жалпы және алғашқы аурудың тұрақты өсуі байқалады, профилактикалық егуден бас тартудың жоғары пайызы жұқпалы аурулардың эпидемияға дейін таралу қаупін арттырады. Бас тартудың жоғары пайызы медициналық себептермен бас тартумен емес, қалыптасқан "вакцинацияға қарсы қозғалыспен" қолдау көрсетілетін халықтың вакцинацияға теріс қатынасымен байланысты болып келеді. Сондықтан практикаға тиімді профилактикалық технологияларды, ең алдымен балалардың денсаулығын сақтауға мүмкіндік беретін вакцинопрофилактиканы енгізу жөніндегі жұмыстар өте уақтылы және маңызды болып табылады, ал бұл өз кезегінде аймақтың және тұтастай елдің медициналық-демографиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін іс-шара ретінде қарастырылуы керек.
Қазақстандағы эпидемиологиялық жағдайдың нашарлауы көбінесе вакцинопрофилактика туралы қарама-қайшылықты ақпаратпен байланысты болып келеді. Бұқаралық ақпарат құралдарында бұл тақырып бойынша пікірталастар теріс рөл атқарды, сонымен қатар діни көз қарасты ұстанған адамдар арасында екпеден бас тартуы, нәтижесінде көптеген ата-аналардың вакцинацияға деген теріс көзқарасы және ғалымдар мен дәрігерлердің пікірін толық жоққа шығару болды. Бұл вакцинациядан жаппай бас тартуға әкелді, содан кейін бірқатар инфекциялар ауруының күрт өсуі, кейбір жағдайларда эпидемиялық деңгейге жетті. Халыққа вакцинациядан бас тарту мүмкіндігін беріп, тіпті көптеген медицина қызметкерлері олардың міндетті емес екендігі туралы пікір білдірді. Халықпен түсіндіру жұмыстарының жеткіліксіздігі, жалпы және медициналықмәдениеттің әртүрлі деңгейі иммунопрофилактика деңгейінің төмендеуіне ықпал етеді.
1-тарау. БАЛАЛАРҒА ЕКПЕ ЖАСАУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ МЕН САЛДАРЫ.
1.1Екпе туралы түсінік,тарихы
Шешек ауруына қарсы Қытай мен Үндістанда 2000 жылдан астам уақыт бұрын қолданылған, қазіргі вакцинация ұғымын Эдвард Дженнер есімді британдық дәрігер енгізген деп саналады. 1796 жылы ол сиырдың пустулаларынан алынған затты пациенттерге вирустан туындаған табиғи шешекке қарсы егу үшін қолданды, ақуыз қабығымен қоршалған генетикалық материалдан тұратын ең кішкентай инфекциялық агентті енгізді. Вирус тек тірі хосттың жасушаларында өзін-өзі репликациялай алатыны белгілі болды.
1882 жылы Р. Кох туберкулезді тудыратын бактерияны - микобактерияны бөліп алып, туберкулезді диагностикалауға арналған зат - туберкулинді жасады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы Р.Кохтың туберкулез микобактериясының ашылу күнін 20 наурызда Дүниежүзілік туберкулезбен күрес күні деп жариялады. Француз ғалымдары Альберт Кальметт пен Камиль Герен XX ғасырдың басында әлсіреген тірі сиыр туберкулезі бацилласының штаммы - БЦЖ вакцинасы (BCG - Bacille Calmette-Guerin) негізінде алғашқы адам вакцинасын жасаған кезде туберкулездің алдын алу және ауыр формалардың пайда болу қаупін азайту мүмкіндігі туралы айта бастады.
1900 жылға қарай адамның вирусқа қарсы және бактерияға қарсы вакцинаХІХ - ХХ ғасырдың бірінші жартысында полиомиелит Еуропа мен АҚШ-та өршіп, жыл сайын ондаған мың адам көз жұмды.Полиомиелит вакцинасын кеңінен қолданудың басталуы аурудың күрт төмендеуіне әкелді. Қазіргі уақытта жабайы вирустың жергілікті таралуы тек үш мемлекетте - Ауғанстан, Пәкістан және Нигерияда сақталуда.
Дүниежүзілік шешек ауруын анықтау және егу бағдарламасы жоғары қарқынмен жүргізілді және 1979 жылы Дүниежүзілік денсаулық сақтау ассамблеясы шешек ауруы жойылғаны туралы жариялады; бұл жетістік тарихтағы ең үлкен қоғамдық денсаулық сақтау жеңістерінің бірі болып қала береді.
20 ғасырда бұрын өлімге әкелетін инфекциялардан қорғайтын басқа вакциналар жасалды, мысалы, көкжөтел, дифтерия, сіреспе, полиомиелит, қызамық. Бұл вакциналар дамыған индустриалды елдерде пайда болған кезде, табысы жоғары отбасыдағы балалар үшін стандартты профилактикалық вакцинация ретінде ұсыныла бастады. Қазіргі уақытта вакцинация 20-дан астам аурудың алдын алады.
Шешекке қарсы бағдарламаның оптимизмге толы табысына сүйене отырып, 1974 жылы Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДСҰ) кеңейтілген иммундау бағдарламасын орындауға кірісті. Бағдарламаның бастапқы мақсаттары әр баланы бір жасқа толғанға дейін алты түрлі ауруынан (туберкулез, полиомиелит, дифтерия, көкжөтел, сіреспе және қызылша) қорғаумен қамтамасыз етуді және сіреспе анатоксинімен вакцинациялау әйелдерді сіреспеден қорғап қана қоймай, нәрестелерде, аналар мен жаңа туған нәрестелерді сіреспеге қарсы қорғау қамтамасыз етелді.
1990 жылға қарай вакцинацияның арқасында әлемдегі балалардың 80% - дан астамы ДДҰ қарастырылған 6 негізгі аурудан қорғалған және көптеген елдерде екпеге үнемі жаңа вакциналар қосылды.
ДДҰ-ны қамтуды кеңейту және кедей елдерге ұлттық бағдарламаларға өмірін сақтайтын вакциналарды енгізуге көмек көрсету үшін 1999 жылы вакциналар мен Иммундау мәселелері жөніндегі жаһандық альянс (ИМЖА) құрылды.
Әлемде бір жасқа дейінгі тағы 24 миллионға жуық бала ДДҰ вакциналарының толық жиынтығын ала алмаса да, екпенің жетістіктерін қызылша мен полиомиелит жағдайларын азайту арқылы бағалауға болады. ДДҰ мақсаттары вакцинация арқылы осы екі ауруды және кейбір басқа ауруларды (жаңа туған сіреспені қоса алғанда) жоюды көздейді.
Вакцина - бұл антиденелер өндірісін ынталандыру арқылы кез-келген ауруға қарсы иммунитетті қамтамасыз етуге арналған екпе. Вакциналарға өлтірілген немесе белсенділігі жойылған вирустардың суспензиялары, сондай-ақ микроорганизмдердің өнімдері немесе туындылары кіруі мүмкін. Вакцинаны енгізудің ең көп таралған әдісі-инъекция, бірақ олардың кейбіреулері ауыз арқылы немесе мұрын спрейі арқылы беріледі.
Вакцинацияның мақсаты - қолайлы нәтижемен табиғи инфекциялық процесті имитациялау арқылы инфекциялық ауруға ерекше иммунитет жасау. Вакцинадан кейінгі белсенді иммунитет қызылшаға, дифтерияға, сіреспеге, полиомиелитке қарсы егілгендерде 5-10 жыл немесе тұмауға, іш сүзегіне қарсы егілгендерде бірнеше ай бойы сақталады. Алайда, уақтылы қайта егу арқылы ол өмір бойы сақталуы мүмкін.
Әртүрлі аурулардың иммунопрофилактикасына қатысты процестерді үйлестіруді Дүниежүзілік Денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ) жүргізеді.
Вакцинацияның ашылуы Э. Дженнердің керемет экспериментімен басталды, ол 1798 жылы "вариолавакцинаның себептері мен салдары туралы зерттеу - сиыр ауруы" атты еңбегін жариялады. Ол екпе әдісін вакцинация деп, ал сиырдан алынған материалды вакцина деп атады.
Алайда, жұқпалы аурулармен күресудің ғылыми негізделген және дамыған әдісі пайда болмас бұрын, мүлдем жаңа ғылым - иммунология пайда болуы керек еді. Бұл ғылым өз бастауын 1891 жылы алды, Луи Пастердің "Егер улылығын төмендетсе, онда ол қорғану құралына айналады" атты данышпан принципімен жүргізді.
ХХІ ғасырда жұқпалы аурулардың иммунопрофилактикасының маңыздылығын талқылаудың қажеті төмен, иммунопрофилактиканың тиімділігін, оны іс жүзінде қолдану әдісін ондаған жылдар бойы айқын көрсетілген. Вакцинопрофилактика сырқаттанушылықты азайтудың, клиникалық ағымның ауырлығын әлсіретудің және сырқаттанғандардың өлім-жітімін төмендетудің, инфекциялық ауруларға шалдыққандардың асқыну санын азайтудың жетекші факторы болып табылатыны белгілі.
Ағзаның негізгі иммунологиялық функциясы - генетикалық бөтен барлық нәрсені тану және тиісті қорғаныс механизмдерін іске қосу, әртүрлі себептерге байланысты ол функциябұзылуы мүмкін, сол кезде иммунологиялық жетіспеушілік немесе иммунтапшылығы туралы айтуға болады. Балалардағы иммунологиялық жетіспеушіліктің 2 түрі бар: бастапқы және қайталама.
Бастапқы иммунологиялық жетіспеушілік - организмнің иммундық жауаптың осы немесе басқа буынын іске асыруға генетикалық тұрғыдан қабілетсіздігіненегізделген.
Екіншілік иммунологиялық жеткіліксіздік транзиттік болуы мүмкін, әртүрлі себептерден туындауы мүмкін, көбінесе кортикостероидты немесе сәулелік терапияны ұзақ қолдану, қатерлі аурулар, кейбір созылмалы инфекциялар және басқа себептер.
Белсенді иммундау аспектісінде иммунологиялық жетіспеушіліктен, әсіресе жасушалық иммунитеттің туа біткен жетіспеушілігінен және аралас иммунологиялық жетіспеушіліктен зардап шегетін балалар тірі вакциналармен вакцинациялауға қарсы көрсеткіштері бар екенін есте ұстаған жөн.
Бала дүниеге келген кезде алғашқы 4 күн ішінде бірінші екпе салынады. Бұл баланың иммунитетін туберкулезден қорғау үшін егіледі. Сондай-ақ, осы екпеден кейін 1-2 күннен соң В гепатитіне қарсы тағы бір екпе салынады.
Қазақстан Республикасының Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы Кодексте арнайы профилактикалық егулер жүргізу мерзімдері бар. Сол кесте бойынша біз емханада тіркелген әрбір баланың екпе алуын қадағаланады.
Екпе күнтізбесі бойынша бала екі айға толғанда бірінші АКДС салынады. Құрамында 6 түрлі ауруға қарсы витамин бар. АКДС-пен бірге В гепатитіне қарсы тағы бір екпе салынады. Бала үш айға толғанда дифтерия, сіреспе, көкжөтелге қарсы АКДС салынады. Төрт, бес және алты айлығында, бала 1 жасқа толғанда да осы екпелер әр түрлі компоненттермен егіледі. Осылайша, бала бір жасқа толғанша мерзіміне сай бес түрлі екпе алады.
Бұдан кейін балаға 1 жас 6 және 8 айлығында (яғни, туғанына 18 ай және 20 ай толғанда) тағы да АКДС екпесі салынады. Мектепке барған кезде 6 немесе 7 жасында қызамыққа, қызылшаға қарсы екпе егіледі. 7 жастан асқанда сіреспе мен туберкулезге қарсы тағы бір екпе салынады. 13 жасында В гепатитіне қарсы және қызамыққа қарсы екпе, 16 жасында дифтерия мен туберкулезге қарсы арнайы екпе егіледі.
Балаға екпе жасалғаннан соң емхана айналасында 30-40 минут серуендеген дұрыс. Себебі жоғарғы аллергиялық реакция дами бастаса, дәрігерге жедел түрде қаралған жөн.
Жоғарыда айтқан екпелердің қайсысын салсақ та, баланың дене қызуының көтерілуі, (қалыпты жағдайда 37,50С-ден аспауы тиіс), тәбетінің төмендеуі кездеседі. Сондай-ақ, екпенің орны қызарып, ісініп тұрады және бала ауырсынуды сезінеді. Мұндайда баланың жағдайын үнемі қадағалап отыру керек. Бірақ, бұл белгілер бала өміріне қауіп тигізбейді.
Екпелер кейде түрлі жағдайда асқынып кетеді. Оның ең басты себебі - екпе салынған адам ағзасының жеке реакциясымен байланысты. Ұлттық медициналық күнтізбеге енген екпелердің ішіндегі АКДС (көкжөтел, дифтерия, сіреспе) екпесі адам ағзасына ерекше ауыр қабылданады.
Егер баланың дене қызуы жоғары болса, онда міндетті түрде өзіңіздің дәрігеріңізге қоңырау шалуға және онымен ары қарай не істеу керектігі туралы кеңес алған жөн. Екпе алған күні:
* баланы жеткілікті тамақтандырмаған жөн;
* сұйықтықты көп беру керек;
* бөлмедегі ауа температурасы 22 °С-дан жоғарыламасын;
* балалар алаңына, қонаққа бармаңыз және қонақ шақырмаңыз.
Бүгінгі таңда алдын алу екпелерінің ұлттық күнтізбесіне полиомиелит, көк жөтел, сіреспе, қызылша және басқа да дерттерден сақтайтын вакциналар кіреді. Екпеден бас тарту баланың осы аурулардың бірін жұқтыруына алып келеді. Полиомиелитті жұқтыру кезінде 200 оқиғаның бірінде аяқтың сал ауруына әкеп соғуы мүмкін. Полиомиелиттің салдарынан аяғы тартылып қалғандардың 5-10%-ы біртіндеп тыныс алу жолдары бұлшықеттерінің тартылуынан көз жұмады. Полиомиелит су, ауа-тамшылар арқылы, сондай-ақ жұқтырған адамның тіршілік өнімдерінен жұғуы мүмкін. Көк жөтел жұқтырған балаларда өкпе қабынуы дамып, энцефалопатия (бас миының зақымдануы), тырыспа пайда болады. Көк жөтелдің асқынуы қайғылы оқиғаға әкеп соғуы мүмкін. Бұл дерттен қайтыс болу оқиғалары көбінесе бала бір жасқа толғанша болады.
Егер бала қандай да бір аурумен ауыратын болса, оған екпені белгілі бір тәртіппен енгізеді. Мәселен, төмендегі диагнозы анықталған балаларға екпені арнайы тәртіп бойынша салады.
* аллергиясы бар балаларға екпе жасар алдында 2-3 күн бұрын және екпеден соң 3-5 күн арнайы гистаминге қарсы тамшыларды береді;
* демікпемен ауыратын балаларға екпе кезінде негізгі емнің мөлшерін жоғарылату ұсынылады;
* 3 айдан 5 жасқа дейін болатын құрысуға шалдыққан балаларға АДС-М (дифтерия мен сіреспеге қарсы екпе) енгізгеннен кейін 1-2 күн және тірі вакцинаны енгізгеннен кейін 5-күннен бастап парацетамол береді;
* иммунитеті төмен балаларға белсенді емес вакциналар қауіпсіз болғанымен қажетті нәтиже бермеуі мүмкін, ал тірі вакцинаны оларға енгізбейді;
* жүйке жүйесінде ақауы бар балаларға вакцина енгізетін болса, үш күннен соң кері әсері байқалуы мүмкін, сондықтан, оларға тек невропатолог рұқсат берген кезде ғана екпе жасайды.
Екпені жасауға тыйым салынатын жағдайлар:
1. аталмыш препаратты алғашқы енгізген кезде кері әсері болған жағдайда;
2. қатерлі аурулар;
3. СПИД.
Ал уақытша екпені тоқтатуға безгек немесе созылмалы аурулар түрткі болады. Мұндайда екпе бала толықтай жазылған соң енгізіледі
Екпе - балаларды вакцинациядан бұрын ауыр ауруларды тудыратын жұқпалы ауруларға қарсы қорғаудың ең жақсы әдістерінің бірі. Баспасөздегі вакцинацияны негізсіз сынға журналистердің вакцинациядан кейінгі асқынулардың жекелеген жағдайларынан сенсацияны күшейтуге деген ұмтылысы себеп болды. Ия, жанама әсерлер барлық дәрі-дәрмектерге, соның ішінде екпегеде да тән. Бірақ вакцинациядан асқыну қаупі вакцинацияланбаған балалардағы жұқпалы аурудың салдарынан болатын қауіптен әлдеқайда аз.
Екпелер иммундық жүйенің реакциясын нақты инфекция сияқты ынталандырады және есте сақтап алады. Содан кейін иммундық жүйе қайта жұқпалы ауру ағзаға түскен кезде "инфекциямен" күреседі және оны тудырған микроорганизмді еске түсіреді. Сонымен қатар, егер микроорганизм қайтадан денеге енсе, онымен тиімді күреседі.
Қазіргі уақытта вакциналардың төрт түрі бар (қосымша -1 берілген)
Екпе иммунитеттің қалыптасуына әкеледі, ал вакциналарды жасау антигенді препараттарды әзірлеу болып табылады, олар өз кезегінде:
oo ағза үшін қауіпсіз;
oo иммундық жауаптың қажетті түрін тудырады, сонымен қатар,
oo халық үшін қол жетімді болуы тиіс.
Вакцинацияны инфекциялық аурулардың иммунопрофилактикасы үшін иммундық-биологиялық дәрілік препараттарды қолдану, вакцинация жүргізуді ұйымдастыру, вакцинация жүргізу техникасы мәселелері бойынша, сондай-ақ шұғыл немесе шұғыл нысанда медициналық көмек көрсету мәселелері бойынша оқытудан өткен медицина қызметкерлері жүзеге асырады.
Жеке ауруларға қарсы вакциналық препараттардың сипаттамасы
Қазақстан Республикасы Үкіметінің № 2295 қаулысына сәйкес балаларға келесі екпелер жүргізіледі (қосымша 2):
1. БЦЖ
2. ОПВ, ИПВ
3. ВГВ
4. АКДС
5. АДС
6. АД-М
7. АДС-М
8. Акт-ХИБ
9. ҚҚП
10. Превенар 13
БЦЖ немесе Кальметта -- Герен бацилласы (Bacillus Calmette -- Guérin, BCG) - туберкулезге қарсы вакцина, ол жасанды ортада арнайы өсірілген адам үшін вируленттілігін жоғалтқан Mycobacterium bovis BCG, тірі әлсіреген туберкулезді бацилла. Вакцина құрғақ түрде шығарылады. Қолданар алдында стерильді физиологиялық ерітіндімен араластырылады. Егу үшін арнайы тубиркулинді шприц қолданылады (көлемі 1мл).Қорғаныс әсерін бағалау үшін 1935-1975 жылдары жүргізілген кең сынақтар өкпе туберкулезінен BCG, қарама-қайшы нәтижелер берді. Жалпы, ең жоғары қорғау көрсеткіштеріне (60-80%) Солтүстік Америкада және Еуропада қол жеткізілді, ал тропикалық аймақтарда сынақтар әдетте төмен қорғаныс деңгейін көрсетті немесе оның болмауы да мүмкін. Мысалы, BCG-бұл Тайс штаммы бұрын АҚШ-та кеңінен қолданылып, вакцинацияланған адамдарға индукцияланған 0-ден 75% - ға дейінгі диапазонда қорғау болды. Сол сияқты вакциналық штамм Копенгаген Англияда мектеп оқушыларын вакцинациялау кезінде 77% қорғаныс берді және Оңтүстік Үндістан тұрғындары арасында оны пайдалану кезінде нөлдік қорғаныс деңгейін көрсетті.
Полиомиелитке қарсы екі түрлі вакцина бар: ОПВжәнеИПВ.
ОПВ - тірі әлсіреген вирустан тұрады және ішекте жергілікті иммунитет түзуге қатсысады. Бұл вакцина полиомиелит толық жойылмаған елдерде қолданылады (соның ішінде Ресей және ТМД елдері). ОПВ екрекшелігі: вакцинді вирус егілген баланың ішегінде дамиды кейіннен қоршаған ортаға түседі, ол вакцинация және ревакцинация әкеледі, осыған байланысты популяциялық иммунитет дамиды.
ОПВ арзан вакцина және қолданылуы оңай (тамшы түрінде шығарылады, ауызға тамшы ретінде қолданылады). Сонымен қатар ОПВ қолданудың кемшіліктері мен шектеулері бар:
1. Қарым-қатынас арқылы вакциналық вирус алған кейбір балаларда ауыр асқынулар - вакцинамен ассоцирленген полиомиелит, кей кезде табиғи инфекциядағы сияқты салдану дамуы мүмкін;
2. ОПВ-ны сақтау (-20С0) шарттары және нақты мөлшерлеу мүмкін болмауына (енгізілген вакцинаның жартысы организмнен нәжіс арқылы шығарылады) байланысты оның тиімділігі төмендейді;
3. Омырау жасындағы балалар көбінесе ОПВ- ны ащщы дәміне (ересек жастағы балаларға көбінесе нанға немесе қантқа тамызып береді) байланысты лоқсиды және түкіріп тастайды. Бұл жағдай емханаға қайта келуге мәжбүрлейді, сондықтан да ата - анаға, балаларға және дәрігерге қолайсыз. Егер балада ішек бұзылыстары болса ОПВ енгізілмейді. ОПВ вакцинасын енгізу нәтижесінде КСРО-да 1961 жылдан бастап ауру 22000 жағдайдан 4000 жағдайға дейін азайған болса, ал,Ресейде 2015 жылы тіркелген 350 000-нан 73-ке дейін төмендеді.
ИПВ вакцинасы осы айтылған кемшіліктерден арылған. Вакцина арнайы шприц - доза ретінде шығарылады. ИПВ құрамында өлтірілген полиомиелит вирусы бар, бұлшық етке немесе тері астына енгізіледі.ИПВ тиімділігі жоғары деп саналады. Оның тиімділігі дәл мөлшерлеу (себебі тікелей инъекция арқылы) және стандартты сақтау шарттары, температура өзгерістеріне төзімділігі арқылы жүзеге асырылады.ИПВ қауіпсіз, себебі егілген балалардың жүйке жүйесіне әсер етпейді. Жағымсыз реакциялары жоқ, ішек бұзылыстарын шақырмайды және ішектің қалыпты микрофлорасымен бәсекелеске түспейді.Вакцинацияның сапасы туралы түсінік беру үшін келесі статистика келтірілген. АҚШ-та 1950-1955 жылдар аралығында полиомиелит вирусынан 6000-нан астам адам қайтыс болды, сонымен қатар 30 000 адам сал болды. Сонымен қатар, осы диагнозбен ауыратын науқастардың саны жылына шамамен 20 000-ды құрады. 1957 жылы халықты вакцинациялау алғаш рет қолданылды, осының арқасында 1960 жылға қарай өтініштер саны 3 000-ға дейін төмендеді, ал 30 жылдан кейін жылына тек 10 жағдай ғана болды.
Осы жағдайға байланысты біздің еліміздің жоспарында келешекте егудің ұлттық күнтізбесінде ОПВ ИПВ -ға ауыстырылады.
ВГВ - Бұл вакцина ашытқы жасауша культарасынан жасанды өндірілген, оның құрамына вирусты гепатит В-нің беткей ақузы - HbsAg кіреді. Егуден кейін организмде қорғаныш антидене - Aнbs түзіледі. Егуден кейін организмде қорғаныш антидене - AНbs түзіледі.2019 жылы халықты вакцинаның үш дозасымен қамту көрсеткіші бүкіл әлемде 85% - ға жетті, ал 2000 жылы ол шамамен 30% - ды құрады. Дегенмен, жаңа туған нәрестелерді В гепатитіне қарсы иммундау көрсеткіштері біртекті емес болып қалады. Осылайша, В гепатитіне қарсы вакцинаның алғашқы дозасымен вакцинациялаудың орташа көрсеткіші туғаннан кейін бүкіл әлемде 43% - ды құрайды, алайда ДДҰ-ның мәліметі бойынша Африка өңірінде ол тек 6% - ға тең. Вакцинацияның толық курсы нәрестелердің, балалар мен жастардың 95% - дан астамында қорғаныс антиденелерінің деңгейінің жоғарылауына әкеледі. Қорғаныс кем дегенде 20 жыл және өмір бойы сақталады. Осыған байланысты ДДҰ үш дозалы вакцинациядан өткен адамдарға қайта егуді ұсынбайды.
АКДС - ең бірінші рет шетелде 40 жылдарың соңында қолданыла бастады. АКДС вакцинасы өлтірілен көкжөтел микробынан, тазаланған сіреспе дифтерия анатоксинінен тұрады. Өкінішке орай, кейбір балалар АКДС екпесіне өте күшті патологиялық реакция береді, соған байланысты дәрігерлер АКДС вакцинациясынан бас тартуы тиіс. Дегенмен, сіреспе және дифтерия ауруларын алдын алудың өмірлік маңызы бар. Сезімтал және әлсіз балаларды инфекциядан сақтау үшін АДС вакцинасы шығарылды. АДС вакцинасы АКДС вакцинасы құрамындағы ең ауыр - инактивирленген көкжөтел таяқшасы компонентінен айырылған.Ресейде статистика да оң сандарды көрсетеді: 2016 жылы дифтерия мен үш сіреспе инфекциясының тек екі жағдайы тіркелді. Барлығы 8000-ға жуық адам көкжөтелмен ауырды-100 000 адамға 1,7 жағдай. Егер мұны 1958 жылмен салыстырсақ, 100 000 адамға шаққанда 475 көкжөтел ауруы тіркелген болса, онда статистика өзі туралы айтады: вакцина инфекцияның таралуын азайтуға көмектесті.1980 жылдары басталған вакцинацияға қарсы науқан Ресей халқының вакцинациямен қамтылуының 60% - ға дейін төмендеуіне әкелді және бұл бірден көптеген инфекцияларға, соның ішінде көкжөтелге әсер етті. 1993 жылға қарай тіркелген жағдайлардың саны 13 есе өсті.
АДС-М - құрамында антигендері төмендетілген адсорбирленген дифтерия-сіреспелік анатоксин.Соңғы бірнеше жыл ішінде Татарстан Республикасында, Ставрополь өлкесінде және Амур облысында дифтерия аурулары тіркелген жоқ, сонымен бірге Новгород және Ярославль облыстарында дифтериямен ауыратындар қайта тіркелді. Аурулардың клиникалық құрылымында дифтерияның оқшауланған түрлері басым, олардың үлесіне жағдайлардың 78,6% - ы келеді. Бұл эпидемиялық процестің дифтерияға қарсы иммунитеті бар халық арасында дамитынын растайды. Алайда, вакцинацияланбаған науқастар барлық жас топтарында қалады, дегенмен дифтериямен ауыратындар арасында вакцинацияланғандардың үлесі 2006 жылғы 30,9% - дан 2007 жылы 16,1% - ға дейін төмендеді.1940 жылдары АҚШ-та сіреспеге қарсы вакцинацияны енгізу 1947 жылғы 100000 тұрғынға шаққанда 0,4-тен 1990 жылдардың аяғында 100000 тұрғынға шаққанда 0,02-ге дейін төмендеді.
АД-М-анатоксин (құрамында антигені төмендетілген адсорбирленген дифтериялық анатоксин) тиімділігі жоғары препарат, дифтерияға қарсы егудің толық курсын алған 95% балаларда 7-10 жыл ішінде тұрақты иммунитет қалыптасады.КСРО халқын вакцинациялау нәтижесінде 1977 жылға қарай балалар арасында сырқаттанушылық көрсеткіші 100 мың тұрғынға шаққанда 29%-ды құрады, алайда 1972 жылдан бастап халықтың вакцинациясы 50% - дан аспады.
Акт-ХИБ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz