Балалардын церебральды сал ауруы
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Қармақшы аудандық ауруханасында 2017-2020 жж бойынша балалардағы салауруының кездесу жиілігі
МАЗМҰНЫ
ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР
КІРІСПЕ
1.ТАРАУ: БАЛАЛАРДАҒЫ САЛ АУРУЫНЫҢ КЕЗДЕСУ ЖИІЛІГІ
0.1. Балалардағы сал ауруы: эпидемиологиясы
0.2. Балалардағы сал ауруында мейіргерлік күтімді ұйымдастыру
0.3. Балалардағы сал ауруының кезедсу жиілігі, шетелдік және отандық зерттеулер бойынша
2-тарау. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1. Зерттеу материалдары мен әдістер
2.2. Зерттеу нәтижелері
ПРАКТИКАЛЫҚ ҰСЫНЫСТАР
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
Қысқартылған сөздер
БСА - Балалардың сал ауруы
БЦА - Балалардың церебральді ауруы
БЦП - балалардың церебральді параличі
БЦС - балалардың церебральді салдануы
ЦСБ - церебральды сал бала
ЦП - церебральды паралич
ЦСА - церебральды сал ауру
ҚР - Қазақстан Республикасы
ЕГ - емдік гимнастика
ЕДШ - емдік дене шынықтыру
ӨЖЖ - өкпені жасанды желдету
ТҚҚ - тірек қимыл - қозғалысы
ТҚА - тірек - қимыл аппараты
ТҚЖ - тірек - қимыл жүйесі
ҚҚО - қимыл - қозғалыс органы
СД - спастикалық диплегия
ҚТА - қимыл - тірек аппараты
ТҚАЗ - тірек - қимыл аппаратының зақымдалуы
ДДСҰ-дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы
ФТБ - физиотерапия бөлімі
Кіріспе
Тіркес сөздер: Балалардың сал ауруы, Балалардың церебральді ауруы, емдік дене шынықтыру, емдік гимнастика,емдік дене шынықтыру , тірек - қимыл жүйесі, қимыл - қозғалыс органы, спастикалық диплегия, қимыл - тірек аппараты, балалардың церебральді параличі.
Тақырыптың өзектілігі:
Соңғы кездерде Дүние жүзінде, елімізде, ауданымызда жиі кездесетін және маңызды, өзекті мәселе болып табылатын балалар арасындағы сал ауруына байланысты, өйткені балалардың церебральды сал ауруы соңғы жылдары ең кең таралған аурулардың бірі болып отыр. Осы сырқатсоңғы кезде елімізде өршіп тұр, оның себеп - салдары неде? Осындай ерекше болып туылған балаларға қандай көмек беріп жатырмыз, қамқор болып жағдайларын жасай аламыз ба, әлде, Маңдайға солай жазды, көнеміз деп немқұрайлы қарап тастау керекпе? Сол үшінде қазіргі таңда ізденіп, соларға көмек қолымызды созып, қолдан келгенше көмек көрсетіп, олардында қоғамға қажеттілігін, оларда біз сияқты өмірден өз орындары бар екендігін көрсетіп, түсіндіріп, үйретуіміз керек, жағдай жасауымыз қажет. Бұл ауру шала дамудың немесе онтегенезде мидың зақымдануынан пайда болады.Балалар церебральды сал ауруы әр түрлі қимыл - қозғалыс, психикалық және сөйлеудің бұзылыстарынан көрініс береді.Яғни, мұндай аурумен ауыратын балалардың сөйлеу, ойлау қабілеттері төмен болады.Балалар церебральды сал ауруы қалыпты дене жағдайын ұстай алмау және ерікті іс - әрекеттерді орындай алмауданда көрінеді. Қимыл - қозғалыс бұзылыстары (сал болуы, парез, кординацияның бұзылуы) психиканың, сөйлеудің, көрудің, естудің, сезімталдықтың бұзылуына әкелуі мүмкін. Мүгедектер ішінде тірек қимыл - қозғалысы аппараты бұзылған балалар өте көптеп кездеседі. Оның ішінде күрделі бұзылыстардын бірі церебральді паралич - балалар. Мүгедектер ішінде тірек қимыл - қозғалысы аппараты бұзылған балалар өте көптеп кездеседі. Оның ішінде күрделі бұзылыстардын бірі церебральді паралич - балалар. Дүние жүзі бойынша мүгедектер саны 500 миллион болса, Қазақстан Республикасында ДЦП диагнозымен 10 000 бала тіркелген соның ішінде ауданымызда 175 бала қазіргі таңда есепте тұрады, бұл өзекті мәселенін бірі болып табылады. Елімізде мүмкіндігі шектеулі мұқтаж балаларға квалификациялық көмек көрсету бағдарламасы әліде болса дұрыс әзірленбеген, сонымен қатар жаңа технологиялық ақпараттардың енгізу мүмкіндігінін төмендігіне байланысты бұл мәселенін шешілуіде қиындау болып тұр. Мүмкіндігі шектеулі балаларды оналту орталықтары еліміздін тек ірі қалаларында ғана орналасқандықтан жәнеде ол жерден ем алу мүмкіндігі 5 - 6 жылда ғана болады. Ал мұндай балалар емді үзбей жиі, жылына 4 -5 рет алып тұруы қажет.Осындай дертке шалдыққан науқас балаларға қолдау көрсетіп, қол ұшын созу мақсатымен Қасиетті жол қайырымдылық қоры құрылған. Қасиетті жол қоры ауыр науқасқа шалдыққан, әлеуметтік жағдайы төмен отбасылардан шыққан балалар мен жетімдерге елімізде және шет елдерден қажетті емдік шараларын алуға қаражат жинап, көмек көрсетіп келеді. Қазақстан Республикасынын Ұлттық гинетикалық регистрі мәліметтері бойынша елімізде 2 000 - нан 3 500 - ға шейінгі балалар туа біткен және тұқым қуалаушыпатологиясымен туылады екен.Балалар церебральды сал ауруымен ауыратын балалардын 30 - ы ана құрсағында, 60- ы толғақ кезінде, 10-ы туылғаннан соң болады екен. Тірек қимыл - қозғалысында (ТҚҚ) кемістігі бар балалардын тірек қимыл-қызметінін толық жетілмеуі. Олардын көпшілігі орталық церебральды сал ауруымен ауыратын балалар, олардын қимылындағы кемістік психикалық және сөйлеу ауытқушылықтарымен үйлеседі.
БЦП-да ерте, әдетте құрсақта зақымдану немесе мидың дамымауы орын алады. Бұл бұзушылықтардың себептері әртүрлі болуы мүмкін.
Егер церебральді сал ауруымен 100 бала ауырса, оның 30-ы - құрсақта, 60-ы туу кезінде, 10-ы - дүниеге келгеннен кейінгі кезеңде пайда болады (Л.О. Бодалян, Л.Т.Журба, Н.М.Всеволожская).Құрсақтағы нәрестеге жағымсыз әсер ететін зиянды факторларға төмендегілерді жатқызуға болады:
- болашақ ананың әртүрлі созылмалы аурулары;
- жұқпалы аурулар, әсіресе вирустық аурулар, уыттану;
- ана мен ұрықтың резусфактор немесе топтық қатыстылығы бойынша сәйкеспеуі;
- жүктілік кезіндегі соққы және т. б.
Ұрықтың шала тууы немесе артық болуы ықтимал факторлар болуы мүмкін .
Жекелеген жағдайларда БЦП себебі болуы мүмкін:
- акушерлік жарақат;
- баланың оттегінің жетіспеушілігіне байланысты бас миының жүйке жасушаларының зақымдануына әкеп соқтыратын ұрықтың мойны айналасындағы кіндіктің оралуымен созылмалы босану;
- кейде БЦП бір жасқа дейін туылғаннан кейін энцефалитпен (Ми затының қабынуы) асқынатын жұқпалы аурулардың нәтижесінде, бастың ауыр соққысынан кейін пайда болады.
1. Жүктілік кезінде анасының жұқпалы аурумен ауруы (қызамық, цитомегалия, токсоплазмос, тұмау т.б.);
2. Анасында жүрек- қан тамырлары мен эндокриндік бұзылыстардың болуы;
3. Жүктілік кезіндегі токсикоз;
4. Іштегі нәрестенің физикалық жарақат алуы, соғылуы;
5. Резус-фактор бойынша анасы мен баласынаң қандарының сәйкес келмеуі;
6. Психикакалық травмалар, оның ішінде жағымсыз эмоциялар;
7. Физикалық факторлар (дірілдің әсер етуі, артық мөлшердегі ультракүлгінді сәуле);
8. Кейбір дәрілер;
9. Экологияның жайсыздығы;
Балалар церебральді сал ауруымен ауыратын балалардан бірінші жұмада әлсіздік немесе туа берілетін қимыл-қозғалыс рефлекстерінің жоқтығын байқауға болады:
1) бала қорғанады, етбетінен жатқан бала тыныс алу үшін басын бұрмайды,
2) вертикальді күйде тұрған балалар қалыпты дамыған балалардай сүйенбейді,
3) еңбектеу рефлексі-етбетінен жатқан қалыпты дамыған бала еңбектей бастаса, ауру бала еңбектеуге қабілетсіз.
Мамандар "балалардың церебральды параличі" (БЦП) сөз тіркесі деп мидың кіші жастағы зақымдануы нәтижесінде пайда болған қозғалыс функцияларының бұзылу тобын түсінеді. Бұл бұзылулар үдемелі емес. Олар баланың тууынан пайда болады және өмір бойы жалғасады.
Қозғалыс бұзылыстары әдетте бұлшықеттердің белгілі бір тобындағы әлсіздік болып табылады. Осыған байланысты жаяу жүру бұзылған, қол, аяқ, мимиялық бұлшықет қозғалыстары үйлестірілмеген. БЦП диагнозы кезінде интеллектуалдық даму мен сөйлеу бұзылуы мүмкін.
БЦП-ның басты себебі-анасының құрсағындағы немесе туғаннан кейін баланың гипоксия (оттегінің жетіспеуі немесе тұншығу). Ол ананың жүктілік патологиясының салдары болуы мүмкін (токсикоздар, плацентарлық қан айналымының бұзылуы, инфекциялар). Акушерлік патологияның әртүрлі түрлерінен туындаған босану жарақаттары-ананың тар жамбасы, оның дұрыс емес құрылымы, босану қызметінің әлсіздігі, созылмалы немесе тез босану және т.б. -- сондай-ақ ұрықтың миының зақымдану мүмкіндігін жоққа шығармайды. Көптеген жағдайларда босанудың ауырлығы баланың құрсақішілік дамуының бұзылушылықтары анықталады.
Жақында ғалымдар көптеген жағдайларда балалардың церебральды салдануы жүйке жүйесінің босану жарақатымен байланысты емес, осы уақытқа дейін саналған, инфекциялық процестің салдары болып табылатындығын анықтады. БЦП туғанға дейін немесе туғаннан кейін вирустардың (мысалы, герпес вирусы) құрсақішілік әсерінің нәтижесінде пайда болуы мүмкін деп болжанады. Осылайша, бұл инфекция "түсіру ілгегінің" рөлін атқара алады және баланың жүйке тіндерін зақымдайды.Босанғаннан кейін нәрестелердің гемолитикалық ауруы -- баланың миының интоксикациясы болатын "ядролық сарғаю" деп аталатын ауруды тудыруы мүмкін. Оны ана мен ұрықтың қанының қан тобы немесе резус-факторы бойынша үйлеспеуін, сондай-ақ нәрестенің бауыр жеткіліксіздігі тудыруы мүмкін.
БЦП даму негізінде жатқан гипоксия баланың бас миы құрылымының дамымауына әкеледі. Әсіресе рефлекторлық механизмдердің қалыптасуы мен дененің тепе-теңдігін сақтау үшін жауаптағы оның учаскелері. Бұл скелетте бұлшықет тонусының дұрыс бөлінбеуіне және патологиялық қозғалыс реакцияларының пайда болуына әкеледі.
Симптомдар мидың зақымдану дәрежесіне байланысты. Бұл сәбидің ерте балалық шағында аяққа тұруы мүмкін емес, ал ол өздігінен 2-3 жасқа қарай жүре бастайды. Кейіннен балада бұзылған жүріс байқалады. Зақымданған аяқтар өсуде артта қалуы мүмкін.
Балалар церебральды сал ауруымен жүйке, бұлшық ет және қимыл үйлесімін оңалту мүмкін бе? Ең алдымен, емдік дене шынықтыру кешені және массаж курсы, сондай-ақ бұлшық ет тонусын төмендететін құралдарды қолдану қажет. Сонымен қатар, зақымданған аяқ-қол буындарының баяу қозғалуының дамуын болдырмау үшін алдын алу қажет (мысалы, парафинді аппликация, ыстық тістеу). Сондай-ақ, жүйке тінінде микроциркуляцияны және оның тамақтануын жақсартатын препараттарды қабылдауды ұсынады.
Балалар жасындағы спастикадағы хирургиялық операцияларға келер болсақ, тірек-қимыл аппаратының туа біткен ақаулары болмаған жағдайда -- бұл өте даулы мәселе. Спастика буындардың қозғалуын шектейді, сүйектердің қалыпты өсуіне кедергі жасайды. Мысалы, жамбас буындарындағы қозғалысқа жауапты бұлшықеттердің қысылуы жиі аяқтардың айқасуына алып келеді, тек жүру мүмкіндігін ғана емес, сонымен қатар дәретханаға отыру сияқты өмірлік маңызды функцияны орындауды қиындатады. Сирақтың спастикасы оның деформациясына, жүру динамикасының бұрмалануына әкеледі. Қазіргі ғылым аясында сіңірлерді ұзарту, сүйектердің жағдайын қалыпқа келтіру үшін операция жасау керек . Объективті, функционалдық жүйені (қалыптасқан электронды байланыс) өзгерту мүмкін емес, және БЦП бар адамдарға олардың барынша қолда бар мүмкіндіктерін (спастиканы азайту үшін дәрі-дәрмектерді тұрақты қабылдау, сіңірлерді хирургиялық жолмен ұзарту, аномальды импульсация жүріп жатқан жүйкелерді кесу және т.б.) пайдалана отырып, өмірге бейімделуге ғана болады. Бірақ аурудың себебі-мидың ақаулары және орталық жүйке жүйесінің аномальды қалыптасқан функционалдық байланыстары -- іс жүзінде емнен тыс қалады.
Балалар церебральды сал ауруы жетекші қозғалыс ақауы кезінде түрлі психомоторлы бұзылуларда пайда болатын мидың ауыр ауруы.
Балалар церебральды сал ауруы (БЦП) термині бас миының қозғалыс жүйелерінің зақымдануы кезінде пайда болатын және бұлшық ет функцияларына жүйке жүйесі тарапынан бақылаудың жетіспеушілігінде немесе болмағанда пайда болатын қозғалыс бұзылыстарының тобын білдіреді.
БЦП-да ерте, әдетте құрсақта зақымдану немесе мидың дамымауы орын алады. Бұл бұзушылықтардың себептері әртүрлі болуы мүмкін:
- болашақ ананың әртүрлі созылмалы аурулары;
- жұқпалы аурулар, әсіресе вирустық аурулар, уыттану;
- ана мен ұрықтың резусфактор немесе топтық қатыстылығы бойынша сәйкеспеуі;
- жүктілік кезіндегі соққы және т. б.
Ұрықтың шала тууы немесе артық болуы ықтимал факторлар болуы мүмкін .
Жекелеген жағдайларда БЦП себебі болуы мүмкін:
- акушерлік жарақат;
- баланың оттегінің жетіспеушілігіне байланысты бас миының жүйке жасушаларының зақымдануына әкеп соқтыратын ұрықтың мойны айналасындағы кіндіктің оралуымен созылмалы босану;
- кейде БЦП бір жасқа дейін туылғаннан кейін энцефалитпен (Ми затының қабынуы) асқынатын жұқпалы аурулардың нәтижесінде, бастың ауыр соққысынан кейін пайда болады.
Зерттеу мақсаты: Қармақшы аудандық ауруханасында 2017-2020 жж бойынша балалардағы сал ауруының кездесу жиілігін анықтау
Зерттеу міндеті:
1. Тақырыпқа байланысты шетелдік және отандық әдебиеттермен танысу
2. Қармақшы аудандық ауруханасында 2017-2020 жж бойынша балалардағы сал ауруы жайында статистикалық мәліметтер жинау
3. Алынған статистикалық мәліметтерге аналитикалық талдау жасау
4. Алынған статистикалық мәліметтерді қорытындылау
Зерттеудің міндеті елімізде, ауданымызда балалардың сал ауруымен ауыруларының себептерін анықтап алдын алып, санын азайту.
Тақырыпқа байланысты шетелдік және отандық әдебиеттермен танысу;БЦП термині ғасырдан астам уақыт бойы бар. Алайда, өзінің ұзақ тарихына қарамастан, осы уақытқа дейін осы мәселеге көзқарастарымыз да әртүрлі.Клиникалық практикада БЦП жалпыланған терминімен қатар кейде Литтль ауруы термині қолданылады. Мұндай атау Британдық Хирург - ортопед Уильям Джон Литтлдің (Wіllіam John Lіtle) құрметіне ұсынылды, ол ХІХ ғасырдың ортасында туғаннан кейінгі балалардың ақыл-ой және физикалық дамуының бұзылыстары мен босану кезіндегі асқынулар арасындағы себепті байланыс орнатты . Оның көзқарастары "патологиялық және қиын босану, шала туылу және жаңа туған нәрестелердің асфиксиясының балалардың ақыл-ой және физикалық жай-күйіне, әсіресе деформацияға қатысты әсері туралы" мақаласында келтірілген. Ұлыбританияның акушерлік қоғамына арналған бұл мақала церебральды сал ауруы туралы кітаптар мен мақалаларда жиі айтылады.
Уильям Джон Литтль (William John Little, 1810-1894), Британдық ортопед, босану кезіндегі асқынулар мен баланың ақыл-ой және физикалық дамуының бұзылыстары арасындағы себепті байланысты алғаш рет орнатқан. Литтлдің жұмыстары оның замандастарының назарын аударды. Өз қарсыластарына жауап бере отырып, Литтль патологиялық босанудың неврологиялық салдарын сипаттауда өз біріншілігін бекітпеді. Бұл туралы ағылшын медициналық әдебиетінде ақпарат таба алмай, Уильям Шекспирдің дәйексөзін келтірді. Литтльдің пікірінше, Ричард ІІІ сипаттамасында шала туылу және босану кезіндегі асқынулар салдарынан пайда болған деформациялар айқын көрінеді. Мұндай қозғалыс бұзылыстары 1889 жылы Канадалық дәрігер Уильям Ослер церебральды параличтерді қолдануды ұсынғанға дейін Литтль ауруы деп аталды. "Балалардағы церебральды салдар" атты ауқымды монографияда ол сондай-ақ бала туу мен жүйке жүйесінің зақымдануы арасындағы байланысты атап өтті.Уильям Ослер (William Osler) (1849-1919), атақты канадалық ортопед. Джон Хопкинс, "балалардағы церебральды параличтер" кітабын жазды, балалар церебральды параличі жеке нозологиялық форма ретінде, ол церебральды шығу тегі әртүрлі моторлы бұзылуларды біріктіретіні туралы бірінші болып белгілі веналық невропатолог, ал кейіннен - көрнекті психиатр және психолог Зигмунд Фрейд атап өтті.
Зигмунд Фрейд (Sigmund Freud' 1856 -1939) толық аты Сигизмунд Шломо Фрейд, австриялық дәрігер, психоанализдың негізін салушы.
"Церебральды паралич" термині егер де қолданылса, онда тек басқа терминдермен біріктіріліп айтылды (мысалы, "церебральды рулық паралич"). Дегенмен, XIX ғасырдың екінші жартысындағы күнделікті клиникалық тәжірибе терминологияны нақтылауды қажет етті. Фрейд өзінің монографиясында "балалар церебральды салдары" термині "бұрыннан белгілі патологиялық жағдайларды, және бұлардың үстінде бұлшық ет ригидтілігі немесе спонтанды бұлшықет тартылуы басым болуы" деп жазады. Балалар церебральды параличінің фрейдовтік жіктелуі және түсіндіруі басқа авторлардың кейінгі тұжырымдарына қарағанда кең болды. Ол тіпті сал болмаған жағдайда да, мысалы эпилепсия немесе ақыл-ой дамуының кідірісі кезінде де осы терминді қолдануды ұсынды. БЦП-ның бұл түсіндіруі ерте "мидың зақымдануы" концепциясына әлдеқайда жақын. Мүмкін Фрейд балалардағы әртүрлі моторлы бұзылуларды бір нозологиялық топқа біріктіруді ұсынды, себебі ол балалар неврологиясының осы саласын ретке келтірудің басқа жолын таба алмады. Алдымен ол церебралды гемиплегияны зерттеді. Содан кейін барлық басқа моторлы зақымданулар бір топқа біріктірді, оны церебралды диплегия деп атады. Бұл топтың төрт түрі анықталды:
1) жалпы церебральды ригидтілік;
2) параплегиялық ригидтілік;
3) билатеральды гемиплегия;
4) жалпы хорея және билатеральды атетоз.
Кейінірек осы түрлі моторлы бұзылуларды балалардың церебральды сал ауруы деп Фрейд бір нозологиялық бірлікке біріктірді . ХХ ғасырда нозологияны анықтауда консенсустың болмауы ғылыми зерттеулер жүргізуді күрделендірді. Мамандар үшін БЦП-ға жалпы көзқарасты қалыптастыру қажеттілігі айқын паралич мәселесі бойынша жетекші кеңес маманы, Мәскеудегі БЦП ауруымен ауыратындарды емдеудің ең ірі орталығының жетекшісі, профессор К. А. Семенова осындай анықтаманы ұсынады. БЦП мидың дамымауы және оның онтогенездің әр түрлі кезеңдерінде зақымдануы нәтижесінде пайда болатын клиникалық белгілері бойынша әртүрлі синдромдардың тобын біріктіреді және қалыпты қалпын сақтау және ерікті қимылдарды орындау қабілетсіздігімен сипатталады. ДЦП-ның белгілі бір анықтамасын Левон Бадалян ұсынған. Оның пікірінше, " церебральды салдар мидың дамымауы немесе зақымдануы нәтижесінде пайда болған синдромдар тобын пренатальды, интранатальды және ерте постнатальды кезеңде біріктіреді. Мидың зақымдануы бұлшықет тонусының бұзылуымен және қозғалыстың үйлесімділігімен, қалыпты қалпын сақтауға және ерікті қимылдарды орындауға қабілетсіздігімен көрінеді. Қозғалыс бұзылыстары жиі сезімтал бұзылулармен, сөйлеу және психикалық дамуының кідіруімен, құрысумен ұштасады.
Балалар церебральды сал ауруына көзқарастың қалыптасуында 2004 жылдың шілде айында Мэрилендте (АҚШ) церебральды салдарды анықтау және жіктеу бойынша халықаралық семинар өткізу маңызды кезең болды. Семинарға қатысушылар осы нозологиялық форманың маңыздылығын растады және БЦП этиологиялық диагноз емес, клиникалық сипаттау терминінің болып табылатынын атап өтті. Семинар жұмысының нәтижелері "церебральды сал ауруын анықтау және жіктеу бойынша ұсыныс" мақаласында жарияланды. Авторлар мынадай анықтама ұсынды: "балалар церебральды сал ауруы (БЦП) термині ұрықтың немесе баланың дамитын миының қатты зақымдануынан туындаған белсенділіктің шектелуіне әкелетін қозғалыстың дамуы мен дене жағдайының бұзылу тобын білдіреді. Церебральды паралич кезінде моторлы бұзылулар жиі сезімталдық, когнитивтік және коммуникативтік функциялардың, перцепция және мінез-құлық немесе тырыспалы бұзылыстардың ақаулары жүреді".
Зерттеу жұмысына қажетті ақпараттарды анализдеу;
Әртүрлі авторлардын мәліметтері бойынша (Нэнси Р.Финни, Хелен А. Мюллер, М.Бакс, Никита М Н, Белова Г И, Бадалян Л О, Серганова Т И., және т.б.) 1 000 баланын ішінен 1,5-2,5 балаға Ц.П. диагнозы қойылады Қазіргі кезде ғылыми зерттеулерде цередбральды паралич - орталық жүйке жүйесінін зақымдалуынан пайда болатыны дәлелденген. Церебральды паралич қойылған балаларда қосалқы кемістіктер жиі кездеседі. Оның ішінде көру қабілетінін зақымдануы - 20%, ақыл - ес жетіспеушілігі - 25%, психикалық дамуынын тежелуі - 40%. Осы категориялардағы балаларға көмек көрсетудегі медико - педагогикалық оңалту жұмыстарына, психологиялық оңалту жұмыстарын жүргізуде жаңа бағдарламалар, әдістемелік бағдарламалар жүйесін өңдеуді, жаңа ақпараттар мен технологияларды енгізуді қажет етеді.
Мидың даму патологиясы мен тежелуі психикалық дамудын бұзылуына әсер етеді. Әртүрлі авторлардын мәліметтеріне қарағанда психикалық дамудын тежелуі БЦС мен ауыратын балалардын 40 - 50%-ын құрайды. Олигофрениямен ауыратын балаларда - 20 - 25%, тек қана 20 - 25% балаларда интеллект қалыпты дамуы байқалады, ал 75% балаларда сөйлеу қабілеті әртүрлі формада бұзылған.
БЦС клиникалық формалары ауырлығына байланысты:
Женіл дәрежеде (61%) - науқастар өздігінен жүреді, өзін - өзі күтеді, интеллект бұзылмаған, жұмыс істей алады.
Орташа ауырлықта (23%) - науқастар балдақтын немесе басқа біреудін көмегімен жүреді, өздігінен киіне алмайды, интеллект бұзылған. Сөйлеу, көру, есту дефектілері.
Ауыр дәреже (16%) - төсек тартып жатады, ителлект, сөйлеу, көру, есту қатты бұзылған.
Қармақшы аудандық ауруханасының соңғы 2017- 2020 жылдар аралығындағы балалардағы сал ауруының кездесу жиілігі динамикасын талдау,статистикалық мәліметтерін қорытындылау.
Қармақшы аудандық ауруханасында 2017 жылы 44 науқас 12,2% тіркелсе, 2018 жылы 56 бала - 10,1%, 2019 жыл - 40 5,2%, 2020 ж - 35 бала- 4,1% тіркелген. 2017 -2018 жж қарағанда соңғы екі 2019-2020 жылдары БЦСА мен тіркелгендер саны анағұрлым азайған, бұлда үлкен жетістік. Яғни медицина қызметкерлері ата - анамен жақсы жұмыс жасап, кеңестер беруінің арқасы.және бір себеп, қазіргі жастар көзі ашық интернеттен, емханаға келіп дәрігермен кеңесіп барып, баланы жоспарлап өмірге әкеледі.
Қармақшы ауданы бойынша 2017-2020 жж аралығында БЦП диагнозымен есепке тұрған балалар саны
Спастикалық диплегия 2017 ж - 9; 2018 ж -11; 2019 ж - 13; 2020 ж - 23:
Атаксиялық церебральды паралич - 2017 ж - 14; 2018 ж - 12, 2019 ж - 13; 2020 ж - 5:
Детская гемиплегия - 2017 ж -7; 2018 ж - 5, 2019 ж - 2; 2020 ж - 6:
Дискенетикалық церебральды паралич - 2017 ж - 13; 2018 ж - 3; 2019 ж - 3; 2020 ж - 5:
ДЦП ның басқа түрі - 2017 ж - 0; 2018 ж - 12; 2019 ж - 0; 2020 ж - 5:
Зерттеу нәтижелері бойынша ұсыныс беру
Дипломдық жұмыстың көлемі мен құрылымы
Зерттеу жұмысы 67 компьютерлік мәтін бетінен тұрады, 10 диаграммалар суреттелген. Дипломдық жұмыс кіріспе, әдебиеттерді шолу, зерттеу материалдары мен әдістері, зерттеудің нәтижелері, қорытынды, практикалық ұсыныстар, пайдаланылған ақпараттар тізімі 47 әдебиеттен,оның ішінде 16 шетелдік әдебиет, 15 отандық әдебиет, 16 интернет көзі және қосымшалардан тұрады.
1.ТАРАУ: БАЛАЛАРДАҒЫ САЛ АУРУЫНЫҢ КЕЗДЕСУ ЖИІЛІГІ
2.1. Балалардағы сал ауруы: эпидемиологиясы
Балалардың церебральды сал ауруын зерттеу тарихы
Балалар церебральды сал ауруы жетекші қозғалыс ақауы кезінде түрлі психомоторлы бұзылуларда пайда болатын мидың ауыр ауруы.
Балалар церебральды сал ауруы (БЦП) термині бас миының қозғалыс жүйелерінің зақымдануы кезінде пайда болатын және бұлшық ет функцияларына жүйке жүйесі тарапынан бақылаудың жетіспеушілігінде немесе болмағанда пайда болатын қозғалыс бұзылыстарының тобын білдіреді. БЦП-да ерте, әдетте құрсақта зақымдану немесе мидың дамымауы орын алады. Бұл бұзушылықтардың себептері әртүрлі болуы мүмкін:
- болашақ ананың әртүрлі созылмалы аурулары;
- жұқпалы аурулар, әсіресе вирустық аурулар, уыттану;
- ана мен ұрықтың резусфактор немесе топтық қатыстылығы бойынша сәйкеспеуі;
- жүктілік кезіндегі соққы және т. б.
Ұрықтың шала тууы немесе артық болуы ықтимал факторлар болуы мүмкін . Мәселенін зерттелу дәрежесі: Бұл емдеу түрлерінін барлығы сауықтыру терапиясынын манызды элементтері болып табылады.
Біріншіден мидын дамуын жүйелеуге бағытталған дәрігерлік терапия жасау, жүйке талшықтарын миелинизациялау процессін жүйелеу. Дәрігерлік терапия әр түрлі жағдайда әр түрлі болуы керек, яғни аурудын түріне баланын соматикалық жағдайына байланысты.
Екіншіден: қозғалыс функцияларын, психикалық және сөйлеуді қалыптастыру жұмыстарын әр уақытта тұрақты және жүйелі түрде өткізілуі керек.
Қазіргі уақытта БЦС - нын біртұтас классификациясы жоқ. Көп жылдар бойы қозғалыс бұзылыстары БЦС-нын орталық звеносы болып қаралды, онын жеке түрлері классификациясы: тетрапарез, гемипарез, монопарез, трипарез. Бұл классификация мидын перинатальды ауруынан пайда болатын психикалық және сөйлеу қабілетінін бұзылуынын суреттемесін дұрыс бере алмады.
Бұл сырқаттын емі тек невропотолог дәрігерінін бақылауымен сырқаттын түрлеріне қарай емделеді, Ем түрлері: электротерапия,психотерапия, емдік гимнастикалар және қазіргі заманауи емдер Бобат терапия, Войта терапия, кинезотерапия,гидрокинезотерапия.
Церебральді параличі бар балаларды ерте жастан және мектепке дейінгі жаста педагогикалық оңалтудан тәжірбие алу керек. Біздің Республикамызда мамандандырылған көмек көрсету қарастырылмағандықтан жағдай қиындай түсуде. Церебральды параличібар балаларға ғылыми негізделген және дұрыс ұйымдастырылған кешенді медициналық - педагогикалық көмек балалардын физикалық енбекке жарамдылығы мен әлеуметтік тұрмыс жағдайларына әсер етеді. Сонымен қатар церебральды сал ауруына шалдыққан балаларды түрлі бағытта қарағанмен, қимыл - қозғалыс бұзылыстарын түзетуде иппотерапияны, гидрокинезотерапия, Бобат терапия, Войта терапияларды қолдану мәселесінін болмағанын анықтадық.
Жекелеген жағдайларда БЦП себебі болуы мүмкін:
- акушерлік жарақат;
- баланың оттегінің жетіспеушілігіне байланысты бас миының жүйке жасушаларының зақымдануына әкеп соқтыратын ұрықтың мойны айналасындағы кіндіктің оралуымен созылмалы босану;
- кейде БЦП бір жасқа дейін туылғаннан кейін энцефалитпен (Ми затының қабынуы) асқынатын жұқпалы аурулардың нәтижесінде, бастың ауыр соққысынан кейін пайда болады.
БЦП термині ғасырдан астам уақыт бойы бар. Алайда, өзінің ұзақ тарихына қарамастан, осы уақытқа дейін осы мәселеге көзқарастарымызда әртүрлі.Клиникалық практикада БЦП жалпыланған терминімен қатар кейде Литтль ауруы термині қолданылады. Мұндай атау Британдық Хирург - ортопед Уильям Джон Литтлдің (Wіllіam John Lіtle) құрметіне ұсынылды, ол ХІХ ғасырдың ортасында туғаннан кейінгі балалардың ақыл-ой және физикалық дамуының бұзылыстары мен босану кезіндегі асқынулар арасындағы себепті байланыс орнатты . Оның көзқарастары"патологиялық және қиын босану, шала туылу және жаңа туған нәрестелердің асфиксиясының балалардың ақыл-ой және физикалық жай-күйіне, әсіресе деформацияға қатысты әсері туралы" мақаласында келтірілген. Ұлыбританияның акушерлік қоғамына арналған бұл мақала церебральды сал ауруы туралы кітаптар мен мақалаларда жиі айтылады.
Уильям Джон Литтль (William John Little, 1810-1894), Британдық ортопед, босану кезіндегі асқынулар мен баланың ақыл-ой және физикалық дамуының бұзылыстары арасындағы себепті байланысты алғаш рет орнатқан.
Мамандар "балалардың церебральды параличі" (БЦП) сөз тіркесі деп мидың кіші жастағы зақымдануы нәтижесінде пайда болған қозғалыс функцияларының бұзылу тобын түсінеді. Бұл бұзылулар үдемелі емес. Олар баланың тууынан пайда болады және өмір бойы жалғасады.
Қозғалыс бұзылыстары әдетте бұлшықеттердің белгілі бір тобындағы әлсіздік болып табылады. Осыған байланысты жаяу жүру бұзылған, қол, аяқ, мимиялық бұлшықет қозғалыстары үйлестірілмеген. БЦП диагнозы кезінде интеллектуалдық даму мен сөйлеу бұзылуы мүмкін.
БЦП-ның басты себебі-анасының құрсағындағы немесе туғаннан кейін баланың гипоксия (оттегінің жетіспеуі немесе тұншығу). Ол ананың жүктілік патологиясының салдары болуы мүмкін (токсикоздар, плацентарлық қан айналымының бұзылуы, инфекциялар). Акушерлік патологияның әртүрлі түрлерінен туындаған босану жарақаттары-ананың тар жамбасы, оның дұрыс емес құрылымы, босану қызметінің әлсіздігі, созылмалы немесе тез босану және т.б. -- сондай-ақ ұрықтың миының зақымдану мүмкіндігін жоққа шығармайды. Көптеген жағдайларда босанудың ауырлығы баланың құрсақішілік дамуының бұзылушылықтары анықталса да.
Жақында ғалымдар көптеген жағдайларда балалардың церебральды салдануы жүйке жүйесінің босану жарақатымен байланысты емес, осы уақытқа дейін саналған, инфекциялық процестің салдары болып табылатындығын анықтады. БЦП туғанға дейін немесе туғаннан кейін вирустардың (мысалы, герпес вирусы) құрсақішілік әсерінің нәтижесінде пайда болуы мүмкін деп болжанады. Осылайша, бұл инфекция "түсіру ілгегінің" рөлін атқара алады және баланың жүйке тіндерін зақымдайды.Босанғаннан кейін нәрестелердің гемолитикалық ауруы -- баланың миының интоксикациясы болатын "ядролық сарғаю" деп аталатын ауруды тудыруы мүмкін. Оны ана мен ұрықтың қанының қан тобы немесе резус-факторы бойынша үйлеспеуін, сондай-ақ нәрестенің бауыр жеткіліксіздігі тудыруы мүмкін.
БЦП даму негізінде жатқан гипоксия баланың бас миы құрылымының дамымауына әкеледі. Әсіресе рефлекторлық механизмдердің қалыптасуы мен дененің тепе-теңдігін сақтау үшін жауаптағы оның учаскелері. Бұл скелетте бұлшықет тонусының дұрыс бөлінбеуіне және патологиялық қозғалыс реакцияларының пайда болуына әкеледі.
Симптомдар мидың зақымдану дәрежесіне байланысты. Бұл сәбидің ерте балалық шағында аяққа тұруы мүмкін емес, ал ол өздігінен 2-3 жасқа қарай жүре бастайды. Кейіннен балада бұзылған жүріс байқалады. Зақымданған аяқтар өсуде артта қалуы мүмкін.
Балалар церебральды сал ауруымен жүйке, бұлшық ет және қимыл үйлесімін оңалту мүмкін бе? Ең алдымен, емдік дене шынықтыру кешені және массаж курсы, сондай-ақ бұлшық ет тонусын төмендететін құралдарды қолдану қажет. Сонымен қатар, зақымданған аяқ-қол буындарының баяу қозғалуының дамуын болдырмау үшін алдын алу қажет (мысалы, парафинді аппликация, ыстық тістеу). Сондай-ақ, жүйке тінінде микроциркуляцияны және оның тамақтануын жақсартатын препараттарды қабылдауды ұсынады.
Балалар жасындағы спастикадағы хирургиялық операцияларға келер болсақ, тірек-қимыл аппаратының туа біткен ақаулары болмаған жағдайда -- бұл өте даулы мәселе. Спастика буындардың қозғалуын шектейді, сүйектердің қалыпты өсуіне кедергі жасайды. Мысалы, жамбас буындарындағы қозғалысқа жауапты бұлшықеттердің қысылуы жиі аяқтардың айқасуына алып келеді, тек жүру мүмкіндігін ғана емес, сонымен қатар дәретханаға отыру сияқты өмірлік маңызды функцияны орындауды қиындатады. Сирақтың спастикасы оның деформациясына, жүру динамикасының бұрмалануына әкеледі. Қазіргі ғылым аясында сіңірлерді ұзарту, сүйектердің жағдайын қалыпқа келтіру үшін операция жасау керек . Объективті, функционалдық жүйені (қалыптасқан электронды байланыс) өзгерту мүмкін емес, және БЦП бар адамдарға олардың барынша қолда бар мүмкіндіктерін (спастиканы азайту үшін дәрі-дәрмектерді тұрақты қабылдау, сіңірлерді хирургиялық жолмен ұзарту, аномальды импульсация жүріп жатқан жүйкелерді кесу және т.б.) пайдалана отырып, өмірге бейімделуге ғана болады. Бірақ аурудың себебі-мидың ақаулары және орталық жүйке жүйесінің аномальды қалыптасқан функционалдық байланыстары -- іс жүзінде емнен тыс қалады.
Сал ауруы, паралич (грек тілінен аударғанда - әлсіреу) - орталық немесе шеткі жүйке жүйесі қозғалыс орталығынын зақымдану салдарынан қимыл - қозғалыс органдарынынқызметінін толықтай жойылуы. Ал парез - органдардын қимыл - қозғалысынын жартылай жойылуы. Толықтай және жартылай салдану организмде қан айналымынын бұзылуынан, ми мен жұлыннын қабынуынан не болмаса жарақатынан болса, оны орталық салдану деп атайды. Егер шеткі жүйке жүйесінін немесе жұлыннын және шоғырланған жүйке талшықтарынын (мойын, иық, бел-омыртқа, сегізкөз) қабынуынан, жарақатынан, улануынан болса оны перифериялық салдану деп атайды. Бұл кезде бұлшық ет босап, әлсізденеді, салданған қол - аяқты қозғалту мүмкін болмай қалады. Бұл жағдай сәбилік кезеннен басталса, онда баланын қолы не болмаса аяғы өспей қалуы мүмкін. Бас сүйек - ми жүйкелерінін зақымдануынан (қабыну, жарақаттану, миға қан құйылу) бет, тіл, өнеш, көмей бұлшық еттері С7 f-yf шалдығады. Қорқудан, шаршаудан пайда болған сал ауруынан науқас тез айығады, жүйке тіндерінін өзгеруінен болса, ондай сырқаттын жазылуы ұзаққа созылады.
Аурудын асқыну барысында осы бұзылыстардын негізінде бұлшық еттер, сүйектер, буындар қайта өзгерістерге ұшырайды, яғни сіресулер, ыдырау, сколиоз бен кифосколиоз пайда болады және патологиялық қозғалыстар стереотипі қалыптасады.
БЦС-нын сауықтыру терапиясынын күрделі комплексіне: дәрілік терапия, сөйлеу қабілеті мен танып, білу қабылетін қалыптастыру жұмыстары, емдік дене шынықтыру, массаж, ортопедиялық режим, ортездеу, протездеу, педогогикалық коррекция жұмыстарымен қоса логопед, дефектолог, психолог, ойын, енбек және жана инновациялық технологиялық әдістер: роботталған кинезотерапия, биологиялық кері байланыс (БКБ) қимыл - тірек, психо - эмоционалды, логопедия тренингтері, қажет болса хириургиялық емдеу және физиотерапиялық емдеу мен жергілікті бұлшық ет релаксанты.
Диплом жұмысынын қайнар көзі: Иппотерапия - жылқымен емдеу, сал ауруымен ауыратын балалардын денсаулығын жақсартуға жақсы ықпал етеді.
Мамандардын айтуынша барынша шыдамдылық танытып, әдістемелік жүйемен емдеген жағдайда бұл аурудың салдарын түзетіп, баланы жүруге, сөйлеуге және қоғамда өмір сүруге бейімдеуге болады Қимыл қозғалысты сауықтырудын прогрессивті әдістерінін бірі иппотерапия (жылқыға мініп жаттығу) екен.
Иппотерапия сал ауруымен ауыратын балалардын денсаулығын жақсартуға ықпал етеді. Себебі: атқа мініп баяу жүру денені басқаруға үйренуге, қимыл - қозғалыс және сөйлеу белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді - дейді ҚР Емдік дене шынықтыру дәрігерлері қауымдастығынын президенті Людмила Дробышева.
Гидрокинезотерапия - денені сумен жаттықтыру.
Гидрокинезотерапия жүрек - тамыр, тыныс алу жүйесін нығайтады;
Жүйке жүйесіне тиімді әсер етеді;
Қан айналымын нығайтып, жақсартады;
Гиперактивті, жайқозғалатын балаларға пайдалы;
Жүзу әлсіз, жиі ауратын балалрғада пайдалы.
Бобат терапия мен Войта терапия - әсіресе БЦС ауруымен ауыратын балаларға қимыл- қозғалтқыш дамуын қалыпқа келтіру үшін өте пайдалы. Бұлшық еттердін спастикасын азайтып, қозғалтқыш моделінін патологиялық рефлекстерін азайтуға көмектеседі. Баланың өздігінен жүріп, тұрып, отыруына көмегі жақсы.
Диплом жұмысынын мақсаты мен міндеті:Церебральді сал балаларды оналтуда иппотерапия әдісі, кинезотерапия, гидрокинезотерапия, Бобат терапия, Войта терапия әдістерін тиімді пайдалана білу, қатысты мәліметтерді талдау. Церебральді параличтері бар балаларды кешенді түзету жұмыстары кезіндегі өзгерістерді бақылау, бағалау.
Диплом жұмысынын хронологиясы:Осы дипломдық жұмыста аудандық аурухананын реабелитация бөлімінін 2016 -2019 ж.ж. аралығындағыесепке тұрған, емделген балалар саны жазылған.
Диплом жұмысынын жаналығы:Егер осы балаларды оналтуда жоғарыдағы терапияларды тиімді қолданса, онда бұл әдістер церебральды сал ауруымен ауыратын балаларға өмірге бейімделу қабілеттеріне жақсы ықпал етеді.
Қорғауға арналған қорытындылар:аудандық, ауылдық жерлерде реабелитациялық орталықтар немесе солардынбөлімшелері, кабинеттер болсада көптеп ашылып, иппотерапия, Бобат, Войта терапиялар, гидрокинезотерапиялар қолға алынса ерекше балаларға, әсіресе төмен отбасыларға көптеген женілдіктер болар еді.
Жұмыстын мазмұнын сипаттайтын өзекті сөздер: Сал ауруы, балалар церебральды сал ауруы, церебральды сал ауруына шалдыққан балалар, тірек- ққимыл - қозғалысы, гиперкинез, дизартрия, спастикалық диплегия, гиперкинетика, иппотерапия,гидрокинезотерапия, Бобат терапия, Войта терапия.
пәні: Церебральді сал ауруына шалдыққан балалардың қимыл қозғалыс аймағы.
әдісі: Алға қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін әдістер кешенін пайдалану, зерттеу мәселесіне қатысты әдебиеттерге теориялық анализ жасап, өзгеде емдеу сауықтыру орталықтарымен білім алмастырып тәжірибе жинау. Дефектолог, логопед мамандармен, ата - аналарымен әнгіме материалдарын жүйелендіру.
теориялық маңыздылығы: Церебральды сал ауруына шалдыққан балалардын қимыл қозғалыстарынын бұзылыстарынын денгейінін теориялық негізін нақтылап церебралды сал ауруымен ауыратын балаларға иппотерапияның маңызы өте зор екендігін дәлелдеу.
тәжірибелік маңыздылығы:түзету педагогикалық жұмыстын жүру барысын бағалап, балалардын даму денгейін анықтап, церебральді параличі бар балалармен жұмыс негізін қолдану.
әдіснамалық және теориялық негіздері арнайы педагогика мен психологиянын ережелері, қалыпты және ауытуы бар балалардын дамуы туралы Л С Выготскии,Г Я Трошин, В И Лубовский, Т Г Шедрин, Л МШипыцин және тағы басқа ғалымдардын енбектерінде көрініс табады. Қозғалыс саласынын ақаулары туралы ғылыми жұмыстар Л О Беладян, Е И Гусев, М В Ипполитова, С С Ляпидевский, Е М Мастюкова, Е Д Хомский және тағы басқаларынын енбектерінде баяндалады. Тірек - қозғалыс аппатынын бұзылыстары бар балаларды оқыту мен тәрбиелеудін педагогикалықтехнологиясынын теориялары Е В Клоскова, И Ю Левченко, Е М Мастюванын және басқада ғалымдардын енбектерінде айтылған.
Балалардын церебральды сал ауруы, қауіп факторының таралымын анықтау динамикасы, қимыл - қозғалыстарын түзетуде қолданылатын әдістер туралы арнайы әбебиеттерге шолу
Балалардың сал ауруының сипаттамасы, алып келетін факторлар мен жиілік көрсеткіші.
Церебральды сал балаларға медициналық - психологиялық - педагогикалық сипаттама.
Соңғы жылдары церебральді параличі бар балалар артып келеді. Бұл ауру шала дамудын немесе онтогенезде мидын зақымдануынан пайда болады. Балалар церебральды сал ауруы әр - түрлі қимыл - қозғалыс, психикалық және сөйлеудін бұзылыстарынан көрініс береді. Яғни, мұндай аурумен ауыратын баланын сөйлеу, ойлау қабілеті төмен болады. Балалар церебральды сал ауруы қалыпты дене жағдайын ұстай алуға қабілетсіздіктен және ерікті әрекеттердіорындай алмауданда көрінеді. Қимыл - қозғалыс бұзылыстары (сал ауруы, парез, координациянын бұзылуы) психиканын, сөйлеудін, көрудін, естудін, сезімталдықтын бұзылуына әкеліп соғуы мүмкін.Қазіргі кезде елімізде 10 000 нан астам бала тіркелген болса онын 34 біздін ауданымызда тіркелген.Бұл аурумен ауыратын балалар жылына кем дегенде 3-4 рет ем қабылдауы тиіс.Осындай дертке шалдыққан науқас балаларға қолдау көрсетіп, қол ұшын созу мақсатымен ауданымызда Альтаир, Даметкен Ана оналту орталықтары мен аудандық ауруханада 5 орындық бөлімше жұмыс жасайды.Мұнан басқа обылысымызда, еліміздеде Ана мен бала орталығы, Ақ - Сауле мед, ОДБ- да , Талсуат, Ақсай, Балбұлақ АРДИ тағы сол сияқты орталықтар жылдан жылға көбейіп ашылып келеді. балалар оналту орталықтарында 25 күн ем қабылдауы қажет. Осындай орталықтар шеткі елді мекендердеде көптеп ашылса нұр үстіне нұр болар еді.
Ғылымнын сонғы табыстарына қарағанда балаларды сал ауруынан аман алып қалуға болады. Мезгілінде ем қабылдап тұрса сымбат бұзатын ақсақ, қисық, қыныр сияқты жарым - жандылықтардан құтылатыны сөзсіз.Әрине, балаларды бәрінен бұрын параличтен сақтай білген жөн. Ол үшін уақытылы ем қабылдап тұру керек.
Церебральды сал ауруымен ауыратын балаларды алғашқы аптадан әлсіздік немесетуа берілетін қимыл - қозғалыс рефлекстерінін жоқтығын байқауға болады:
Бала қорғанбайды, етпетінен жатқан бала тыныс алу үшін басын бұрмайды;
Тік күйде тұрған балалар қалыпты дамыған балалардай аяғымен жер тіремейді, яғни аяғын баспайды;
Енбектеу рефлексі - етпетінен жатқан қалыпты дамыған бала енбектей бастаса, ауру бала енбектеуге қабілетсіз.
Тірек - қимыл жүйесінін манызы барлық тірі организмдерге тән қасиет. Қимыл- қозғалысы организмнін өсіп дамуына әсері мол және адам денсаулығын сақтауда манызы зор.
Қанқа мен бұлшық ет тірек - қимыл жүйесін құрады. Тірек - қимыл жүйесі тіректік, қозғалтқыш және қорғаныш қызметін атқарады.Адамнын қанқасында 200- ден астам сүйек бар. Бұл сүйектердін бірі қозғалу ққызметін, екіншілері тірек қызметтерін атқарады.сүйектер бір бірімен шеміршек арқылы жалғасады. Шеміршек адам жүргенде, жұмыс істегенде, дене селкілдегенде тиетін соққыны бәсендетеді. Адам қанқасы омыртқа, қабырға және төстіктен тұрады. Омыртқа - мойын, арқа, бел, сегізкөз, құйымшақ болып бөлінеді.
Негізгі клиникалық белгілері:
бұлшық ет тонусынын өзгеруі,
Қозғалыс бұзылыстары,
Статиканын жане жүрістін бұзылуы,
Өз еркінен тыс қозғалыстар,
Рефлекстердін жоғарылауы және патологиялық рефлекстердін пайда болуы,
Контрактуралар және деформациялар,
Мишықтық зақымданулар,
Психиканын бұзылуы және бас - ми нервтерінін зақымдары.
Балалардын сал ауруымен ауыратын балаларға медициналық, психологиялық, педагогикалық сипаттама
Тірек - қимыл - қозғалысындағы ауытқулардын түрлері
Балалардын церебральды сал ауруы; полиемиелит;
Тірек - қимыл - қозғалысы ауытқуларынын туа біткен дерті - омыртқа дамуындағы кемістік (сколиоз), аяқ - қолдын толық жетілмеуі, туа жамбас сүйегінін шығып кетуі, қол саусақтарынын кемтар дамуы. Балалар церебральды сал ауруы (БЦП) - ауыр мүгедектікке жиі әкелетін аурулардың бірі. БЦП термині алғаш рет З. Фрейдпен 1893 ж. ұсынылды, ол осылайша құрсақтағы және босану кезіндегі ми ауруларының тобын атады. З. Фрейда БЦП формаларының жіктелуі қозғалыс аясының (аяқ-қолдың) зақымдануы негізінде құрылды және монопарез, парапарер, гемипарез, тетрапарез, трипарезді қамтыды. Профессор К. А. Семенова тек қимыл-қозғалыс қана емес, зияткерлік, психо-сөйлеу және эмоциялық сфералардың дамуын есепке ала отырып, БЦП формаларының ең жетілдірілген, толық жіктемесін шығарды:
1. Қос спастикалық гемиплегия (бұлшықеттердің ригидтілігі бар барлық тондық рефлекстер көрсетілген).
2. Спастикалық диплегия.
3. Гемипарез.
4. Гиперкинетикалық формасы: а) даойды атетоз, б) атетозды бализм, в) хориоатетозды форма, г)хорегринез.
5. Атоникалық-астатикалық нысаны.
Балада БЦП нысаны аурудың айқын көрінген клиникалық көрінісі бойынша анықталады,ол, әдетте, ілеспелі синдромдарды толықтырады.
ТІРЕК ҚИМЫЛ АППАРАТЫ ЗАҚЫМДАЛҒАН БАЛАЛАРДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ - ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖӘНЕ КЛИНИКАЛЫҚ ДАМУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Мемлекетіміз қазіргі таңда даму мүмкіндігі шектеулі жандарға айрықша назар аударып, қамқорлық көрсетуде. Бұл қамқорлықтың бәрі Елбасының халыққа жолдауында, ҚР Білім туралы заңында, Кемтар балаларды әлеуметтік-медициналық-педагогикалы қ түзеу арқылы қолдау туралы т.б. заңдарында айтылып, дамуында кемістігі бар балаларға көмек көрсетудің тиімді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тақырыбы: Қармақшы аудандық ауруханасында 2017-2020 жж бойынша балалардағы салауруының кездесу жиілігі
МАЗМҰНЫ
ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР
КІРІСПЕ
1.ТАРАУ: БАЛАЛАРДАҒЫ САЛ АУРУЫНЫҢ КЕЗДЕСУ ЖИІЛІГІ
0.1. Балалардағы сал ауруы: эпидемиологиясы
0.2. Балалардағы сал ауруында мейіргерлік күтімді ұйымдастыру
0.3. Балалардағы сал ауруының кезедсу жиілігі, шетелдік және отандық зерттеулер бойынша
2-тарау. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1. Зерттеу материалдары мен әдістер
2.2. Зерттеу нәтижелері
ПРАКТИКАЛЫҚ ҰСЫНЫСТАР
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
Қысқартылған сөздер
БСА - Балалардың сал ауруы
БЦА - Балалардың церебральді ауруы
БЦП - балалардың церебральді параличі
БЦС - балалардың церебральді салдануы
ЦСБ - церебральды сал бала
ЦП - церебральды паралич
ЦСА - церебральды сал ауру
ҚР - Қазақстан Республикасы
ЕГ - емдік гимнастика
ЕДШ - емдік дене шынықтыру
ӨЖЖ - өкпені жасанды желдету
ТҚҚ - тірек қимыл - қозғалысы
ТҚА - тірек - қимыл аппараты
ТҚЖ - тірек - қимыл жүйесі
ҚҚО - қимыл - қозғалыс органы
СД - спастикалық диплегия
ҚТА - қимыл - тірек аппараты
ТҚАЗ - тірек - қимыл аппаратының зақымдалуы
ДДСҰ-дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы
ФТБ - физиотерапия бөлімі
Кіріспе
Тіркес сөздер: Балалардың сал ауруы, Балалардың церебральді ауруы, емдік дене шынықтыру, емдік гимнастика,емдік дене шынықтыру , тірек - қимыл жүйесі, қимыл - қозғалыс органы, спастикалық диплегия, қимыл - тірек аппараты, балалардың церебральді параличі.
Тақырыптың өзектілігі:
Соңғы кездерде Дүние жүзінде, елімізде, ауданымызда жиі кездесетін және маңызды, өзекті мәселе болып табылатын балалар арасындағы сал ауруына байланысты, өйткені балалардың церебральды сал ауруы соңғы жылдары ең кең таралған аурулардың бірі болып отыр. Осы сырқатсоңғы кезде елімізде өршіп тұр, оның себеп - салдары неде? Осындай ерекше болып туылған балаларға қандай көмек беріп жатырмыз, қамқор болып жағдайларын жасай аламыз ба, әлде, Маңдайға солай жазды, көнеміз деп немқұрайлы қарап тастау керекпе? Сол үшінде қазіргі таңда ізденіп, соларға көмек қолымызды созып, қолдан келгенше көмек көрсетіп, олардында қоғамға қажеттілігін, оларда біз сияқты өмірден өз орындары бар екендігін көрсетіп, түсіндіріп, үйретуіміз керек, жағдай жасауымыз қажет. Бұл ауру шала дамудың немесе онтегенезде мидың зақымдануынан пайда болады.Балалар церебральды сал ауруы әр түрлі қимыл - қозғалыс, психикалық және сөйлеудің бұзылыстарынан көрініс береді.Яғни, мұндай аурумен ауыратын балалардың сөйлеу, ойлау қабілеттері төмен болады.Балалар церебральды сал ауруы қалыпты дене жағдайын ұстай алмау және ерікті іс - әрекеттерді орындай алмауданда көрінеді. Қимыл - қозғалыс бұзылыстары (сал болуы, парез, кординацияның бұзылуы) психиканың, сөйлеудің, көрудің, естудің, сезімталдықтың бұзылуына әкелуі мүмкін. Мүгедектер ішінде тірек қимыл - қозғалысы аппараты бұзылған балалар өте көптеп кездеседі. Оның ішінде күрделі бұзылыстардын бірі церебральді паралич - балалар. Мүгедектер ішінде тірек қимыл - қозғалысы аппараты бұзылған балалар өте көптеп кездеседі. Оның ішінде күрделі бұзылыстардын бірі церебральді паралич - балалар. Дүние жүзі бойынша мүгедектер саны 500 миллион болса, Қазақстан Республикасында ДЦП диагнозымен 10 000 бала тіркелген соның ішінде ауданымызда 175 бала қазіргі таңда есепте тұрады, бұл өзекті мәселенін бірі болып табылады. Елімізде мүмкіндігі шектеулі мұқтаж балаларға квалификациялық көмек көрсету бағдарламасы әліде болса дұрыс әзірленбеген, сонымен қатар жаңа технологиялық ақпараттардың енгізу мүмкіндігінін төмендігіне байланысты бұл мәселенін шешілуіде қиындау болып тұр. Мүмкіндігі шектеулі балаларды оналту орталықтары еліміздін тек ірі қалаларында ғана орналасқандықтан жәнеде ол жерден ем алу мүмкіндігі 5 - 6 жылда ғана болады. Ал мұндай балалар емді үзбей жиі, жылына 4 -5 рет алып тұруы қажет.Осындай дертке шалдыққан науқас балаларға қолдау көрсетіп, қол ұшын созу мақсатымен Қасиетті жол қайырымдылық қоры құрылған. Қасиетті жол қоры ауыр науқасқа шалдыққан, әлеуметтік жағдайы төмен отбасылардан шыққан балалар мен жетімдерге елімізде және шет елдерден қажетті емдік шараларын алуға қаражат жинап, көмек көрсетіп келеді. Қазақстан Республикасынын Ұлттық гинетикалық регистрі мәліметтері бойынша елімізде 2 000 - нан 3 500 - ға шейінгі балалар туа біткен және тұқым қуалаушыпатологиясымен туылады екен.Балалар церебральды сал ауруымен ауыратын балалардын 30 - ы ана құрсағында, 60- ы толғақ кезінде, 10-ы туылғаннан соң болады екен. Тірек қимыл - қозғалысында (ТҚҚ) кемістігі бар балалардын тірек қимыл-қызметінін толық жетілмеуі. Олардын көпшілігі орталық церебральды сал ауруымен ауыратын балалар, олардын қимылындағы кемістік психикалық және сөйлеу ауытқушылықтарымен үйлеседі.
БЦП-да ерте, әдетте құрсақта зақымдану немесе мидың дамымауы орын алады. Бұл бұзушылықтардың себептері әртүрлі болуы мүмкін.
Егер церебральді сал ауруымен 100 бала ауырса, оның 30-ы - құрсақта, 60-ы туу кезінде, 10-ы - дүниеге келгеннен кейінгі кезеңде пайда болады (Л.О. Бодалян, Л.Т.Журба, Н.М.Всеволожская).Құрсақтағы нәрестеге жағымсыз әсер ететін зиянды факторларға төмендегілерді жатқызуға болады:
- болашақ ананың әртүрлі созылмалы аурулары;
- жұқпалы аурулар, әсіресе вирустық аурулар, уыттану;
- ана мен ұрықтың резусфактор немесе топтық қатыстылығы бойынша сәйкеспеуі;
- жүктілік кезіндегі соққы және т. б.
Ұрықтың шала тууы немесе артық болуы ықтимал факторлар болуы мүмкін .
Жекелеген жағдайларда БЦП себебі болуы мүмкін:
- акушерлік жарақат;
- баланың оттегінің жетіспеушілігіне байланысты бас миының жүйке жасушаларының зақымдануына әкеп соқтыратын ұрықтың мойны айналасындағы кіндіктің оралуымен созылмалы босану;
- кейде БЦП бір жасқа дейін туылғаннан кейін энцефалитпен (Ми затының қабынуы) асқынатын жұқпалы аурулардың нәтижесінде, бастың ауыр соққысынан кейін пайда болады.
1. Жүктілік кезінде анасының жұқпалы аурумен ауруы (қызамық, цитомегалия, токсоплазмос, тұмау т.б.);
2. Анасында жүрек- қан тамырлары мен эндокриндік бұзылыстардың болуы;
3. Жүктілік кезіндегі токсикоз;
4. Іштегі нәрестенің физикалық жарақат алуы, соғылуы;
5. Резус-фактор бойынша анасы мен баласынаң қандарының сәйкес келмеуі;
6. Психикакалық травмалар, оның ішінде жағымсыз эмоциялар;
7. Физикалық факторлар (дірілдің әсер етуі, артық мөлшердегі ультракүлгінді сәуле);
8. Кейбір дәрілер;
9. Экологияның жайсыздығы;
Балалар церебральді сал ауруымен ауыратын балалардан бірінші жұмада әлсіздік немесе туа берілетін қимыл-қозғалыс рефлекстерінің жоқтығын байқауға болады:
1) бала қорғанады, етбетінен жатқан бала тыныс алу үшін басын бұрмайды,
2) вертикальді күйде тұрған балалар қалыпты дамыған балалардай сүйенбейді,
3) еңбектеу рефлексі-етбетінен жатқан қалыпты дамыған бала еңбектей бастаса, ауру бала еңбектеуге қабілетсіз.
Мамандар "балалардың церебральды параличі" (БЦП) сөз тіркесі деп мидың кіші жастағы зақымдануы нәтижесінде пайда болған қозғалыс функцияларының бұзылу тобын түсінеді. Бұл бұзылулар үдемелі емес. Олар баланың тууынан пайда болады және өмір бойы жалғасады.
Қозғалыс бұзылыстары әдетте бұлшықеттердің белгілі бір тобындағы әлсіздік болып табылады. Осыған байланысты жаяу жүру бұзылған, қол, аяқ, мимиялық бұлшықет қозғалыстары үйлестірілмеген. БЦП диагнозы кезінде интеллектуалдық даму мен сөйлеу бұзылуы мүмкін.
БЦП-ның басты себебі-анасының құрсағындағы немесе туғаннан кейін баланың гипоксия (оттегінің жетіспеуі немесе тұншығу). Ол ананың жүктілік патологиясының салдары болуы мүмкін (токсикоздар, плацентарлық қан айналымының бұзылуы, инфекциялар). Акушерлік патологияның әртүрлі түрлерінен туындаған босану жарақаттары-ананың тар жамбасы, оның дұрыс емес құрылымы, босану қызметінің әлсіздігі, созылмалы немесе тез босану және т.б. -- сондай-ақ ұрықтың миының зақымдану мүмкіндігін жоққа шығармайды. Көптеген жағдайларда босанудың ауырлығы баланың құрсақішілік дамуының бұзылушылықтары анықталады.
Жақында ғалымдар көптеген жағдайларда балалардың церебральды салдануы жүйке жүйесінің босану жарақатымен байланысты емес, осы уақытқа дейін саналған, инфекциялық процестің салдары болып табылатындығын анықтады. БЦП туғанға дейін немесе туғаннан кейін вирустардың (мысалы, герпес вирусы) құрсақішілік әсерінің нәтижесінде пайда болуы мүмкін деп болжанады. Осылайша, бұл инфекция "түсіру ілгегінің" рөлін атқара алады және баланың жүйке тіндерін зақымдайды.Босанғаннан кейін нәрестелердің гемолитикалық ауруы -- баланың миының интоксикациясы болатын "ядролық сарғаю" деп аталатын ауруды тудыруы мүмкін. Оны ана мен ұрықтың қанының қан тобы немесе резус-факторы бойынша үйлеспеуін, сондай-ақ нәрестенің бауыр жеткіліксіздігі тудыруы мүмкін.
БЦП даму негізінде жатқан гипоксия баланың бас миы құрылымының дамымауына әкеледі. Әсіресе рефлекторлық механизмдердің қалыптасуы мен дененің тепе-теңдігін сақтау үшін жауаптағы оның учаскелері. Бұл скелетте бұлшықет тонусының дұрыс бөлінбеуіне және патологиялық қозғалыс реакцияларының пайда болуына әкеледі.
Симптомдар мидың зақымдану дәрежесіне байланысты. Бұл сәбидің ерте балалық шағында аяққа тұруы мүмкін емес, ал ол өздігінен 2-3 жасқа қарай жүре бастайды. Кейіннен балада бұзылған жүріс байқалады. Зақымданған аяқтар өсуде артта қалуы мүмкін.
Балалар церебральды сал ауруымен жүйке, бұлшық ет және қимыл үйлесімін оңалту мүмкін бе? Ең алдымен, емдік дене шынықтыру кешені және массаж курсы, сондай-ақ бұлшық ет тонусын төмендететін құралдарды қолдану қажет. Сонымен қатар, зақымданған аяқ-қол буындарының баяу қозғалуының дамуын болдырмау үшін алдын алу қажет (мысалы, парафинді аппликация, ыстық тістеу). Сондай-ақ, жүйке тінінде микроциркуляцияны және оның тамақтануын жақсартатын препараттарды қабылдауды ұсынады.
Балалар жасындағы спастикадағы хирургиялық операцияларға келер болсақ, тірек-қимыл аппаратының туа біткен ақаулары болмаған жағдайда -- бұл өте даулы мәселе. Спастика буындардың қозғалуын шектейді, сүйектердің қалыпты өсуіне кедергі жасайды. Мысалы, жамбас буындарындағы қозғалысқа жауапты бұлшықеттердің қысылуы жиі аяқтардың айқасуына алып келеді, тек жүру мүмкіндігін ғана емес, сонымен қатар дәретханаға отыру сияқты өмірлік маңызды функцияны орындауды қиындатады. Сирақтың спастикасы оның деформациясына, жүру динамикасының бұрмалануына әкеледі. Қазіргі ғылым аясында сіңірлерді ұзарту, сүйектердің жағдайын қалыпқа келтіру үшін операция жасау керек . Объективті, функционалдық жүйені (қалыптасқан электронды байланыс) өзгерту мүмкін емес, және БЦП бар адамдарға олардың барынша қолда бар мүмкіндіктерін (спастиканы азайту үшін дәрі-дәрмектерді тұрақты қабылдау, сіңірлерді хирургиялық жолмен ұзарту, аномальды импульсация жүріп жатқан жүйкелерді кесу және т.б.) пайдалана отырып, өмірге бейімделуге ғана болады. Бірақ аурудың себебі-мидың ақаулары және орталық жүйке жүйесінің аномальды қалыптасқан функционалдық байланыстары -- іс жүзінде емнен тыс қалады.
Балалар церебральды сал ауруы жетекші қозғалыс ақауы кезінде түрлі психомоторлы бұзылуларда пайда болатын мидың ауыр ауруы.
Балалар церебральды сал ауруы (БЦП) термині бас миының қозғалыс жүйелерінің зақымдануы кезінде пайда болатын және бұлшық ет функцияларына жүйке жүйесі тарапынан бақылаудың жетіспеушілігінде немесе болмағанда пайда болатын қозғалыс бұзылыстарының тобын білдіреді.
БЦП-да ерте, әдетте құрсақта зақымдану немесе мидың дамымауы орын алады. Бұл бұзушылықтардың себептері әртүрлі болуы мүмкін:
- болашақ ананың әртүрлі созылмалы аурулары;
- жұқпалы аурулар, әсіресе вирустық аурулар, уыттану;
- ана мен ұрықтың резусфактор немесе топтық қатыстылығы бойынша сәйкеспеуі;
- жүктілік кезіндегі соққы және т. б.
Ұрықтың шала тууы немесе артық болуы ықтимал факторлар болуы мүмкін .
Жекелеген жағдайларда БЦП себебі болуы мүмкін:
- акушерлік жарақат;
- баланың оттегінің жетіспеушілігіне байланысты бас миының жүйке жасушаларының зақымдануына әкеп соқтыратын ұрықтың мойны айналасындағы кіндіктің оралуымен созылмалы босану;
- кейде БЦП бір жасқа дейін туылғаннан кейін энцефалитпен (Ми затының қабынуы) асқынатын жұқпалы аурулардың нәтижесінде, бастың ауыр соққысынан кейін пайда болады.
Зерттеу мақсаты: Қармақшы аудандық ауруханасында 2017-2020 жж бойынша балалардағы сал ауруының кездесу жиілігін анықтау
Зерттеу міндеті:
1. Тақырыпқа байланысты шетелдік және отандық әдебиеттермен танысу
2. Қармақшы аудандық ауруханасында 2017-2020 жж бойынша балалардағы сал ауруы жайында статистикалық мәліметтер жинау
3. Алынған статистикалық мәліметтерге аналитикалық талдау жасау
4. Алынған статистикалық мәліметтерді қорытындылау
Зерттеудің міндеті елімізде, ауданымызда балалардың сал ауруымен ауыруларының себептерін анықтап алдын алып, санын азайту.
Тақырыпқа байланысты шетелдік және отандық әдебиеттермен танысу;БЦП термині ғасырдан астам уақыт бойы бар. Алайда, өзінің ұзақ тарихына қарамастан, осы уақытқа дейін осы мәселеге көзқарастарымыз да әртүрлі.Клиникалық практикада БЦП жалпыланған терминімен қатар кейде Литтль ауруы термині қолданылады. Мұндай атау Британдық Хирург - ортопед Уильям Джон Литтлдің (Wіllіam John Lіtle) құрметіне ұсынылды, ол ХІХ ғасырдың ортасында туғаннан кейінгі балалардың ақыл-ой және физикалық дамуының бұзылыстары мен босану кезіндегі асқынулар арасындағы себепті байланыс орнатты . Оның көзқарастары "патологиялық және қиын босану, шала туылу және жаңа туған нәрестелердің асфиксиясының балалардың ақыл-ой және физикалық жай-күйіне, әсіресе деформацияға қатысты әсері туралы" мақаласында келтірілген. Ұлыбританияның акушерлік қоғамына арналған бұл мақала церебральды сал ауруы туралы кітаптар мен мақалаларда жиі айтылады.
Уильям Джон Литтль (William John Little, 1810-1894), Британдық ортопед, босану кезіндегі асқынулар мен баланың ақыл-ой және физикалық дамуының бұзылыстары арасындағы себепті байланысты алғаш рет орнатқан. Литтлдің жұмыстары оның замандастарының назарын аударды. Өз қарсыластарына жауап бере отырып, Литтль патологиялық босанудың неврологиялық салдарын сипаттауда өз біріншілігін бекітпеді. Бұл туралы ағылшын медициналық әдебиетінде ақпарат таба алмай, Уильям Шекспирдің дәйексөзін келтірді. Литтльдің пікірінше, Ричард ІІІ сипаттамасында шала туылу және босану кезіндегі асқынулар салдарынан пайда болған деформациялар айқын көрінеді. Мұндай қозғалыс бұзылыстары 1889 жылы Канадалық дәрігер Уильям Ослер церебральды параличтерді қолдануды ұсынғанға дейін Литтль ауруы деп аталды. "Балалардағы церебральды салдар" атты ауқымды монографияда ол сондай-ақ бала туу мен жүйке жүйесінің зақымдануы арасындағы байланысты атап өтті.Уильям Ослер (William Osler) (1849-1919), атақты канадалық ортопед. Джон Хопкинс, "балалардағы церебральды параличтер" кітабын жазды, балалар церебральды параличі жеке нозологиялық форма ретінде, ол церебральды шығу тегі әртүрлі моторлы бұзылуларды біріктіретіні туралы бірінші болып белгілі веналық невропатолог, ал кейіннен - көрнекті психиатр және психолог Зигмунд Фрейд атап өтті.
Зигмунд Фрейд (Sigmund Freud' 1856 -1939) толық аты Сигизмунд Шломо Фрейд, австриялық дәрігер, психоанализдың негізін салушы.
"Церебральды паралич" термині егер де қолданылса, онда тек басқа терминдермен біріктіріліп айтылды (мысалы, "церебральды рулық паралич"). Дегенмен, XIX ғасырдың екінші жартысындағы күнделікті клиникалық тәжірибе терминологияны нақтылауды қажет етті. Фрейд өзінің монографиясында "балалар церебральды салдары" термині "бұрыннан белгілі патологиялық жағдайларды, және бұлардың үстінде бұлшық ет ригидтілігі немесе спонтанды бұлшықет тартылуы басым болуы" деп жазады. Балалар церебральды параличінің фрейдовтік жіктелуі және түсіндіруі басқа авторлардың кейінгі тұжырымдарына қарағанда кең болды. Ол тіпті сал болмаған жағдайда да, мысалы эпилепсия немесе ақыл-ой дамуының кідірісі кезінде де осы терминді қолдануды ұсынды. БЦП-ның бұл түсіндіруі ерте "мидың зақымдануы" концепциясына әлдеқайда жақын. Мүмкін Фрейд балалардағы әртүрлі моторлы бұзылуларды бір нозологиялық топқа біріктіруді ұсынды, себебі ол балалар неврологиясының осы саласын ретке келтірудің басқа жолын таба алмады. Алдымен ол церебралды гемиплегияны зерттеді. Содан кейін барлық басқа моторлы зақымданулар бір топқа біріктірді, оны церебралды диплегия деп атады. Бұл топтың төрт түрі анықталды:
1) жалпы церебральды ригидтілік;
2) параплегиялық ригидтілік;
3) билатеральды гемиплегия;
4) жалпы хорея және билатеральды атетоз.
Кейінірек осы түрлі моторлы бұзылуларды балалардың церебральды сал ауруы деп Фрейд бір нозологиялық бірлікке біріктірді . ХХ ғасырда нозологияны анықтауда консенсустың болмауы ғылыми зерттеулер жүргізуді күрделендірді. Мамандар үшін БЦП-ға жалпы көзқарасты қалыптастыру қажеттілігі айқын паралич мәселесі бойынша жетекші кеңес маманы, Мәскеудегі БЦП ауруымен ауыратындарды емдеудің ең ірі орталығының жетекшісі, профессор К. А. Семенова осындай анықтаманы ұсынады. БЦП мидың дамымауы және оның онтогенездің әр түрлі кезеңдерінде зақымдануы нәтижесінде пайда болатын клиникалық белгілері бойынша әртүрлі синдромдардың тобын біріктіреді және қалыпты қалпын сақтау және ерікті қимылдарды орындау қабілетсіздігімен сипатталады. ДЦП-ның белгілі бір анықтамасын Левон Бадалян ұсынған. Оның пікірінше, " церебральды салдар мидың дамымауы немесе зақымдануы нәтижесінде пайда болған синдромдар тобын пренатальды, интранатальды және ерте постнатальды кезеңде біріктіреді. Мидың зақымдануы бұлшықет тонусының бұзылуымен және қозғалыстың үйлесімділігімен, қалыпты қалпын сақтауға және ерікті қимылдарды орындауға қабілетсіздігімен көрінеді. Қозғалыс бұзылыстары жиі сезімтал бұзылулармен, сөйлеу және психикалық дамуының кідіруімен, құрысумен ұштасады.
Балалар церебральды сал ауруына көзқарастың қалыптасуында 2004 жылдың шілде айында Мэрилендте (АҚШ) церебральды салдарды анықтау және жіктеу бойынша халықаралық семинар өткізу маңызды кезең болды. Семинарға қатысушылар осы нозологиялық форманың маңыздылығын растады және БЦП этиологиялық диагноз емес, клиникалық сипаттау терминінің болып табылатынын атап өтті. Семинар жұмысының нәтижелері "церебральды сал ауруын анықтау және жіктеу бойынша ұсыныс" мақаласында жарияланды. Авторлар мынадай анықтама ұсынды: "балалар церебральды сал ауруы (БЦП) термині ұрықтың немесе баланың дамитын миының қатты зақымдануынан туындаған белсенділіктің шектелуіне әкелетін қозғалыстың дамуы мен дене жағдайының бұзылу тобын білдіреді. Церебральды паралич кезінде моторлы бұзылулар жиі сезімталдық, когнитивтік және коммуникативтік функциялардың, перцепция және мінез-құлық немесе тырыспалы бұзылыстардың ақаулары жүреді".
Зерттеу жұмысына қажетті ақпараттарды анализдеу;
Әртүрлі авторлардын мәліметтері бойынша (Нэнси Р.Финни, Хелен А. Мюллер, М.Бакс, Никита М Н, Белова Г И, Бадалян Л О, Серганова Т И., және т.б.) 1 000 баланын ішінен 1,5-2,5 балаға Ц.П. диагнозы қойылады Қазіргі кезде ғылыми зерттеулерде цередбральды паралич - орталық жүйке жүйесінін зақымдалуынан пайда болатыны дәлелденген. Церебральды паралич қойылған балаларда қосалқы кемістіктер жиі кездеседі. Оның ішінде көру қабілетінін зақымдануы - 20%, ақыл - ес жетіспеушілігі - 25%, психикалық дамуынын тежелуі - 40%. Осы категориялардағы балаларға көмек көрсетудегі медико - педагогикалық оңалту жұмыстарына, психологиялық оңалту жұмыстарын жүргізуде жаңа бағдарламалар, әдістемелік бағдарламалар жүйесін өңдеуді, жаңа ақпараттар мен технологияларды енгізуді қажет етеді.
Мидың даму патологиясы мен тежелуі психикалық дамудын бұзылуына әсер етеді. Әртүрлі авторлардын мәліметтеріне қарағанда психикалық дамудын тежелуі БЦС мен ауыратын балалардын 40 - 50%-ын құрайды. Олигофрениямен ауыратын балаларда - 20 - 25%, тек қана 20 - 25% балаларда интеллект қалыпты дамуы байқалады, ал 75% балаларда сөйлеу қабілеті әртүрлі формада бұзылған.
БЦС клиникалық формалары ауырлығына байланысты:
Женіл дәрежеде (61%) - науқастар өздігінен жүреді, өзін - өзі күтеді, интеллект бұзылмаған, жұмыс істей алады.
Орташа ауырлықта (23%) - науқастар балдақтын немесе басқа біреудін көмегімен жүреді, өздігінен киіне алмайды, интеллект бұзылған. Сөйлеу, көру, есту дефектілері.
Ауыр дәреже (16%) - төсек тартып жатады, ителлект, сөйлеу, көру, есту қатты бұзылған.
Қармақшы аудандық ауруханасының соңғы 2017- 2020 жылдар аралығындағы балалардағы сал ауруының кездесу жиілігі динамикасын талдау,статистикалық мәліметтерін қорытындылау.
Қармақшы аудандық ауруханасында 2017 жылы 44 науқас 12,2% тіркелсе, 2018 жылы 56 бала - 10,1%, 2019 жыл - 40 5,2%, 2020 ж - 35 бала- 4,1% тіркелген. 2017 -2018 жж қарағанда соңғы екі 2019-2020 жылдары БЦСА мен тіркелгендер саны анағұрлым азайған, бұлда үлкен жетістік. Яғни медицина қызметкерлері ата - анамен жақсы жұмыс жасап, кеңестер беруінің арқасы.және бір себеп, қазіргі жастар көзі ашық интернеттен, емханаға келіп дәрігермен кеңесіп барып, баланы жоспарлап өмірге әкеледі.
Қармақшы ауданы бойынша 2017-2020 жж аралығында БЦП диагнозымен есепке тұрған балалар саны
Спастикалық диплегия 2017 ж - 9; 2018 ж -11; 2019 ж - 13; 2020 ж - 23:
Атаксиялық церебральды паралич - 2017 ж - 14; 2018 ж - 12, 2019 ж - 13; 2020 ж - 5:
Детская гемиплегия - 2017 ж -7; 2018 ж - 5, 2019 ж - 2; 2020 ж - 6:
Дискенетикалық церебральды паралич - 2017 ж - 13; 2018 ж - 3; 2019 ж - 3; 2020 ж - 5:
ДЦП ның басқа түрі - 2017 ж - 0; 2018 ж - 12; 2019 ж - 0; 2020 ж - 5:
Зерттеу нәтижелері бойынша ұсыныс беру
Дипломдық жұмыстың көлемі мен құрылымы
Зерттеу жұмысы 67 компьютерлік мәтін бетінен тұрады, 10 диаграммалар суреттелген. Дипломдық жұмыс кіріспе, әдебиеттерді шолу, зерттеу материалдары мен әдістері, зерттеудің нәтижелері, қорытынды, практикалық ұсыныстар, пайдаланылған ақпараттар тізімі 47 әдебиеттен,оның ішінде 16 шетелдік әдебиет, 15 отандық әдебиет, 16 интернет көзі және қосымшалардан тұрады.
1.ТАРАУ: БАЛАЛАРДАҒЫ САЛ АУРУЫНЫҢ КЕЗДЕСУ ЖИІЛІГІ
2.1. Балалардағы сал ауруы: эпидемиологиясы
Балалардың церебральды сал ауруын зерттеу тарихы
Балалар церебральды сал ауруы жетекші қозғалыс ақауы кезінде түрлі психомоторлы бұзылуларда пайда болатын мидың ауыр ауруы.
Балалар церебральды сал ауруы (БЦП) термині бас миының қозғалыс жүйелерінің зақымдануы кезінде пайда болатын және бұлшық ет функцияларына жүйке жүйесі тарапынан бақылаудың жетіспеушілігінде немесе болмағанда пайда болатын қозғалыс бұзылыстарының тобын білдіреді. БЦП-да ерте, әдетте құрсақта зақымдану немесе мидың дамымауы орын алады. Бұл бұзушылықтардың себептері әртүрлі болуы мүмкін:
- болашақ ананың әртүрлі созылмалы аурулары;
- жұқпалы аурулар, әсіресе вирустық аурулар, уыттану;
- ана мен ұрықтың резусфактор немесе топтық қатыстылығы бойынша сәйкеспеуі;
- жүктілік кезіндегі соққы және т. б.
Ұрықтың шала тууы немесе артық болуы ықтимал факторлар болуы мүмкін . Мәселенін зерттелу дәрежесі: Бұл емдеу түрлерінін барлығы сауықтыру терапиясынын манызды элементтері болып табылады.
Біріншіден мидын дамуын жүйелеуге бағытталған дәрігерлік терапия жасау, жүйке талшықтарын миелинизациялау процессін жүйелеу. Дәрігерлік терапия әр түрлі жағдайда әр түрлі болуы керек, яғни аурудын түріне баланын соматикалық жағдайына байланысты.
Екіншіден: қозғалыс функцияларын, психикалық және сөйлеуді қалыптастыру жұмыстарын әр уақытта тұрақты және жүйелі түрде өткізілуі керек.
Қазіргі уақытта БЦС - нын біртұтас классификациясы жоқ. Көп жылдар бойы қозғалыс бұзылыстары БЦС-нын орталық звеносы болып қаралды, онын жеке түрлері классификациясы: тетрапарез, гемипарез, монопарез, трипарез. Бұл классификация мидын перинатальды ауруынан пайда болатын психикалық және сөйлеу қабілетінін бұзылуынын суреттемесін дұрыс бере алмады.
Бұл сырқаттын емі тек невропотолог дәрігерінін бақылауымен сырқаттын түрлеріне қарай емделеді, Ем түрлері: электротерапия,психотерапия, емдік гимнастикалар және қазіргі заманауи емдер Бобат терапия, Войта терапия, кинезотерапия,гидрокинезотерапия.
Церебральді параличі бар балаларды ерте жастан және мектепке дейінгі жаста педагогикалық оңалтудан тәжірбие алу керек. Біздің Республикамызда мамандандырылған көмек көрсету қарастырылмағандықтан жағдай қиындай түсуде. Церебральды параличібар балаларға ғылыми негізделген және дұрыс ұйымдастырылған кешенді медициналық - педагогикалық көмек балалардын физикалық енбекке жарамдылығы мен әлеуметтік тұрмыс жағдайларына әсер етеді. Сонымен қатар церебральды сал ауруына шалдыққан балаларды түрлі бағытта қарағанмен, қимыл - қозғалыс бұзылыстарын түзетуде иппотерапияны, гидрокинезотерапия, Бобат терапия, Войта терапияларды қолдану мәселесінін болмағанын анықтадық.
Жекелеген жағдайларда БЦП себебі болуы мүмкін:
- акушерлік жарақат;
- баланың оттегінің жетіспеушілігіне байланысты бас миының жүйке жасушаларының зақымдануына әкеп соқтыратын ұрықтың мойны айналасындағы кіндіктің оралуымен созылмалы босану;
- кейде БЦП бір жасқа дейін туылғаннан кейін энцефалитпен (Ми затының қабынуы) асқынатын жұқпалы аурулардың нәтижесінде, бастың ауыр соққысынан кейін пайда болады.
БЦП термині ғасырдан астам уақыт бойы бар. Алайда, өзінің ұзақ тарихына қарамастан, осы уақытқа дейін осы мәселеге көзқарастарымызда әртүрлі.Клиникалық практикада БЦП жалпыланған терминімен қатар кейде Литтль ауруы термині қолданылады. Мұндай атау Британдық Хирург - ортопед Уильям Джон Литтлдің (Wіllіam John Lіtle) құрметіне ұсынылды, ол ХІХ ғасырдың ортасында туғаннан кейінгі балалардың ақыл-ой және физикалық дамуының бұзылыстары мен босану кезіндегі асқынулар арасындағы себепті байланыс орнатты . Оның көзқарастары"патологиялық және қиын босану, шала туылу және жаңа туған нәрестелердің асфиксиясының балалардың ақыл-ой және физикалық жай-күйіне, әсіресе деформацияға қатысты әсері туралы" мақаласында келтірілген. Ұлыбританияның акушерлік қоғамына арналған бұл мақала церебральды сал ауруы туралы кітаптар мен мақалаларда жиі айтылады.
Уильям Джон Литтль (William John Little, 1810-1894), Британдық ортопед, босану кезіндегі асқынулар мен баланың ақыл-ой және физикалық дамуының бұзылыстары арасындағы себепті байланысты алғаш рет орнатқан.
Мамандар "балалардың церебральды параличі" (БЦП) сөз тіркесі деп мидың кіші жастағы зақымдануы нәтижесінде пайда болған қозғалыс функцияларының бұзылу тобын түсінеді. Бұл бұзылулар үдемелі емес. Олар баланың тууынан пайда болады және өмір бойы жалғасады.
Қозғалыс бұзылыстары әдетте бұлшықеттердің белгілі бір тобындағы әлсіздік болып табылады. Осыған байланысты жаяу жүру бұзылған, қол, аяқ, мимиялық бұлшықет қозғалыстары үйлестірілмеген. БЦП диагнозы кезінде интеллектуалдық даму мен сөйлеу бұзылуы мүмкін.
БЦП-ның басты себебі-анасының құрсағындағы немесе туғаннан кейін баланың гипоксия (оттегінің жетіспеуі немесе тұншығу). Ол ананың жүктілік патологиясының салдары болуы мүмкін (токсикоздар, плацентарлық қан айналымының бұзылуы, инфекциялар). Акушерлік патологияның әртүрлі түрлерінен туындаған босану жарақаттары-ананың тар жамбасы, оның дұрыс емес құрылымы, босану қызметінің әлсіздігі, созылмалы немесе тез босану және т.б. -- сондай-ақ ұрықтың миының зақымдану мүмкіндігін жоққа шығармайды. Көптеген жағдайларда босанудың ауырлығы баланың құрсақішілік дамуының бұзылушылықтары анықталса да.
Жақында ғалымдар көптеген жағдайларда балалардың церебральды салдануы жүйке жүйесінің босану жарақатымен байланысты емес, осы уақытқа дейін саналған, инфекциялық процестің салдары болып табылатындығын анықтады. БЦП туғанға дейін немесе туғаннан кейін вирустардың (мысалы, герпес вирусы) құрсақішілік әсерінің нәтижесінде пайда болуы мүмкін деп болжанады. Осылайша, бұл инфекция "түсіру ілгегінің" рөлін атқара алады және баланың жүйке тіндерін зақымдайды.Босанғаннан кейін нәрестелердің гемолитикалық ауруы -- баланың миының интоксикациясы болатын "ядролық сарғаю" деп аталатын ауруды тудыруы мүмкін. Оны ана мен ұрықтың қанының қан тобы немесе резус-факторы бойынша үйлеспеуін, сондай-ақ нәрестенің бауыр жеткіліксіздігі тудыруы мүмкін.
БЦП даму негізінде жатқан гипоксия баланың бас миы құрылымының дамымауына әкеледі. Әсіресе рефлекторлық механизмдердің қалыптасуы мен дененің тепе-теңдігін сақтау үшін жауаптағы оның учаскелері. Бұл скелетте бұлшықет тонусының дұрыс бөлінбеуіне және патологиялық қозғалыс реакцияларының пайда болуына әкеледі.
Симптомдар мидың зақымдану дәрежесіне байланысты. Бұл сәбидің ерте балалық шағында аяққа тұруы мүмкін емес, ал ол өздігінен 2-3 жасқа қарай жүре бастайды. Кейіннен балада бұзылған жүріс байқалады. Зақымданған аяқтар өсуде артта қалуы мүмкін.
Балалар церебральды сал ауруымен жүйке, бұлшық ет және қимыл үйлесімін оңалту мүмкін бе? Ең алдымен, емдік дене шынықтыру кешені және массаж курсы, сондай-ақ бұлшық ет тонусын төмендететін құралдарды қолдану қажет. Сонымен қатар, зақымданған аяқ-қол буындарының баяу қозғалуының дамуын болдырмау үшін алдын алу қажет (мысалы, парафинді аппликация, ыстық тістеу). Сондай-ақ, жүйке тінінде микроциркуляцияны және оның тамақтануын жақсартатын препараттарды қабылдауды ұсынады.
Балалар жасындағы спастикадағы хирургиялық операцияларға келер болсақ, тірек-қимыл аппаратының туа біткен ақаулары болмаған жағдайда -- бұл өте даулы мәселе. Спастика буындардың қозғалуын шектейді, сүйектердің қалыпты өсуіне кедергі жасайды. Мысалы, жамбас буындарындағы қозғалысқа жауапты бұлшықеттердің қысылуы жиі аяқтардың айқасуына алып келеді, тек жүру мүмкіндігін ғана емес, сонымен қатар дәретханаға отыру сияқты өмірлік маңызды функцияны орындауды қиындатады. Сирақтың спастикасы оның деформациясына, жүру динамикасының бұрмалануына әкеледі. Қазіргі ғылым аясында сіңірлерді ұзарту, сүйектердің жағдайын қалыпқа келтіру үшін операция жасау керек . Объективті, функционалдық жүйені (қалыптасқан электронды байланыс) өзгерту мүмкін емес, және БЦП бар адамдарға олардың барынша қолда бар мүмкіндіктерін (спастиканы азайту үшін дәрі-дәрмектерді тұрақты қабылдау, сіңірлерді хирургиялық жолмен ұзарту, аномальды импульсация жүріп жатқан жүйкелерді кесу және т.б.) пайдалана отырып, өмірге бейімделуге ғана болады. Бірақ аурудың себебі-мидың ақаулары және орталық жүйке жүйесінің аномальды қалыптасқан функционалдық байланыстары -- іс жүзінде емнен тыс қалады.
Сал ауруы, паралич (грек тілінен аударғанда - әлсіреу) - орталық немесе шеткі жүйке жүйесі қозғалыс орталығынын зақымдану салдарынан қимыл - қозғалыс органдарынынқызметінін толықтай жойылуы. Ал парез - органдардын қимыл - қозғалысынын жартылай жойылуы. Толықтай және жартылай салдану организмде қан айналымынын бұзылуынан, ми мен жұлыннын қабынуынан не болмаса жарақатынан болса, оны орталық салдану деп атайды. Егер шеткі жүйке жүйесінін немесе жұлыннын және шоғырланған жүйке талшықтарынын (мойын, иық, бел-омыртқа, сегізкөз) қабынуынан, жарақатынан, улануынан болса оны перифериялық салдану деп атайды. Бұл кезде бұлшық ет босап, әлсізденеді, салданған қол - аяқты қозғалту мүмкін болмай қалады. Бұл жағдай сәбилік кезеннен басталса, онда баланын қолы не болмаса аяғы өспей қалуы мүмкін. Бас сүйек - ми жүйкелерінін зақымдануынан (қабыну, жарақаттану, миға қан құйылу) бет, тіл, өнеш, көмей бұлшық еттері С7 f-yf шалдығады. Қорқудан, шаршаудан пайда болған сал ауруынан науқас тез айығады, жүйке тіндерінін өзгеруінен болса, ондай сырқаттын жазылуы ұзаққа созылады.
Аурудын асқыну барысында осы бұзылыстардын негізінде бұлшық еттер, сүйектер, буындар қайта өзгерістерге ұшырайды, яғни сіресулер, ыдырау, сколиоз бен кифосколиоз пайда болады және патологиялық қозғалыстар стереотипі қалыптасады.
БЦС-нын сауықтыру терапиясынын күрделі комплексіне: дәрілік терапия, сөйлеу қабілеті мен танып, білу қабылетін қалыптастыру жұмыстары, емдік дене шынықтыру, массаж, ортопедиялық режим, ортездеу, протездеу, педогогикалық коррекция жұмыстарымен қоса логопед, дефектолог, психолог, ойын, енбек және жана инновациялық технологиялық әдістер: роботталған кинезотерапия, биологиялық кері байланыс (БКБ) қимыл - тірек, психо - эмоционалды, логопедия тренингтері, қажет болса хириургиялық емдеу және физиотерапиялық емдеу мен жергілікті бұлшық ет релаксанты.
Диплом жұмысынын қайнар көзі: Иппотерапия - жылқымен емдеу, сал ауруымен ауыратын балалардын денсаулығын жақсартуға жақсы ықпал етеді.
Мамандардын айтуынша барынша шыдамдылық танытып, әдістемелік жүйемен емдеген жағдайда бұл аурудың салдарын түзетіп, баланы жүруге, сөйлеуге және қоғамда өмір сүруге бейімдеуге болады Қимыл қозғалысты сауықтырудын прогрессивті әдістерінін бірі иппотерапия (жылқыға мініп жаттығу) екен.
Иппотерапия сал ауруымен ауыратын балалардын денсаулығын жақсартуға ықпал етеді. Себебі: атқа мініп баяу жүру денені басқаруға үйренуге, қимыл - қозғалыс және сөйлеу белсенділігін арттыруға мүмкіндік береді - дейді ҚР Емдік дене шынықтыру дәрігерлері қауымдастығынын президенті Людмила Дробышева.
Гидрокинезотерапия - денені сумен жаттықтыру.
Гидрокинезотерапия жүрек - тамыр, тыныс алу жүйесін нығайтады;
Жүйке жүйесіне тиімді әсер етеді;
Қан айналымын нығайтып, жақсартады;
Гиперактивті, жайқозғалатын балаларға пайдалы;
Жүзу әлсіз, жиі ауратын балалрғада пайдалы.
Бобат терапия мен Войта терапия - әсіресе БЦС ауруымен ауыратын балаларға қимыл- қозғалтқыш дамуын қалыпқа келтіру үшін өте пайдалы. Бұлшық еттердін спастикасын азайтып, қозғалтқыш моделінін патологиялық рефлекстерін азайтуға көмектеседі. Баланың өздігінен жүріп, тұрып, отыруына көмегі жақсы.
Диплом жұмысынын мақсаты мен міндеті:Церебральді сал балаларды оналтуда иппотерапия әдісі, кинезотерапия, гидрокинезотерапия, Бобат терапия, Войта терапия әдістерін тиімді пайдалана білу, қатысты мәліметтерді талдау. Церебральді параличтері бар балаларды кешенді түзету жұмыстары кезіндегі өзгерістерді бақылау, бағалау.
Диплом жұмысынын хронологиясы:Осы дипломдық жұмыста аудандық аурухананын реабелитация бөлімінін 2016 -2019 ж.ж. аралығындағыесепке тұрған, емделген балалар саны жазылған.
Диплом жұмысынын жаналығы:Егер осы балаларды оналтуда жоғарыдағы терапияларды тиімді қолданса, онда бұл әдістер церебральды сал ауруымен ауыратын балаларға өмірге бейімделу қабілеттеріне жақсы ықпал етеді.
Қорғауға арналған қорытындылар:аудандық, ауылдық жерлерде реабелитациялық орталықтар немесе солардынбөлімшелері, кабинеттер болсада көптеп ашылып, иппотерапия, Бобат, Войта терапиялар, гидрокинезотерапиялар қолға алынса ерекше балаларға, әсіресе төмен отбасыларға көптеген женілдіктер болар еді.
Жұмыстын мазмұнын сипаттайтын өзекті сөздер: Сал ауруы, балалар церебральды сал ауруы, церебральды сал ауруына шалдыққан балалар, тірек- ққимыл - қозғалысы, гиперкинез, дизартрия, спастикалық диплегия, гиперкинетика, иппотерапия,гидрокинезотерапия, Бобат терапия, Войта терапия.
пәні: Церебральді сал ауруына шалдыққан балалардың қимыл қозғалыс аймағы.
әдісі: Алға қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін әдістер кешенін пайдалану, зерттеу мәселесіне қатысты әдебиеттерге теориялық анализ жасап, өзгеде емдеу сауықтыру орталықтарымен білім алмастырып тәжірибе жинау. Дефектолог, логопед мамандармен, ата - аналарымен әнгіме материалдарын жүйелендіру.
теориялық маңыздылығы: Церебральды сал ауруына шалдыққан балалардын қимыл қозғалыстарынын бұзылыстарынын денгейінін теориялық негізін нақтылап церебралды сал ауруымен ауыратын балаларға иппотерапияның маңызы өте зор екендігін дәлелдеу.
тәжірибелік маңыздылығы:түзету педагогикалық жұмыстын жүру барысын бағалап, балалардын даму денгейін анықтап, церебральді параличі бар балалармен жұмыс негізін қолдану.
әдіснамалық және теориялық негіздері арнайы педагогика мен психологиянын ережелері, қалыпты және ауытуы бар балалардын дамуы туралы Л С Выготскии,Г Я Трошин, В И Лубовский, Т Г Шедрин, Л МШипыцин және тағы басқа ғалымдардын енбектерінде көрініс табады. Қозғалыс саласынын ақаулары туралы ғылыми жұмыстар Л О Беладян, Е И Гусев, М В Ипполитова, С С Ляпидевский, Е М Мастюкова, Е Д Хомский және тағы басқаларынын енбектерінде баяндалады. Тірек - қозғалыс аппатынын бұзылыстары бар балаларды оқыту мен тәрбиелеудін педагогикалықтехнологиясынын теориялары Е В Клоскова, И Ю Левченко, Е М Мастюванын және басқада ғалымдардын енбектерінде айтылған.
Балалардын церебральды сал ауруы, қауіп факторының таралымын анықтау динамикасы, қимыл - қозғалыстарын түзетуде қолданылатын әдістер туралы арнайы әбебиеттерге шолу
Балалардың сал ауруының сипаттамасы, алып келетін факторлар мен жиілік көрсеткіші.
Церебральды сал балаларға медициналық - психологиялық - педагогикалық сипаттама.
Соңғы жылдары церебральді параличі бар балалар артып келеді. Бұл ауру шала дамудын немесе онтогенезде мидын зақымдануынан пайда болады. Балалар церебральды сал ауруы әр - түрлі қимыл - қозғалыс, психикалық және сөйлеудін бұзылыстарынан көрініс береді. Яғни, мұндай аурумен ауыратын баланын сөйлеу, ойлау қабілеті төмен болады. Балалар церебральды сал ауруы қалыпты дене жағдайын ұстай алуға қабілетсіздіктен және ерікті әрекеттердіорындай алмауданда көрінеді. Қимыл - қозғалыс бұзылыстары (сал ауруы, парез, координациянын бұзылуы) психиканын, сөйлеудін, көрудін, естудін, сезімталдықтын бұзылуына әкеліп соғуы мүмкін.Қазіргі кезде елімізде 10 000 нан астам бала тіркелген болса онын 34 біздін ауданымызда тіркелген.Бұл аурумен ауыратын балалар жылына кем дегенде 3-4 рет ем қабылдауы тиіс.Осындай дертке шалдыққан науқас балаларға қолдау көрсетіп, қол ұшын созу мақсатымен ауданымызда Альтаир, Даметкен Ана оналту орталықтары мен аудандық ауруханада 5 орындық бөлімше жұмыс жасайды.Мұнан басқа обылысымызда, еліміздеде Ана мен бала орталығы, Ақ - Сауле мед, ОДБ- да , Талсуат, Ақсай, Балбұлақ АРДИ тағы сол сияқты орталықтар жылдан жылға көбейіп ашылып келеді. балалар оналту орталықтарында 25 күн ем қабылдауы қажет. Осындай орталықтар шеткі елді мекендердеде көптеп ашылса нұр үстіне нұр болар еді.
Ғылымнын сонғы табыстарына қарағанда балаларды сал ауруынан аман алып қалуға болады. Мезгілінде ем қабылдап тұрса сымбат бұзатын ақсақ, қисық, қыныр сияқты жарым - жандылықтардан құтылатыны сөзсіз.Әрине, балаларды бәрінен бұрын параличтен сақтай білген жөн. Ол үшін уақытылы ем қабылдап тұру керек.
Церебральды сал ауруымен ауыратын балаларды алғашқы аптадан әлсіздік немесетуа берілетін қимыл - қозғалыс рефлекстерінін жоқтығын байқауға болады:
Бала қорғанбайды, етпетінен жатқан бала тыныс алу үшін басын бұрмайды;
Тік күйде тұрған балалар қалыпты дамыған балалардай аяғымен жер тіремейді, яғни аяғын баспайды;
Енбектеу рефлексі - етпетінен жатқан қалыпты дамыған бала енбектей бастаса, ауру бала енбектеуге қабілетсіз.
Тірек - қимыл жүйесінін манызы барлық тірі организмдерге тән қасиет. Қимыл- қозғалысы организмнін өсіп дамуына әсері мол және адам денсаулығын сақтауда манызы зор.
Қанқа мен бұлшық ет тірек - қимыл жүйесін құрады. Тірек - қимыл жүйесі тіректік, қозғалтқыш және қорғаныш қызметін атқарады.Адамнын қанқасында 200- ден астам сүйек бар. Бұл сүйектердін бірі қозғалу ққызметін, екіншілері тірек қызметтерін атқарады.сүйектер бір бірімен шеміршек арқылы жалғасады. Шеміршек адам жүргенде, жұмыс істегенде, дене селкілдегенде тиетін соққыны бәсендетеді. Адам қанқасы омыртқа, қабырға және төстіктен тұрады. Омыртқа - мойын, арқа, бел, сегізкөз, құйымшақ болып бөлінеді.
Негізгі клиникалық белгілері:
бұлшық ет тонусынын өзгеруі,
Қозғалыс бұзылыстары,
Статиканын жане жүрістін бұзылуы,
Өз еркінен тыс қозғалыстар,
Рефлекстердін жоғарылауы және патологиялық рефлекстердін пайда болуы,
Контрактуралар және деформациялар,
Мишықтық зақымданулар,
Психиканын бұзылуы және бас - ми нервтерінін зақымдары.
Балалардын сал ауруымен ауыратын балаларға медициналық, психологиялық, педагогикалық сипаттама
Тірек - қимыл - қозғалысындағы ауытқулардын түрлері
Балалардын церебральды сал ауруы; полиемиелит;
Тірек - қимыл - қозғалысы ауытқуларынын туа біткен дерті - омыртқа дамуындағы кемістік (сколиоз), аяқ - қолдын толық жетілмеуі, туа жамбас сүйегінін шығып кетуі, қол саусақтарынын кемтар дамуы. Балалар церебральды сал ауруы (БЦП) - ауыр мүгедектікке жиі әкелетін аурулардың бірі. БЦП термині алғаш рет З. Фрейдпен 1893 ж. ұсынылды, ол осылайша құрсақтағы және босану кезіндегі ми ауруларының тобын атады. З. Фрейда БЦП формаларының жіктелуі қозғалыс аясының (аяқ-қолдың) зақымдануы негізінде құрылды және монопарез, парапарер, гемипарез, тетрапарез, трипарезді қамтыды. Профессор К. А. Семенова тек қимыл-қозғалыс қана емес, зияткерлік, психо-сөйлеу және эмоциялық сфералардың дамуын есепке ала отырып, БЦП формаларының ең жетілдірілген, толық жіктемесін шығарды:
1. Қос спастикалық гемиплегия (бұлшықеттердің ригидтілігі бар барлық тондық рефлекстер көрсетілген).
2. Спастикалық диплегия.
3. Гемипарез.
4. Гиперкинетикалық формасы: а) даойды атетоз, б) атетозды бализм, в) хориоатетозды форма, г)хорегринез.
5. Атоникалық-астатикалық нысаны.
Балада БЦП нысаны аурудың айқын көрінген клиникалық көрінісі бойынша анықталады,ол, әдетте, ілеспелі синдромдарды толықтырады.
ТІРЕК ҚИМЫЛ АППАРАТЫ ЗАҚЫМДАЛҒАН БАЛАЛАРДЫҢ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ - ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖӘНЕ КЛИНИКАЛЫҚ ДАМУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Мемлекетіміз қазіргі таңда даму мүмкіндігі шектеулі жандарға айрықша назар аударып, қамқорлық көрсетуде. Бұл қамқорлықтың бәрі Елбасының халыққа жолдауында, ҚР Білім туралы заңында, Кемтар балаларды әлеуметтік-медициналық-педагогикалы қ түзеу арқылы қолдау туралы т.б. заңдарында айтылып, дамуында кемістігі бар балаларға көмек көрсетудің тиімді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz