АУДАНЫ ТҰРҒЫНДАРЫНЫҢ ҚАН АЙНАЛЫМ ЖҮЙЕСІНІҢ АУРУЛАРЫ МЕН ҚАУІП ФАКТОРЛАРЫ
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:Қармақшы ауданы тұрғындарының қан айналым жүйесінің аурулары мен қауіп факторлары жайлы ақпараттандыру деңгейі
МАЗМҰНЫ
ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР
КІРІСПЕ
1-тарау:ҚАРМАҚШЫ АУДАНЫ ТҰРҒЫНДАРЫНЫҢ ҚАН АЙНАЛЫМ ЖҮЙЕСІНІҢ АУРУЛАРЫ МЕН ҚАУІП ФАКТОРЛАРЫ
1.1Қанайналым жүйесі аурулары, эпидемиологиясы
1.2Қанайналым жүйесі ауруларында мейіргерлік күтімді ұйымдастыру
1.3Халықты қан айналым жүйесінің аурулары мен қауіп факторлары жайлы ақпараттандырылу деңгейі, шетелдік зерттеулер
2-тарау:ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1. Зерттеудің материалдары мен әдістері
2.2.Зерттеу нәтижелері
ПРАКТИКАЛЫҚ ҰСЫНЫСТАР
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
4.Қысқартылған сөздер
ҚЖА - Қанайналым жүйесінің аурулары
ЖҚА - Жүрек - қанайналым жүйесі аурулары
ЖИА - Жүректің ишемиялық ауруы
АГ - Артериялды гипертензия
ГА - Гипертониялық ауру
ҚҚ - Қан қысымы
АҚҚ - Артериалды қан қысымы
ҚФ - Қауіп факторы
ДСИ - Дене салмақ индексі
ТМД - Тәуелсіз мемлекттер достастығы
ДДҰ - Дүниежүзідлік денсаулық сақтау ұйымы
ҚР - Қазақстан Республикасы
ҒЗИ - Ғылыми-зерттеу институты
ДЛП - Дислипопротеидемия
ЖТЛ - Жоғары тығыздықтағы липопротеидтер
ТТЛ - Төмен тығыздықтағы липопротеидтер
МС - Метаболикалық синдром
ЖX - Жалпы холестерин
ҚД - Қант диабеті
ЖТТ - Жүрек-тамырлық тәуекелдік
ТГ - Триглицеридтер
ХС - Холестерин
ХС ЖТЛП- Холестеринді жоғары тығыздықтағы липопротеид
ХС ТТЛП- Холестеринді төменгі тығыздықтағы липопротеид
ГТГ - гипертриглицеридемия
ГХС - гиперхолестеринемия
ПТФ - Популяцияға тәуелді фактор
СТ - Салыстырмалы тәуелділік
CИ - сенім интервалы
СҚҚ- систолалық қан қысымы
ДБ - дене белсенділігі
ЖЖЖ - жүректің жиырылу жиілігі
ПМ МҒЗО - профилактикалық медициналық мемлекеттік ғылыми зерттеу орталығы
ЖМИ - жедел миокард инфарктісі
ЕОК - Европа Кардиологтар Одақтастығы
Кіріспе
Тіркес сөздер:Қанайналым жүйесі аурулары,аурушаңдық,қауіп факторлары,аурушаңдықтың таралуы.
Тақырып өзектілігі:қанайналым жүйесі аурулары ХХІ ғасырдағы әлемнің көптеген елдерінің денсаулық сақтау жүйесінің ең өзекті проблемасы болып табылады.[1].Әлемдік статистикаға сәйкес, қанайналымы жүйесінің аурулары бүкіл әлемде өлім-жітімнің басты себебі болып табылады: 2012 жылы бұл аурулар 17,5 миллион адамның өліміне әкеп соқтырды, оның ішінде 7,4 миллионы жүректің ишемиялық ауруы болса 6, 7 миллионы - инсульттан[2].Ал 2030 жылға қарай 23,3 миллионға жуық адам қан айналымы жүйесінің ауруларынан, негізінен жүрек аурулары мен инсульттан қайтыс болады,және бұл аурулар өлімнің басты себептері болып қала береді[3].
Еуропадақанайналым жүйесі ауруларыжыл сайын 4 млн астам адамның өлім-жітім себептерінің біріне айналып отырады,әйелдердің 2,2 миллионнан астамы (55%) және ерлердің 1,8 млн-нан (45%) көпшілігі осы аурудан көз жұмады, бірақ та 60 жасқа дейін ерлерде қанайналым жүйесі аурулары басым болып келеді [4].2002 жылы орташа есеппен 100 мың адамға шаққанда 2557 адамның госпитализациялануының негізгі себептерінің бірі қанайналым жүйесі аурулары болды.Олардың ішінде 100 мың адамға шаққандағы 695 оқиға жүректің ишемиялық ауруынан,100 мың тұрғынға шаққанда 375 оқиға - инсульт, бірақ жартысынан көбі созылмалы жүрек ауруларының үлесіне тиеді [5].
Ресейде ҚЖА-нан өлім-жітім көрсеткіші Еуропаның және Солтүстік Американың көптеген елдерінің көрсеткіштерінен асады және ерлер арасында барлық өлімнің 48% және әйелдер арасында өлімінің 66,2%(орташа 56%) алып отыр.Жыл сайын Ресейде ҚЖА-нан бір миллионнан астам адам қайтыс болады (100 мыңға шаққанда шамамен 700 адам). Жүректің ишемия ауруының асқынуынан өлім көрсеткіші 51%, церебральды инсульт - 27% [6].
Қазақстан Еуропалық Одақ елдерінің, Орталық және Шығыс Еуропа мен Орталық Азия өңірінің арасында өлім-жітім деңгейі бойынша бірінші орында тұр.Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы халқының өлім-жітімінің стандартталған деңгейі ҚЖА есебінен еуропалық елдердегіден екі есе жоғары[7].Ресми статистикалық мәліметтерге сәйкес, Қазақстанда ҚЖА-ның жалпы ауру көрсеткіші 2004 жылы 100 мың адамға шаққанда 8504,1-ден 2014 жылы 13472,7 өсті (1,6 есе), бастапқы аурушаңдық - 1845,1 ден бастап тиісінше 2394,7-ге дейін (1,3 есе).[8].
Қармақшы ауданыҚан айналым жүйесі ауруларының асқынуын ерте анықтау үшін облыс бойынша алғаш рет жоғары қауіп тобына жататын қан қысымы мен ми қан тамырларының ауруымен ауыратындарға функционалды зерттеу жүргізетін тәуекел тобы жасақталды. Барлық аудандарда ультрадыбыстық зерттеу мамандарының арасында шеберлік сабақтары өткізілді. Жүргізілген жұмыстар нәтижесінде 287 науқас жоспарлы түрде коронографияға жіберілді және оның 18%-на стенттеу жүргізілді. 2000-нан астам жүрек пен бас миының тамырларына ота жасалып, былтырғы жылмен салыстырғанда ота жасау көлемі 15%-ға өскен. Аймақтың арақашықтығы ескеріле отырып, ағымдағы жылдың ақпан айында Қазалы теміржол ауруханасының базасында Арал, Қазалы, Қармақшы аудандары мен Байқоңыр қаласы тұрғындары үшін үшінші ауданаралық нейроинсульт орталығы ашылды. Нәтижесінде қан айналым жүйесі ауруынан көз жұму көрсеткіші 100 мың тұрғынға шаққанда 11,3 пайызға төмендеген.
Абсолюттік көрсеткіш бойынша сырқаттанушылықтың деректері бойынша Қазақстанда 2010 жылы кардиологиялық науқастардың жалпы саны шамамен 1,78 млн адамды құрады,немесе он ересек адамның әрбірі ҚЖА- мен емделушісі болып табылады. 2009 жылдан бастап 18, 25, 30, 35, 40, 45, 50, 55, 60, 65 жастағы адамдар арасында қан айналымы ауруларын (артериялық гипертензия, жүректің ишемиялық ауруы) ерте анықтау бойынша ұлттық скрининг жүргізілуде. Осылайша, 2013 жылы 2,5 миллионнан астам адам тексерілді, 8% -ндаҚЖА анықталынды[9].
2016 жылы ҚЖА-ның деңгейі 100 мың тұрғынға шаққанда 2413,0 құрады, ал 2015 жылы 2429,7 болды.Бұл аурудың жоғары көрсеткіштері Алматы қаласында (3180,1) және Солтүстік Қазақстан (3137,3), Шығыс Қазақстан (2999,3), Оңтүстік Қазақстан (2807,8), Жамбыл (2703,7) және Қызылорда 2683,1) аудандарында көрсетті. (1-қосымша) [10].
Жүрек-қан тамырлары аурулары бүгінгі таңда ғаламдық өлім құрылымында бесінші орынды иеленіп отыр, ал 2020 жылға қарай олар қазіргі заманғы үрдісті сақтай отырып, жоғары деңгейге шығады. Бүгінде жыл сайын жүрек-қан тамырлары ауруларынан 17 миллионнан астам адам көз жұмады. Ауру мен өлім-жітімнің ең көп саны 35 жастан 65 жасқа дейінгі ерлерде кездеседі. Егер жағдай өзгермесе, 2020 жылға қарай бұл көрсеткіш бүкіл әлем бойынша 20 миллионға жетеді [11].
Сондықтан да қанайналым жүйесі аурулары - аурушаңдық бойынша таралуы, асқыну мен өлім жиілігінің жоғарылығына қатысты денсаулық сақтау жүйесінің ең маңызды проблемалардың бірі болып саналады.
Зерттеу мақсаты:
Қармақшы ауданы тұрғындарының қан айналым жүйесінің аурулары мен қауіп факторлары жайлы ақпараттандыру деңгейін сауалнама арқылы анықтау.
Зерттеу міндеттері:
* Осы тақырып бойынша Еуропалық ғылыми-медициналық сайттардан әдебиеттер шолу;
* Қанайналым жүйесі аурулары мен қауіп факторларының Қазақстандағы, Қызылорда, Қармақшы ауданы бойынша таралымын анықтау.
* Халықты қан айналым жүйесінің аурулары мен қауіп факторлары жайлы ақпараттандырудың әлемдік тиімді тәжірибелерге сүйене отырып, тұрғындардан сауалнама алу.
* Алынған сауалнаманы талдау, қортындылау.
Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы
Қармақшы ауданы тұрғындарының қан айналым жүйесінің аурулары мен қауіп факторларыбойынша алынған статистикалық мәліметтер негізінде анықталу динамикасы бағаланады.
Дипломдық жұмыстың көлемі мен құрылымы
Зерттеу жұмысы 69 компьютерлік мәтін бетінен тұрады, 10 диаграммалар және 3 кестелер, 11 сурет көрсетілген. Дипломдық жұмыс кіріспе, әдебиеттерді шолу, зерттеу материалдары мен әдістері, зерттеудің нәтижелері, қорытынды, тұжырымдар, 62пайдаланылған ақпараттар тізімінен тұрады.
1-тарау:ҚАРМАҚШЫ АУДАНЫ ТҰРҒЫНДАРЫНЫҢ ҚАН АЙНАЛЫМ ЖҮЙЕСІНІҢ АУРУЛАРЫ МЕН ҚАУІП ФАКТОРЛАРЫ
1.1Қанайналым жүйесі аурулары, эпидемиологиясы
Жүрек-қанайналым жүйесі аурулары - бұл өмір бойында біртіндеп дамитын және әдетте белгілері пайда болғанша прогрессивті деңгейге дейін баратын созылмалы бұзылыс[12].
Жүрек-қанайналым жүйесі ауруларының таралы мен дамуында ҚФ(қауіп факторы) жетекші рөл атқарады.Осы термин аурулар тобының дамуы мен прогрессияға ықпал ететін әр түрлі сипаттамаларды білдіреді. ҚФ ұғымы өткен ғасырдың 40-шы жылдарының соңында енгізілді .
Саламатты Қазақстан мемлекеттік бағдарламасын іске асырудың нәтиежесінде денсаулық сақтау ұйымдары мен басқару органдарының қызметінде кейбір көрсеткіштерге қол жеткізді. Қызылорда облысы бойынша халықтың өмір сүруі ұзақтығы 68,98 жасқа өскен, 2018 жылы 71,06 жас ал 2019жылы (Республика бойынша -70,45 жас). Қызылорда облысы бойынша 2020 жылы 1 қаңтарына халық саны 753 148 адамды құрады және 2019 жылдың 1 қаңтарымен салыстырғанда (726 711 адам) 103,6 пайызға (26 437 адамға) өскен. Бұл көрсеткіш сонымен қатар облыста туу көрсеткішімен байланысты: 2018 жылы 1000 адамға шаққанда 25,9 дан 2019 жылы 1000 адамға шаққанда 27,29- ға дейін өскен (23,13-ҚР) немесе 5,4 пайыз. Облыс бойынша өлім жітім деңгейі 2019жылы (1000 тұрғынға шаққанда) 6,10 құрады, мемлекет бойынша орташа көрсеткіш -7,65. Өлімнің басты себептерінің бірі қан қан айналым жүйесі аурулары болып табылады.[13].
Қанайналым жүйесі ауруларының эпидемиологиясыгипертонияда, жүрек-тамыр ауруларында және мақсатты органның зақымдалуында қан тамырлары биологиясы, эндотелия және тамырлы тегіс бұлшықет, сондай-ақ жүрек функциясының бұзылуы негізгі рөл атқарады. Нәресте-гендік өзара әрекеттесу және эпигенетика жүрек-қан тамырлары денсаулығына және гипертонияға жағымды және теріс әсерлерін жоғарылатудың негізгі факторлары болып табылады. Жүрек-тамыр аурулары мен гипертензияға байланысты зерттеулердің бірқатар сериясында доктор Марк Хьюстон, гипертония және жүрек-қан тамырлары ауруларын емдеуге қатысты тамырлы биология мен тамақтанудың рөлін талқылады.
Эпидемиология, аурулардың таралуы, таралуы және мүмкін болатын бақылау және денсаулыққа қатысты басқа факторлармен айналысатын медицина саласы, гипертония мен жүрек-қан тамырлары аурулары туралы болған кезде диетаның және онымен байланысты тамақтанудың маңыздылығына баса назар аударады.
ТАМАҚТАНУ.Тамақтанудың сипаты жүрек-қан тамырлары ауруларының пайда болуына,сонымен қатар бұл аураға алып келетін холестерин, артериялық гипертония, дене салмағы және қант диабеті секілді қаіп факторларына да әсер етеді.Жүрек тамыр ауруларының алдын алу тұрғысынан, майлы қышқылдар (олар негізінен липопротеин деңгейіне әсер етеді), минералдар (негізінен қан қысымына әсер ететін), витаминдер мен диеталық талшықтар маңызды болып келеді [37].Жемістер мен көкөністер ЖИА ауруарына қарағанда церебральды инсультқа біршама жоғары қорғаныс әсерін тигізеді.DASH зерттеуінің нәтижелері көрсетілгендей жеміс-жидек пен көкөністер калийдің негізгі көзі болғандықтан оларды тұтыну қан қысымының деңгейіне әсер етеді.Жеті ірі перспективалық когортты зерттеудің мета-талдауларында күн сайын жеміс-жидек пен көкөністің әрбір қосымша бөлігін тұтыну арқасында инсультқа қауіптілік 5% -ға азайған. Жеміс-жидек пен көкөністің бір порциясы 80 грамм болып табылады. Сонымен қатар жемістер мен жемістерде кездесетін жемістер мен антиоксиданттар да маңызды болып табылады [35].DASH деп аталатын клиникалық сынақ (Dietary Approaches to Stop Hypertension - гипертензияны тоқтатудың диеталық тәсілдер) (dash сөзінің мағынасы: қатты соққы, жылдам серпіліс дегенді білдіреді),онда қаныққан майдың, жалпы майдың және холестериннің төмен деңгейімен және жемістерге, көкөністерге және майсыз сүт өнімдеріне бай арнайы диета арқылы жоғары қан қысымын төмендетіге болатындығы дәлелденді.Ол бойынша тамақтану рационымагний, калий, кальций, ақуыздар мен талшықтарға бай болуы керек [38].
Бұл зерттеуге систолалық қан қысымы 160 мм.сын.бағ төмен және диастоликалық қан қысымы 80-95 мм.сын.бағ. болған 459 адам қатысты.Зерттелген адамдардың жартысы - әйелдер,зерттеуден өткен адамдардың 60%-ы - афроамерикандықтар болды.
DASH зерттеуінде үш диета салыстырылды:
* 1.Көптеген американдықтар үшін ортақ тамақ өнімдеріне ұқсас диета;
* 2.Американдықтар үшін ортақ диета, бірақ көкөністер мен жемістермен байытылған;
* 3.Аралас диета - DASH диетасы - қаныққан майдың, жалпы майдың, холестериннің аз мөлшерде болуы; Жемістер, көкөністер мен майсыз тағам өнімдерімен байытылған.
Барлық үш диетада шамамен 3000 мг натрий болды - АҚШ-тағы ересек адамдар үшін бұл орташа есеппен 20 пайызға төмен.Диеталардың ешқайсысы вегетариандық болып табылмады және арнайы тағамдар қоспасы болмады.Нәтижелерінде көкөністер мен жемістермен байытылған ортақ диета мен аралас диеталарды пайдаланғанда қан қысымның төмендейтіндігі көрсетілді, бірақ аралас диеталармен тамақтану арқылы жақсы әсерге қол жеткізілді.DASH диетасы артериялық қысымды төмендететіндігін көрсетті: систолалық ҚҚ орташа 6 мм.сын.бағ. диастоликалық ҚҚ - 3 мм.сын.бағ..
ТЕМЕКІ ШЕГУ. Темекі шегу көптеген аурулардың себебі болып табылады және ол темекі шегушілердің барлық өлімінің 50% -ын алады, олардың жартысы ҚЖА есебінен болды.
Шылым шегу барлық түрлерінің ҚЖА-ЖИА, ишемиялық инсульттің және абдоминальды аорты аневризмінің жоғары қауіптілігімен байланысты.SCORE есептеулеріне сәйкес, 10 жылдық ҚЖА қаупінің өлім-жітімі темекі шегушілердің арасында шамамен екі есе дерлік жоғары.Дегенмен, 60 жастағы шылым шегушілерде миокард инфарктісі екі есеге көбейсе, 50 жастағы шылым шегушілердің салыстырмалы қаупі шылым шекпеушілерге қарағанда 5 есе жоғары [21].
INTERHEART зерттеуіне сәйкес, темекі шегу миокард инфарктісі (МИ) дамуының екінші маңызды қауіп факторы болып табылады.Күнделікті темекі шегу оның санына және темекі шегудің ұзақтығына тікелей тәуелді.Тәулігіне 10 темекі шегушілік кенеттен қайтыс болу қаупін үш есеге арттырады. Шылым шегушілердің 56% -ында ҚЖА бар екендігі анықталған болатын.Сонымен қатар шылым шегумен байланысты аурулар (МИ, кенеттен өлім, церебральды инсульт, перифериялық артериялық ауру), ҚЖАбайланысты өлім-жітім көрсеткіші тиісінше ерлер үшін 29% және әйелдер үшін 3% құрайды.Жас топтары 20 жастан 50 жасқа дейін аралықты құрайды. Ал темекі шегуді тоқтату 2-3 жыл ішінде ҚЖА қауіп дәрежесін төмендетуге әкеледі[15].
EUROASPIRE III сауалнамасында қатысушылардың коронарлық ауруға дейін 30%-ы шылым шегетіндер болды, бұл көрсеткіш орта есеппен 1,5 жыдан кейін азайған.Зерттеу көрсеткендей, темекі шегуді тоқтату үшін дәлелді емдеу жеткілікті түрде пайдаланылмаған.Негізінен темекі шегетіндер саны ерлер арасында көп болған , бірақ соңғы жылдары көптеген аймақтардағы әйелдер саны темекі шегушілік жағынан ерлерден асып отыр. Темекіге байланысты қауіп ерлерге қарағанда әйелдерде пропорционалды түрде жоғары болып келетіндігі бұл зерттеуде анықталды.Бұл никотин алмасуының айырмашылығына байланысты болуы мүмкін, себебі әйелдердің организмі никотинді ерлерге қарағанда тез метоболиздейді,әсіресе оральды контрацептивті қабылдайтын әйелдерде темекі шегуге икемділік байқалуы мүмкін [22].
МИ басынан науқас үшін темекі шегуден бас тарту барлық алдын алу шаралары ішінде ең тиімді болып табылады.Пассивті темекі шегу де өте маңызды болып келеді, себебі темекі оны шеккен адамға қарағанда айналасындағыларға улы болып келеді .Қазіргі уақытта пассивті темекі шегудің ҚЖА қаупінің жоғарылауымен байланысты екендігі дәлелденді[6].
ДЕНЕ САЛМАҒЫНЫҢ АРТЫҚТЫҒЫ ЖӘНЕ СЕМІЗДІК.Семіздік - әлемдегі ең таралған аурулардың бірі.АҚШ-та ересек тұрғындардың 61% -ы дене салмағының артықтығымен және семіздікпен зардап шегеді. Ресейде бұл көрсеткіш 51%, Ұлыбританияда - 51%, Германияда - 50%, ал Қытайда ересек халықтың 15% ғана семіздікке ұшырайды. 1960 жылдармен салыстырғанда, 2000 жылы семіздіктің таралуы шамамен бір жыл бойы жоғарылауы тіркелді. Бұл эпидемия сырқаттанушылық пен денсаулық сақтау шығындарының артуының ең маңызды себебі болды [23].
Ірі зерттеулердің нәтижелері бойынша семіздік 2 типті қант диабеті (57%), холелитиоз (30%), гипертензия (17%), ишемиялық жүрек ауруы (17%), остеоартрит (14%), қатерлі ісік аурулары (11%) [23].
Жалпы алғанда, қанайналым жүйесі аурулары оқиғаларынан болатын өлім-жітім семіздік дәрежесіне байланысты көбейіп отырады. 90-жылдардың аяғында Америка жүрек қауымдастығы семіздікті негізгі қауіп факторларының бірі ретінде қарастырды.PEACE зерттеуі көрсеткендей, семіздік ерлердегі өткір коронарлық синдромның даму қаупімен байланысты[24].
Эпидемиологиялық зерттеулерде, сондай-ақ практикалық жұмыста семіздік дәрежесін анықтау үшін дене массасының Кеттле индексі пайдаланылады (ДМИ, кг м2):
* 18,5 - дене салмағынын аз болуы
* 18,5-24,9 - қалыпты дене салмағы
* 25,0-29,9 - шамадан тыс дене салмағы
* 30.0-39.9 - семіздік
* 40,0 және одан жоғары - семіздіктің ауыр дәрежесі
1956 жылы Дж.Вагьютұңғыш рет семіздік, қант диабеті және атеросклероз дәрежесі арасындағы байланыстың көбінесе май тіндерінін орналасу ерекшеліктерімен анықталған тұжырымдамасын ұсынды. Семіздіктің екі түрі бар: жоғарғы (абдоминальды, андроидты),бұл дененің жоғарғы бөлігінде майлы тіннің жиналуымен сипатталады және төменгі (гиноидты) дененің төменгі бөлігінде майдың жиналуымен байланысты.Абдоминальды семіру түрі ҚЖА және 2 типті қант диабетінің дамуында маңызды пропорционалдылыққа ие.Эксперименттік зерттеулерде абдоминальды майдың,энергия қоймасының рөлін қоспағанда, тәуелсіз эндокриндік органның функциясын орындайды.Адипоциттерде гормондар және басқа да биологиялық белсенді заттар синтезделеді, оның ішінде лептин, резистин, адипонектин, ісік некрозының коэффициенті - интерлейкиндер, плазминогенді активатор-1 ингибиторы және ангиотензин [25].
Орталық семіру дәрежесі бойынша бел айналымы өлшенеді немесе белдің айналымының жамбас шеңберіне дейінгі арақатынасымен анықталуы мүмкін.2003 жылғы еуропалық ұсыныстарды ескере отырып, бел айналымының ерлерде 94 см-ден көп, әйелдерде 80 см-ден көп болуы, және бел айналымның ұзындығы 102 см-ден және 88 см-ге дейін көтерілуі ҚЖА-ның даму қаупін тудыруы мүмкін [26].
ФИЗИКАЛЫҚ БЕЛСЕНДІЛІК.Отырықшы өмір салты - қанайналым-жүйесі аурулары дамуының негізгі қауіп факторларының бірі[32].Аптасына 2,5-тен 5 сағатқа дейін аэробикалық дене шынықтыру немесе қалыпты қарқынды және жалпы дене белсенділігі жүрек-тамыр өлімінің төмендеуін қамтамасыз етеді [33].Дене белсенділігі жүрек функциясына, липидтік профиліне оң әсер етеді; дене салмағын, қан қысымын, тромбоциттерді агрегациясын, жүрек соғу жылдамдығын төмендетеді. Сонымен қатар, дене шынықтыру эндотелия функциясына пайдалы әсер етеді.Тұрақты жаяу жүрудің ҚЖА-ның пайда болу қауіптілігін алдын алады, тіпті отырықшы өмір сүру жағдайлары бар адамдарда да дене белсенділігінің аздап жоғарылауына,ҚЖА пайда болуын төмендетеді. Бірақ та физикалық белсенділікпен айналысудың оң нәтижесіне қарамастан Америка Құрама Штаттарда күнделікті дене белсенділігінің жеткіліксіз болуына байланысты күн сайын миллионнан астам адам қайтыс болады [34].Төмен физикалық белсенділік бейімделу қабілеттілігінің төмендеуіне, жүрек-тамыр жүйесі жұмысының нашарлауына әкеледі. Жоғары технологиялық деңгейдегі елдерде созылмалы инфекциялық емес аурулардың эпидемиясын дамытуда гиподинамия үлкен рөл атқарады деген пікір бар.пидемиологиялық зерттеулерде төмен физикалық белсенділік - ҚЖА және жалпы өлім-жітімге байланысты тәуелсіз ҚФ екенін көрсетті. Осылайша жүректің ишемиялық ауруларынан болатын өлім-жітімнің 30% -ының негізгі себебі - отырықшы өмір салты екеніне сенуге негіз бар [35].
АЛКОГОЛЬДЫ ТҰТЫНУ.Эпидемиологиялық зерттеулердің нәтижесі көрсеткендей алкогольдің қалыпты дозада тұтынудың өзі ҚЖА-ның дамуына әсерін тигізеді.Эпидемиологиялық зерттеулер алкогольді ішімдіктер мен ҚЖА-нан өлім-жітім арасындағы қарым-қатынасты U-пішінді деп атап көрсетеді.Алкогольдың ішінде оң әсер қызыл шарапта кездеседі, әсіресе, полифенолдардың әсерінен болады.Мета-талдау деректеріне сүйенсек, жалпы өлім-жітімді төмендететін алкогольді тұтынудың оңтайлы деңгейі ерлер үшін ~ 20 г тәул. және әйелдер үшін ~ 10 г тәул. (шамамен бір бокал шарап) [35].ПМ МҒЗО-ның (профилактикалық медициналық мемлекеттік ғылыми зерттеу орталығы) зерттеудің талдау нәтижелері көрсеткендей, әрбір 10 г таза этанол 40-59 жастағы еркектерде инсульт қайтыс болу қаупін 1% -ға арттырады. Мұның бәрі әлеуметтік-экономикалық реформалар кезеңінде алкогольді тұтынудың өсуі ҚЖА өлімінің өсу себептерінің бірі болып саналады.Британдық орташа жастағы ерлер арасында өткізілген British Regional Heart Study зерттеуі көрсеткендей,қазіргі уақытта алкогольді ішпейтіндердің 70% -ы алкогольды бұрындары ішкендігі анықталды.Дәл сол адамдарда жүрек патологиялары АГ, қант диабеті, семіздік диагнозы қойылды, бұл науқастардың анамнезінде үнемі дәрі-дәрмек қабылдау мен темекі шегу байқалды.Аллкогольді ішімдіктер мен алкогольді тұтынушылар санынан қалыпты дозада ішімдікті тұтынуға ауысу нәтижесінде денсаулық жағдайының нашарлауы жиі кездеседі.Мүмкін, алкогольдің қалыпты дозасын қабылдаудың өзі ҚЖА қауіп факторының дамуына әсері бар [36].
1.2Қанайналым жүйесі ауруларында мейіргерлік күтімді ұйымдастыру
Мейірбике ісі денсаулық сақтау саласындағы негізгі бөлімді құрайды, егде және қарт жастағы науқастардың денсаулығын жақсартуда аурудың алдын-алу шараларын, психикалық және физикалық ауруларында, еңбекке қабілетсіз жандарға психоәлеуметтік көмек пен күтім жасаудағы ролі жоғары
Науқастарға күтім жасау мейірбикенің әдістемелік ұйымдастыру үдерісі болып табылады
Ол негізгі 5 кезеңнен тұрады:
I. науқас туралы объективті және субъективті ақпарат жинау
II. мейірбикелік диагностика
III. мейірбикелік іс-әрекетті жоспарлау
IV. жоспарды іске асыру
V. жасалған жұмысты тиімді бағалау.
Бірінші кезеңде мейірбике мына жағдайларға баға беруі керек:
:: ағзадағы негізгі жүйелердің жағдайы;
:: психологиялық статусы;
:: науқастың өз-өзіне күтім жасай алуы;
:: қоршаған ортадағы құбылыстардың науқасқа оң және теріс әсер етуі;
:: әлеуметтік статус.
Қанайналым жүйесі ауруларымен ауыратын науқастармен жұмыс жүргізу барысында кездесетін қиыншылықтар: есту және сөйлеуі қиын, есте сақтау қабілеті төмен науқастар. Сол себепті жұмыс барысында мына ережелерді қатаң сақтау керек:
:: әңгімелесу барысы науқасқа да өзіне де ыңғайлы орын табу;
:: әңгіме соңы науқастың жағдайын жақсарта түсуі керек;
:: әңгімеге зейін қою, оның мәселесіне қызығу;
:: науқасты аты-жөнімен атау, науқаспен тұрып сөйлеспеу, сабырлықпен тыңдау, артық іс-қимыл қолданбау;
:: құлағы ауыр науқастармен асығыс сөйлеспеу, сіздің ерніңізден оқуға мүмкіндік беру;
:: науқас алдында өзінің сенімсіздігін білдірмеу, оның орнына үндемей қалу, артық сөйлемеу;
:: сөйлесу барысында әңгімені дұрыс бағытқа бұру;
:: науқасты қобалжытатын тақырыпта сөз қозғамау. Анамнез жинау барысында көп ақпаратты жинауда науқастың туысқандары, оның үйдегі күтушісі, ұзақ жыл бойы қатынаста болған медицина қызметкерлерінің рөлі жоғары.
Екінші кезеңде мейірбикелік үдеріс, науқастармен жұмыс істеу барысында көп білімді қажет етеді. Психикалық, әлеуметтік қиыншылық жағдай туғанда дұрыс шешім қабылдау керек. Мысалы, қыс уақытында ауылды жерде тұратын қарт кісілер үй шаруашылығымен өздігімен айналыса алмайды, сол кезде уақытша пансионатта және арнайы медико - әлеуметтік көмек көрсету орталықтарына орналастыру керек.
Үшінші кезеңде мейірбикелік күтім жасауда алдын-алу шаралары мақсатында жоспар құру қажет. Алға қойған мақсатты жүзеге асыру үшін науқастың жағдайын жақсарту керек. 60 жастан асқан қарт кісілерге көрсетілетін мейірбикелік көмектің негізгі ерекшеліктері:
1) Күтім жасау мақсатының нәтижесіне жету үшін ұзақ мерзім кетеді.
2) Денсаулығына байланысты қиыншылықтарды шешу кезінде науқастың белсенділігінің төмен болуы.
3) Күтім жасау барысында мүшелер мен жүйелердің қаншалықты қартайғандығын ескеру керек.
Төртінші кезеңде мейірбикенің күтім жасау жоспары 3 типті араласуымен болады: тәуелді, тәуелсіз, өзара тәуелділік.
Тәуелді араласу - дәрігердің бақылауымен, оның нұсқаларын мейірбике бұлжытпай орындайды (наркотикалық заттарды енгізгенде, науқасқа, қатаң тәртіп пен емдәм тағайындағанда), және де әрдайым мейірбике дәрігермен кеңесіп тұруы қажет.
Тәуелсіз араласу - дәрігердің талабынсыз мейірбике өзі әрекет жасай береді. Мысалы, науқастың өзіне күтім жасау барысында көмек көрсету, науқастың өз ауруына реакциясы мен бейімделуін қадағалау, науқастың ауру дәрежесіне сай өзіне күтім жасауы мен тазалықты қалай сақтау керектігін үйрету және т.б., науқастың денсаулығына байланысты кеңес беру.
Өзара тәуелділікпен араласу - мейірбикенің физиотерапевт, диетолог, ЕДШ дәрігерлерімен тығыз байланыста жұмыс істеуі.
Қанайналым жүйесі аурулары бар науқастарға фармакотерапиялық ем жүргізу кезіндегі ерекшеліктер:
:: дәрі-дәрмекті әр науқасқа жеке таратып, бір реттік ішетін дәрмекті қайта-қайта қабылдау ережесін түсіндіру;
:: ауыз арқылы қабылданатын дәрілерді қабылдау аралығы 40 - 60 минут болу керек;
:: қабылдаған дәрілер ағзаға кештеу әсер етуі мүмкін, себебі ағза қартайғандықтан асқазан-ішекте сіңірілу үдерісі төмендейді, шеткері қанайналым төмендегендіктен теріастына немесе бұлшықетке енгізілген ерітінді ұзақ уақыт кешігіп сіңіріледі;
:: енгізілген дәрмектердің бүйрек, ішек, бауыр арқылы сыртқа шығарылуы төмендейді;
:: бұрын қабылдаған дәрілерге де аллергия туындауы мүмкін;
:: орта терапевтік (12)-13 көрсеткішінен дәрі мөлшері азаяды;
:: созылмалы ауруларда қабылдаған дәрілерге бақылау жасау. Мейірбике бірнеше егде және қарт жастағы науқастармен жұмыс істегенде, бәріне бірдей көңіл бөлуі керек, науқасты бөлектемеу керек. Науқастың физиологиялық және эмоционалдық жағдайына көп көңіл бөлу керек, себебі бұл нәрсе келешекте науқастың тез айығып кетуіне жол береді.
Бесінші кезеңі: Науқасқа күтім жасау барысында оның сапасына мейірбике баға беру керек. Жасаған іс-әрекетіне анализ жасап, қателіктерін түзеуге, дұрыс шешім қабылдауға бағытталған шараларды игеру керек. Мейірбикелік үдеріс орталығында - науқасты жеке тұлға ретінде қарап, белсенді медқызметкерлермен жұмыс жасайды.
1.3Халықты қан айналым жүйесінің аурулары мен қауіп факторлары жайлы ақпараттандырылу деңгейі, шетелдік зерттеулер
Ірі эпидемиологиялық зерттеулерде (Framingham, Seven Country Study, PROCAM, MRFIT, MONICA) жүректің ишемия ауруы нан өлім-жітім мен холестериннің жоғары деңгейі арасындағы тығыз байланыс орнатылды.
Мысалы, Framingham және MRFIT зерттеуі сияқты зерттеулерде қандағы холестериннің концентрациясы мен жүректің ишемиялық ауруларынан болатын өлім деңгейі арасындағы айқын байланыс бар.Кейінгі зерттеулер атеросклероздың дамуында ГХС ғана емес маңызды рөл атқарады, сонымен қатар басқа липидті метаболизмнің бұзылулары, мысалы, ГТГ(гипертриглицеридемия), антитерогенді ЖТЛП деңгейінің төмендеуі.
Атап айтқанда, ЖТЛП холестеринінің 1% -ға төмендеуі коронарлық тәуекелдің 3-4% -ға артуымен байланысты.2004 жылы INTERHEART 52 елдің (соның ішінде ресейлік орталықтар) зерттеушілері қатысқан МИ-мен байланысты ҚФ зерттеуіне арналған кең ауқымды халықаралық зерттеулердің нәтижелерінің ықтимал өзгеретін тоғыз тәуекел факторлары анықталынды: AГ, темекі шегу, қант диабеті, абдоминальды семіздік, жемістер мен көкөністерді тұтыну, дене белсенділігі, алкогольді тұтыну, Aпo в AпoA1 коэффициенті және психоәлеуметтік факторлар.
INTERHEART зерттеуінде атерогенді және антиерогенді липопротеиндер арасындағы қатынастың бұзылуы адамдардың жынысына, жасына және этносына қарамастан, ЖМИ дамуының ең мықты болжаушысы болып табылатынын көрсетті. Ұзақ уақыт бойы липидті метаболизмнің бұзылуы атеросклероздың дамуын тудыруы мүмкін[54].
1978 жылы NIH Ұлттық жүрек, өкпе және қан институты коронарлық артерия ауруларынан болатын өлімді төмендету үшін Bethesda конференциясын ұйымдастырды.Конференцияның мақсаты жас ерекшелігі бойынша ЖИА-нан болатын өлім-жітімді төмендету үшін жедел алдын алу немесе жақсарту шаралары орынды ма екендігін анықтау болды.1978 жылдары тиісті деректер болмағандықтан, бұл сұрақтарға жауап берілмеді. Осы сұрақтарға жауап беру үшін, ДДҰ MONICA жобасын ұсынды (жүрек-қан тамырлары аурулары үрдістер және факторлардың мониторингі),жүрек-қан тамырлары өлім-жітімнің үрдістер мен детерминант бағалау үшін мониторинг жүйесі ретінде,1990жылдын ортасынан 1980 жылдан бастап ауру сырқаттанушылық пен өлім-жітімді анықтауда 38 елді мекенде әлемнің 21 елінде құрылды. 10 жыл ішінде барлығы шамамен 13 миллион адамқарастырылды.Сол бойынша миокард инфарктісі бар 166 000 науқас тіркелген, және 300 000-нан астам ерлер мен әйелдердің жүрек-қан тамырлары қауіп факторларының, және басқа да көптеген денсаулық деректерітаңдалып және қарастырылды.Батыс елдерінде, ЖИА өлімі төмендеуі жылына 2-3% құрады..MONICA-ның барлық топтарында 10 жыл бойы ерлердегі ЖИА жиілігінің өзгеруіне байланысты тәуекел факторларын өзгерту кезінде ЖИА-ның азаюына ең үлкен үлес темекі шегудің төмендеуі болып табылды.Бұнда жаһандық ауқымда жеті елдің зерттеуі болды [55].
PDAY зерттеуінде (Pathobiological Determinants of Atherosclerosis in Youth)жыныс, қанның липидті құрамы, темекі шегу, гипертония, семіздік пен гипергликемия сияқты 15-34 жастағы жастарда коронарлық артерияларда және абдоминальді аортадағы атеросклеротикалық түйіндер патогенездің болуы ҚЖА ҚФ пайда болуына алып келетіндігі дәлелделінді.2004-2006 жылы автралиялық 1995 жастарқатысқан CDAHзерттеуінде(Childhood Determinants of Adult Health) депрессия арасындағы қатынас зерттеліп және сол жастар тексеруден өткен болатын.
Зерттеу өте қызықты, себебі күнделікті АФ физикалық белсенділігі туралы халықаралық сауалнама көмегімен ғана емес, сондай-ақ объективті әдіспен - тәлімгердің көмегімен күнделікті қадамдар саны бойынша өлшенді.
Депрессия стандартты сауалнама - Composite International Diagnostic Interview арқылы бағаланды. Орташа қадамдық әрекеті тәулігіне 7 500 қадамнан асатын немесе тең болған адамдарда депрессия 50% -ға аз болды, ал орташа тәуліктік кезеңде күніне 5000-нан кем қадам болды.Бұл тек әйелдерге қатысты қауіп факторы болды. Ерлерде бұл тәуелділік табылған жоқ. Әйелдер депрессияға қарағанда еркектерге қарағанда әлдеқайда төмен.. Депрессия мен МС арасында жастар арасында L.S. Kinder және т.б. ҚЖА бар және қант диабеті жоқ 17-39 жас аралығындағы 3186 ер адам мен 3003 әйелді зерттеді. Барлық тақырыптар депрессияға арналған арнайы диагностикалық сауалнама толтырылды, және NCEP критерийлері бойынша анықталды.
Зерттеушілер ауыр депрессиямен ауыратын әйелдердің депрессиясыз әйелдерге қарағанда MS тарихын екі есе арттыру қаупі бар деп қорытындылады. Ер адамдарда мұндай қарым-қатынас жоқ еді.
90-шы жылдардың соңында Американдық жүрек қауымдастығында семіздік ЖИА үшін негізгі қауіп факторларының бірі ретінде жіктелді. PEACE зерттеуі көрсеткендей, семіздік ерлердегі өткір коронарлық синдромның даму қаупімен байланысты. Артық салмақ пен гипертония арасындағы байланысты ерекше назар аудару керек.
Созылмалы жүректің ишемиялық ауруы қаупі жақсартылған метаболикалық бақылау және перспективалық зерттеу басқа жүрек-қан тамырлары оқиғалардың әсері UKPDS (UK Prospective Diabetes Study Group). (зерттеуінде бағаланады. МИ тәуекел айтарлықтай төмендеуі артық салмақ, метформин (P 0,01) бар науқастарда байқалады. оның аяқталғаннан кейін, осы зерттеуге науқастардың көпшілігі кейіннен 10 жылдық қорытындысы бойынша енгізілді. [55]
Жаһандық тамырлары тәуекелінің бағалау: жеке бағалау Progetto CUORE.Chtoby жүрек-қан тамырлары аурулары жоғары адамға қауіп анықтау, функция Progetto Cuore анықталды, және жүрек-қан тамырлары аурулары тәуекел жаһандық бағалау солтүстігінде тіркелген барлық қабылданымның деректерді пайдалана отырып, салынған 80-бит және кімнің тәуекел факторлары стандартталған рәсімдерді пайдалана отырып жиналған 90-шы жылдары, арасындағы Италия орталығында және оңтүстігінде.
Орташа ұзақтығы ерлер үшін 9,5 және әйелдер үшін 8,0 жыл болды. функциясы жасы, систолалық қан қысымы, жалпы холестерин, HDL холестерин, темекіні, диабет және гипертония енгізілген. алғашқы ірі коронарлық немесе цереброваскулярлық оқиға соңғы нүкте ретінде қарастырылды; 10 жылдық өмір сүру ерлер мен әйелдер үшін бағаланған. жоқ бұрынғы жүрек-қан тамырлары оқиғаларға жасына 35-69 жылдары 20 647 адам, ол анықталған және 971 ірі жүрек-қан тамырлары оқиғалар (636 коронарлық және цереброваскулярлы 335) расталды. тәуекел факторларының коэффициенттері ерлер мен әйелдер үшін бөлек Cox пропорционалды қауіпті үлгілерін пайдалана отырып, бағаланды. Жеке бағалау бастапқы алдын алу жаһандық абсолютті жүрек-қан тамырлары тәуекелінің тез және объективті бағалауды қамтамасыз ету жалпы практика және кардиологтар пайдалану үшін қарапайым болып табылады[56].
2-тарау:ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1. Зерттеудің материалдары мен әдістері
Қармақшы ауданы тұрғындарының қан айналым жүйесінің аурулары мен қауіп факторлары жайлы ақпараттандыру деңгейін анықтау.
Зерттеу әдісінің мақсаты скрининг кабинетіне тексерілуге келген тұрғындардан жүрек қанайналым жүйесі ауруларының қауіп факторы туралы ақпараттандыру деңгейін анықтау.Скринингті ұйымдастырудың тиімділігін, сол скрининг кабинетіндегі жұмысын бағалау.Бұл мәселе бойынша халықтың пікірін анықтау арқылы сұрақтарға жауап алуға және зерттеу міндеттеріне қол жеткізуге мүмкіндік береді.
Зерттеу обьектісі:Қармақшы аудандық ауруханасына қарасты тұрғындар
Зерттеу дизайны:Сапалық зерттеу;Феноменальды;Рандомизирленг ен мақсатты;Мақсатты таңдама;Популяцияға негізделген
Зерттеу объектісі:Скринингтік тексерілуге шақырылған18-29жас,40-60 жас аралығындағы адамдар тобы.Зерттеуге жалпы 40 адам қатысты.Соның ішінде 30 скринингке тексерілуге келген тұрғын болса, қалған 10 скрининг кабинетінің мейірбикелері мен аймақтық мейірбикелердің үлесіне тиді.
Зерттеу құралы:Cауалнама микс болып құрастырылды,яғни сауалнама екі мақалаға сүйене отырып жасалынды.Олар:Мемлекеттік бағдарлама шеңберінде өткізілетін қан айналымы жүйесінің ауруларын тексеру жөніндегі артериялық гипертензияны скринингтік тексерудің медициналық-экономикалық бағалауы және Тұрғындардың қанайналым жүйесі аурулары туралы ақпараттандырылуыдеген мақалалар. Тұрғындардың қанайналым жүйесі аурулары туралы ақпараттандырылуызерттеуі 16.07.2016 - 22.08.2016 жылдар аралығында Гродно қаласында жүргізілген.Бұл зерттеудехалықтың қан айналым жүйесі ауруларының дамуының қауіп факторлары бағаланады.Осы зерттеудегі сауалнама сұрақтарының үлгісі менің зерттеуімде қолданылады.
Тұрғындарға арналғын сауалнама 3 бөлімнен тұрды.
* Жалпы бөлімі:жасын, жынысы, тұрғылықты мекен-жайы, білімі, әлеуметтік мәртебесі, табысының деңгейін қамтиды;
* Екінші бөлімі:темекі шегу, дене белсенділігі, бойы - салмағы (формула көмегімен, (ДСИ) дене салмағының индексі есептелінді),тұқымқуалаушылық бейімділігін қамтиды;
* Негізгі бөлімі:скринингтік тексеру жайында ақпараттандырылуы туралы сұрақтарды қамтиды.
2.2.Қармақшы ауданы тұрғындарының қан айналым жүйесінің аурулары мен қауіп факторлары жайлы ақпараттандыру деңгейін анықтауанықтаудағы сауалнама нәтижелерін бағалау
Респонденттердің сипаттамасы
2020 жылы желтоқсан айында Қармақшы аудандық ауруханасы скринингтік тексеру кабинетінде зерттеу жұмысы жүргізілді. Қанайналым жүйесі туралы халықтың қаншалықты ақпараттандырылғаның анықтау мақсатында халықтан сауалнама алынды.Зерттеу негізінде сауалнама алуға жалпы скрининг кабинетіне тексерілуге келген 20 респондент қатысты.
2020 жылы қантар айында Қармақшы ауданы емханада скрининг тексеру кабинетінде зерттеу жұмысы жүргізілді.Қанайналым жүйесі ауруларының қаншалықты таралғандығын,сол ауру туралы халықтың қаншалықты ақпараттандырылғаның анықтау мақсатында халықтан сауалнама алынды.
Респонденттердің арасындағы жиі кездесетін жас мөлшері 30 - 49 жас аралығындағылар, яғни 46,6% құрады
Сауалнамаға қатысқандардың 80% -ы 60 жасқа дейінгі адамдар тобы.
1-кесте.Респонденттердің жас мөлшері бойынша сипаттамасы
Саны
%
18 - 29 жас
4
13,3
30 - 49 жас
14
46,6
50 - 59 жас
7
23,3
60 және одан жоғары
5
16,6
Қорытынды
30
100,0
Жынысы бойынша респонденттер арасында әйел-73,3% болса,ер адам - 26,6% құрады.
2-кесте.Респонденттердің жынысы бойынша сипаттамасы
Саны
%
Әйел
22
73,3
Ер адам
8
26,6
Қорытынды
30
100,0
Мекен орны бойынша қалада тұратындары 100% құрады.
3-кесте.Респонденттердің мекен орны бойынша сипаттамасы
Саны
%
Қала
30
100
Ауыл
-
-
Қорытынды
30
100,0
Респонденттердің топтары отбасылық жағдайдың салыстырмалы құрамымен сипатталады.Зерттеу кезінде респонденттердің жалпы санының 83,3%-ы тұрмыс құрғанүйленген болса, 16,6%- ы үйленбеген.
4-кесте.Респонденттердің отбасылық жағдайы бойынша сипаттамасы
Саны
%
Тұрмыс құрғанүйленген
25
83,3
Тұрмыс құрмағанүйленбеген
5
16,6
Жесір әйелбойдақ адам
-
-
Қорытынды
30
100,0
Респонденттердің тобы білім деңгейі бойынша салыстырмалы біртекті құраммен сипатталады. Жоғары білім 36,6% респондентте болса,орта білім 63,6 % респондентте кездесті.Сауалнамаға жауап берген қалада тұратын адамдардың көбінесе орта білімі бар екені анықталды.
5-кесте.Респонденттердің білімі бойынша сипаттамасы
Саны
%
Жоғары
11
36,6
Арнайы орта
19
63,6
Орта (тек мектеп)
-
-
Қорытынды
30
100,0
6-кесте.Респонденттердің әлеуметтік мәртебесі бойынша сипаттамас
Саны
%
Қызметкер
6
20,0
Жұмысшы
9
30,0
Жеке шаруашылық
1
3,3
Зейнеткер
4
13,3
Жұмыссыз
6
20,0
Үй шаруасындағы әйел
4
13,3
Қорытынды
30
100,0
Респонденттердің әлеуметтік мәртебесі бойынша құрылымы төмендегідей:
* қызметкерлердің үлесі - 20,0 %;
* жұмыскерлер - 30,0%, қала тұрғындары арасында;
* жеке шаруашылық қызметкерлері - 3,3% құрайды;
* зейнеткерлердің үлесі тиісінше 13,3%;
* жұмыссыздар қалалық тұрғындардың 20,0%-ын құрайды;
* үй шаруашылығындағылар респонденттердің тиісінше 13,3% құрайды.
Ұсынылған деректер сауалнама арқылы халықтың барлық негізгі әлеуметтік топтарын қамтыған деп санауға негіз береді. Сауалнамаға қатысқандардың 53,3% жұмыс істейді, респонденттердің 33,3% жұмыссыз.Респонденттердің басым бөлігі қызметкерлер мен жұмысшылардың үлесіне тиеді.
Респонденттердің орта бөлігі зейнеткерлер мен үй шаруасындағы әйелдер болып табылады және олардың жалпы санының 26,6% құрайды.
Денсаулық жағдайын бағалау
Көптеген зерттеулерде денсаулық жағдайы, әдетте, өзін-өзі бағалау және қанағаттану тұрғысынан қарастырылады. Зерттеу барысында респонденттерден денсаулығын бағалау сұралды.Денсаулық жағдайының өзін-өзі бағалауы ажырамас көрсеткіш екенін атап өту керек. Ол ауру симптомдарының бар немесе жоқтығы ғана емес, сондай-ақ психологиялық әл-ауқаты оның мүмкіндіктері мен сапаларын бағалауды қамтиды.
Сауалнамаға жауап беруші респонденттердің көбісі өздерінің денсаулық жағдайларын орташа бағалайды.Қорытынды бойынша денсаулық жағдайы жақсы деп жауап берушілер - 36,6%,ал қанағаттанарлық варианты -56,6% құрады. Нашар деп жауап бергендер - 3,3% болса,жауап беруге қиналамын - 3,3% болды.
7-кесте.Сіз өзіңіздің денсаулығыңызды қалай бағалай аласыз?(респонденттердің санының %-бен)
Саны
%
Жақсы
11
36,6
Қанағаттанарлық
17
56,6
Нашар
1
3,3
Жауап беруге қиналамын
1
3,3
Қорытынды
30
100,0
1-диаграмма.Сіз өзіңіздің денсаулығыңызды қалай бағалай аласыз?(респонденттердің санының %-бен)
+
Респонденттердің денсаулық жағдайын жақсы деп бағалаушылар әйелдер арасында - 26,6%, қанағаттанарлық - 43,3%,нашар - 3,3% құрады.Ер адамдар арасында жақсы деп бағалаушылар - 10,0%, қанағаттанарлық - 13,3%, жауап беруге қиналамын - 3,3% құрады.
8-кесте.Сіз өзіңіздің денсаулығыңызды қалай бағалай аласыз?(респонденттердің санына қарай %-бен ,жынысына қарай)
Жынысы
%
Әйел
Ер адам
Саны
%
Саны
%
Жақсы
8
26,6
3
10,0
11
Қанағаттанарлық
13
43,3
4
13,3
17
Нашар
1
3,3
-
-
1
Жауап беруге қиналамын
-
-
1
3,3
1
Қорытынды
22
100,0
8
100,0
30
Келесі кестеде жас категориялары бойынша денсаулық жағдайының бағалануы көрсетілге.Жас мөлшері бойынша жоғары көрсеткіш Қанағаттанарлық деп бағалайтын 30-49 жас аралығындағы адамдарүлесіне тиді.
9-кесте.Сіз өзіңіздің денсаулығыңызды қалай бағалай аласыз?(респонденттердің санына қарай %-бен ,жасына қарай)
Денсаулық жағдайы
Жас мөлшері
Қорытынды
18 -29 жас
30- 49 жас
50-59 жас
60 және одан жоғары
Саны
%
Саны
%
Саны
%
Саны
%
Жақсы
3
10,0
6
20,0
2
6,6
-
-
11
Қанағаттанарлық
-
-
7
23,3
5
16,6
5
16,6
17
Нашар
-
-
1
3,3
-
-
-
-
1
Жауап беруге қиналамын
1
3,3
-
-
-
-
-
-
1
Қорытынды
4
14
7
5
30
Сауалнамаға қатысушылардан ҚЖА-ның бар екендігін көрсету сұралды. Респонденттердің 20,0%-ы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тақырыбы:Қармақшы ауданы тұрғындарының қан айналым жүйесінің аурулары мен қауіп факторлары жайлы ақпараттандыру деңгейі
МАЗМҰНЫ
ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР
КІРІСПЕ
1-тарау:ҚАРМАҚШЫ АУДАНЫ ТҰРҒЫНДАРЫНЫҢ ҚАН АЙНАЛЫМ ЖҮЙЕСІНІҢ АУРУЛАРЫ МЕН ҚАУІП ФАКТОРЛАРЫ
1.1Қанайналым жүйесі аурулары, эпидемиологиясы
1.2Қанайналым жүйесі ауруларында мейіргерлік күтімді ұйымдастыру
1.3Халықты қан айналым жүйесінің аурулары мен қауіп факторлары жайлы ақпараттандырылу деңгейі, шетелдік зерттеулер
2-тарау:ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1. Зерттеудің материалдары мен әдістері
2.2.Зерттеу нәтижелері
ПРАКТИКАЛЫҚ ҰСЫНЫСТАР
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
4.Қысқартылған сөздер
ҚЖА - Қанайналым жүйесінің аурулары
ЖҚА - Жүрек - қанайналым жүйесі аурулары
ЖИА - Жүректің ишемиялық ауруы
АГ - Артериялды гипертензия
ГА - Гипертониялық ауру
ҚҚ - Қан қысымы
АҚҚ - Артериалды қан қысымы
ҚФ - Қауіп факторы
ДСИ - Дене салмақ индексі
ТМД - Тәуелсіз мемлекттер достастығы
ДДҰ - Дүниежүзідлік денсаулық сақтау ұйымы
ҚР - Қазақстан Республикасы
ҒЗИ - Ғылыми-зерттеу институты
ДЛП - Дислипопротеидемия
ЖТЛ - Жоғары тығыздықтағы липопротеидтер
ТТЛ - Төмен тығыздықтағы липопротеидтер
МС - Метаболикалық синдром
ЖX - Жалпы холестерин
ҚД - Қант диабеті
ЖТТ - Жүрек-тамырлық тәуекелдік
ТГ - Триглицеридтер
ХС - Холестерин
ХС ЖТЛП- Холестеринді жоғары тығыздықтағы липопротеид
ХС ТТЛП- Холестеринді төменгі тығыздықтағы липопротеид
ГТГ - гипертриглицеридемия
ГХС - гиперхолестеринемия
ПТФ - Популяцияға тәуелді фактор
СТ - Салыстырмалы тәуелділік
CИ - сенім интервалы
СҚҚ- систолалық қан қысымы
ДБ - дене белсенділігі
ЖЖЖ - жүректің жиырылу жиілігі
ПМ МҒЗО - профилактикалық медициналық мемлекеттік ғылыми зерттеу орталығы
ЖМИ - жедел миокард инфарктісі
ЕОК - Европа Кардиологтар Одақтастығы
Кіріспе
Тіркес сөздер:Қанайналым жүйесі аурулары,аурушаңдық,қауіп факторлары,аурушаңдықтың таралуы.
Тақырып өзектілігі:қанайналым жүйесі аурулары ХХІ ғасырдағы әлемнің көптеген елдерінің денсаулық сақтау жүйесінің ең өзекті проблемасы болып табылады.[1].Әлемдік статистикаға сәйкес, қанайналымы жүйесінің аурулары бүкіл әлемде өлім-жітімнің басты себебі болып табылады: 2012 жылы бұл аурулар 17,5 миллион адамның өліміне әкеп соқтырды, оның ішінде 7,4 миллионы жүректің ишемиялық ауруы болса 6, 7 миллионы - инсульттан[2].Ал 2030 жылға қарай 23,3 миллионға жуық адам қан айналымы жүйесінің ауруларынан, негізінен жүрек аурулары мен инсульттан қайтыс болады,және бұл аурулар өлімнің басты себептері болып қала береді[3].
Еуропадақанайналым жүйесі ауруларыжыл сайын 4 млн астам адамның өлім-жітім себептерінің біріне айналып отырады,әйелдердің 2,2 миллионнан астамы (55%) және ерлердің 1,8 млн-нан (45%) көпшілігі осы аурудан көз жұмады, бірақ та 60 жасқа дейін ерлерде қанайналым жүйесі аурулары басым болып келеді [4].2002 жылы орташа есеппен 100 мың адамға шаққанда 2557 адамның госпитализациялануының негізгі себептерінің бірі қанайналым жүйесі аурулары болды.Олардың ішінде 100 мың адамға шаққандағы 695 оқиға жүректің ишемиялық ауруынан,100 мың тұрғынға шаққанда 375 оқиға - инсульт, бірақ жартысынан көбі созылмалы жүрек ауруларының үлесіне тиеді [5].
Ресейде ҚЖА-нан өлім-жітім көрсеткіші Еуропаның және Солтүстік Американың көптеген елдерінің көрсеткіштерінен асады және ерлер арасында барлық өлімнің 48% және әйелдер арасында өлімінің 66,2%(орташа 56%) алып отыр.Жыл сайын Ресейде ҚЖА-нан бір миллионнан астам адам қайтыс болады (100 мыңға шаққанда шамамен 700 адам). Жүректің ишемия ауруының асқынуынан өлім көрсеткіші 51%, церебральды инсульт - 27% [6].
Қазақстан Еуропалық Одақ елдерінің, Орталық және Шығыс Еуропа мен Орталық Азия өңірінің арасында өлім-жітім деңгейі бойынша бірінші орында тұр.Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы халқының өлім-жітімінің стандартталған деңгейі ҚЖА есебінен еуропалық елдердегіден екі есе жоғары[7].Ресми статистикалық мәліметтерге сәйкес, Қазақстанда ҚЖА-ның жалпы ауру көрсеткіші 2004 жылы 100 мың адамға шаққанда 8504,1-ден 2014 жылы 13472,7 өсті (1,6 есе), бастапқы аурушаңдық - 1845,1 ден бастап тиісінше 2394,7-ге дейін (1,3 есе).[8].
Қармақшы ауданыҚан айналым жүйесі ауруларының асқынуын ерте анықтау үшін облыс бойынша алғаш рет жоғары қауіп тобына жататын қан қысымы мен ми қан тамырларының ауруымен ауыратындарға функционалды зерттеу жүргізетін тәуекел тобы жасақталды. Барлық аудандарда ультрадыбыстық зерттеу мамандарының арасында шеберлік сабақтары өткізілді. Жүргізілген жұмыстар нәтижесінде 287 науқас жоспарлы түрде коронографияға жіберілді және оның 18%-на стенттеу жүргізілді. 2000-нан астам жүрек пен бас миының тамырларына ота жасалып, былтырғы жылмен салыстырғанда ота жасау көлемі 15%-ға өскен. Аймақтың арақашықтығы ескеріле отырып, ағымдағы жылдың ақпан айында Қазалы теміржол ауруханасының базасында Арал, Қазалы, Қармақшы аудандары мен Байқоңыр қаласы тұрғындары үшін үшінші ауданаралық нейроинсульт орталығы ашылды. Нәтижесінде қан айналым жүйесі ауруынан көз жұму көрсеткіші 100 мың тұрғынға шаққанда 11,3 пайызға төмендеген.
Абсолюттік көрсеткіш бойынша сырқаттанушылықтың деректері бойынша Қазақстанда 2010 жылы кардиологиялық науқастардың жалпы саны шамамен 1,78 млн адамды құрады,немесе он ересек адамның әрбірі ҚЖА- мен емделушісі болып табылады. 2009 жылдан бастап 18, 25, 30, 35, 40, 45, 50, 55, 60, 65 жастағы адамдар арасында қан айналымы ауруларын (артериялық гипертензия, жүректің ишемиялық ауруы) ерте анықтау бойынша ұлттық скрининг жүргізілуде. Осылайша, 2013 жылы 2,5 миллионнан астам адам тексерілді, 8% -ндаҚЖА анықталынды[9].
2016 жылы ҚЖА-ның деңгейі 100 мың тұрғынға шаққанда 2413,0 құрады, ал 2015 жылы 2429,7 болды.Бұл аурудың жоғары көрсеткіштері Алматы қаласында (3180,1) және Солтүстік Қазақстан (3137,3), Шығыс Қазақстан (2999,3), Оңтүстік Қазақстан (2807,8), Жамбыл (2703,7) және Қызылорда 2683,1) аудандарында көрсетті. (1-қосымша) [10].
Жүрек-қан тамырлары аурулары бүгінгі таңда ғаламдық өлім құрылымында бесінші орынды иеленіп отыр, ал 2020 жылға қарай олар қазіргі заманғы үрдісті сақтай отырып, жоғары деңгейге шығады. Бүгінде жыл сайын жүрек-қан тамырлары ауруларынан 17 миллионнан астам адам көз жұмады. Ауру мен өлім-жітімнің ең көп саны 35 жастан 65 жасқа дейінгі ерлерде кездеседі. Егер жағдай өзгермесе, 2020 жылға қарай бұл көрсеткіш бүкіл әлем бойынша 20 миллионға жетеді [11].
Сондықтан да қанайналым жүйесі аурулары - аурушаңдық бойынша таралуы, асқыну мен өлім жиілігінің жоғарылығына қатысты денсаулық сақтау жүйесінің ең маңызды проблемалардың бірі болып саналады.
Зерттеу мақсаты:
Қармақшы ауданы тұрғындарының қан айналым жүйесінің аурулары мен қауіп факторлары жайлы ақпараттандыру деңгейін сауалнама арқылы анықтау.
Зерттеу міндеттері:
* Осы тақырып бойынша Еуропалық ғылыми-медициналық сайттардан әдебиеттер шолу;
* Қанайналым жүйесі аурулары мен қауіп факторларының Қазақстандағы, Қызылорда, Қармақшы ауданы бойынша таралымын анықтау.
* Халықты қан айналым жүйесінің аурулары мен қауіп факторлары жайлы ақпараттандырудың әлемдік тиімді тәжірибелерге сүйене отырып, тұрғындардан сауалнама алу.
* Алынған сауалнаманы талдау, қортындылау.
Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы
Қармақшы ауданы тұрғындарының қан айналым жүйесінің аурулары мен қауіп факторларыбойынша алынған статистикалық мәліметтер негізінде анықталу динамикасы бағаланады.
Дипломдық жұмыстың көлемі мен құрылымы
Зерттеу жұмысы 69 компьютерлік мәтін бетінен тұрады, 10 диаграммалар және 3 кестелер, 11 сурет көрсетілген. Дипломдық жұмыс кіріспе, әдебиеттерді шолу, зерттеу материалдары мен әдістері, зерттеудің нәтижелері, қорытынды, тұжырымдар, 62пайдаланылған ақпараттар тізімінен тұрады.
1-тарау:ҚАРМАҚШЫ АУДАНЫ ТҰРҒЫНДАРЫНЫҢ ҚАН АЙНАЛЫМ ЖҮЙЕСІНІҢ АУРУЛАРЫ МЕН ҚАУІП ФАКТОРЛАРЫ
1.1Қанайналым жүйесі аурулары, эпидемиологиясы
Жүрек-қанайналым жүйесі аурулары - бұл өмір бойында біртіндеп дамитын және әдетте белгілері пайда болғанша прогрессивті деңгейге дейін баратын созылмалы бұзылыс[12].
Жүрек-қанайналым жүйесі ауруларының таралы мен дамуында ҚФ(қауіп факторы) жетекші рөл атқарады.Осы термин аурулар тобының дамуы мен прогрессияға ықпал ететін әр түрлі сипаттамаларды білдіреді. ҚФ ұғымы өткен ғасырдың 40-шы жылдарының соңында енгізілді .
Саламатты Қазақстан мемлекеттік бағдарламасын іске асырудың нәтиежесінде денсаулық сақтау ұйымдары мен басқару органдарының қызметінде кейбір көрсеткіштерге қол жеткізді. Қызылорда облысы бойынша халықтың өмір сүруі ұзақтығы 68,98 жасқа өскен, 2018 жылы 71,06 жас ал 2019жылы (Республика бойынша -70,45 жас). Қызылорда облысы бойынша 2020 жылы 1 қаңтарына халық саны 753 148 адамды құрады және 2019 жылдың 1 қаңтарымен салыстырғанда (726 711 адам) 103,6 пайызға (26 437 адамға) өскен. Бұл көрсеткіш сонымен қатар облыста туу көрсеткішімен байланысты: 2018 жылы 1000 адамға шаққанда 25,9 дан 2019 жылы 1000 адамға шаққанда 27,29- ға дейін өскен (23,13-ҚР) немесе 5,4 пайыз. Облыс бойынша өлім жітім деңгейі 2019жылы (1000 тұрғынға шаққанда) 6,10 құрады, мемлекет бойынша орташа көрсеткіш -7,65. Өлімнің басты себептерінің бірі қан қан айналым жүйесі аурулары болып табылады.[13].
Қанайналым жүйесі ауруларының эпидемиологиясыгипертонияда, жүрек-тамыр ауруларында және мақсатты органның зақымдалуында қан тамырлары биологиясы, эндотелия және тамырлы тегіс бұлшықет, сондай-ақ жүрек функциясының бұзылуы негізгі рөл атқарады. Нәресте-гендік өзара әрекеттесу және эпигенетика жүрек-қан тамырлары денсаулығына және гипертонияға жағымды және теріс әсерлерін жоғарылатудың негізгі факторлары болып табылады. Жүрек-тамыр аурулары мен гипертензияға байланысты зерттеулердің бірқатар сериясында доктор Марк Хьюстон, гипертония және жүрек-қан тамырлары ауруларын емдеуге қатысты тамырлы биология мен тамақтанудың рөлін талқылады.
Эпидемиология, аурулардың таралуы, таралуы және мүмкін болатын бақылау және денсаулыққа қатысты басқа факторлармен айналысатын медицина саласы, гипертония мен жүрек-қан тамырлары аурулары туралы болған кезде диетаның және онымен байланысты тамақтанудың маңыздылығына баса назар аударады.
ТАМАҚТАНУ.Тамақтанудың сипаты жүрек-қан тамырлары ауруларының пайда болуына,сонымен қатар бұл аураға алып келетін холестерин, артериялық гипертония, дене салмағы және қант диабеті секілді қаіп факторларына да әсер етеді.Жүрек тамыр ауруларының алдын алу тұрғысынан, майлы қышқылдар (олар негізінен липопротеин деңгейіне әсер етеді), минералдар (негізінен қан қысымына әсер ететін), витаминдер мен диеталық талшықтар маңызды болып келеді [37].Жемістер мен көкөністер ЖИА ауруарына қарағанда церебральды инсультқа біршама жоғары қорғаныс әсерін тигізеді.DASH зерттеуінің нәтижелері көрсетілгендей жеміс-жидек пен көкөністер калийдің негізгі көзі болғандықтан оларды тұтыну қан қысымының деңгейіне әсер етеді.Жеті ірі перспективалық когортты зерттеудің мета-талдауларында күн сайын жеміс-жидек пен көкөністің әрбір қосымша бөлігін тұтыну арқасында инсультқа қауіптілік 5% -ға азайған. Жеміс-жидек пен көкөністің бір порциясы 80 грамм болып табылады. Сонымен қатар жемістер мен жемістерде кездесетін жемістер мен антиоксиданттар да маңызды болып табылады [35].DASH деп аталатын клиникалық сынақ (Dietary Approaches to Stop Hypertension - гипертензияны тоқтатудың диеталық тәсілдер) (dash сөзінің мағынасы: қатты соққы, жылдам серпіліс дегенді білдіреді),онда қаныққан майдың, жалпы майдың және холестериннің төмен деңгейімен және жемістерге, көкөністерге және майсыз сүт өнімдеріне бай арнайы диета арқылы жоғары қан қысымын төмендетіге болатындығы дәлелденді.Ол бойынша тамақтану рационымагний, калий, кальций, ақуыздар мен талшықтарға бай болуы керек [38].
Бұл зерттеуге систолалық қан қысымы 160 мм.сын.бағ төмен және диастоликалық қан қысымы 80-95 мм.сын.бағ. болған 459 адам қатысты.Зерттелген адамдардың жартысы - әйелдер,зерттеуден өткен адамдардың 60%-ы - афроамерикандықтар болды.
DASH зерттеуінде үш диета салыстырылды:
* 1.Көптеген американдықтар үшін ортақ тамақ өнімдеріне ұқсас диета;
* 2.Американдықтар үшін ортақ диета, бірақ көкөністер мен жемістермен байытылған;
* 3.Аралас диета - DASH диетасы - қаныққан майдың, жалпы майдың, холестериннің аз мөлшерде болуы; Жемістер, көкөністер мен майсыз тағам өнімдерімен байытылған.
Барлық үш диетада шамамен 3000 мг натрий болды - АҚШ-тағы ересек адамдар үшін бұл орташа есеппен 20 пайызға төмен.Диеталардың ешқайсысы вегетариандық болып табылмады және арнайы тағамдар қоспасы болмады.Нәтижелерінде көкөністер мен жемістермен байытылған ортақ диета мен аралас диеталарды пайдаланғанда қан қысымның төмендейтіндігі көрсетілді, бірақ аралас диеталармен тамақтану арқылы жақсы әсерге қол жеткізілді.DASH диетасы артериялық қысымды төмендететіндігін көрсетті: систолалық ҚҚ орташа 6 мм.сын.бағ. диастоликалық ҚҚ - 3 мм.сын.бағ..
ТЕМЕКІ ШЕГУ. Темекі шегу көптеген аурулардың себебі болып табылады және ол темекі шегушілердің барлық өлімінің 50% -ын алады, олардың жартысы ҚЖА есебінен болды.
Шылым шегу барлық түрлерінің ҚЖА-ЖИА, ишемиялық инсульттің және абдоминальды аорты аневризмінің жоғары қауіптілігімен байланысты.SCORE есептеулеріне сәйкес, 10 жылдық ҚЖА қаупінің өлім-жітімі темекі шегушілердің арасында шамамен екі есе дерлік жоғары.Дегенмен, 60 жастағы шылым шегушілерде миокард инфарктісі екі есеге көбейсе, 50 жастағы шылым шегушілердің салыстырмалы қаупі шылым шекпеушілерге қарағанда 5 есе жоғары [21].
INTERHEART зерттеуіне сәйкес, темекі шегу миокард инфарктісі (МИ) дамуының екінші маңызды қауіп факторы болып табылады.Күнделікті темекі шегу оның санына және темекі шегудің ұзақтығына тікелей тәуелді.Тәулігіне 10 темекі шегушілік кенеттен қайтыс болу қаупін үш есеге арттырады. Шылым шегушілердің 56% -ында ҚЖА бар екендігі анықталған болатын.Сонымен қатар шылым шегумен байланысты аурулар (МИ, кенеттен өлім, церебральды инсульт, перифериялық артериялық ауру), ҚЖАбайланысты өлім-жітім көрсеткіші тиісінше ерлер үшін 29% және әйелдер үшін 3% құрайды.Жас топтары 20 жастан 50 жасқа дейін аралықты құрайды. Ал темекі шегуді тоқтату 2-3 жыл ішінде ҚЖА қауіп дәрежесін төмендетуге әкеледі[15].
EUROASPIRE III сауалнамасында қатысушылардың коронарлық ауруға дейін 30%-ы шылым шегетіндер болды, бұл көрсеткіш орта есеппен 1,5 жыдан кейін азайған.Зерттеу көрсеткендей, темекі шегуді тоқтату үшін дәлелді емдеу жеткілікті түрде пайдаланылмаған.Негізінен темекі шегетіндер саны ерлер арасында көп болған , бірақ соңғы жылдары көптеген аймақтардағы әйелдер саны темекі шегушілік жағынан ерлерден асып отыр. Темекіге байланысты қауіп ерлерге қарағанда әйелдерде пропорционалды түрде жоғары болып келетіндігі бұл зерттеуде анықталды.Бұл никотин алмасуының айырмашылығына байланысты болуы мүмкін, себебі әйелдердің организмі никотинді ерлерге қарағанда тез метоболиздейді,әсіресе оральды контрацептивті қабылдайтын әйелдерде темекі шегуге икемділік байқалуы мүмкін [22].
МИ басынан науқас үшін темекі шегуден бас тарту барлық алдын алу шаралары ішінде ең тиімді болып табылады.Пассивті темекі шегу де өте маңызды болып келеді, себебі темекі оны шеккен адамға қарағанда айналасындағыларға улы болып келеді .Қазіргі уақытта пассивті темекі шегудің ҚЖА қаупінің жоғарылауымен байланысты екендігі дәлелденді[6].
ДЕНЕ САЛМАҒЫНЫҢ АРТЫҚТЫҒЫ ЖӘНЕ СЕМІЗДІК.Семіздік - әлемдегі ең таралған аурулардың бірі.АҚШ-та ересек тұрғындардың 61% -ы дене салмағының артықтығымен және семіздікпен зардап шегеді. Ресейде бұл көрсеткіш 51%, Ұлыбританияда - 51%, Германияда - 50%, ал Қытайда ересек халықтың 15% ғана семіздікке ұшырайды. 1960 жылдармен салыстырғанда, 2000 жылы семіздіктің таралуы шамамен бір жыл бойы жоғарылауы тіркелді. Бұл эпидемия сырқаттанушылық пен денсаулық сақтау шығындарының артуының ең маңызды себебі болды [23].
Ірі зерттеулердің нәтижелері бойынша семіздік 2 типті қант диабеті (57%), холелитиоз (30%), гипертензия (17%), ишемиялық жүрек ауруы (17%), остеоартрит (14%), қатерлі ісік аурулары (11%) [23].
Жалпы алғанда, қанайналым жүйесі аурулары оқиғаларынан болатын өлім-жітім семіздік дәрежесіне байланысты көбейіп отырады. 90-жылдардың аяғында Америка жүрек қауымдастығы семіздікті негізгі қауіп факторларының бірі ретінде қарастырды.PEACE зерттеуі көрсеткендей, семіздік ерлердегі өткір коронарлық синдромның даму қаупімен байланысты[24].
Эпидемиологиялық зерттеулерде, сондай-ақ практикалық жұмыста семіздік дәрежесін анықтау үшін дене массасының Кеттле индексі пайдаланылады (ДМИ, кг м2):
* 18,5 - дене салмағынын аз болуы
* 18,5-24,9 - қалыпты дене салмағы
* 25,0-29,9 - шамадан тыс дене салмағы
* 30.0-39.9 - семіздік
* 40,0 және одан жоғары - семіздіктің ауыр дәрежесі
1956 жылы Дж.Вагьютұңғыш рет семіздік, қант диабеті және атеросклероз дәрежесі арасындағы байланыстың көбінесе май тіндерінін орналасу ерекшеліктерімен анықталған тұжырымдамасын ұсынды. Семіздіктің екі түрі бар: жоғарғы (абдоминальды, андроидты),бұл дененің жоғарғы бөлігінде майлы тіннің жиналуымен сипатталады және төменгі (гиноидты) дененің төменгі бөлігінде майдың жиналуымен байланысты.Абдоминальды семіру түрі ҚЖА және 2 типті қант диабетінің дамуында маңызды пропорционалдылыққа ие.Эксперименттік зерттеулерде абдоминальды майдың,энергия қоймасының рөлін қоспағанда, тәуелсіз эндокриндік органның функциясын орындайды.Адипоциттерде гормондар және басқа да биологиялық белсенді заттар синтезделеді, оның ішінде лептин, резистин, адипонектин, ісік некрозының коэффициенті - интерлейкиндер, плазминогенді активатор-1 ингибиторы және ангиотензин [25].
Орталық семіру дәрежесі бойынша бел айналымы өлшенеді немесе белдің айналымының жамбас шеңберіне дейінгі арақатынасымен анықталуы мүмкін.2003 жылғы еуропалық ұсыныстарды ескере отырып, бел айналымының ерлерде 94 см-ден көп, әйелдерде 80 см-ден көп болуы, және бел айналымның ұзындығы 102 см-ден және 88 см-ге дейін көтерілуі ҚЖА-ның даму қаупін тудыруы мүмкін [26].
ФИЗИКАЛЫҚ БЕЛСЕНДІЛІК.Отырықшы өмір салты - қанайналым-жүйесі аурулары дамуының негізгі қауіп факторларының бірі[32].Аптасына 2,5-тен 5 сағатқа дейін аэробикалық дене шынықтыру немесе қалыпты қарқынды және жалпы дене белсенділігі жүрек-тамыр өлімінің төмендеуін қамтамасыз етеді [33].Дене белсенділігі жүрек функциясына, липидтік профиліне оң әсер етеді; дене салмағын, қан қысымын, тромбоциттерді агрегациясын, жүрек соғу жылдамдығын төмендетеді. Сонымен қатар, дене шынықтыру эндотелия функциясына пайдалы әсер етеді.Тұрақты жаяу жүрудің ҚЖА-ның пайда болу қауіптілігін алдын алады, тіпті отырықшы өмір сүру жағдайлары бар адамдарда да дене белсенділігінің аздап жоғарылауына,ҚЖА пайда болуын төмендетеді. Бірақ та физикалық белсенділікпен айналысудың оң нәтижесіне қарамастан Америка Құрама Штаттарда күнделікті дене белсенділігінің жеткіліксіз болуына байланысты күн сайын миллионнан астам адам қайтыс болады [34].Төмен физикалық белсенділік бейімделу қабілеттілігінің төмендеуіне, жүрек-тамыр жүйесі жұмысының нашарлауына әкеледі. Жоғары технологиялық деңгейдегі елдерде созылмалы инфекциялық емес аурулардың эпидемиясын дамытуда гиподинамия үлкен рөл атқарады деген пікір бар.пидемиологиялық зерттеулерде төмен физикалық белсенділік - ҚЖА және жалпы өлім-жітімге байланысты тәуелсіз ҚФ екенін көрсетті. Осылайша жүректің ишемиялық ауруларынан болатын өлім-жітімнің 30% -ының негізгі себебі - отырықшы өмір салты екеніне сенуге негіз бар [35].
АЛКОГОЛЬДЫ ТҰТЫНУ.Эпидемиологиялық зерттеулердің нәтижесі көрсеткендей алкогольдің қалыпты дозада тұтынудың өзі ҚЖА-ның дамуына әсерін тигізеді.Эпидемиологиялық зерттеулер алкогольді ішімдіктер мен ҚЖА-нан өлім-жітім арасындағы қарым-қатынасты U-пішінді деп атап көрсетеді.Алкогольдың ішінде оң әсер қызыл шарапта кездеседі, әсіресе, полифенолдардың әсерінен болады.Мета-талдау деректеріне сүйенсек, жалпы өлім-жітімді төмендететін алкогольді тұтынудың оңтайлы деңгейі ерлер үшін ~ 20 г тәул. және әйелдер үшін ~ 10 г тәул. (шамамен бір бокал шарап) [35].ПМ МҒЗО-ның (профилактикалық медициналық мемлекеттік ғылыми зерттеу орталығы) зерттеудің талдау нәтижелері көрсеткендей, әрбір 10 г таза этанол 40-59 жастағы еркектерде инсульт қайтыс болу қаупін 1% -ға арттырады. Мұның бәрі әлеуметтік-экономикалық реформалар кезеңінде алкогольді тұтынудың өсуі ҚЖА өлімінің өсу себептерінің бірі болып саналады.Британдық орташа жастағы ерлер арасында өткізілген British Regional Heart Study зерттеуі көрсеткендей,қазіргі уақытта алкогольді ішпейтіндердің 70% -ы алкогольды бұрындары ішкендігі анықталды.Дәл сол адамдарда жүрек патологиялары АГ, қант диабеті, семіздік диагнозы қойылды, бұл науқастардың анамнезінде үнемі дәрі-дәрмек қабылдау мен темекі шегу байқалды.Аллкогольді ішімдіктер мен алкогольді тұтынушылар санынан қалыпты дозада ішімдікті тұтынуға ауысу нәтижесінде денсаулық жағдайының нашарлауы жиі кездеседі.Мүмкін, алкогольдің қалыпты дозасын қабылдаудың өзі ҚЖА қауіп факторының дамуына әсері бар [36].
1.2Қанайналым жүйесі ауруларында мейіргерлік күтімді ұйымдастыру
Мейірбике ісі денсаулық сақтау саласындағы негізгі бөлімді құрайды, егде және қарт жастағы науқастардың денсаулығын жақсартуда аурудың алдын-алу шараларын, психикалық және физикалық ауруларында, еңбекке қабілетсіз жандарға психоәлеуметтік көмек пен күтім жасаудағы ролі жоғары
Науқастарға күтім жасау мейірбикенің әдістемелік ұйымдастыру үдерісі болып табылады
Ол негізгі 5 кезеңнен тұрады:
I. науқас туралы объективті және субъективті ақпарат жинау
II. мейірбикелік диагностика
III. мейірбикелік іс-әрекетті жоспарлау
IV. жоспарды іске асыру
V. жасалған жұмысты тиімді бағалау.
Бірінші кезеңде мейірбике мына жағдайларға баға беруі керек:
:: ағзадағы негізгі жүйелердің жағдайы;
:: психологиялық статусы;
:: науқастың өз-өзіне күтім жасай алуы;
:: қоршаған ортадағы құбылыстардың науқасқа оң және теріс әсер етуі;
:: әлеуметтік статус.
Қанайналым жүйесі ауруларымен ауыратын науқастармен жұмыс жүргізу барысында кездесетін қиыншылықтар: есту және сөйлеуі қиын, есте сақтау қабілеті төмен науқастар. Сол себепті жұмыс барысында мына ережелерді қатаң сақтау керек:
:: әңгімелесу барысы науқасқа да өзіне де ыңғайлы орын табу;
:: әңгіме соңы науқастың жағдайын жақсарта түсуі керек;
:: әңгімеге зейін қою, оның мәселесіне қызығу;
:: науқасты аты-жөнімен атау, науқаспен тұрып сөйлеспеу, сабырлықпен тыңдау, артық іс-қимыл қолданбау;
:: құлағы ауыр науқастармен асығыс сөйлеспеу, сіздің ерніңізден оқуға мүмкіндік беру;
:: науқас алдында өзінің сенімсіздігін білдірмеу, оның орнына үндемей қалу, артық сөйлемеу;
:: сөйлесу барысында әңгімені дұрыс бағытқа бұру;
:: науқасты қобалжытатын тақырыпта сөз қозғамау. Анамнез жинау барысында көп ақпаратты жинауда науқастың туысқандары, оның үйдегі күтушісі, ұзақ жыл бойы қатынаста болған медицина қызметкерлерінің рөлі жоғары.
Екінші кезеңде мейірбикелік үдеріс, науқастармен жұмыс істеу барысында көп білімді қажет етеді. Психикалық, әлеуметтік қиыншылық жағдай туғанда дұрыс шешім қабылдау керек. Мысалы, қыс уақытында ауылды жерде тұратын қарт кісілер үй шаруашылығымен өздігімен айналыса алмайды, сол кезде уақытша пансионатта және арнайы медико - әлеуметтік көмек көрсету орталықтарына орналастыру керек.
Үшінші кезеңде мейірбикелік күтім жасауда алдын-алу шаралары мақсатында жоспар құру қажет. Алға қойған мақсатты жүзеге асыру үшін науқастың жағдайын жақсарту керек. 60 жастан асқан қарт кісілерге көрсетілетін мейірбикелік көмектің негізгі ерекшеліктері:
1) Күтім жасау мақсатының нәтижесіне жету үшін ұзақ мерзім кетеді.
2) Денсаулығына байланысты қиыншылықтарды шешу кезінде науқастың белсенділігінің төмен болуы.
3) Күтім жасау барысында мүшелер мен жүйелердің қаншалықты қартайғандығын ескеру керек.
Төртінші кезеңде мейірбикенің күтім жасау жоспары 3 типті араласуымен болады: тәуелді, тәуелсіз, өзара тәуелділік.
Тәуелді араласу - дәрігердің бақылауымен, оның нұсқаларын мейірбике бұлжытпай орындайды (наркотикалық заттарды енгізгенде, науқасқа, қатаң тәртіп пен емдәм тағайындағанда), және де әрдайым мейірбике дәрігермен кеңесіп тұруы қажет.
Тәуелсіз араласу - дәрігердің талабынсыз мейірбике өзі әрекет жасай береді. Мысалы, науқастың өзіне күтім жасау барысында көмек көрсету, науқастың өз ауруына реакциясы мен бейімделуін қадағалау, науқастың ауру дәрежесіне сай өзіне күтім жасауы мен тазалықты қалай сақтау керектігін үйрету және т.б., науқастың денсаулығына байланысты кеңес беру.
Өзара тәуелділікпен араласу - мейірбикенің физиотерапевт, диетолог, ЕДШ дәрігерлерімен тығыз байланыста жұмыс істеуі.
Қанайналым жүйесі аурулары бар науқастарға фармакотерапиялық ем жүргізу кезіндегі ерекшеліктер:
:: дәрі-дәрмекті әр науқасқа жеке таратып, бір реттік ішетін дәрмекті қайта-қайта қабылдау ережесін түсіндіру;
:: ауыз арқылы қабылданатын дәрілерді қабылдау аралығы 40 - 60 минут болу керек;
:: қабылдаған дәрілер ағзаға кештеу әсер етуі мүмкін, себебі ағза қартайғандықтан асқазан-ішекте сіңірілу үдерісі төмендейді, шеткері қанайналым төмендегендіктен теріастына немесе бұлшықетке енгізілген ерітінді ұзақ уақыт кешігіп сіңіріледі;
:: енгізілген дәрмектердің бүйрек, ішек, бауыр арқылы сыртқа шығарылуы төмендейді;
:: бұрын қабылдаған дәрілерге де аллергия туындауы мүмкін;
:: орта терапевтік (12)-13 көрсеткішінен дәрі мөлшері азаяды;
:: созылмалы ауруларда қабылдаған дәрілерге бақылау жасау. Мейірбике бірнеше егде және қарт жастағы науқастармен жұмыс істегенде, бәріне бірдей көңіл бөлуі керек, науқасты бөлектемеу керек. Науқастың физиологиялық және эмоционалдық жағдайына көп көңіл бөлу керек, себебі бұл нәрсе келешекте науқастың тез айығып кетуіне жол береді.
Бесінші кезеңі: Науқасқа күтім жасау барысында оның сапасына мейірбике баға беру керек. Жасаған іс-әрекетіне анализ жасап, қателіктерін түзеуге, дұрыс шешім қабылдауға бағытталған шараларды игеру керек. Мейірбикелік үдеріс орталығында - науқасты жеке тұлға ретінде қарап, белсенді медқызметкерлермен жұмыс жасайды.
1.3Халықты қан айналым жүйесінің аурулары мен қауіп факторлары жайлы ақпараттандырылу деңгейі, шетелдік зерттеулер
Ірі эпидемиологиялық зерттеулерде (Framingham, Seven Country Study, PROCAM, MRFIT, MONICA) жүректің ишемия ауруы нан өлім-жітім мен холестериннің жоғары деңгейі арасындағы тығыз байланыс орнатылды.
Мысалы, Framingham және MRFIT зерттеуі сияқты зерттеулерде қандағы холестериннің концентрациясы мен жүректің ишемиялық ауруларынан болатын өлім деңгейі арасындағы айқын байланыс бар.Кейінгі зерттеулер атеросклероздың дамуында ГХС ғана емес маңызды рөл атқарады, сонымен қатар басқа липидті метаболизмнің бұзылулары, мысалы, ГТГ(гипертриглицеридемия), антитерогенді ЖТЛП деңгейінің төмендеуі.
Атап айтқанда, ЖТЛП холестеринінің 1% -ға төмендеуі коронарлық тәуекелдің 3-4% -ға артуымен байланысты.2004 жылы INTERHEART 52 елдің (соның ішінде ресейлік орталықтар) зерттеушілері қатысқан МИ-мен байланысты ҚФ зерттеуіне арналған кең ауқымды халықаралық зерттеулердің нәтижелерінің ықтимал өзгеретін тоғыз тәуекел факторлары анықталынды: AГ, темекі шегу, қант диабеті, абдоминальды семіздік, жемістер мен көкөністерді тұтыну, дене белсенділігі, алкогольді тұтыну, Aпo в AпoA1 коэффициенті және психоәлеуметтік факторлар.
INTERHEART зерттеуінде атерогенді және антиерогенді липопротеиндер арасындағы қатынастың бұзылуы адамдардың жынысына, жасына және этносына қарамастан, ЖМИ дамуының ең мықты болжаушысы болып табылатынын көрсетті. Ұзақ уақыт бойы липидті метаболизмнің бұзылуы атеросклероздың дамуын тудыруы мүмкін[54].
1978 жылы NIH Ұлттық жүрек, өкпе және қан институты коронарлық артерия ауруларынан болатын өлімді төмендету үшін Bethesda конференциясын ұйымдастырды.Конференцияның мақсаты жас ерекшелігі бойынша ЖИА-нан болатын өлім-жітімді төмендету үшін жедел алдын алу немесе жақсарту шаралары орынды ма екендігін анықтау болды.1978 жылдары тиісті деректер болмағандықтан, бұл сұрақтарға жауап берілмеді. Осы сұрақтарға жауап беру үшін, ДДҰ MONICA жобасын ұсынды (жүрек-қан тамырлары аурулары үрдістер және факторлардың мониторингі),жүрек-қан тамырлары өлім-жітімнің үрдістер мен детерминант бағалау үшін мониторинг жүйесі ретінде,1990жылдын ортасынан 1980 жылдан бастап ауру сырқаттанушылық пен өлім-жітімді анықтауда 38 елді мекенде әлемнің 21 елінде құрылды. 10 жыл ішінде барлығы шамамен 13 миллион адамқарастырылды.Сол бойынша миокард инфарктісі бар 166 000 науқас тіркелген, және 300 000-нан астам ерлер мен әйелдердің жүрек-қан тамырлары қауіп факторларының, және басқа да көптеген денсаулық деректерітаңдалып және қарастырылды.Батыс елдерінде, ЖИА өлімі төмендеуі жылына 2-3% құрады..MONICA-ның барлық топтарында 10 жыл бойы ерлердегі ЖИА жиілігінің өзгеруіне байланысты тәуекел факторларын өзгерту кезінде ЖИА-ның азаюына ең үлкен үлес темекі шегудің төмендеуі болып табылды.Бұнда жаһандық ауқымда жеті елдің зерттеуі болды [55].
PDAY зерттеуінде (Pathobiological Determinants of Atherosclerosis in Youth)жыныс, қанның липидті құрамы, темекі шегу, гипертония, семіздік пен гипергликемия сияқты 15-34 жастағы жастарда коронарлық артерияларда және абдоминальді аортадағы атеросклеротикалық түйіндер патогенездің болуы ҚЖА ҚФ пайда болуына алып келетіндігі дәлелделінді.2004-2006 жылы автралиялық 1995 жастарқатысқан CDAHзерттеуінде(Childhood Determinants of Adult Health) депрессия арасындағы қатынас зерттеліп және сол жастар тексеруден өткен болатын.
Зерттеу өте қызықты, себебі күнделікті АФ физикалық белсенділігі туралы халықаралық сауалнама көмегімен ғана емес, сондай-ақ объективті әдіспен - тәлімгердің көмегімен күнделікті қадамдар саны бойынша өлшенді.
Депрессия стандартты сауалнама - Composite International Diagnostic Interview арқылы бағаланды. Орташа қадамдық әрекеті тәулігіне 7 500 қадамнан асатын немесе тең болған адамдарда депрессия 50% -ға аз болды, ал орташа тәуліктік кезеңде күніне 5000-нан кем қадам болды.Бұл тек әйелдерге қатысты қауіп факторы болды. Ерлерде бұл тәуелділік табылған жоқ. Әйелдер депрессияға қарағанда еркектерге қарағанда әлдеқайда төмен.. Депрессия мен МС арасында жастар арасында L.S. Kinder және т.б. ҚЖА бар және қант диабеті жоқ 17-39 жас аралығындағы 3186 ер адам мен 3003 әйелді зерттеді. Барлық тақырыптар депрессияға арналған арнайы диагностикалық сауалнама толтырылды, және NCEP критерийлері бойынша анықталды.
Зерттеушілер ауыр депрессиямен ауыратын әйелдердің депрессиясыз әйелдерге қарағанда MS тарихын екі есе арттыру қаупі бар деп қорытындылады. Ер адамдарда мұндай қарым-қатынас жоқ еді.
90-шы жылдардың соңында Американдық жүрек қауымдастығында семіздік ЖИА үшін негізгі қауіп факторларының бірі ретінде жіктелді. PEACE зерттеуі көрсеткендей, семіздік ерлердегі өткір коронарлық синдромның даму қаупімен байланысты. Артық салмақ пен гипертония арасындағы байланысты ерекше назар аудару керек.
Созылмалы жүректің ишемиялық ауруы қаупі жақсартылған метаболикалық бақылау және перспективалық зерттеу басқа жүрек-қан тамырлары оқиғалардың әсері UKPDS (UK Prospective Diabetes Study Group). (зерттеуінде бағаланады. МИ тәуекел айтарлықтай төмендеуі артық салмақ, метформин (P 0,01) бар науқастарда байқалады. оның аяқталғаннан кейін, осы зерттеуге науқастардың көпшілігі кейіннен 10 жылдық қорытындысы бойынша енгізілді. [55]
Жаһандық тамырлары тәуекелінің бағалау: жеке бағалау Progetto CUORE.Chtoby жүрек-қан тамырлары аурулары жоғары адамға қауіп анықтау, функция Progetto Cuore анықталды, және жүрек-қан тамырлары аурулары тәуекел жаһандық бағалау солтүстігінде тіркелген барлық қабылданымның деректерді пайдалана отырып, салынған 80-бит және кімнің тәуекел факторлары стандартталған рәсімдерді пайдалана отырып жиналған 90-шы жылдары, арасындағы Италия орталығында және оңтүстігінде.
Орташа ұзақтығы ерлер үшін 9,5 және әйелдер үшін 8,0 жыл болды. функциясы жасы, систолалық қан қысымы, жалпы холестерин, HDL холестерин, темекіні, диабет және гипертония енгізілген. алғашқы ірі коронарлық немесе цереброваскулярлық оқиға соңғы нүкте ретінде қарастырылды; 10 жылдық өмір сүру ерлер мен әйелдер үшін бағаланған. жоқ бұрынғы жүрек-қан тамырлары оқиғаларға жасына 35-69 жылдары 20 647 адам, ол анықталған және 971 ірі жүрек-қан тамырлары оқиғалар (636 коронарлық және цереброваскулярлы 335) расталды. тәуекел факторларының коэффициенттері ерлер мен әйелдер үшін бөлек Cox пропорционалды қауіпті үлгілерін пайдалана отырып, бағаланды. Жеке бағалау бастапқы алдын алу жаһандық абсолютті жүрек-қан тамырлары тәуекелінің тез және объективті бағалауды қамтамасыз ету жалпы практика және кардиологтар пайдалану үшін қарапайым болып табылады[56].
2-тарау:ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1. Зерттеудің материалдары мен әдістері
Қармақшы ауданы тұрғындарының қан айналым жүйесінің аурулары мен қауіп факторлары жайлы ақпараттандыру деңгейін анықтау.
Зерттеу әдісінің мақсаты скрининг кабинетіне тексерілуге келген тұрғындардан жүрек қанайналым жүйесі ауруларының қауіп факторы туралы ақпараттандыру деңгейін анықтау.Скринингті ұйымдастырудың тиімділігін, сол скрининг кабинетіндегі жұмысын бағалау.Бұл мәселе бойынша халықтың пікірін анықтау арқылы сұрақтарға жауап алуға және зерттеу міндеттеріне қол жеткізуге мүмкіндік береді.
Зерттеу обьектісі:Қармақшы аудандық ауруханасына қарасты тұрғындар
Зерттеу дизайны:Сапалық зерттеу;Феноменальды;Рандомизирленг ен мақсатты;Мақсатты таңдама;Популяцияға негізделген
Зерттеу объектісі:Скринингтік тексерілуге шақырылған18-29жас,40-60 жас аралығындағы адамдар тобы.Зерттеуге жалпы 40 адам қатысты.Соның ішінде 30 скринингке тексерілуге келген тұрғын болса, қалған 10 скрининг кабинетінің мейірбикелері мен аймақтық мейірбикелердің үлесіне тиді.
Зерттеу құралы:Cауалнама микс болып құрастырылды,яғни сауалнама екі мақалаға сүйене отырып жасалынды.Олар:Мемлекеттік бағдарлама шеңберінде өткізілетін қан айналымы жүйесінің ауруларын тексеру жөніндегі артериялық гипертензияны скринингтік тексерудің медициналық-экономикалық бағалауы және Тұрғындардың қанайналым жүйесі аурулары туралы ақпараттандырылуыдеген мақалалар. Тұрғындардың қанайналым жүйесі аурулары туралы ақпараттандырылуызерттеуі 16.07.2016 - 22.08.2016 жылдар аралығында Гродно қаласында жүргізілген.Бұл зерттеудехалықтың қан айналым жүйесі ауруларының дамуының қауіп факторлары бағаланады.Осы зерттеудегі сауалнама сұрақтарының үлгісі менің зерттеуімде қолданылады.
Тұрғындарға арналғын сауалнама 3 бөлімнен тұрды.
* Жалпы бөлімі:жасын, жынысы, тұрғылықты мекен-жайы, білімі, әлеуметтік мәртебесі, табысының деңгейін қамтиды;
* Екінші бөлімі:темекі шегу, дене белсенділігі, бойы - салмағы (формула көмегімен, (ДСИ) дене салмағының индексі есептелінді),тұқымқуалаушылық бейімділігін қамтиды;
* Негізгі бөлімі:скринингтік тексеру жайында ақпараттандырылуы туралы сұрақтарды қамтиды.
2.2.Қармақшы ауданы тұрғындарының қан айналым жүйесінің аурулары мен қауіп факторлары жайлы ақпараттандыру деңгейін анықтауанықтаудағы сауалнама нәтижелерін бағалау
Респонденттердің сипаттамасы
2020 жылы желтоқсан айында Қармақшы аудандық ауруханасы скринингтік тексеру кабинетінде зерттеу жұмысы жүргізілді. Қанайналым жүйесі туралы халықтың қаншалықты ақпараттандырылғаның анықтау мақсатында халықтан сауалнама алынды.Зерттеу негізінде сауалнама алуға жалпы скрининг кабинетіне тексерілуге келген 20 респондент қатысты.
2020 жылы қантар айында Қармақшы ауданы емханада скрининг тексеру кабинетінде зерттеу жұмысы жүргізілді.Қанайналым жүйесі ауруларының қаншалықты таралғандығын,сол ауру туралы халықтың қаншалықты ақпараттандырылғаның анықтау мақсатында халықтан сауалнама алынды.
Респонденттердің арасындағы жиі кездесетін жас мөлшері 30 - 49 жас аралығындағылар, яғни 46,6% құрады
Сауалнамаға қатысқандардың 80% -ы 60 жасқа дейінгі адамдар тобы.
1-кесте.Респонденттердің жас мөлшері бойынша сипаттамасы
Саны
%
18 - 29 жас
4
13,3
30 - 49 жас
14
46,6
50 - 59 жас
7
23,3
60 және одан жоғары
5
16,6
Қорытынды
30
100,0
Жынысы бойынша респонденттер арасында әйел-73,3% болса,ер адам - 26,6% құрады.
2-кесте.Респонденттердің жынысы бойынша сипаттамасы
Саны
%
Әйел
22
73,3
Ер адам
8
26,6
Қорытынды
30
100,0
Мекен орны бойынша қалада тұратындары 100% құрады.
3-кесте.Респонденттердің мекен орны бойынша сипаттамасы
Саны
%
Қала
30
100
Ауыл
-
-
Қорытынды
30
100,0
Респонденттердің топтары отбасылық жағдайдың салыстырмалы құрамымен сипатталады.Зерттеу кезінде респонденттердің жалпы санының 83,3%-ы тұрмыс құрғанүйленген болса, 16,6%- ы үйленбеген.
4-кесте.Респонденттердің отбасылық жағдайы бойынша сипаттамасы
Саны
%
Тұрмыс құрғанүйленген
25
83,3
Тұрмыс құрмағанүйленбеген
5
16,6
Жесір әйелбойдақ адам
-
-
Қорытынды
30
100,0
Респонденттердің тобы білім деңгейі бойынша салыстырмалы біртекті құраммен сипатталады. Жоғары білім 36,6% респондентте болса,орта білім 63,6 % респондентте кездесті.Сауалнамаға жауап берген қалада тұратын адамдардың көбінесе орта білімі бар екені анықталды.
5-кесте.Респонденттердің білімі бойынша сипаттамасы
Саны
%
Жоғары
11
36,6
Арнайы орта
19
63,6
Орта (тек мектеп)
-
-
Қорытынды
30
100,0
6-кесте.Респонденттердің әлеуметтік мәртебесі бойынша сипаттамас
Саны
%
Қызметкер
6
20,0
Жұмысшы
9
30,0
Жеке шаруашылық
1
3,3
Зейнеткер
4
13,3
Жұмыссыз
6
20,0
Үй шаруасындағы әйел
4
13,3
Қорытынды
30
100,0
Респонденттердің әлеуметтік мәртебесі бойынша құрылымы төмендегідей:
* қызметкерлердің үлесі - 20,0 %;
* жұмыскерлер - 30,0%, қала тұрғындары арасында;
* жеке шаруашылық қызметкерлері - 3,3% құрайды;
* зейнеткерлердің үлесі тиісінше 13,3%;
* жұмыссыздар қалалық тұрғындардың 20,0%-ын құрайды;
* үй шаруашылығындағылар респонденттердің тиісінше 13,3% құрайды.
Ұсынылған деректер сауалнама арқылы халықтың барлық негізгі әлеуметтік топтарын қамтыған деп санауға негіз береді. Сауалнамаға қатысқандардың 53,3% жұмыс істейді, респонденттердің 33,3% жұмыссыз.Респонденттердің басым бөлігі қызметкерлер мен жұмысшылардың үлесіне тиеді.
Респонденттердің орта бөлігі зейнеткерлер мен үй шаруасындағы әйелдер болып табылады және олардың жалпы санының 26,6% құрайды.
Денсаулық жағдайын бағалау
Көптеген зерттеулерде денсаулық жағдайы, әдетте, өзін-өзі бағалау және қанағаттану тұрғысынан қарастырылады. Зерттеу барысында респонденттерден денсаулығын бағалау сұралды.Денсаулық жағдайының өзін-өзі бағалауы ажырамас көрсеткіш екенін атап өту керек. Ол ауру симптомдарының бар немесе жоқтығы ғана емес, сондай-ақ психологиялық әл-ауқаты оның мүмкіндіктері мен сапаларын бағалауды қамтиды.
Сауалнамаға жауап беруші респонденттердің көбісі өздерінің денсаулық жағдайларын орташа бағалайды.Қорытынды бойынша денсаулық жағдайы жақсы деп жауап берушілер - 36,6%,ал қанағаттанарлық варианты -56,6% құрады. Нашар деп жауап бергендер - 3,3% болса,жауап беруге қиналамын - 3,3% болды.
7-кесте.Сіз өзіңіздің денсаулығыңызды қалай бағалай аласыз?(респонденттердің санының %-бен)
Саны
%
Жақсы
11
36,6
Қанағаттанарлық
17
56,6
Нашар
1
3,3
Жауап беруге қиналамын
1
3,3
Қорытынды
30
100,0
1-диаграмма.Сіз өзіңіздің денсаулығыңызды қалай бағалай аласыз?(респонденттердің санының %-бен)
+
Респонденттердің денсаулық жағдайын жақсы деп бағалаушылар әйелдер арасында - 26,6%, қанағаттанарлық - 43,3%,нашар - 3,3% құрады.Ер адамдар арасында жақсы деп бағалаушылар - 10,0%, қанағаттанарлық - 13,3%, жауап беруге қиналамын - 3,3% құрады.
8-кесте.Сіз өзіңіздің денсаулығыңызды қалай бағалай аласыз?(респонденттердің санына қарай %-бен ,жынысына қарай)
Жынысы
%
Әйел
Ер адам
Саны
%
Саны
%
Жақсы
8
26,6
3
10,0
11
Қанағаттанарлық
13
43,3
4
13,3
17
Нашар
1
3,3
-
-
1
Жауап беруге қиналамын
-
-
1
3,3
1
Қорытынды
22
100,0
8
100,0
30
Келесі кестеде жас категориялары бойынша денсаулық жағдайының бағалануы көрсетілге.Жас мөлшері бойынша жоғары көрсеткіш Қанағаттанарлық деп бағалайтын 30-49 жас аралығындағы адамдарүлесіне тиді.
9-кесте.Сіз өзіңіздің денсаулығыңызды қалай бағалай аласыз?(респонденттердің санына қарай %-бен ,жасына қарай)
Денсаулық жағдайы
Жас мөлшері
Қорытынды
18 -29 жас
30- 49 жас
50-59 жас
60 және одан жоғары
Саны
%
Саны
%
Саны
%
Саны
%
Жақсы
3
10,0
6
20,0
2
6,6
-
-
11
Қанағаттанарлық
-
-
7
23,3
5
16,6
5
16,6
17
Нашар
-
-
1
3,3
-
-
-
-
1
Жауап беруге қиналамын
1
3,3
-
-
-
-
-
-
1
Қорытынды
4
14
7
5
30
Сауалнамаға қатысушылардан ҚЖА-ның бар екендігін көрсету сұралды. Респонденттердің 20,0%-ы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz