ШЕТЕЛ ТІЛІН ОҚЫТУДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Алматы қаласы Білім басқармасы
№1 Алматы қазақ мемлекеттік гуманитарлық-педагогтік колледжі
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Білім беру жүйесіндегі инновациялық технологиялар
Пәні: Педагогика
Студент: Қалдыбай Қ.
Курс: 4
Мамандық: 0111000 -
Негізгі орта білім
Біліктілік: 0111083 -
Шетел тілі мұғалімі
Топ:42 ш
Парақтардың саны: ______
Студенттің мәлімдемесі
Мен, ұсынылған жұмысты өзімнің жазғанымды, ал қолданылған дереккөздерінің нақтылығын растаймын.
Студенттің қолы________
__ ________20____жыл
Қорғау
Баға______ (__________)
Қорғау уақыты___ ___________ 20____жыл
Директордың оқу-әдістемелік
жұмысы жөнінен орынбасары____________ Алимжанова А.Б.
Алматы, 2020
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ- ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1. Инновация ұғымы, шетелдік- ресейлік және Отандық ғалымдардың пікірлері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1.2.Инновациялық технологиялардың жіктелуі даму сатылары ... ... ... ... ... ... 10
2. ШЕТЕЛ ТІЛІН ОҚЫТУДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
2.1.Ағылшын тілі сабақтарында инновациялық технологияларды тиімді пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2.2.Инновациялық технологиялардың қолданылуымен жасалған сабақтар сараптамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .33
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
Кіріспе.
Мемлекетіміздің тәуелсіз ел ретінде дамуы барысында орта білім берудің жүйелі жаңашаландырылуы қоғамдық тұрғыдан үлкен маңызға ие. Білім беруді жаңашаландыруды жүзеге асырудың маңызды бір сипаты: қазіргі уақыттағы оқыту үрдісін технологияландырудың қажеттілігінен туып отыр. Бұл бағытта білім берудің әртүрлі нұсқадағы мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа идеялары мен жаңа технологиялары бар. Сондықтан әртүрлі оқыту технологияларын, оқу мазмұны әрбір білім алушының жас және жеке дара психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибе жүзінде сыннан өткізу маңызды. Оқытудың озық технологияларын меңгермейінше қазіргі білім беру саласында сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Инновациялық технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу- тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.
Еліміздің болашақ ұрпағы үшін ХХІ-ғасырдың - ғылым ғасыры деген сипатын дәріптейтін заманауи жаңашылдық іс тәжірибелерді дамыту көзделген. Сондықтан жас ұрпаққа, жас буынға жаңаша білім беру жолында түбегейлі өзгерістер жүріп жатыр. Елбасымыздың "Жаңа онжылдық - жаңа экономикалық өрлеу - Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері" еңбегінде 2020 жылға қарай қалалық, сол секілді ауылдық жерлердегі барлық балалар мектеп жасына дейінгі тәрбие беру және оқытумен қамтылады деп көрсетті[1].
Бүгінгі жаһандану заманы жаңашылдық, жаңа көзқарастар мен өзгерістерге толы. Ал біз осы ағынмен өмірімізді жаңа өнімдерді, техникаларды, жетілген білімдерді, жан-жақты дамыған идеяларды пайдалану арқылы жалғастырып отырмыз. Сондықтан білім беру жүйесін ізгілендіру барысында оқыту үдерісіндегі, әдіс тәсілдерде жаңашылдыққа бағытталуы тиіс.
Қазіргі кезде білім беру мен білім жүйесін ұйымдастырудың оқу үдерісіндегі жаңа технологиялары ақпараттық технологияларды кеңінен қолдану аясын кеңейтіп мультипликацияны, бейнетаспа мен күрделі сызбалармен оқу материалдарын түсінікті баяндауға мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауында Бізге экономикалық және қоғамдық модернизация талаптарына сәйкес қазіргі заманғы білім беру жүйесі керек. Білімді дамыта білмейтін ел XXI ғасырда сәтсіздікке ұшырайды, -- деп атап көрсетті[2]. Осыған орай елімізде білім беру саласын дамытуға арналған іс-шаралар мен реформалар жүзеге асырылуда. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңының 8-бабында Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке жағдайлар жасау, оқытудың инновациялық технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу, -- деп, білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттері көзделген болатын[3]. Бұл міндеттерді шешу үшін білім беру ошақтарында, әр оқытушының күнделікті ізденіс арқылы ғылымға барлық жаңалықтар, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа тәжірибе қажеттігі туындайтыны сөзсіз. Инновациялық технологияларды қолдану оқу процесін сапалы түрлендіруге, жаңашыл жобаларды енгізуге, оны тиімді басқаруға негіз болып, әрбір білім мекемесінде өзіндік даму жолын табуға, әрбір мұғалімге өзінің әдістемелік жүйесін құруға септігін тигізер еді. Сондықтан қазіргі кезеңде оқытудың инновациялық технологияларын оқу орындарының практикасына белсенді түрде ендіру - қоғам талабы. Ғылым мен техниканың жедел дамыған, ақпараттық мәліметтер ағыны күшейген заманда ақыл-ой мүмкіндігін қалыптастырып, адамның қабілетін, талантын дамыту білім беру мекемелерінің басты міндеті болып отыр. Ол бүгінгі білім беру кеңістігіндегі ауадай қажет жаңару оқытушының қажымас ізденімпаздығы мен шығармашылық жемісімен келмек.
Зерттеу өзектілігі. Білім беру мазмұнын жаңарту, үздіксіз білім беру жүйесін дамыту - бүгінгі күннің талабы. Қазақстанның білім беру жүйесі әлемдік білім беру стандарттарына сәйкестенуде. Бұл білім беру жүйесі мен оқу-тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр: білім беру парадигмасы өзгерді, білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, озық идеялар, жаңашыл ұстаздар пайда болды. Бүгінгі оқыту жүйесінде жаңа технологияларды пайдалану тәжірибеге еніп, оң нәтижелер беруде. Осыған орай әр ұстаздың алдында бәсекеге қабілетті, бүгінгі заман талабына төтеп бере алатын білімді ұрпақ тәрбиелеп шығару мақсаты қойылған.
Білім беру саласы қызметкерлерінің алдына қойылған міндеттердің бірі - оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды меңгеру. Қазіргі таңда оқытушылар инновациялық және интерактивтік әдістемелерді сабақ барысында пайдалана отырып, сабақтың сапалы әрі қызықты өтуіне ықпалын тигізуде. Білім беру жүйесіндегі басым бағыттардың бірі - оқыту үрдісін технологияландыра отырып, білімнің кепілдік нәтижелеріне қол жеткізу. Ол үшін оқыту үрдісін өзгерте отырып, мүғалім шығармашылықпен жұмыстануы керек. Өйткені бұрын оқушы білімді қабылдаушы, жинақтаушы, өзіне сіңіруші рөлдерін ғана атқарса, ал қазіргі жаңа талап бойынша өздігімен білім алушы, үйрене білуші ретінде танылады. Сондықтан жеке тұлғаны осы рөлдерді атқаруға лайықтау үшін оның жаңа бейнесін заман талабына сай дайындауымыз қажет.
Инновациялық құбылыстар білім беру саласында өткен ғасырдың 80-ші жылдарында кеңінен тарала бастады. Әдетте, инновация бірнеше өзекті мәселелердің түйіскен жерінде пайда болады да, берік түрде жаңа мақсатты шешуге бағытталады, педагогикалық құбылысты үздіксіз жаңғыртуға жетелейді. Р.Масырова, Т.Линчевская - жаңаруды былай деп түсіндіреді: Жаңару - белгілі бір адам үшін әділ түрде жаңа ма, әлде ескі ме оған байланысты емес, ашылған уақытынан бірінші қолданған уақытымен анықталатын жаңа идея. С.Ожегов сөздігіне сүйенсек, инновация - бірінші рет шыққан, жасалған, жуық арада пайда болған, бұрынғының орнын басатын, алғаш ашылған, бұрыннан таныс емес енгізілген жаңалық болып шығады.[4]
Өмірімізде болып жатқан түбегейлі өзгерістер қоғамымызға жаңа талаптар қойып отыр. Осыған орай бүгінгі жаңа технологияны оқып- үйрену , болашақ ұстаздардың шығармашылық ойлауын дамыту, кәсіби білімін, шеберлігін жетілдіру, үнемі ізденіс үстінде жүруіне жол ашу ерекше орын алады.
Қазіргі кезеңде білім беру саласының барлық жағына жаңаша көзқарастар жаңаша қарым- қатынас, жаңаша ойлау қалыптасуда. Тиімді оқыту жолдарын бүкіл әлем педагогтары қарастыруда. Нәтижелі оқыту мәселесі педагогика мен психологияның соңғы жаңалықтарын қолдану негізінде жүргізілуде.
Қазіргі таңда білім беру мекемелерінде практика жүзінде оқытуды ізгілендіру , демократияландыру бағытындағы әдіс- тәсілдер көптеп қолданылады. Себебі біздің қоғамымызға заман талабына сәйкес қалыптан тыс ойлай алатын, шұғыл шешімдер қабылдай білетін, білімді, белсенді, шығармашылықпен жұмыс істей білетін азаматтар керек- ақ.
Адам ұрпағымен мың жасайды- дейді халқымыз. Ұрпақ жалғастығымен адамзат баласы мың емес миллиондаған жылдар жасап келеді. Жақсылыққа бастайтын жарық жұлдыз-оқу. Надан жұрттың күні - қараң, келешегі тұман,- деп М.Дулатов айтқандай, егеменді еліміздің тірегі- білімді ұрпақ. Сусыз құрғақ, таса көлеңке жерге дән ексең өнбейтіні сияқты жас ұрпақтарымызды тәрбиелемесек өспейді, өңбейді. Қазір мектеп мұғалімдерінің алдында тұрған басты міндет- оқушылардың шығармашылық білім дағдыларын қалыптастыру. Міне, өз ұрпағының өнегелі, өнерлі, еңбексүйгіш, абзал азамат болып өсуі үшін оқу- тәрбие үрдісінде инновациялық технологияны тиімді пайдалану әрбір ұстаздың міндеті болып табылады. Оқушы қабілеті дегеніміз оның педагогикалық ықпал аясында білім алу әрекеті, жеке тұлғаны дамыта оқыту әдістері , оның шығармашылық қабілетінің дамуына әсерін тигізеді. Қазақстан-2030 атты еліміздің стратегиялық бағдарламасында ең негізділерінің бірі- жоғары интеллектуалды жастарды жан- жақтылыққа тәрбиелеу, олардың потенциалдық деңгейінің көтерілуіне үлес қосу. Сондықтан ұстаз- мұғалімдер қауымының алдына өте үлкен міндет жүктелді. Бүгінгі таңда жас ұрпаққа пәнді тиімді ұғындырудың бірі- жаңа технология негіздері болып табылады. Сонымен бірге өскелең ұрпақтың ақпарат құралдарымен жұмыстана білуіне назар аударған жөн.
Сондықтан ұрпақ тәрбиесімен айналысатын әлеуметтік педагогикалық, психологиялық қызметтің тиімділігін арттыру, оны жаңа сапада ұйымдастыру қажеттігі туындайды. Бұл үшін әрбір оқытушының инновациялық іс- әрекеттің ғылыми- педагогикалық, психологиялық негіздерін меңгеруі мақсат етіледі. Инновациялық технологияны пайдалану міндетті деңгейдегі білімді қалыптастыра отырып, мүмкіндік деңгейге жеткізеді.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Жаңа технологияларды қолдана отырып, балаларға сапалы да терең білім беру, олардың ойлау дағдылары мен есте сақтау қабілеттерін жетілдіре отырып, еркін сөйлеу дәрежесіне жеткізу.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
оқытудың жаңа әдістерінің психологиялық-педагогикалық негіздерін зерттеу;
инновациялық технологиялардың тиімділігін айқындау;
шетел тілі сабақтарында әр технологияны орынды қолдана білу;
сабақтарда қолданылатын инновациялық технологиялардың
түрлері мен әдістерін көрсету;
біліктілік жолменен тәжірибеде инновациялық технологиялардың
мақсаттылығын айқындау.
Зерттеу пәні: шетел тілін оқыту барысында жаңа технологияларды
қолдану әдістері.
Зерттеу нысаны: мектеп оқушылары.
Зерттеу әдістері:
зерттеу мәселесі барысындағы ғылыми-әдістемелік әдебиетке сараптама;
жаңашыл педагогтар және әдіскерлер тәжірибелерін жинақтап қорыту;
бақылау;
сынамалық оқыту.
Зерттеу болжамы: Егер, инновациялық технологияларды оқыту үдерісінде тиімді және орынды қолданған жағдайда оқушылардың жан- жақты әрі үйлесімді дамуына қол жеткізуге болады және студенттердің танымдық процестерін қалыптастыруға деген ұмтылысы, қызығушылығы артады.
Зерттеу құрылымы: кіріспеден, екі бөлімнен және қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Сонымен қатар сызбалар көрсетілген.
Кіріспе бөлімінде зерттеудегі түиінді мәселелер, мақсаттар мен міндеттер, ғылыми болжам, объекті, пән және пәнді зерттеу әдістері пайымдалған.
Бірінші бөлімде сабақ барысында қолданылатын инновациялық технологияларға жалпы түсінік берілген. Соның ішінде Дамыта оқыту технологиясы, Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы, Модульдік оқыту технологиясы ұғымдары келтірілген. Осы бөлімде аталған инновациялық технологиялардың мақсаттары, маңыздылығы берілген. Бұл бөлімде жаңашыл ұстаздар мен әдіскердердің өзара тәжірибе алмасуы көрсетілген.
Екінші тарауда шетел тілі сабақтарында инновациялық технологияларды орынды қолдана білу көрсетілген. Инновациялық технологиялардың түрлері шетел тілін оқытуда, оқушылардың ойлау дағдыларын қалыптастыруға, өз ойларын сеніммен айтуларына, жеке оқушының танымдық қызметін ұйымдастыруға, топпен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастырулары үшін тиімді.
Қорытынды бөлімде зерттеу жұмысынан алынған нәтижелердің қорытындысы берілген.
1. ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ- ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ.
1.1Инновация ұғымы, шетелдік- ресейлік және отандық ғалымдардың пікірлері
Тұлғаның психологиялық ерекшеліктерімен табиғи қабілеттіліктерін ескере отырып, шығармашылық қабілеті мен сабаққа ынтасын арттыру, ой-өрісін, логикалық ойлау дәрежесін дамыту, сонымен бірге экономикалық, эстетикалық, гуманитарлық, халықтық педагогикалық тәрбие беруде де, ойлау қабілетін белсендендіру үшін түрлі әдістер мен тәсілдерді және технологияларды тиімді қолдана білуі қажет.
Инновация (новация - жаңа, жаңашылдық; ин- қайталанатын процесс, деген ұғым) бар, әрекет етуші нәрсенің ішінде жаңаның пайда болуын, дамуын білдіреді. Бұл түсінік. ХХ ғасырдың 30- 50 жылдарында Европада ғылымның жаңа саласы ретінде пайда болды. Жалпы педагогикалық инновация ұғымын сипаттауды мына түрде беруімізге болады [4].
Білім берудегі адам қабілетімен іскерліктерін дамытуғы бағытталған оқу-тәрбиеде қолданылатын құралдардың арнайы формалары, әдіс-тәсілдері көрсетілетін психологиялық-педагогикалық нұсқауларға және оқу үдерісін жобалау, ұйымдастыру әрі жүзеге асыруға бағытталған біріккен педагогикалық іс -- әрекетке жаңашылдық тұрғысынан келу инновациялық технология болып табылады. Демек, инновациялық технология маманның құзіреттілігіне ықпал ететін шығармашылық қасиеттерді, шеберлікті қалыптастыруға қолданылатын әдіс-тәсілдер мен амалдар жиынтығы.
Инновация ұғымы әр елде әр түрлі, кейбір мемлекеттерде (АҚШ, Нидерланды) бұл термин кең таралған, ал Арабия, Жапония сияқты елдерде кезіктіру мүмкін емес. Сондықтан, әр елде бұл құбылысқа қандай көзқарас қалыптасқанын анықтау мақсатымен ғылыми-педагогикалық, техникалық, саяси әдебиеттер мен баспа беттерін қарастыра келе, Ресейде, Еуропа, ТМД елдерінде, Қазақстанда инновация ұғымына көптеген анықтамалар берілгенін көреміз. Ресейде инновация ұғымына өте күдікпен қарағаны мәлім. Мәселен, ХІХ-ХХ ғасыр басындағы бірде-бір білім реформаларында бұл термин кездеспейді. Негізінде реформа жүзеге асқан, яғни инновациялық үрдіс өткен, бірақ инновация термині еш жерде аталмайды. Ал, Америка ғалымдары Биль және Болен педагогикалық инновацияны құрамына материалдық ғана емес, сол материалды қолданудағы көзқарастардың кешенді өзгеруін білдіретін үлкен өзгеріс деп түсінеді . Нейхоз инновацияны үрдіс деп есептейді де, инновация қандай да бір идеялардан басталатын өзгерістерге әсерін, тұтынушылардың не қолдануы, не бас тартуымен аяқталатын үрдіс дейді.
Қазақстанда ең алғаш Инновация ұғымына қазақ тілінде анықтама берген ғалым Немеребай Нұрахметов. Ол Инновация, инновациялық үрдіс деп отырғанымыз - білім беру мекемелерінің жаңалықтарды жасау, меңгеру, қолдану және таратуға байланысты бір бөлек қызметі деген анықтаманы ұсынады. Н.Нұрахметов инновация білімнің мазмұнында, әдістемеде, технологияда, оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастыруда, мектеп жүйесін басқаруда көрініс табады деп қарастырып, өзінің жіктемесінде инновацияны, қайта жаңарту кеңістігін бірнеше түрге бөледі: жеке түрі (жеке-дара, бір-бірімен байланыспаған); модульдік түрі (жеке-дара кешені, бір-бірімен байланысқан); жүйелі түрі (мектепті толық қамтитын).
Білім беру жүйесіндегі инновация - білім мақсатына жаңашылдықты енгізуді көздейді, оқыту мен тәрбиенің жаңа әдісі мен түрлерін, жаңа мазмұнын әзірлеуге, қолданылып отырған педагогикалық жүйені тарату мен енгізу мектепті басқарудың жаңа технологияларын әзірлеу, мектеп тәжірибелік орын ретінде мектептің принципі жаңа білімділік бағдары мақсатын, мазмұнын, әдісін түрлері мен басқа компоненттерін көздейтін жүйелі сипаттама білім мен тәрбие беруді көздейді. Инновациялық процестің дамуына екі фактор ықпал етеді: объективті фактор - инновациялық қызметтің дамуына ықпал ететін және оның нәтижесінің ұғымын қамтамасыз ететін жағдай жасау. Субъективті фактор - инновациялық процестің субъектісімен байланысты, ол инновациялық процестердің субъектілері педагог-ғалымдар, мұғалімдер мен инновациялық бағыттағы білім саласының қызметкері болып табылады. Педагогикалық инновацияларды классификациялау нәтижесінде біз әдістемелік инновацияларды көбірек қолданамыз.
Әдістемелік инновациялар - бұл оқыту мен тәрбие беру, сабақ беру мен оқу, оқу-тәрбиелік процесті ұйымдастыру әдістемесі саласындағы инновация. Олар табиғи-ғылыми және гуманитарлық пәндерді қамтитын мектепке дейінгі тәрбиеден жоғары білім беруге дейінгі оқыту процесін, кадрларды даярлау және қайта дайындауды қамтитын білім беру саласында кең тараған. Жаңа нәтижеге бағытталған білім - инновациялық білім. Құзыреттілік білім беру жағдайында қоғамның мәдени, әлеуметтік, экономикалық сұранысты қанағаттандыратын, әлемдік бәсекеге төтеп бере алатын, теориялық білімін кез келген жағдайда өз іс-тәжірибесінде пайдалана алатын білім.
Оқу-тәрбие үрдісінде қолданып, айтарлықтай нәтиже беріп жүрген жаңа педагогикалық технологиялар: дамыта отырып оқыту әдістемесі (Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов, В.В.Репин, В.А.Левин); оза отырып оқыту (С.Н.Лысенкова); іс-әрекетті бағалау (Ш.А.Амонашвили, И.П.Волков); тірек және тірек конспектілері (В.Ф.Шаталов); сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы; модульдік оқыту технологиясы; саралап оқыту; шоғырландырып қарқындап оқыту жүйесі; деңгейлік тапсырмалар арқылы дамыта оқыту; жобалап оқыту технологиясы, т.б[5].
1.2. Инновациялық технологиялардың жіктелуі, даму сатылары
Жаңа ақпараттық технология құралдарын оқу іс- әрекеттерінің кіріктірілген сабақтарында пайдалану, оқушының шығармашылық, интеллектуальдық қабілетінің дамуына, өз білімін өмірде пайдалана білу дағдыларының қалыптасуына әкеледі. Компьютерлік техниканың дидактикалық мүмкіндіктерін педагогикалық мақсаттарға қолдану білім мазмұнын анықтауда, оқыту формалары мен әдістерін жетілдіруде жақсы әсерін тигізеді.
Бүгінгі таңда жаңа инновациялық технологиялардың көптеген түрлері қолданысқа ие болуда:
Педагогикалық инновация - педагогикалық жүйедегі жаңашылдық.
Инновация - модификациялық, комбинаторлық, радикалдық инновация деп үш түрге бөлінеді.
Модификациялық инновация - бұл, қолда барды дамытумен, түрін өзгертумен айналысу. Бұған, В.Ф.Шаталовтың математикаға жазған тірек конспектілері және оны көптеген мұғалімдердің пайдалануы мысал бола алады.
Комбинаторлық инновация - бұрын пайдаланылмаған, белгілі әдістеме элементтерін жаңаша құрастыру. Бұған пәндерді оқытудың қазіргі кездегі әдістемесі дәлел.
Радикалдық инновацияға білімге мемлекеттік стандарттарды енгізу жатады. Мемлекеттік стандарт білім беруде, негізінен мөлшерлерді, параметрлерді, деңгейлік және сапалы оқытудың көрсеткіштерін қалыптастырады.
Мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру - жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді. Жаңа технологиямен жұмыс істеу үшін төмендегі алғы шарттар қажет:
* оқу үрдісін интенсивтендіруді жаппай қолға алу;
* оқушылардың сабақтастылығын болдырмау шараларын кеенді түрде қарастыру. Оның ғылыми-әдістемелік, оқыту-әдістемелік, ұйымдастырушылық себептеріне үнемі талдау жасап, назарда ұстау;
* жаңа буын оқулықтарының мазмұнын зерттеп білу, пәндік білім стандартымен жете танысу, білімді деңгейлеп беру технологиясын игеру арқылы оқушыларға білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде игертуге қол жеткізу;
* оқыту үрдісін ізгілендіру мен демократияландыруды үнемі басшылыққа алу [5].
Қазіргі білім беру жүйесіндегі жаңа педагогикалық технологиялардың танымалдыққа ие:
* Саралап оқыту;
* Дамыта оқыту;
* Деңгейлеп оқыту;
* Шоғырландырып, қарқынды оқыту;
* Модульдік оқыту;
* Блок-модульдік оқыту;
* Жобалап оқыту технологияларымен қатар, тікелей ақпарттық - коммуникациялық технологиялар көмегімен жүзеге асырылатын:
* Компьютерлік технология;
* Мультимедиа технологиясы;
* Қашықтықтан оқыту технологиясы;
* Желілік технология;
* Интернеттік технология;
* Интерактивтік технология деп аталатын түрлерін Білім берудегі инновациялық технологиялар тобына жатқызамыз.
Педагогикалық технология, инновациялық технология дегенде қазіргі педагогикадан, әдістемеден түсінігі бар адамның ойына ең алдымен дамыта оқыту технологиясы ұғымы келеді. Педагогикалық әдебиеттерді қараған кезде дамыта оқытудың педагогикалық жұртшылық санасына сіңген және бүкіл білім беру жүйесіне әсерін тигізіп жатқанын байқау қиын емес. Барлық істерді Л.С.Выготскийдің, Л.В.Занковтың, В.В.Давыдовтың, Д.Б.Элькониннің ойларына негіздеу, осы ғалымдардан сілтемелер жасау жиі кездеседі[5] .
Жаңа буын оқулықтарының негізгі ерекшеліктерінің бірі - олардың дамыта оқыту жүйесі қағидаларына сәйкестендірілгендігі. Демек оқулық құрылымы өзгеше, философиясы жаңа. Ал осы ерекшелікті мұғалім тек дамыта оқыту жайлы теориялық түсінігі, хабары болғанда ғана жүзеге асыра алады. Сондықтан да қазіргі педагогикалық әдебиеттерде дамыта оқыту жайындағы көп жылғы ізденістер, жарық көрген мақалалар мен жұмыстар қайта өңделіп, толықтырулар енгізілуде.
Дамыта оқытуды ұйымдастыру, балаға ақыл-ой әрекетін меңгеруге жағдай жасау деп қарастыру керек. Дамыта оқыту сабақтағы ерекше ахуал, мұғалім мен оқушы арасындағы ерекше қарым-қатынас. Мұғалім бұл жағдайда дайын білімді түсіндіріп қоюшы, бақылаушы, бағалаушы емес, танымдық іс-әрекетті ұйымдастыратын ұжымдық істердің ұйытқысы. Тек осындай оқыту ғана баланың интеллектісінің көзін ашып, шығармашылығын дамытады.
Дамыта оқытуда баланың ізденушілік-зерттеушілік әрекетін ұйымдастыру басты назарда ұсталады. Ол үшін бала өзінің бұған дейінгі білетін амалдарының, тәсілдерінің жаңа мәселені шешуге жеткіліксіз екенін сезетіндей жағдайға түсуі керек. Содан барып оның білім алуға деген ынта-ықыласы артады, білім алуға әрекеттенеді. Сабақ мұндай жағдайда төмендегідей 3 құрамдас бөліктерден тұратын болады:
Оқу мақсаттарының қойылуы;
Оны шешудің жолын бірлесе қарастыру;
Шешімнің дұрыстығын дәлелдеу.
Бұл үшеуі дамыта оқытудың Д.Б.Эльконин - В.В.Давыдов жасаған жүйесінің негізгі компоненттері. Оқушы алдына оқу мақсаттарын қоюда ешқандай дайын үлгі берілмейді. Мақсатты шешу іштей талқылау, сосын жинақтау арқылы жүзеге асады. Мұғалім сабақ процессін ұйымдастырушы, бағыттаушы адам ролінде. Шешім табылған кезде әркім оның дұрыстығын өзінше дәлелдей білуге үйретіледі. Әр оқушыға өз ойын, пікірін айтуға мүмкіндік беріледі, жауаптар тыңдалады. Әрине, жауаптар барлық жағдайда дұрыс бола бермес. Дегенмен әр бала жасаған еңбегінің нәтижесімен бөлісіп, дәлелдеуге талпыныс жасайды, жеке тәжірибесін қорытындылауға үйренеді [6].
Сондай инновациялық технологиялардың ішіндегі тіл сабақтарында қолдануға өте тиімділерінің бірі - оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту педагогикалық технологиясы.
Сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы әлемнің түкпір-түкпірінен жиылған білім берушілердің бірлескен еңбегі. Тәжірибені жүйеге келтірген Джинни Л. Ситл, Куртис С.Мердит, Чарльз Тэмпл. Жобаның негізі Ж.Пиаже, Л.С.Выготский теорияларын басшылыққа алады.
Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту - бұл RWCT жобасының жалпыға белгілі орыс варианты. Ағылшын тілінен сөзбе сөз аударғанда Reading and Writing for Crifical Thinking сыни ойлауды дамытуға бағытталған Оқу мен Жазу Сыни ойлау үшін дегенді білдіреді. Басқа сөзбен айтқанда бар орыс тіліндегі аудармада акценттер қозғалысы байқалады, егер сөзді актуальды жіктеу көзқарасында алсақ, Тема - белгілі бөлік, ал Рема жаңа, ақпараттық мазмұнды білдіреді (В.Г.Гак, 1986). Ағылшындық анықтамасында тақырып - Оқу мен Жазу барлық уақыттағыдай сол күйінде қалады, ал бүгінгі күні көкейкесті мәселе, яғни Рема - білім берудегі бұл әрекет түрлерін сыни тұрғыдан ойлау позициясының қай бұрышынан алып қараған жөн - деген болып отыр. Жоғарыда айтылған ой сондай-ақ Оқу мен Жазу оқу орынындағы оқытылатын кез келген ғылымның бөлігі болып табылатын әрекет түрі ретінде көз қырында екендігін білдіреді.
Бұл технологияның мақсаты - барлық жастағы оқушыларға кез келген мазмұнға сыни тұрғыдан қарап, екі ұйғарым бір пікірдің біреуін таңдауға саналы шешім қабылдауға сабақтарда үйрету.
Сын тұрғысынан ойлау бағдарламасы қызығушылықты ояту, мағынаны тану, ой толғаныс кезеңдерінен тұрады.
Енді осы кезеңдердің мақсат-міндеттеріне толығырақ тоқтала кетейін.
Қызығушылықты ояту. Үйрену процесі - бұрынғы білетін мен жаңа білімді ұштастырудан тұрады. үйренуші жаңа ұғымдарды, түсініктерді өзінің бұрынғы білімін жаңа ақпаратпен толықтырады, кеңейте түседі. Сондақтан да сабақ қарастырғалы тұрған мәселе жайлы оқушы не біледі, не айта алатындығын анықтаудан басталады. Осы арқылы ойды қозғау, ояту, ми қыртысына тітіркенгіш арқылы әсер ету жүзеге асады. Осы кезеңге қызмет ететін Топтау, Түртіп алу, Ойлану, Жұпта талқылау, Болжау, Әлемді шарлау т.б. деген аттары бар әдістер жинақталған. Қызығушылықты ояту кезеңінің екінші мақсаты - үйренушінің белсенділігін арттыру. Өйткені үйрену - енжарлықтан гөрі белсенділікті талап ететін іс-әрекет екені даусыз. Оқушы өз білетінін еске түсіреді, қағазға жазады, көршісімен бөліседі, тобында талқылайды. Яғни айту, бөлісу, ортаға салу арқылы оның ойы аршылады, тазарады. Осылайша шыңдалған ойлауға бірте-бірте қадам жасала бастайды. Оқушы бұл кезеңде жаңа білім жайлы ақпарат жинап, оны байырғы білімімен ұштастырады.
Ойлау мен үйренуге бағытталған бұл бағдарламаның екінші кезеңі мағынаны тану (түсіне білу). Бұл кезеңде үйренуші жаңа ақпаратпен танысады, тақырып бойынша жұмыс істейді, тапсырмалар орындайды. Оның өз бетімен жұмыс жасап, белсенділік көрсетуіне жағдай жасалады. Оқушылардың тақырып бойынша жұмыс жасауына көмектесетін оқыту стратегиялары бар. Соның бірі INSERT. Ол бойынша оқушыға оқу, тақырыппен танысу барысында
V - білемін,
- - білмеймін,
+ - мен үшін жаңа ақпарат,
? - мені таңқалдырады белгілерін қойып отырып оқу тапсырылады. INSERT - оқығанын түсінуге, өз ойына басшылық етуге, ойын білдіруге үйрететін ұтымды құрал. Бұл мәтінмен жұмыс істегенде өті тиімді әдіс болып табылады. Оқушылар арасында оқуға жеңіл-желпі қарау салдарынан түсіне алмау, өмірмен ұштастыра алмау жиі кездеседі. Мағынаны түсінуді жоғарыдағыдай ұйымдастыру аталған кемшіліктерді болдырмаудың бірден-бір кепілі.
Үйренушілер білетіндерін анықтап, білмейтіндерін белгілеп сұрауға әзірленеді. Бұл әрекет арқылы жаңаны түсіну үшін бұрынғы білім арасында көпірлер құрастыруға, яғни байланыстар құрауға дағдыландырады. Бұл айтылғанды сурет арқылы былай бейнелеуге болады:
Бұрынғы
білетін
нәрсе
Жаңа ақпарат
Бұрынғы
білетін
нәрсе
Жаңа ақпарат
Тақырып туралы ой толғаныс - бағдарламаның үшінші кезеңі. Күнделікті оқыту процесінде оқушының толғанысын ұйымдастыру, өзіне, басқаға сын көзбен қарау, баға беру назардан тыс қалып жатады. Одан гөрі үйге тапсырма беру, оны түсіндіру, баға қою сияқты шараларға уақыт жіберіледі. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасында бұл сабақтағы аса қажетті мәнді, маңызды әрекет болып табылады. Дәл осы кезеңде үйренуші не үйренгенін саралап, салмақтап, оны қандай жағдайда, қалай қолдану керектігін ой елегінен өткізеді. Белсенді түрде өз білім үйрену жолына қайта қарап, өзгерістер енгізеді. Сол білім арқылы өзінің өзгергенін сезінеді, өзгеше сенім, тәрбиелік, даналыққа бастау алады. Толғануды тиімді етуге лайықталған Бес жолды өлең, Венн диаграммасы, Еркін жазу, Семантикалық карта, Т кестесі сияқты стратегиялар әр сабақтың ерекшелігіне, ауыр-жеңілдігіне қарай лайықтала қолданылады. Олар оқушылардың бір-бірімен ой алмастыруын, ой түйістіруін қамтамасыз етеді. Әр оқушы өз шығармашылығын көрсете алады.
Сын тұрғысынан ойлау бағдарламасындағы мұғалімнің рөлі қандай дейтін болсақ, ол үйрену процесінде оқушыларға серік болып бірге жұмыс жасап, оларға сеніммен қарап өз ойын, ақылын көрсете сөйлеуге қолдау көрсетіп отырады. Бүкіл қайнаған істің ортасында білім алу ісін ұйымдастырушы деуге болады.
Сын тұрғысынан ойлауды үйрету үшін мына төмендегі шаралар орындалуы шарт:
Сын тұрғысынан ойлауды тудыру үшін уақыт керек.
Оқушыларға ойланып-толғануға, ойын ашық айтуға рұқсат беру.
Әр түрлі идеялар мен пікірлерді қабылдау.
йрену барысындағы оқушылардың белсенді іс-әрекетін қолдау.
Кейбір оқушылар түсіп қалған қолайсыз жағдайларды әжуаға айналдырмау.
Оқушылардың бір-бірінің жауабына жасаған сынының дәлелді, дәйекті болуын талап ету.
Сын тұрғысынан ойлауды бағалау.
Ал оқушылардан осыған байланысты:
- сенімділікпен жұмыс жасау;
- бар ынтасымен оқуға берілу;
- пікірлерді тыңдау, құрметтеу;
- өз пікірін ашық білдіруді талап ету қажет.
Тек сонда ғана олар:
- мен осы мәселе туралы не ойлаймын?
- осы мазмұннан алған ақпарат менің бұрынғы осы мәселе туралы білетініме сәйкес пе?
- осы ақпаратты үйрене отырып мен бірдеңе жасай аламын ба?
- маған бұл жаңа ойлар, идеялар қаншалықты әсер етті? деген сауалдар төңірегінде ойлауға үйретеді.
Бұл жоба сексенге жуық стратегиялардан тұрады. Ағылшын тілі сабақтарында қолдануға тиімді кейбіреулеріне тоқтала кетейін.
ДЖИК СО - ұжымдық оқыту әдісі. Мақсаты жалпы мәселені алдымен жұпта, сосын ұжымда талқылау. Бұл жағдайда әрбір оқушы бір сәт өзін мұғалім ретінде сезінеді, оқуға деген жауапкершілігі артады.
Бұл әдісті қолдану төмендегіше ұйымдастырылады. Алдымен ұжым 4 адамнан тұратын топтарға бөлінеді. Бұл жанұя топтар деп аталады. Содан кейін 1, 2, 3, 4-ке санау арқылы 1-лер бөлек, 2, 3, 4 - тер өз алдына жұмыс тобын құрайды.
Оқуға ұсынылатын материал талқыланған соң, осы мәтінді түсіну қажет екендігі ескеріледі. 4 логикалық бөлікке бөлінген мәтіннің 1 бөлігін 1-лер, 2-бөлігін 2 санын алғандар, 3, 4-нөмірлі топтарға оқуға тапсырылады. Жұмысты бастамас бұрын оқушыларға жұмыс тобында мәтіннің тиісті бөлігін жақсы меңгеру қажеттілігін, өйткені сол бөлікті жанұя топ оқушыларына түсіндіруге жауапты екенін, мәтінді тұтас түсіну әр оқушының тиянақтылығына байланысты екенін түсіндіру қажет.
Келесі кезекте ұжым мүшелері бастапқы топтарымен қайта табысып, өздерінің үйреніп келген бөліктеріндегі маұмұнды ортаға салады. Осылайша ұжым мүшелері бірін-бірі оқытуға, сол арқылы ойлауға үйренеді.
ДЖИК СО стратегиясы мазмұнды жоғары табыспен меңгеру, оқығанды есте сақтау үшін өте тиімді. Бұл әдісті ағылшын тілі сабақтарында жаңа мәтінмен танысу, аудару жұмысында да, теориялық материалды, яғни грамматиканы өткенде де бейімдеп қолдануға болады деп ойлаймын. Тағы бір айта кететін
жай, бұл - ұжымдық жұмыс түрі. Ал тіл үйрену сабақтарында ұжымдық оқытуды пайдалану өте тиімді болып табылады.
Еркін жазу. Бұл әдісті сын тұрғысынан ойлау жобасындағы сабақтың үшінші ой толғаныс кезеңінде пайдалану тиімді. Мұғалім сабақ бойына қарастырылған жаңа ақпарат жайлы, одан алған әсерін, не үйренгенін, нені әлі де біле түсу керек екенін т.б. жайлы өз пікірін қағаз бетіне түсіруді тапсырады. Жазуға уақыт береді. Уақыт аяқталған кезде оқушылар өз жазғандарымен топ мүшелерін таныстырады. Ең жақсы деп танылған жұмысты ұжымға оқуға болады. Оқушыларды алған білімдерін қорытуға, оған сын көзбен қарап, ойын түйіндеуге үйрететін бұл әдісті кез келген сабақта қолдануға болады.
Венн диаграммасы. Бір-бірімен айқасқан екі шеңбердің екі жағына салыстыруға берілетін объектілердің сипаттамалары жазылады. Ал айқасқан жерге екеуіне ортақ сипаттар жазылады. Салыстыруға арналған тапсырмаларды осы диаграммаға салып оқушылар қызыға толтырады, яғни салыстыру сияқты күрделі ойлау операциясын меңгереді.
Педагогикалық әдебиеттерде мектеп өмірінде мұғалімдердің аталмыш жобамен жұмысқа дейінгі және кейінгі кезеңін салыстыру оқушылардың оқуға деген ынта-ықыласының артқандығын, адами жақсы қасиеттердің қалыптасқандығын, мұғалімнің шыдамдылық, төзімділік сияқты сапаларымен
қатар оқушылардың басқаны қабылдау, түсіну, сыйлауды үйренгендігімен сипатталатыны айтылады.
Бүгінгі қоғамға, мектепке керегі де осылар[7].
Соңғы жылдар ішінде кеңінен тарап, жиі сөз етіліп жүрген, мұғалімдер арасында қолдау тауып, көп қолданылып жүрген педагогикалық технологиялардың бірі - М.Жанпейісованың модульдік оқыту технологиясы. Бұл технологияда оқушыларды оқыту емес жеке оқушының танымдық қызметін ұйымдастыру көзделеді. Яғни оқытуды диалогтық қатынасқа құру. Әр модуль әр түрлі сағат санын қамтитын тараулардан тұрады. Тиімдісі - 7-12 сағаттан тұратын тараулар. Кіріспе бөлімге 1 не 2 сағат, қорытынды бөлімге 2 немесе 3 сағат жіберіп, қалған сағаттарды диалогтық бөлімге жоспарлаған жөн. Мұғалімнің алдын-ала ойластыруы мынадай қадамдардан тұрады.
1. Міндетті білім бағдарламасы бойынша сол тарауда оқушы нені білу керектігін анықтау.
2. Модуль бойынша оқу материалының мазмұнын білдіру.
3. Негізгі ұғымдарды анықтау.
4. Бүкіл тарауды қамтитын тест, деңгейлік тапсырмалар дайындау.
5. Диалогтық бөлімді құру.
8 сағаттан тұратын модульді мысалға алып көрсетейік.
1- сабақ кіріспе бөлімді қамтиды. Алғашқы 10 минутта оқушылар неге, не үшін берілген тарауды оқиды, нені білу керек? деген сауалдарға көңіл бөлінеді. Оқушылар мақсат пен міндетті түсініп қабылдауы керек. Осы бөлімде тақырыпты түсіну және модульдегі басты мәселені ажырату оқушылардың өздеріне жүктеледі. Қалған 35 минутында лекция оқылады. Алдын-ала дайындалған тірек-схема болуы шарт.
Сабақ соңында үйге тапсырма беріледі. Келесі сабаққа тақырыптарды жай ғана қарап келу тапсырылады. 2-3- сабақтарда оқушыларға оқуға, тыңдауға, сөйлеуге қойылатын стратегияларға сүйеніп мәтіндермен жұмыс жасайды. Бірақ тапсырмаларды барлық оқушы бірдей орындай алады деуден аулақпыз, сондықтан деңгейлік тапсырмалардың орны ерекше.
III деңгейге мәтін не туралы, басты кейіпкерлер, сұрақтарға жауап беру сияқты жеңілдетілген тапсырмалар берсек, II деңгейге қиын сөздердің мағынасымен таныстыру жүктеледі, ал I деңгейдің оқушыларына проблемалық сұрақтар қою арқылы олардың ой-пікірлерімен есептесіп ынталандыру көзделеді.
Модульдік оқытудың сөйлесу бөлімінде мұғалім ойын элементтерін де ұмытпауы керек, себебі ойын оқушыны жандандырады, ұялшақтық сезімнен арылтып, өзіне сенімін арттырады және материалды жеңіл меңгеріп, ұзақ есте сақтауға баулиды. Бұл сабақтардың тағы бір ерекшелігі оқушылар тапсырманы өздерінің орындау мүмкіндігіне қарай таңдай алады. Көмекшілер де өз рөлдеріне енеді, бағалау журналына қандай оқушы, қай деңгейді қанша рет, қалай орындағанын көрсетіп, жеңімпаздарды белгілеу арқылы әділ сарапшы болуға, білімін көтеруге талаптанады. Бұрыннан білетін грамматикалық ережелерді тереңдете оқыту арқылы оқушылардың қабілеттерін, жадын, ынтасын, ойлауын, ауызша және жазбаша тілін дамытуға жағдай жасалады. Қарлы кесек ойыны жүргізіледі. Мұғалім ойынның мақсатын, міндетін, шартын айтқаннан кейін оқушылар ойын үстеліне жайғасады. Әр оқушыға жетондар мен маршрут қағаздары таратылып беріледі. Әр топ тапсырма алады. 7-15 минут дайындалады. Қатысушылар ойын үстеліндегі орны мен ретін қолдарындағы маршрут қағаздары бойынша анықтайды.
Әр оқушының айтқанын тыңдай отырып, өздерінің маршрут қағаздарының лидер деген жеріне ең үздік орындаушының номерін белгілеп қояды. Осылайша айналымнан айналымға өткен сайын қосымша мәлімет алады. 3 рет тыңдайды, 3 рет мәлімет алады. Ойын біткеннен кейін маршрут қағаздарын жинап, балдарын есептейді. 4- сабақ жеке, жұптық, топтық ойындарға арналады. Басқа сабақтардан айырмашылығы бұл сабақта оқушылар өздерінің дайындығына байланысты деңгейлік тапсырмаларды өздері таңдау құқығына ие. Әрбір оқушының үстелінде 3 деңгейдегі тапсырма жазылған парақ жатады. 1-деңгей - шығармашылық, 2 - деңгей - алгоритмдік, 3 - деңгей - оқушылық. 1 - деңгейдегі тапсырманы таңдап алған оқушыларды жеке үстелге отырғызып, көбірек уақыт беріледі. 5-6- сабақтарда Брейн-ринг ойынын жоспарлауға болады. Бұл сабақтарда әр оқушы 3 деңгейлі сұраққа жауап береді. Бұл үшін әрбір ойын үстелінде 3 секторы бар барабан қойылады. Өткен сабақта 1- деңгейдегі тапсырмаларды орындаған оқушылар әрбір үстелдегі ойынды жүргізеді. Олар жауап беретін оқушының номерін анықтайды, жауабын тыңдайды, жетондар арқылы бағалайды. Көк жетон - 5, жасыл - 4, сары - 3. 7-8- сабақтарда тест және сынақ өткізіледі. Модульдің қорытынды бөлімі болып табылады. Тестке 20 минут кетеді. Оқушыларды 2 жаққа бөліп 2 вариантты тест алынады. Бірінші деңгейдегі тапсырмаларды өте жақсы орындаған және тестен 5 алған оқушылар сынақтан босатылады. Тестен 4, 3, 2 алған оқушылар сынақ тапсырады. Сынаққа 1 сағат 10 минут кетеді. Емтихандағыдай билет алып, 7-10 минут дайындалып жауап береді. Үздік оқушылар екпінділерді бағаласа, мұғалім әлсіз оқушылармен жұмыс істейді. Осылайша барлық балаларды бағалау аяқталады. Мұғалім оқушыларға атқарған істері үшін алғыс білдіреді. Келесі оқу модульдерінде жаңа табыстарға жетулерін тілейді.
Технологияның диалогтық бөліміндегі ойындар дамытушылық мақсатты көздейді. Әрбір оқушыны жауапкершілікке, белсенділікке үйретеді. Өзінің ғана еңбегі емес, өзгенің де еңбегі жауапкершілікпен қаралады. Әр оқушы түсінгенін басқаға меңгергенінше түсіндіреді. Өзі оқи отырып, өзгені оқытады. Өзін-өзі басқару жүзеге асады.
Әр модульдің түйіні - оқушылардың шығармашылық жұмысында, өйткені олар өздерінің ізденіп тапқан 8-10 беттен тұратын жаңалықтарының ең дәмдісін, ең бастысын ғана 4-5 минөтке сыйғызып айта білудің үлкен өнер екенін сезінеді[7].
Әсіресе, топпен жұмыс істеген кезде оқушылар бір-біріне көмектесіп, шыңға жетуге тырысып бар ынта, зейін, жігерлерін жұмсайды. Оқушылардың барлық мүмкіншіліктерін жұмсайтын сабақтарының бірі - бейдәстүр сабақ. Егер оқушылар жағымды эмоциялармен жұмыс істей алса, бұндай сабақтар мақсатына жетеді. Ол үшін мұғалім оқушыға психологиялық жағдай туғызуы керек.
2. ШЕТЕЛ ТІЛІН ОҚЫТУДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР.
2.1. Ағылшын тілі сабақтарында инновациялық технологияларды тиімді пайдалану
Білім беру үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды қолдану мәселесі өзекті мәселелердің қатарынан орын алуда. Шетел тілін оқытудың мақсаты субьектінің мәдениетаралық қарым-қатынас біліктілігін қалыптастыру десек, онда сол шетел тілін оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды қолдану шетел тілін оқытудың мақсатынан туындап отырған қажеттілік болмақ.
Шетел тілін жаңаща оқыту соңғы жылдары жоғары қарқынға ие болды. Ұстаздардардың сабақты жобалаудағы жауапкершілігі нәтижесінде оқушылардың шетел тілінде тілдік қарым-қатынас жасауына мүмкіншіліктер туғызады Олар аз уақытта жаңа технология жәрдемінде үлкен жетістіктерге жете алады.
Оқудың дәстүрлі үрдісіне инновациялық технологияны ендіру, ұстаздарға дәстүрлі формаларды және әдістерді жетілдіруге мүмкіндік береді, сонымен қатар жаңаларды да, атап айтқанда : тренингтер, дөңгелек үстелдер, пресс-конференциялар және т б.
Мұғалімдердің біліктілігі олардың педогогикалық қарым- қатынаста жағдаят жасауда көрінеді, онда ұстаздар да, оқушыларда де таңдау және бақылау мүмкіншілігіне ие болады. Инновация дегеніміз тек ғана жаңалық енгізу емес, сонымен қатар жаңаны дәстүрлі оқу- тәрбие үрдісіне қолдана білу.
Білім беру үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды қолдану мәселесі өзекті мәселелердің қатарынан орын алуда. Шетел тілін оқытудың мақсаты субьектінің мәдениетаралық қарым-қатынас біліктілігін қалыптастыру десек, онда сол шетел тілін оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды қолдану шетел тілін оқытудың мақсатынан туындап отырған қажеттілік болмақ.
Білім беру үрдісін ақпараттандыруда төмендегідей әдістемелік, педагогикалық міндеттерді шешуге болады:
білім беруде көлемді ақпаратқа қол жеткізе алу; білім алуға мотивацияның жоғарылауы; өз бетінше жұмыс істеу; өзін-өзі бақылау және т. б.
жеке тұлғаны жетілдіру ( түлғаның ой-өрісі, эстетикалық тәрбие, зерттеу жұмысымен шұғылдану іскерлігін дамыту, ақпараттық мәдениетін қалыптастыру және т. б.
әлеуметтік тапсырысты жүзеге асыру (компьютерлік біліктілікті қалыптастыру, белгілі бір мамандыққа бейімдеу т. б.)
оқу-тәрбие жұмысын жетілдіру (білім берудің сапасы мен тиімділігін арттыру, танымдық әрекеттің мотивін қамтамасыз ету, пәнаралық байланыстарды тереңдету және т. б[8].
Сөз арқауы компьютерлік технологияны пайдалана отырып, шетел тілі сабағында интернет жүйесін қолдану мәселесі болмақ. Жаһанданған интернет жүйесін қолдану негізінде,тіл үйренушілердің сөз әрекетінің төрт түрінде де біліктілігін қалыптастыруға болады,жүйе материалдарын қолдану арқылы олардың оқу, жазу іскерлігі мен дағдыларын қалыптастыруға , сөздік қорын байытуға мүмкіндік туады. Интернет жүйесін пайдалана отырып, тілін үйренуші елдің өкілдерімен байланысқа түсе алады
Оқушылардың шетел тілін үйренуге деген ынтасын арттыру олардың төмендегі шараларға қатысуы негізінде жасалынады: диспуттар, байқаулар, олимпиадалар және т. б.
Интернет деген термин ағылшынның international net деген сөзінен, аудармасында халықаралық байланыс деген ұғымды береді. Интернет жүйесі арқылы тіл үйренуші тіл өкілімен тура, тікелей байланысқа түсе алады, шетел тілі сабағында Интернетке қосылу арқылы шынайы қарым-қатынас үлгісін жасауға болады. Табиғи тілдік ортада тілді қарым-қатынас құралы ретінде қолдана отырып, тіл үйренушілер айтылымдарға спонтанды түрде, түрлі тілдік формулаларды қолдана отырып, жылдам жауап беруге дағдыланады.
Интернет жүйесінің келесі ақпараттық қоры мен ресурстарын шетел тілі сабағында пайдалану бірден-бір тиімді болмақ:
электрондық пошта( e-mail), телеконфереция, видеоконференция;
жеке ақпараттарды жарыққа шығару мүмкіндігі немесе басқаша айтқанда Web
серверге жеке шығару;
ақпараттық каталогтар ( Yahoo, InfoSeek UltraSmart, Galaxy) іздеу жүйесі (Altta, Vista, HotBob, Open Text), жүйе ішіндегі әңгіме( Chat).
Шетел тілі сабағында компьютермен жұмыс жасай отырып, оқушылардың психологиялық тұрғыдан да жеңілдіктерге ие болады. Атап айтқанда, оқушылардың жасаған әрбір жұмысына берілетін бағаның, олардың жасаған қатесін қайталаулар негізінде көрсете отырып, яғни жұмыс нәтижесін мақұлдап немесе белгілі бір дәрежеде қоштамай, өз пікірін білдіріп отыратын мұғалімнің тікелей қатыспауы, оқушыларға өз бетінше жұмыс жасап, өзіне ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Алматы қаласы Білім басқармасы
№1 Алматы қазақ мемлекеттік гуманитарлық-педагогтік колледжі
Курстық жұмыс
Тақырыбы: Білім беру жүйесіндегі инновациялық технологиялар
Пәні: Педагогика
Студент: Қалдыбай Қ.
Курс: 4
Мамандық: 0111000 -
Негізгі орта білім
Біліктілік: 0111083 -
Шетел тілі мұғалімі
Топ:42 ш
Парақтардың саны: ______
Студенттің мәлімдемесі
Мен, ұсынылған жұмысты өзімнің жазғанымды, ал қолданылған дереккөздерінің нақтылығын растаймын.
Студенттің қолы________
__ ________20____жыл
Қорғау
Баға______ (__________)
Қорғау уақыты___ ___________ 20____жыл
Директордың оқу-әдістемелік
жұмысы жөнінен орынбасары____________ Алимжанова А.Б.
Алматы, 2020
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ- ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1. Инновация ұғымы, шетелдік- ресейлік және Отандық ғалымдардың пікірлері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1.2.Инновациялық технологиялардың жіктелуі даму сатылары ... ... ... ... ... ... 10
2. ШЕТЕЛ ТІЛІН ОҚЫТУДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
2.1.Ағылшын тілі сабақтарында инновациялық технологияларды тиімді пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2.2.Инновациялық технологиялардың қолданылуымен жасалған сабақтар сараптамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .33
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34
Кіріспе.
Мемлекетіміздің тәуелсіз ел ретінде дамуы барысында орта білім берудің жүйелі жаңашаландырылуы қоғамдық тұрғыдан үлкен маңызға ие. Білім беруді жаңашаландыруды жүзеге асырудың маңызды бір сипаты: қазіргі уақыттағы оқыту үрдісін технологияландырудың қажеттілігінен туып отыр. Бұл бағытта білім берудің әртүрлі нұсқадағы мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа идеялары мен жаңа технологиялары бар. Сондықтан әртүрлі оқыту технологияларын, оқу мазмұны әрбір білім алушының жас және жеке дара психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибе жүзінде сыннан өткізу маңызды. Оқытудың озық технологияларын меңгермейінше қазіргі білім беру саласында сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Инновациялық технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу- тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.
Еліміздің болашақ ұрпағы үшін ХХІ-ғасырдың - ғылым ғасыры деген сипатын дәріптейтін заманауи жаңашылдық іс тәжірибелерді дамыту көзделген. Сондықтан жас ұрпаққа, жас буынға жаңаша білім беру жолында түбегейлі өзгерістер жүріп жатыр. Елбасымыздың "Жаңа онжылдық - жаңа экономикалық өрлеу - Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері" еңбегінде 2020 жылға қарай қалалық, сол секілді ауылдық жерлердегі барлық балалар мектеп жасына дейінгі тәрбие беру және оқытумен қамтылады деп көрсетті[1].
Бүгінгі жаһандану заманы жаңашылдық, жаңа көзқарастар мен өзгерістерге толы. Ал біз осы ағынмен өмірімізді жаңа өнімдерді, техникаларды, жетілген білімдерді, жан-жақты дамыған идеяларды пайдалану арқылы жалғастырып отырмыз. Сондықтан білім беру жүйесін ізгілендіру барысында оқыту үдерісіндегі, әдіс тәсілдерде жаңашылдыққа бағытталуы тиіс.
Қазіргі кезде білім беру мен білім жүйесін ұйымдастырудың оқу үдерісіндегі жаңа технологиялары ақпараттық технологияларды кеңінен қолдану аясын кеңейтіп мультипликацияны, бейнетаспа мен күрделі сызбалармен оқу материалдарын түсінікті баяндауға мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауында Бізге экономикалық және қоғамдық модернизация талаптарына сәйкес қазіргі заманғы білім беру жүйесі керек. Білімді дамыта білмейтін ел XXI ғасырда сәтсіздікке ұшырайды, -- деп атап көрсетті[2]. Осыған орай елімізде білім беру саласын дамытуға арналған іс-шаралар мен реформалар жүзеге асырылуда. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңының 8-бабында Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке жағдайлар жасау, оқытудың инновациялық технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу, -- деп, білім беру жүйесін одан әрі дамыту міндеттері көзделген болатын[3]. Бұл міндеттерді шешу үшін білім беру ошақтарында, әр оқытушының күнделікті ізденіс арқылы ғылымға барлық жаңалықтар, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа тәжірибе қажеттігі туындайтыны сөзсіз. Инновациялық технологияларды қолдану оқу процесін сапалы түрлендіруге, жаңашыл жобаларды енгізуге, оны тиімді басқаруға негіз болып, әрбір білім мекемесінде өзіндік даму жолын табуға, әрбір мұғалімге өзінің әдістемелік жүйесін құруға септігін тигізер еді. Сондықтан қазіргі кезеңде оқытудың инновациялық технологияларын оқу орындарының практикасына белсенді түрде ендіру - қоғам талабы. Ғылым мен техниканың жедел дамыған, ақпараттық мәліметтер ағыны күшейген заманда ақыл-ой мүмкіндігін қалыптастырып, адамның қабілетін, талантын дамыту білім беру мекемелерінің басты міндеті болып отыр. Ол бүгінгі білім беру кеңістігіндегі ауадай қажет жаңару оқытушының қажымас ізденімпаздығы мен шығармашылық жемісімен келмек.
Зерттеу өзектілігі. Білім беру мазмұнын жаңарту, үздіксіз білім беру жүйесін дамыту - бүгінгі күннің талабы. Қазақстанның білім беру жүйесі әлемдік білім беру стандарттарына сәйкестенуде. Бұл білім беру жүйесі мен оқу-тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр: білім беру парадигмасы өзгерді, білім берудің мазмұны жаңарып, жаңа көзқарас, озық идеялар, жаңашыл ұстаздар пайда болды. Бүгінгі оқыту жүйесінде жаңа технологияларды пайдалану тәжірибеге еніп, оң нәтижелер беруде. Осыған орай әр ұстаздың алдында бәсекеге қабілетті, бүгінгі заман талабына төтеп бере алатын білімді ұрпақ тәрбиелеп шығару мақсаты қойылған.
Білім беру саласы қызметкерлерінің алдына қойылған міндеттердің бірі - оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды меңгеру. Қазіргі таңда оқытушылар инновациялық және интерактивтік әдістемелерді сабақ барысында пайдалана отырып, сабақтың сапалы әрі қызықты өтуіне ықпалын тигізуде. Білім беру жүйесіндегі басым бағыттардың бірі - оқыту үрдісін технологияландыра отырып, білімнің кепілдік нәтижелеріне қол жеткізу. Ол үшін оқыту үрдісін өзгерте отырып, мүғалім шығармашылықпен жұмыстануы керек. Өйткені бұрын оқушы білімді қабылдаушы, жинақтаушы, өзіне сіңіруші рөлдерін ғана атқарса, ал қазіргі жаңа талап бойынша өздігімен білім алушы, үйрене білуші ретінде танылады. Сондықтан жеке тұлғаны осы рөлдерді атқаруға лайықтау үшін оның жаңа бейнесін заман талабына сай дайындауымыз қажет.
Инновациялық құбылыстар білім беру саласында өткен ғасырдың 80-ші жылдарында кеңінен тарала бастады. Әдетте, инновация бірнеше өзекті мәселелердің түйіскен жерінде пайда болады да, берік түрде жаңа мақсатты шешуге бағытталады, педагогикалық құбылысты үздіксіз жаңғыртуға жетелейді. Р.Масырова, Т.Линчевская - жаңаруды былай деп түсіндіреді: Жаңару - белгілі бір адам үшін әділ түрде жаңа ма, әлде ескі ме оған байланысты емес, ашылған уақытынан бірінші қолданған уақытымен анықталатын жаңа идея. С.Ожегов сөздігіне сүйенсек, инновация - бірінші рет шыққан, жасалған, жуық арада пайда болған, бұрынғының орнын басатын, алғаш ашылған, бұрыннан таныс емес енгізілген жаңалық болып шығады.[4]
Өмірімізде болып жатқан түбегейлі өзгерістер қоғамымызға жаңа талаптар қойып отыр. Осыған орай бүгінгі жаңа технологияны оқып- үйрену , болашақ ұстаздардың шығармашылық ойлауын дамыту, кәсіби білімін, шеберлігін жетілдіру, үнемі ізденіс үстінде жүруіне жол ашу ерекше орын алады.
Қазіргі кезеңде білім беру саласының барлық жағына жаңаша көзқарастар жаңаша қарым- қатынас, жаңаша ойлау қалыптасуда. Тиімді оқыту жолдарын бүкіл әлем педагогтары қарастыруда. Нәтижелі оқыту мәселесі педагогика мен психологияның соңғы жаңалықтарын қолдану негізінде жүргізілуде.
Қазіргі таңда білім беру мекемелерінде практика жүзінде оқытуды ізгілендіру , демократияландыру бағытындағы әдіс- тәсілдер көптеп қолданылады. Себебі біздің қоғамымызға заман талабына сәйкес қалыптан тыс ойлай алатын, шұғыл шешімдер қабылдай білетін, білімді, белсенді, шығармашылықпен жұмыс істей білетін азаматтар керек- ақ.
Адам ұрпағымен мың жасайды- дейді халқымыз. Ұрпақ жалғастығымен адамзат баласы мың емес миллиондаған жылдар жасап келеді. Жақсылыққа бастайтын жарық жұлдыз-оқу. Надан жұрттың күні - қараң, келешегі тұман,- деп М.Дулатов айтқандай, егеменді еліміздің тірегі- білімді ұрпақ. Сусыз құрғақ, таса көлеңке жерге дән ексең өнбейтіні сияқты жас ұрпақтарымызды тәрбиелемесек өспейді, өңбейді. Қазір мектеп мұғалімдерінің алдында тұрған басты міндет- оқушылардың шығармашылық білім дағдыларын қалыптастыру. Міне, өз ұрпағының өнегелі, өнерлі, еңбексүйгіш, абзал азамат болып өсуі үшін оқу- тәрбие үрдісінде инновациялық технологияны тиімді пайдалану әрбір ұстаздың міндеті болып табылады. Оқушы қабілеті дегеніміз оның педагогикалық ықпал аясында білім алу әрекеті, жеке тұлғаны дамыта оқыту әдістері , оның шығармашылық қабілетінің дамуына әсерін тигізеді. Қазақстан-2030 атты еліміздің стратегиялық бағдарламасында ең негізділерінің бірі- жоғары интеллектуалды жастарды жан- жақтылыққа тәрбиелеу, олардың потенциалдық деңгейінің көтерілуіне үлес қосу. Сондықтан ұстаз- мұғалімдер қауымының алдына өте үлкен міндет жүктелді. Бүгінгі таңда жас ұрпаққа пәнді тиімді ұғындырудың бірі- жаңа технология негіздері болып табылады. Сонымен бірге өскелең ұрпақтың ақпарат құралдарымен жұмыстана білуіне назар аударған жөн.
Сондықтан ұрпақ тәрбиесімен айналысатын әлеуметтік педагогикалық, психологиялық қызметтің тиімділігін арттыру, оны жаңа сапада ұйымдастыру қажеттігі туындайды. Бұл үшін әрбір оқытушының инновациялық іс- әрекеттің ғылыми- педагогикалық, психологиялық негіздерін меңгеруі мақсат етіледі. Инновациялық технологияны пайдалану міндетті деңгейдегі білімді қалыптастыра отырып, мүмкіндік деңгейге жеткізеді.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Жаңа технологияларды қолдана отырып, балаларға сапалы да терең білім беру, олардың ойлау дағдылары мен есте сақтау қабілеттерін жетілдіре отырып, еркін сөйлеу дәрежесіне жеткізу.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
оқытудың жаңа әдістерінің психологиялық-педагогикалық негіздерін зерттеу;
инновациялық технологиялардың тиімділігін айқындау;
шетел тілі сабақтарында әр технологияны орынды қолдана білу;
сабақтарда қолданылатын инновациялық технологиялардың
түрлері мен әдістерін көрсету;
біліктілік жолменен тәжірибеде инновациялық технологиялардың
мақсаттылығын айқындау.
Зерттеу пәні: шетел тілін оқыту барысында жаңа технологияларды
қолдану әдістері.
Зерттеу нысаны: мектеп оқушылары.
Зерттеу әдістері:
зерттеу мәселесі барысындағы ғылыми-әдістемелік әдебиетке сараптама;
жаңашыл педагогтар және әдіскерлер тәжірибелерін жинақтап қорыту;
бақылау;
сынамалық оқыту.
Зерттеу болжамы: Егер, инновациялық технологияларды оқыту үдерісінде тиімді және орынды қолданған жағдайда оқушылардың жан- жақты әрі үйлесімді дамуына қол жеткізуге болады және студенттердің танымдық процестерін қалыптастыруға деген ұмтылысы, қызығушылығы артады.
Зерттеу құрылымы: кіріспеден, екі бөлімнен және қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Сонымен қатар сызбалар көрсетілген.
Кіріспе бөлімінде зерттеудегі түиінді мәселелер, мақсаттар мен міндеттер, ғылыми болжам, объекті, пән және пәнді зерттеу әдістері пайымдалған.
Бірінші бөлімде сабақ барысында қолданылатын инновациялық технологияларға жалпы түсінік берілген. Соның ішінде Дамыта оқыту технологиясы, Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы, Модульдік оқыту технологиясы ұғымдары келтірілген. Осы бөлімде аталған инновациялық технологиялардың мақсаттары, маңыздылығы берілген. Бұл бөлімде жаңашыл ұстаздар мен әдіскердердің өзара тәжірибе алмасуы көрсетілген.
Екінші тарауда шетел тілі сабақтарында инновациялық технологияларды орынды қолдана білу көрсетілген. Инновациялық технологиялардың түрлері шетел тілін оқытуда, оқушылардың ойлау дағдыларын қалыптастыруға, өз ойларын сеніммен айтуларына, жеке оқушының танымдық қызметін ұйымдастыруға, топпен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастырулары үшін тиімді.
Қорытынды бөлімде зерттеу жұмысынан алынған нәтижелердің қорытындысы берілген.
1. ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ- ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ.
1.1Инновация ұғымы, шетелдік- ресейлік және отандық ғалымдардың пікірлері
Тұлғаның психологиялық ерекшеліктерімен табиғи қабілеттіліктерін ескере отырып, шығармашылық қабілеті мен сабаққа ынтасын арттыру, ой-өрісін, логикалық ойлау дәрежесін дамыту, сонымен бірге экономикалық, эстетикалық, гуманитарлық, халықтық педагогикалық тәрбие беруде де, ойлау қабілетін белсендендіру үшін түрлі әдістер мен тәсілдерді және технологияларды тиімді қолдана білуі қажет.
Инновация (новация - жаңа, жаңашылдық; ин- қайталанатын процесс, деген ұғым) бар, әрекет етуші нәрсенің ішінде жаңаның пайда болуын, дамуын білдіреді. Бұл түсінік. ХХ ғасырдың 30- 50 жылдарында Европада ғылымның жаңа саласы ретінде пайда болды. Жалпы педагогикалық инновация ұғымын сипаттауды мына түрде беруімізге болады [4].
Білім берудегі адам қабілетімен іскерліктерін дамытуғы бағытталған оқу-тәрбиеде қолданылатын құралдардың арнайы формалары, әдіс-тәсілдері көрсетілетін психологиялық-педагогикалық нұсқауларға және оқу үдерісін жобалау, ұйымдастыру әрі жүзеге асыруға бағытталған біріккен педагогикалық іс -- әрекетке жаңашылдық тұрғысынан келу инновациялық технология болып табылады. Демек, инновациялық технология маманның құзіреттілігіне ықпал ететін шығармашылық қасиеттерді, шеберлікті қалыптастыруға қолданылатын әдіс-тәсілдер мен амалдар жиынтығы.
Инновация ұғымы әр елде әр түрлі, кейбір мемлекеттерде (АҚШ, Нидерланды) бұл термин кең таралған, ал Арабия, Жапония сияқты елдерде кезіктіру мүмкін емес. Сондықтан, әр елде бұл құбылысқа қандай көзқарас қалыптасқанын анықтау мақсатымен ғылыми-педагогикалық, техникалық, саяси әдебиеттер мен баспа беттерін қарастыра келе, Ресейде, Еуропа, ТМД елдерінде, Қазақстанда инновация ұғымына көптеген анықтамалар берілгенін көреміз. Ресейде инновация ұғымына өте күдікпен қарағаны мәлім. Мәселен, ХІХ-ХХ ғасыр басындағы бірде-бір білім реформаларында бұл термин кездеспейді. Негізінде реформа жүзеге асқан, яғни инновациялық үрдіс өткен, бірақ инновация термині еш жерде аталмайды. Ал, Америка ғалымдары Биль және Болен педагогикалық инновацияны құрамына материалдық ғана емес, сол материалды қолданудағы көзқарастардың кешенді өзгеруін білдіретін үлкен өзгеріс деп түсінеді . Нейхоз инновацияны үрдіс деп есептейді де, инновация қандай да бір идеялардан басталатын өзгерістерге әсерін, тұтынушылардың не қолдануы, не бас тартуымен аяқталатын үрдіс дейді.
Қазақстанда ең алғаш Инновация ұғымына қазақ тілінде анықтама берген ғалым Немеребай Нұрахметов. Ол Инновация, инновациялық үрдіс деп отырғанымыз - білім беру мекемелерінің жаңалықтарды жасау, меңгеру, қолдану және таратуға байланысты бір бөлек қызметі деген анықтаманы ұсынады. Н.Нұрахметов инновация білімнің мазмұнында, әдістемеде, технологияда, оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастыруда, мектеп жүйесін басқаруда көрініс табады деп қарастырып, өзінің жіктемесінде инновацияны, қайта жаңарту кеңістігін бірнеше түрге бөледі: жеке түрі (жеке-дара, бір-бірімен байланыспаған); модульдік түрі (жеке-дара кешені, бір-бірімен байланысқан); жүйелі түрі (мектепті толық қамтитын).
Білім беру жүйесіндегі инновация - білім мақсатына жаңашылдықты енгізуді көздейді, оқыту мен тәрбиенің жаңа әдісі мен түрлерін, жаңа мазмұнын әзірлеуге, қолданылып отырған педагогикалық жүйені тарату мен енгізу мектепті басқарудың жаңа технологияларын әзірлеу, мектеп тәжірибелік орын ретінде мектептің принципі жаңа білімділік бағдары мақсатын, мазмұнын, әдісін түрлері мен басқа компоненттерін көздейтін жүйелі сипаттама білім мен тәрбие беруді көздейді. Инновациялық процестің дамуына екі фактор ықпал етеді: объективті фактор - инновациялық қызметтің дамуына ықпал ететін және оның нәтижесінің ұғымын қамтамасыз ететін жағдай жасау. Субъективті фактор - инновациялық процестің субъектісімен байланысты, ол инновациялық процестердің субъектілері педагог-ғалымдар, мұғалімдер мен инновациялық бағыттағы білім саласының қызметкері болып табылады. Педагогикалық инновацияларды классификациялау нәтижесінде біз әдістемелік инновацияларды көбірек қолданамыз.
Әдістемелік инновациялар - бұл оқыту мен тәрбие беру, сабақ беру мен оқу, оқу-тәрбиелік процесті ұйымдастыру әдістемесі саласындағы инновация. Олар табиғи-ғылыми және гуманитарлық пәндерді қамтитын мектепке дейінгі тәрбиеден жоғары білім беруге дейінгі оқыту процесін, кадрларды даярлау және қайта дайындауды қамтитын білім беру саласында кең тараған. Жаңа нәтижеге бағытталған білім - инновациялық білім. Құзыреттілік білім беру жағдайында қоғамның мәдени, әлеуметтік, экономикалық сұранысты қанағаттандыратын, әлемдік бәсекеге төтеп бере алатын, теориялық білімін кез келген жағдайда өз іс-тәжірибесінде пайдалана алатын білім.
Оқу-тәрбие үрдісінде қолданып, айтарлықтай нәтиже беріп жүрген жаңа педагогикалық технологиялар: дамыта отырып оқыту әдістемесі (Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов, В.В.Репин, В.А.Левин); оза отырып оқыту (С.Н.Лысенкова); іс-әрекетті бағалау (Ш.А.Амонашвили, И.П.Волков); тірек және тірек конспектілері (В.Ф.Шаталов); сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы; модульдік оқыту технологиясы; саралап оқыту; шоғырландырып қарқындап оқыту жүйесі; деңгейлік тапсырмалар арқылы дамыта оқыту; жобалап оқыту технологиясы, т.б[5].
1.2. Инновациялық технологиялардың жіктелуі, даму сатылары
Жаңа ақпараттық технология құралдарын оқу іс- әрекеттерінің кіріктірілген сабақтарында пайдалану, оқушының шығармашылық, интеллектуальдық қабілетінің дамуына, өз білімін өмірде пайдалана білу дағдыларының қалыптасуына әкеледі. Компьютерлік техниканың дидактикалық мүмкіндіктерін педагогикалық мақсаттарға қолдану білім мазмұнын анықтауда, оқыту формалары мен әдістерін жетілдіруде жақсы әсерін тигізеді.
Бүгінгі таңда жаңа инновациялық технологиялардың көптеген түрлері қолданысқа ие болуда:
Педагогикалық инновация - педагогикалық жүйедегі жаңашылдық.
Инновация - модификациялық, комбинаторлық, радикалдық инновация деп үш түрге бөлінеді.
Модификациялық инновация - бұл, қолда барды дамытумен, түрін өзгертумен айналысу. Бұған, В.Ф.Шаталовтың математикаға жазған тірек конспектілері және оны көптеген мұғалімдердің пайдалануы мысал бола алады.
Комбинаторлық инновация - бұрын пайдаланылмаған, белгілі әдістеме элементтерін жаңаша құрастыру. Бұған пәндерді оқытудың қазіргі кездегі әдістемесі дәлел.
Радикалдық инновацияға білімге мемлекеттік стандарттарды енгізу жатады. Мемлекеттік стандарт білім беруде, негізінен мөлшерлерді, параметрлерді, деңгейлік және сапалы оқытудың көрсеткіштерін қалыптастырады.
Мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру - жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді. Жаңа технологиямен жұмыс істеу үшін төмендегі алғы шарттар қажет:
* оқу үрдісін интенсивтендіруді жаппай қолға алу;
* оқушылардың сабақтастылығын болдырмау шараларын кеенді түрде қарастыру. Оның ғылыми-әдістемелік, оқыту-әдістемелік, ұйымдастырушылық себептеріне үнемі талдау жасап, назарда ұстау;
* жаңа буын оқулықтарының мазмұнын зерттеп білу, пәндік білім стандартымен жете танысу, білімді деңгейлеп беру технологиясын игеру арқылы оқушыларға білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде игертуге қол жеткізу;
* оқыту үрдісін ізгілендіру мен демократияландыруды үнемі басшылыққа алу [5].
Қазіргі білім беру жүйесіндегі жаңа педагогикалық технологиялардың танымалдыққа ие:
* Саралап оқыту;
* Дамыта оқыту;
* Деңгейлеп оқыту;
* Шоғырландырып, қарқынды оқыту;
* Модульдік оқыту;
* Блок-модульдік оқыту;
* Жобалап оқыту технологияларымен қатар, тікелей ақпарттық - коммуникациялық технологиялар көмегімен жүзеге асырылатын:
* Компьютерлік технология;
* Мультимедиа технологиясы;
* Қашықтықтан оқыту технологиясы;
* Желілік технология;
* Интернеттік технология;
* Интерактивтік технология деп аталатын түрлерін Білім берудегі инновациялық технологиялар тобына жатқызамыз.
Педагогикалық технология, инновациялық технология дегенде қазіргі педагогикадан, әдістемеден түсінігі бар адамның ойына ең алдымен дамыта оқыту технологиясы ұғымы келеді. Педагогикалық әдебиеттерді қараған кезде дамыта оқытудың педагогикалық жұртшылық санасына сіңген және бүкіл білім беру жүйесіне әсерін тигізіп жатқанын байқау қиын емес. Барлық істерді Л.С.Выготскийдің, Л.В.Занковтың, В.В.Давыдовтың, Д.Б.Элькониннің ойларына негіздеу, осы ғалымдардан сілтемелер жасау жиі кездеседі[5] .
Жаңа буын оқулықтарының негізгі ерекшеліктерінің бірі - олардың дамыта оқыту жүйесі қағидаларына сәйкестендірілгендігі. Демек оқулық құрылымы өзгеше, философиясы жаңа. Ал осы ерекшелікті мұғалім тек дамыта оқыту жайлы теориялық түсінігі, хабары болғанда ғана жүзеге асыра алады. Сондықтан да қазіргі педагогикалық әдебиеттерде дамыта оқыту жайындағы көп жылғы ізденістер, жарық көрген мақалалар мен жұмыстар қайта өңделіп, толықтырулар енгізілуде.
Дамыта оқытуды ұйымдастыру, балаға ақыл-ой әрекетін меңгеруге жағдай жасау деп қарастыру керек. Дамыта оқыту сабақтағы ерекше ахуал, мұғалім мен оқушы арасындағы ерекше қарым-қатынас. Мұғалім бұл жағдайда дайын білімді түсіндіріп қоюшы, бақылаушы, бағалаушы емес, танымдық іс-әрекетті ұйымдастыратын ұжымдық істердің ұйытқысы. Тек осындай оқыту ғана баланың интеллектісінің көзін ашып, шығармашылығын дамытады.
Дамыта оқытуда баланың ізденушілік-зерттеушілік әрекетін ұйымдастыру басты назарда ұсталады. Ол үшін бала өзінің бұған дейінгі білетін амалдарының, тәсілдерінің жаңа мәселені шешуге жеткіліксіз екенін сезетіндей жағдайға түсуі керек. Содан барып оның білім алуға деген ынта-ықыласы артады, білім алуға әрекеттенеді. Сабақ мұндай жағдайда төмендегідей 3 құрамдас бөліктерден тұратын болады:
Оқу мақсаттарының қойылуы;
Оны шешудің жолын бірлесе қарастыру;
Шешімнің дұрыстығын дәлелдеу.
Бұл үшеуі дамыта оқытудың Д.Б.Эльконин - В.В.Давыдов жасаған жүйесінің негізгі компоненттері. Оқушы алдына оқу мақсаттарын қоюда ешқандай дайын үлгі берілмейді. Мақсатты шешу іштей талқылау, сосын жинақтау арқылы жүзеге асады. Мұғалім сабақ процессін ұйымдастырушы, бағыттаушы адам ролінде. Шешім табылған кезде әркім оның дұрыстығын өзінше дәлелдей білуге үйретіледі. Әр оқушыға өз ойын, пікірін айтуға мүмкіндік беріледі, жауаптар тыңдалады. Әрине, жауаптар барлық жағдайда дұрыс бола бермес. Дегенмен әр бала жасаған еңбегінің нәтижесімен бөлісіп, дәлелдеуге талпыныс жасайды, жеке тәжірибесін қорытындылауға үйренеді [6].
Сондай инновациялық технологиялардың ішіндегі тіл сабақтарында қолдануға өте тиімділерінің бірі - оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту педагогикалық технологиясы.
Сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасы әлемнің түкпір-түкпірінен жиылған білім берушілердің бірлескен еңбегі. Тәжірибені жүйеге келтірген Джинни Л. Ситл, Куртис С.Мердит, Чарльз Тэмпл. Жобаның негізі Ж.Пиаже, Л.С.Выготский теорияларын басшылыққа алады.
Сыни ойлауды оқу мен жазу арқылы дамыту - бұл RWCT жобасының жалпыға белгілі орыс варианты. Ағылшын тілінен сөзбе сөз аударғанда Reading and Writing for Crifical Thinking сыни ойлауды дамытуға бағытталған Оқу мен Жазу Сыни ойлау үшін дегенді білдіреді. Басқа сөзбен айтқанда бар орыс тіліндегі аудармада акценттер қозғалысы байқалады, егер сөзді актуальды жіктеу көзқарасында алсақ, Тема - белгілі бөлік, ал Рема жаңа, ақпараттық мазмұнды білдіреді (В.Г.Гак, 1986). Ағылшындық анықтамасында тақырып - Оқу мен Жазу барлық уақыттағыдай сол күйінде қалады, ал бүгінгі күні көкейкесті мәселе, яғни Рема - білім берудегі бұл әрекет түрлерін сыни тұрғыдан ойлау позициясының қай бұрышынан алып қараған жөн - деген болып отыр. Жоғарыда айтылған ой сондай-ақ Оқу мен Жазу оқу орынындағы оқытылатын кез келген ғылымның бөлігі болып табылатын әрекет түрі ретінде көз қырында екендігін білдіреді.
Бұл технологияның мақсаты - барлық жастағы оқушыларға кез келген мазмұнға сыни тұрғыдан қарап, екі ұйғарым бір пікірдің біреуін таңдауға саналы шешім қабылдауға сабақтарда үйрету.
Сын тұрғысынан ойлау бағдарламасы қызығушылықты ояту, мағынаны тану, ой толғаныс кезеңдерінен тұрады.
Енді осы кезеңдердің мақсат-міндеттеріне толығырақ тоқтала кетейін.
Қызығушылықты ояту. Үйрену процесі - бұрынғы білетін мен жаңа білімді ұштастырудан тұрады. үйренуші жаңа ұғымдарды, түсініктерді өзінің бұрынғы білімін жаңа ақпаратпен толықтырады, кеңейте түседі. Сондақтан да сабақ қарастырғалы тұрған мәселе жайлы оқушы не біледі, не айта алатындығын анықтаудан басталады. Осы арқылы ойды қозғау, ояту, ми қыртысына тітіркенгіш арқылы әсер ету жүзеге асады. Осы кезеңге қызмет ететін Топтау, Түртіп алу, Ойлану, Жұпта талқылау, Болжау, Әлемді шарлау т.б. деген аттары бар әдістер жинақталған. Қызығушылықты ояту кезеңінің екінші мақсаты - үйренушінің белсенділігін арттыру. Өйткені үйрену - енжарлықтан гөрі белсенділікті талап ететін іс-әрекет екені даусыз. Оқушы өз білетінін еске түсіреді, қағазға жазады, көршісімен бөліседі, тобында талқылайды. Яғни айту, бөлісу, ортаға салу арқылы оның ойы аршылады, тазарады. Осылайша шыңдалған ойлауға бірте-бірте қадам жасала бастайды. Оқушы бұл кезеңде жаңа білім жайлы ақпарат жинап, оны байырғы білімімен ұштастырады.
Ойлау мен үйренуге бағытталған бұл бағдарламаның екінші кезеңі мағынаны тану (түсіне білу). Бұл кезеңде үйренуші жаңа ақпаратпен танысады, тақырып бойынша жұмыс істейді, тапсырмалар орындайды. Оның өз бетімен жұмыс жасап, белсенділік көрсетуіне жағдай жасалады. Оқушылардың тақырып бойынша жұмыс жасауына көмектесетін оқыту стратегиялары бар. Соның бірі INSERT. Ол бойынша оқушыға оқу, тақырыппен танысу барысында
V - білемін,
- - білмеймін,
+ - мен үшін жаңа ақпарат,
? - мені таңқалдырады белгілерін қойып отырып оқу тапсырылады. INSERT - оқығанын түсінуге, өз ойына басшылық етуге, ойын білдіруге үйрететін ұтымды құрал. Бұл мәтінмен жұмыс істегенде өті тиімді әдіс болып табылады. Оқушылар арасында оқуға жеңіл-желпі қарау салдарынан түсіне алмау, өмірмен ұштастыра алмау жиі кездеседі. Мағынаны түсінуді жоғарыдағыдай ұйымдастыру аталған кемшіліктерді болдырмаудың бірден-бір кепілі.
Үйренушілер білетіндерін анықтап, білмейтіндерін белгілеп сұрауға әзірленеді. Бұл әрекет арқылы жаңаны түсіну үшін бұрынғы білім арасында көпірлер құрастыруға, яғни байланыстар құрауға дағдыландырады. Бұл айтылғанды сурет арқылы былай бейнелеуге болады:
Бұрынғы
білетін
нәрсе
Жаңа ақпарат
Бұрынғы
білетін
нәрсе
Жаңа ақпарат
Тақырып туралы ой толғаныс - бағдарламаның үшінші кезеңі. Күнделікті оқыту процесінде оқушының толғанысын ұйымдастыру, өзіне, басқаға сын көзбен қарау, баға беру назардан тыс қалып жатады. Одан гөрі үйге тапсырма беру, оны түсіндіру, баға қою сияқты шараларға уақыт жіберіледі. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту бағдарламасында бұл сабақтағы аса қажетті мәнді, маңызды әрекет болып табылады. Дәл осы кезеңде үйренуші не үйренгенін саралап, салмақтап, оны қандай жағдайда, қалай қолдану керектігін ой елегінен өткізеді. Белсенді түрде өз білім үйрену жолына қайта қарап, өзгерістер енгізеді. Сол білім арқылы өзінің өзгергенін сезінеді, өзгеше сенім, тәрбиелік, даналыққа бастау алады. Толғануды тиімді етуге лайықталған Бес жолды өлең, Венн диаграммасы, Еркін жазу, Семантикалық карта, Т кестесі сияқты стратегиялар әр сабақтың ерекшелігіне, ауыр-жеңілдігіне қарай лайықтала қолданылады. Олар оқушылардың бір-бірімен ой алмастыруын, ой түйістіруін қамтамасыз етеді. Әр оқушы өз шығармашылығын көрсете алады.
Сын тұрғысынан ойлау бағдарламасындағы мұғалімнің рөлі қандай дейтін болсақ, ол үйрену процесінде оқушыларға серік болып бірге жұмыс жасап, оларға сеніммен қарап өз ойын, ақылын көрсете сөйлеуге қолдау көрсетіп отырады. Бүкіл қайнаған істің ортасында білім алу ісін ұйымдастырушы деуге болады.
Сын тұрғысынан ойлауды үйрету үшін мына төмендегі шаралар орындалуы шарт:
Сын тұрғысынан ойлауды тудыру үшін уақыт керек.
Оқушыларға ойланып-толғануға, ойын ашық айтуға рұқсат беру.
Әр түрлі идеялар мен пікірлерді қабылдау.
йрену барысындағы оқушылардың белсенді іс-әрекетін қолдау.
Кейбір оқушылар түсіп қалған қолайсыз жағдайларды әжуаға айналдырмау.
Оқушылардың бір-бірінің жауабына жасаған сынының дәлелді, дәйекті болуын талап ету.
Сын тұрғысынан ойлауды бағалау.
Ал оқушылардан осыған байланысты:
- сенімділікпен жұмыс жасау;
- бар ынтасымен оқуға берілу;
- пікірлерді тыңдау, құрметтеу;
- өз пікірін ашық білдіруді талап ету қажет.
Тек сонда ғана олар:
- мен осы мәселе туралы не ойлаймын?
- осы мазмұннан алған ақпарат менің бұрынғы осы мәселе туралы білетініме сәйкес пе?
- осы ақпаратты үйрене отырып мен бірдеңе жасай аламын ба?
- маған бұл жаңа ойлар, идеялар қаншалықты әсер етті? деген сауалдар төңірегінде ойлауға үйретеді.
Бұл жоба сексенге жуық стратегиялардан тұрады. Ағылшын тілі сабақтарында қолдануға тиімді кейбіреулеріне тоқтала кетейін.
ДЖИК СО - ұжымдық оқыту әдісі. Мақсаты жалпы мәселені алдымен жұпта, сосын ұжымда талқылау. Бұл жағдайда әрбір оқушы бір сәт өзін мұғалім ретінде сезінеді, оқуға деген жауапкершілігі артады.
Бұл әдісті қолдану төмендегіше ұйымдастырылады. Алдымен ұжым 4 адамнан тұратын топтарға бөлінеді. Бұл жанұя топтар деп аталады. Содан кейін 1, 2, 3, 4-ке санау арқылы 1-лер бөлек, 2, 3, 4 - тер өз алдына жұмыс тобын құрайды.
Оқуға ұсынылатын материал талқыланған соң, осы мәтінді түсіну қажет екендігі ескеріледі. 4 логикалық бөлікке бөлінген мәтіннің 1 бөлігін 1-лер, 2-бөлігін 2 санын алғандар, 3, 4-нөмірлі топтарға оқуға тапсырылады. Жұмысты бастамас бұрын оқушыларға жұмыс тобында мәтіннің тиісті бөлігін жақсы меңгеру қажеттілігін, өйткені сол бөлікті жанұя топ оқушыларына түсіндіруге жауапты екенін, мәтінді тұтас түсіну әр оқушының тиянақтылығына байланысты екенін түсіндіру қажет.
Келесі кезекте ұжым мүшелері бастапқы топтарымен қайта табысып, өздерінің үйреніп келген бөліктеріндегі маұмұнды ортаға салады. Осылайша ұжым мүшелері бірін-бірі оқытуға, сол арқылы ойлауға үйренеді.
ДЖИК СО стратегиясы мазмұнды жоғары табыспен меңгеру, оқығанды есте сақтау үшін өте тиімді. Бұл әдісті ағылшын тілі сабақтарында жаңа мәтінмен танысу, аудару жұмысында да, теориялық материалды, яғни грамматиканы өткенде де бейімдеп қолдануға болады деп ойлаймын. Тағы бір айта кететін
жай, бұл - ұжымдық жұмыс түрі. Ал тіл үйрену сабақтарында ұжымдық оқытуды пайдалану өте тиімді болып табылады.
Еркін жазу. Бұл әдісті сын тұрғысынан ойлау жобасындағы сабақтың үшінші ой толғаныс кезеңінде пайдалану тиімді. Мұғалім сабақ бойына қарастырылған жаңа ақпарат жайлы, одан алған әсерін, не үйренгенін, нені әлі де біле түсу керек екенін т.б. жайлы өз пікірін қағаз бетіне түсіруді тапсырады. Жазуға уақыт береді. Уақыт аяқталған кезде оқушылар өз жазғандарымен топ мүшелерін таныстырады. Ең жақсы деп танылған жұмысты ұжымға оқуға болады. Оқушыларды алған білімдерін қорытуға, оған сын көзбен қарап, ойын түйіндеуге үйрететін бұл әдісті кез келген сабақта қолдануға болады.
Венн диаграммасы. Бір-бірімен айқасқан екі шеңбердің екі жағына салыстыруға берілетін объектілердің сипаттамалары жазылады. Ал айқасқан жерге екеуіне ортақ сипаттар жазылады. Салыстыруға арналған тапсырмаларды осы диаграммаға салып оқушылар қызыға толтырады, яғни салыстыру сияқты күрделі ойлау операциясын меңгереді.
Педагогикалық әдебиеттерде мектеп өмірінде мұғалімдердің аталмыш жобамен жұмысқа дейінгі және кейінгі кезеңін салыстыру оқушылардың оқуға деген ынта-ықыласының артқандығын, адами жақсы қасиеттердің қалыптасқандығын, мұғалімнің шыдамдылық, төзімділік сияқты сапаларымен
қатар оқушылардың басқаны қабылдау, түсіну, сыйлауды үйренгендігімен сипатталатыны айтылады.
Бүгінгі қоғамға, мектепке керегі де осылар[7].
Соңғы жылдар ішінде кеңінен тарап, жиі сөз етіліп жүрген, мұғалімдер арасында қолдау тауып, көп қолданылып жүрген педагогикалық технологиялардың бірі - М.Жанпейісованың модульдік оқыту технологиясы. Бұл технологияда оқушыларды оқыту емес жеке оқушының танымдық қызметін ұйымдастыру көзделеді. Яғни оқытуды диалогтық қатынасқа құру. Әр модуль әр түрлі сағат санын қамтитын тараулардан тұрады. Тиімдісі - 7-12 сағаттан тұратын тараулар. Кіріспе бөлімге 1 не 2 сағат, қорытынды бөлімге 2 немесе 3 сағат жіберіп, қалған сағаттарды диалогтық бөлімге жоспарлаған жөн. Мұғалімнің алдын-ала ойластыруы мынадай қадамдардан тұрады.
1. Міндетті білім бағдарламасы бойынша сол тарауда оқушы нені білу керектігін анықтау.
2. Модуль бойынша оқу материалының мазмұнын білдіру.
3. Негізгі ұғымдарды анықтау.
4. Бүкіл тарауды қамтитын тест, деңгейлік тапсырмалар дайындау.
5. Диалогтық бөлімді құру.
8 сағаттан тұратын модульді мысалға алып көрсетейік.
1- сабақ кіріспе бөлімді қамтиды. Алғашқы 10 минутта оқушылар неге, не үшін берілген тарауды оқиды, нені білу керек? деген сауалдарға көңіл бөлінеді. Оқушылар мақсат пен міндетті түсініп қабылдауы керек. Осы бөлімде тақырыпты түсіну және модульдегі басты мәселені ажырату оқушылардың өздеріне жүктеледі. Қалған 35 минутында лекция оқылады. Алдын-ала дайындалған тірек-схема болуы шарт.
Сабақ соңында үйге тапсырма беріледі. Келесі сабаққа тақырыптарды жай ғана қарап келу тапсырылады. 2-3- сабақтарда оқушыларға оқуға, тыңдауға, сөйлеуге қойылатын стратегияларға сүйеніп мәтіндермен жұмыс жасайды. Бірақ тапсырмаларды барлық оқушы бірдей орындай алады деуден аулақпыз, сондықтан деңгейлік тапсырмалардың орны ерекше.
III деңгейге мәтін не туралы, басты кейіпкерлер, сұрақтарға жауап беру сияқты жеңілдетілген тапсырмалар берсек, II деңгейге қиын сөздердің мағынасымен таныстыру жүктеледі, ал I деңгейдің оқушыларына проблемалық сұрақтар қою арқылы олардың ой-пікірлерімен есептесіп ынталандыру көзделеді.
Модульдік оқытудың сөйлесу бөлімінде мұғалім ойын элементтерін де ұмытпауы керек, себебі ойын оқушыны жандандырады, ұялшақтық сезімнен арылтып, өзіне сенімін арттырады және материалды жеңіл меңгеріп, ұзақ есте сақтауға баулиды. Бұл сабақтардың тағы бір ерекшелігі оқушылар тапсырманы өздерінің орындау мүмкіндігіне қарай таңдай алады. Көмекшілер де өз рөлдеріне енеді, бағалау журналына қандай оқушы, қай деңгейді қанша рет, қалай орындағанын көрсетіп, жеңімпаздарды белгілеу арқылы әділ сарапшы болуға, білімін көтеруге талаптанады. Бұрыннан білетін грамматикалық ережелерді тереңдете оқыту арқылы оқушылардың қабілеттерін, жадын, ынтасын, ойлауын, ауызша және жазбаша тілін дамытуға жағдай жасалады. Қарлы кесек ойыны жүргізіледі. Мұғалім ойынның мақсатын, міндетін, шартын айтқаннан кейін оқушылар ойын үстеліне жайғасады. Әр оқушыға жетондар мен маршрут қағаздары таратылып беріледі. Әр топ тапсырма алады. 7-15 минут дайындалады. Қатысушылар ойын үстеліндегі орны мен ретін қолдарындағы маршрут қағаздары бойынша анықтайды.
Әр оқушының айтқанын тыңдай отырып, өздерінің маршрут қағаздарының лидер деген жеріне ең үздік орындаушының номерін белгілеп қояды. Осылайша айналымнан айналымға өткен сайын қосымша мәлімет алады. 3 рет тыңдайды, 3 рет мәлімет алады. Ойын біткеннен кейін маршрут қағаздарын жинап, балдарын есептейді. 4- сабақ жеке, жұптық, топтық ойындарға арналады. Басқа сабақтардан айырмашылығы бұл сабақта оқушылар өздерінің дайындығына байланысты деңгейлік тапсырмаларды өздері таңдау құқығына ие. Әрбір оқушының үстелінде 3 деңгейдегі тапсырма жазылған парақ жатады. 1-деңгей - шығармашылық, 2 - деңгей - алгоритмдік, 3 - деңгей - оқушылық. 1 - деңгейдегі тапсырманы таңдап алған оқушыларды жеке үстелге отырғызып, көбірек уақыт беріледі. 5-6- сабақтарда Брейн-ринг ойынын жоспарлауға болады. Бұл сабақтарда әр оқушы 3 деңгейлі сұраққа жауап береді. Бұл үшін әрбір ойын үстелінде 3 секторы бар барабан қойылады. Өткен сабақта 1- деңгейдегі тапсырмаларды орындаған оқушылар әрбір үстелдегі ойынды жүргізеді. Олар жауап беретін оқушының номерін анықтайды, жауабын тыңдайды, жетондар арқылы бағалайды. Көк жетон - 5, жасыл - 4, сары - 3. 7-8- сабақтарда тест және сынақ өткізіледі. Модульдің қорытынды бөлімі болып табылады. Тестке 20 минут кетеді. Оқушыларды 2 жаққа бөліп 2 вариантты тест алынады. Бірінші деңгейдегі тапсырмаларды өте жақсы орындаған және тестен 5 алған оқушылар сынақтан босатылады. Тестен 4, 3, 2 алған оқушылар сынақ тапсырады. Сынаққа 1 сағат 10 минут кетеді. Емтихандағыдай билет алып, 7-10 минут дайындалып жауап береді. Үздік оқушылар екпінділерді бағаласа, мұғалім әлсіз оқушылармен жұмыс істейді. Осылайша барлық балаларды бағалау аяқталады. Мұғалім оқушыларға атқарған істері үшін алғыс білдіреді. Келесі оқу модульдерінде жаңа табыстарға жетулерін тілейді.
Технологияның диалогтық бөліміндегі ойындар дамытушылық мақсатты көздейді. Әрбір оқушыны жауапкершілікке, белсенділікке үйретеді. Өзінің ғана еңбегі емес, өзгенің де еңбегі жауапкершілікпен қаралады. Әр оқушы түсінгенін басқаға меңгергенінше түсіндіреді. Өзі оқи отырып, өзгені оқытады. Өзін-өзі басқару жүзеге асады.
Әр модульдің түйіні - оқушылардың шығармашылық жұмысында, өйткені олар өздерінің ізденіп тапқан 8-10 беттен тұратын жаңалықтарының ең дәмдісін, ең бастысын ғана 4-5 минөтке сыйғызып айта білудің үлкен өнер екенін сезінеді[7].
Әсіресе, топпен жұмыс істеген кезде оқушылар бір-біріне көмектесіп, шыңға жетуге тырысып бар ынта, зейін, жігерлерін жұмсайды. Оқушылардың барлық мүмкіншіліктерін жұмсайтын сабақтарының бірі - бейдәстүр сабақ. Егер оқушылар жағымды эмоциялармен жұмыс істей алса, бұндай сабақтар мақсатына жетеді. Ол үшін мұғалім оқушыға психологиялық жағдай туғызуы керек.
2. ШЕТЕЛ ТІЛІН ОҚЫТУДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР.
2.1. Ағылшын тілі сабақтарында инновациялық технологияларды тиімді пайдалану
Білім беру үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды қолдану мәселесі өзекті мәселелердің қатарынан орын алуда. Шетел тілін оқытудың мақсаты субьектінің мәдениетаралық қарым-қатынас біліктілігін қалыптастыру десек, онда сол шетел тілін оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды қолдану шетел тілін оқытудың мақсатынан туындап отырған қажеттілік болмақ.
Шетел тілін жаңаща оқыту соңғы жылдары жоғары қарқынға ие болды. Ұстаздардардың сабақты жобалаудағы жауапкершілігі нәтижесінде оқушылардың шетел тілінде тілдік қарым-қатынас жасауына мүмкіншіліктер туғызады Олар аз уақытта жаңа технология жәрдемінде үлкен жетістіктерге жете алады.
Оқудың дәстүрлі үрдісіне инновациялық технологияны ендіру, ұстаздарға дәстүрлі формаларды және әдістерді жетілдіруге мүмкіндік береді, сонымен қатар жаңаларды да, атап айтқанда : тренингтер, дөңгелек үстелдер, пресс-конференциялар және т б.
Мұғалімдердің біліктілігі олардың педогогикалық қарым- қатынаста жағдаят жасауда көрінеді, онда ұстаздар да, оқушыларда де таңдау және бақылау мүмкіншілігіне ие болады. Инновация дегеніміз тек ғана жаңалық енгізу емес, сонымен қатар жаңаны дәстүрлі оқу- тәрбие үрдісіне қолдана білу.
Білім беру үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды қолдану мәселесі өзекті мәселелердің қатарынан орын алуда. Шетел тілін оқытудың мақсаты субьектінің мәдениетаралық қарым-қатынас біліктілігін қалыптастыру десек, онда сол шетел тілін оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды қолдану шетел тілін оқытудың мақсатынан туындап отырған қажеттілік болмақ.
Білім беру үрдісін ақпараттандыруда төмендегідей әдістемелік, педагогикалық міндеттерді шешуге болады:
білім беруде көлемді ақпаратқа қол жеткізе алу; білім алуға мотивацияның жоғарылауы; өз бетінше жұмыс істеу; өзін-өзі бақылау және т. б.
жеке тұлғаны жетілдіру ( түлғаның ой-өрісі, эстетикалық тәрбие, зерттеу жұмысымен шұғылдану іскерлігін дамыту, ақпараттық мәдениетін қалыптастыру және т. б.
әлеуметтік тапсырысты жүзеге асыру (компьютерлік біліктілікті қалыптастыру, белгілі бір мамандыққа бейімдеу т. б.)
оқу-тәрбие жұмысын жетілдіру (білім берудің сапасы мен тиімділігін арттыру, танымдық әрекеттің мотивін қамтамасыз ету, пәнаралық байланыстарды тереңдету және т. б[8].
Сөз арқауы компьютерлік технологияны пайдалана отырып, шетел тілі сабағында интернет жүйесін қолдану мәселесі болмақ. Жаһанданған интернет жүйесін қолдану негізінде,тіл үйренушілердің сөз әрекетінің төрт түрінде де біліктілігін қалыптастыруға болады,жүйе материалдарын қолдану арқылы олардың оқу, жазу іскерлігі мен дағдыларын қалыптастыруға , сөздік қорын байытуға мүмкіндік туады. Интернет жүйесін пайдалана отырып, тілін үйренуші елдің өкілдерімен байланысқа түсе алады
Оқушылардың шетел тілін үйренуге деген ынтасын арттыру олардың төмендегі шараларға қатысуы негізінде жасалынады: диспуттар, байқаулар, олимпиадалар және т. б.
Интернет деген термин ағылшынның international net деген сөзінен, аудармасында халықаралық байланыс деген ұғымды береді. Интернет жүйесі арқылы тіл үйренуші тіл өкілімен тура, тікелей байланысқа түсе алады, шетел тілі сабағында Интернетке қосылу арқылы шынайы қарым-қатынас үлгісін жасауға болады. Табиғи тілдік ортада тілді қарым-қатынас құралы ретінде қолдана отырып, тіл үйренушілер айтылымдарға спонтанды түрде, түрлі тілдік формулаларды қолдана отырып, жылдам жауап беруге дағдыланады.
Интернет жүйесінің келесі ақпараттық қоры мен ресурстарын шетел тілі сабағында пайдалану бірден-бір тиімді болмақ:
электрондық пошта( e-mail), телеконфереция, видеоконференция;
жеке ақпараттарды жарыққа шығару мүмкіндігі немесе басқаша айтқанда Web
серверге жеке шығару;
ақпараттық каталогтар ( Yahoo, InfoSeek UltraSmart, Galaxy) іздеу жүйесі (Altta, Vista, HotBob, Open Text), жүйе ішіндегі әңгіме( Chat).
Шетел тілі сабағында компьютермен жұмыс жасай отырып, оқушылардың психологиялық тұрғыдан да жеңілдіктерге ие болады. Атап айтқанда, оқушылардың жасаған әрбір жұмысына берілетін бағаның, олардың жасаған қатесін қайталаулар негізінде көрсете отырып, яғни жұмыс нәтижесін мақұлдап немесе белгілі бір дәрежеде қоштамай, өз пікірін білдіріп отыратын мұғалімнің тікелей қатыспауы, оқушыларға өз бетінше жұмыс жасап, өзіне ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz