Паразиттік арамшөптер

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Реферат

Тақырыбы: Арамшөптерге қарсы агротехникалық шаралар.

Алматы 2021

Жоспар:

I. Кіріспе

II. Негізгі бөлім

Арамшөптерге жалпы түсінік
Күріштің арамшөптері және агрохимиялық күрес шаралары

III. Қорытынды

IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Арамшөп - егіс танаптарында өсетін жабайы өсімдіктер. Оның Қазақстанда 300-ден астам түрі бар. Егістік, шалғынды, жайылымды жерлерде, өзен-көл жағалауларында өседі. Арамшөп тамыр жүйесінің жақсы дамуына байланысты ылғалды, қоректік заттарды көп пайдаланады. Сондай-ақ ол егілген дақылды көлеңкелеп, фотосинтез процесінің жүруін нашарлатады, нәтижесінде егілген дақыл бойында органик. заттардың түзілуі нашарлайды, алынатын өнім төмендейді. Арамшөп - егіс зиянкестері мен ауру қоздырғыштардың мекені әрі оларды тарататын ортасы. Кейбір Арамшөптің тұқымы, жемісі (меңдуана, үй бидайық, сарғалдақ) адамды, малды уландырады. Арамшөп қолдан егілген дақылдар сияқты бір мезгілде емес, шұбалаңқы өніп көктейді әрі топырақта тіршілік қабілетін ұзақ мерзім сақтай алады. Мұның үстіне көптеген Арамшөптер сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларына (суыққа, ыстыққа, құрғақшылыққа) төзімді келеді. Арамшөп негізінен паразитті Арамшөп және паразитті емес Арамшөп болып екі топқа бөлінеді. Паразитті Арамшөпке арамшырмауық, сұңғыла, т. б. жатады. Ең зияндысы - хлорофилі мен тамыры жоқ сұңғыла. Ол қасындағы дақылдың қоректік заттарын сорып алады. Паразитті емес Арамшөпке бір жылдық өсімдіктер (қара сұлы, итқонақ, қарабидай арпабасы, қара меңдуана, т. б. ) және көп жылдық өсімдіктерден (жатаған бидайық, ермен, шоңайна, кәдімгі түйетікен, т. б. ) болып бөлінеді. Арамшөпті жою үшін агротех. шараларды (себілетін тұқымды жақсы тазарту, көң шашу, Арамшөпті гүл жармас бұрын отау, ауыспалы егісті қолдану, топырақты сапалы өңдеу, дақылдардың қатар аралығын қопсыту, т. б. ) мұқият жүргізу, хим. гербицидтер (авадекс, илоксан, т. б. ) шашу және биол. әдістерді тиімді қолдану. Ауыл шаруашылығында пайдаланылатын жерлерде өздігінен өсіп, көптеген зиян келтіретін өсімдіктерді арамшөптер деп атайды. Арамшөптер тек жыртылған жерлерде ғана емес, сонымен қатар, жайылымдар мен шабындықтарда да кездеседі. Бұл жерлерде арамшөптерге улы, малдар жеуге жарамсыз ірі сабақты өсімдіктерді жатқызады. Егер бір ауылшаруашылық дақылдарының арасында басқа мәдени өсімдіктер кездессе, оларды арамшөп қоспасы дейді. Айталық, бидай егісінің ішіндегі арпа, сұлы немесе тағы басқа мәдени дақылдар арамшөптер қоспасы болып есептеледі. Тіпті, бидай егісінде бір сорттың ішінде басқа сорт өкілдері кездессе, олар да арамшөп қоспасы болып есептеледі.

Негізгі бөлім

Жыртылған егістік жерлерде өсіп, ауыл шаруашылық дақылдарына зиян келтіретін өсімдіктерді арамщөптер деп атайды. Арамшөптер ттек егіс алқабында ғана емес, сонымен қатар жайылымдықтар мен шабындықтарда да кездеседі. Бұл жерлерде арам шөптерге улы, мал жеуге жарамайтын өсімдіктер жатады. Мәдени егіншіліктің басты көрсеткіші - алқаптың арамшөптерден тазалығы, бұлай болмаған жағдайда ауыл шаруашылық өндірісін орасан зор зиян келтірілді. Арамшөптер мәдени өсімдіктерге қарағанда ылғалды әлдеқайда көп жұмсайды. Академик А. И мальцевтің деректері бойынша ТМД -да жылдық жауын- шашан мөлшерінің 20 проценттен астамы арамшөптердің өсуіне жұмсалады. Сондықтан арамшөптермен күрес - ылғал үшін күрес. Арамшөптер мәдени өсімдіктерге қарағанда жылма- жыл топырақтан қоректік заттарды әлдеқайда көп пайдаланады. Соның салдарынан топырақтың құнарлылығы төмендейді. Арамшөптер топырақтағы қоректік заттарды пайдаланып қана қоймайды, сонымен бірге сіңірілген минералдық тыңайтқыштардың көпшіліні пайдаланады. Г. А Чесалиннің мәліметтері бойынша арамшөптер басым алқапта минералдық тыңайтқыштарды пайдалану коэффициенті таза пармен салыстырғанда 30-35 процент кемиді. Мәдени өсімдіктер мен рамшөптердің арасында үнемі жарық үшін күрес жүреді. Арамшөптер ауыл шаруашылық дақылдарының зиянкестері мен ауруларының тіршілік ететін және олардың тарайтын орны болып табылады. Кейбір арамшөптердің жемістері, дәндері, тұқымдары улы болады, олар адамды, малды уландырады ( қара меңдуана ), ал қайсы бірі арамшөптерден қолайсыз иіс шығады да, бұлар шабылған шөптермен араласып кетсе мал шаруашылығынан алатын өнімдерді бүлдіреді. Кейбір арамшөптер ( қара сұлы, ошаған т. б ) өздерінің тікенекттері, қылқандары арқылы малға жабысып, зақым келтіреді. Ауыл шаруашылық дақылдармен салыстырғанда арамшөпттердің бірсыпыра биологиялық ерекшеліктері бар. Олардың ішінен мыналарды көрсетуге болады:

Арамшөптер өте сезімтал келеді. М/ы, кәдімгі гүл тәжі арам шөбінің бір өсімдігі 5 түйір тұқым береді
Арамшөптердің тұқымы әртүрлі жолдармен кеңістікке тез таралады. М/ы, арамшөптердің тұқымы өздерінің тікенектері, қылқандарының көмегімен жел, су, мал, көлік, адамдар, құстар, көң арқылы т. б жолдармен таралады.
Арамшөп тұқымдарының өсу кезеңі әртүрлі болады, соның арқасында олардың бәрі бір мезгілде шығып көктемейді, былайша айтқанда егін себер алдында бірден жойып жіберуге мүмкіндік жоқ.
Арамшөптердің тұқымы топырақта ұзақ жатса да өзінің өсіп- өну қабілетін сақтайды.
Арамшөптер сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларына өте сезімтал келеді.

Көптеген арамшөптер өзінің вегетативтік мүшелері арқылы өсіп- өнеді.
Арамшөптердің тұқымдары топырақтың беткі қабатында - ақ немесе болмашы тереңдікте жаттып та жақсы өніп- өседі.

Біздің республикады 300- ге жуық арамшөп түрлері кездеседі. Бұлардың ішінде 120 түрі паразиттік арамшөпті, оның ішінде 36 түрлі арам сояуды, 80 түрлі сұңғыланы кездестіруге болады. Мұнымен қатар 220 түрлі жартылай паразиттік арамшөптеер өседі. Арамшөптер осындай көп түрлі болғандықтан, оларды жіктеу қажет:

Жіктеу негізіне мына белгілер алынған:

Өсімдікттердің қоректену әдісі
Өмір сүру ұзақтығы
Көбею тәсілі

Қоректену жағынан алғанда барлық арамшөптр үш топқа бөлінеді.

Паразиттік арамшөптер
Жартылай паразиттік армшөптер
Паразиттік емес немесе жасыл арамшөптер

Паразиттік арамшөпттер дегеніміз - басқа мәдени өсімдіктер арқылы қоректеніп, өмір сүретін өсімдіктер. Мәдени өсімдіктің органдарымен байланыс жасауларына қарай паразиттік арамшөптер екіге бөлінеді. Егер қоретік заттарды мәдени өсімдіктердің сабағынан алатын болса, онда бұларды сабақтық паразиттік арамшөптер дейміз. Бұған арам сояудың барлық түрі жатады. Егер арамшөптер қоректік заттарды өсімдіктің тамырынан алатын болса, онда оларды тамырлық арамшөптер дейміз. . Бұған сұңғылынын барлық түрі жатады. Ең көп тараған парзиттік емес арамшөптер Олар органикалық заттарды өздері дайындайды және су мен онда ерілген минералдық заттарды жақсы жетілген тамырлары арқылы топырақтан алып бойына сіңіреді. Паразиттік емес арамшөптер вегетациясының ұзақтығына қарай екі топқа бөлінеді:

Аз жылдық арамшөптер
Көп жылдық арамшөптер

Аз жылдық арамшөптер дегеніміз- екі жылдан артық өмір сүрмейтін, соның ішінде бір - ақ рет тұқым беретін өсімдіктер. Олар тұқым арқылы көбейеді.

Көп жылдық арамшөптер дегеніміз - бірнеше жыл өсіп, соның ішінді бірнеше рет дән түйіп, ұрпақ беретін өсімдіктер. Олар тұқымынан да, вегетативтік мүшелері арқылы да көбейеді.

Арам шөптерді агротехникалық шаралармен жою тәсілінің негізі - ғылыми дәлелденген, дұрыс құралған күріш ауыспалы егісінде қаланады, яғни егіншілік мәдениеті де өз бастауын осы ауыспалы егістен бастайды. Арал өңірі агроэкология және ауыл шаруашылығы ғылыми - зерттеу институтының тәжірибелері нәтижелері үш жыл жоңышка, немесе екі жыл түйежоңышка егілген жерде күрмек тектес арамшөптер меп қамыстың толық жойылғанын, ал қамыстың көктей алатын сүйріктер қорының 8 еседен артық азайғанын көрсетті. Жоңышқа мен түйежоғышқа егісінде ылғал сүйгіш арамшөптердің өсе алуы бұл өсімдіктердің биологиялық ерекшеліктеріне тікелей байланысты. Мысалы кәдімгі камыс тамырының ылғалды сіңіру күші әлсіз болғандықтан, ол ылғалды өте жоғары, ыза суы жақын орналасқан топырақта ғана жақсы өсе алады. Ал тамырының ылғалды сініру күші жоғары жоңышқа, әсіресе түйежоңышка дакылдары ылғалды жақсы пайдаланып, жер асты суларының деңгейін төмендетеді, тамыры топырактың жоғарғы қабатында таралатын арамшөптер негізгі дақылдармеи ылғалға таласа алмай, өліп калады. Арамшөптер ауыспалы егіс сақталмаған, кұнарлылығы төмен күріш танаптарында көптеп кездеседі. Институттың жүргізген зерттеулерінде күріш бір танапқа қатарынан 20 жыл тыңайтқышсыз егілген жерде тек доңыз коғаның саны бір шаршы метр жерде 75, 3-93, 3 данаға дейін жетті. Осы танаптың жылда тыңайтқыш (М50Р120) беріліп келген жерінде арамшөптің саны бір шаршы метр жерде 20. 3-25, 3 данаға дейін кеміді. Ал тыңайтылған ауыспалы егіс танабында егілген күріш егісінде арамшөптің барлығы дерлік өліп қалады.

Күріш дақылы бойынша көктемгі - жазғы маусымда зерттелген 39, 56 мың гектар егістік жерлердің 28, 98 мың/га, 73, 3 %, көлемі арамшөптермен ластанған. Оның ішінде аз жылдық астық тұқымдастармен 12, 91 мың га ластанған, тамырсабақты арамшөптермен 16, 07 мың/га. Төменгі дәрежеде 9, 79 мың/га, 24, 7% орташа дәрежеде 12, 07 мың/га, яғни 30, 3%, жоғары дәрежеде 7, 12 мың/га яғни 18% ластанды.

Кәдімгі қамыс (Pyragmites australis) . Қамыс күріш атыздарының жиегінде сәуір айының 1-ші онкүндігінде сүйріктеніп шықты және мамыр айында сабақтанып, биіктігі шамамен 45-55 см, маусым айында 125-150 см жетті. Ол егістік атыздарына алғашқы себілген күріш суға бастырылған соң, яғни мамыр айының 1-ші онкүндігі соңында. Қамыстың сабақтануы мамырдың ІІ онкүндігінде басталып, биіктігі 15-20 см-ге жетеді және тығыздығы 1 шаршы метрде 2-3 данадан кездеседі, ал, маусым айында 6-10 данаға жеткен болатын. Маусым айында қамыс сабақтанып, биіктігі 55-65 см биіктікте болды. Гүлдену кезеңі шілде айының үшінші онкүндігінде басталып, тамыз айының екінші онкүндігінде толық гүлдеп бітті. Дәндерінің пісуі қыркүйек айынының бірінші онкүндігінде бітіп, дәндері толық пісіп жетілген соң тұқымдарын шаша бастады. Қамыс арамшөбі негізінен гербицидке өте төзімді келеді, гербицидпен өңделгеннен кейінде тамыр жүйелері сақтала береді. Олардың топырақ қабатындағы тамыр жүйелерінің кең көлемде таралуы салдарынан келер жылы да жаңа өсімдік кең көлемде өніп шыға алады. Қамыстың тағы бір ерекшелігі топ болып өседі. Жылда қамысқа қарсы күрестің әр түрлі агротехникалық шаралары жасалуы тиіс. Қамысқа қарсы күресте жоңышқа егісін игеру керек және сонымен қатар топырақ өңдеудің ерекше маңызы бар. Жаңадан өңделген жерлерде қамыс тамырлары топырақтың 20- 40 см қабатында жататындықтан оған қарсы агротехникалық шаралар: күздік сүдігер жырту және көктемде тұқым себер алдында егістікті 28-30 см терең жырту керек. Күзгі қамыс тамырларына қыста үсіп, көктемде қурап кетуіне жағдай жасалса, егістік жерлерде қамыспен ластану дәрежесі біршама төмендейді.

Картинки по запросу "Pyragmites australis с рисом"

Доңыз қоға (Bolboshoenus compactus) . Доңыз қоғаның алғашқы өскіндері алғашқы себілген күріш суға бастырылған соң, мамыр айының 1-ші онкүндігінен бастап көрінді. Доңыз қоғаның түптену фазасы маусымның 1- ші онкүндігінде басталып, маусымның 3-ші онкүндігінде гүлденді. Маусым айының 2-ші онкүндігіннен бастап оған қарсы химиялық өңдеу жұмыстары жүргізілді, оған АЗИМЕКС (азимсульфурон, 500 г/кг) БАЗАГРАН, 48% ә. з (бентазон, 480 г/л) препараттары қолданып, олардың әсері 80-90 пайыз шамасында болды. Бұл препараттардың әсері күріш дақылының түптену, түтікке шығару фазасына тура келеді және доңыз қоғаның жапырақ пен сабақтарын жойып, күріштің бойлап өсуіне әсер етті. Доңыз қоғаның жаппай гүлденуі шілде айының 1-ші онкүндігінде басталып, әр түрлі деңгейде тамыз айының 1-ші онкүндігіне дейін созылды. Дәндерінің пісуі тамыз айының 2-3 ші онкүндігінде байқалады. Доңыз қоғамен ластану дәрежесін азайту үшін күзгі сүдігерді терең жыртып, олардың түйнек тамырларын қыста үсіру керек. Көктемде тырмалап, түйнек тамырларын сыртқа шығару, су деңгейін 15 см тереңдікте ұстау арқылы агротехника шараларын сақтаса, доңыз қоға арамшөбінің өсіп өнуін тежейді.

Картинки по запросу "Bolboshoenus compactus"

Күрмек. (Echinochloa crus galli) . Шиін-күрмек арамшөбі мамыр айының бірінші онкүндігінде топырақ температурасы +4 +5°С жылылықта өніп бастап, 2-ші онкүндігінде 2-3 жапырақ шығып оның биіктігі шамамен 6- 10 см жетті. Мамыр айының 3-ші онкүндігімен маусым айының 2-ші онкүндігіне дейін түптеніп, арамшөптерге қарсы «БЕНТАМЕКС», «ГУЛЛИВЕР» гербицидтерін пайдаланып, нәтижесінде олардың тиіміділігі 80-90 пайыз шамасында болды. Түтіктену кезеңі шілде айының 20-на дейін созылды, биіктігі 30-35 см. Гүлдеу кезеңі тамыз айының бірінші онкүндігінде басталса, 2-ші онкүндігінде толық пісіп, тұқымдарын шаша бастады. Келер жылы шиін- күрмек арамшөбі егіс алқаптарында көптеп көрініс беруі мүмкін. Себебі топырақта 10-13 жылға дейін өнгіштік қасиетін сақтайды. Күрмектің қылтықты түрлері күрішпен бірге піседі және төгілмейді. Сондықтан күріштің дәніне араласып, дәнін ластайды. Тұқымды тазалау кезеңінде күрмек тұқымы күріштің тұқымынан ажырату өте қиын. Бұл арамшөптердің тамыр жүйелері күріштің тамырына қарағанда күшті дамыған және жуандау, ылғал сору қабілеті өте жоғары 40-80 % ылғалды жерде өседі. Сондықтан ауыспалы егіс ротациясын сақтау, күзде сүдігер жырту, тұқымның сапасын арттыру, тұқым себер алдында өңдеп себу.

Картинки по запросу "Echinochloa crus galli)."