Темірбетон құбыры құрылысының мерзімін анықтау

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Автомобиль көлігі жергілікті тасмалдаудың ең ыңғайлы түрі. Қазіргі
таңда ұзақ шақырымдық жерлерге ауыр жүктер мен жолаушыларды тасымалдауды
атқарады. Ал қалған тасымалдау түрлерін автомобиль жолдары атқарады.
Автомобиль жолдары аймақтың экономикалық белсенділік деңгейіне әсерін
тигізеді, нарыққа өнімді тасымалдауға мүмкіндік береді.
Жолдар халықтың еңбек етуінің кеңейтіп, ал жолдың болмауы халықтың
әлеуметтік дамуына әсер етіп, ауылдық жерлердегі жұмыссыздықты тудырып,
халықтың жан-жақты мәдени дамуына әсер етеді.
Автомобиль жолының торабы дамымаған елдерде халықтың әлеуметтік
қызметі инфрақұрылымы дамыған елдерге қарағанда 2-3 есе жоғары.
Басқа да көлік түріне қатысты автомобиль жолдарының артықшылығы
келесіде:
- біріншіден ол, жүкті бір жерден екінші жерге тасымалдайды;
- екіншіден жедел жеткізетін жүктерді қысқа шақырымдық жерге емес, үлкен
шақырымдық жерге де тасымалдау кезінде тиімді;
- үшіншіден халықтың саны аз аудандарда үлкен роль атқарады, өйткені жүкті
тасмалдауды қамтамассыз ету мен қатар жолды салу ауылшаруашылықтың барлық
аймағын қамту бойынша жұмыстың барлық түрін, жаңа ірі аудандарда құрылыстың
жүруіне ықпал етеді
Төртіншіден, бүгінгі таңда экономиканың дамуын кіші кәсіпкерліктің дамуымен
байланыстырылады. Егер көліктік –коммуникативтік тораптардың болмауына
байланысты кәсіпкерлер өзіне қажетті өнімдерді тасымалдай алмайды соның
есебінде кіші кәсіпкерлік кең көлемде дамымайды
Жоғарыда айтылғандардың нәтижесінен автомобиль көлігінің болашағы зор
екенін көреміз. Қазіргі кездегі ғылым мен техниканың дамуы жүк
көтерімділігі жоғары автомобильдердің шығуына ықпал етті. Оларды рационалды
қолдану жүкті тасымалдауға кететін шығынды төмендетеді. Бірақ
тасымалдаудың экономикалық тиімділігі жолдың жағдайына байланысты.
Автмобиль жолы қозғалыстың жоғарғы жылдамдығын және өткізу қабілеттілігін
қамтамассыз ету керек. Бұл халыққа қажетті кірістің көбеюіне және
пайдаланудағы тауарды өндіретін салалардың дамуына әкеледі. Мұның бәрі
ұлттың әлеуметтік дамуына әкеледі.
Соңғы он жылдықта Қазақстан Республикасы әлемдік интеграциялық
процеске белсенді қатысуда. Сапалы көлікті инфраструктура сервисті қызмет
жоғарғы деңгейімен ішкі және транзитті тасымалдау мен жолаушыларды
тасымалдауды қамтамасыз ететін экономикалық элементтің шынайы элементі
болып табылады.
Қазіргі кездегі автомобиль жолының сапасы автожол саласына жаңа
жаңа талаптар қояды. Автомобиль жолы мемлекеттің саяси даму болып
табылады.
    Онымен қоса ішкі көліктік пайдалану қызметінен басқа жол
инфраструктурасы халықаралық транзиттік тасымалдаудағы талаптарды
қанағаттандыра отырып, аудан аралық және мемлекет аралық көліктік
көпірлердің функциясын атқарады. Қазіргі жағдайда автожолдың
инфраструктуралық қызметіне жол саласы өзінің даму жолында пайдаланушылар
тарапынан қажет екенін көрсетеді.
Автомобиль көлігіндегі тасымалдау көлемінің өсуі өнім өндіру
көлемінің ұлғаюымен, кәсіпкерліктің дамуымен, қызмет көрсетудің кеңеюімен,
халықтың тұрмыстың жағдайының дамуымен, қажетті шикізат көздері мен жаңа
аймақты игерумен, халықаралық сауда саттықтың кеңеюімен, халықаралық
көліктік дәріздері бойынша транзитті тасымалдаудың дамуымен байланысты.
Автомобиль жолдары қызмет көрсету мерзіміндегі инвестициялық және
ресурстық қорды қажет ететін актив болып табылады. Дамудың тұрақтылығы мен
автомобил жолының саласының тиімділігін көтеру ұзақ мерзхімді дамудың
келесі тапсырмаларын шешеді:
      - автожол саласының қаржыландыру көлемін сақтау мен оны барлық
кешенді жол жұмысчтарын орындау мен күрделі жөндеу мерзімін қадағалауды
қажет ететін фактілік қажеттілік;
      - Халықаралық стандарт саласындағы сапаны басқаруды толық енгізу;
      - жалпы пайдаланудағы тиімділікті көтеру үшін жұмысты өндіру
технологиясы мен әдістерін дамыту;
      - Саланы ұйымдастырудағы жалпы тиімділік пен қызметкерлердің
білктілік деңгейін көтеру;
     - автожол саласындағы даму бағдарламасын өңдеудегі жолды
пайдаланушылар мен қоғамдық қатысуды көтеру;
    - Қазақстан Республикасы территориясы бойынша автожол саласының
дамуының ұзақ мерзімдік бағдарламасын құрастыру.

1. САЛЫНАТЫН АВТОМОБИЛЬ ЖОЛЫНЫҢ ҚЫСҚАША МІНЕЗДЕМЕСІ
Жер төсемесі құрылысы ауданының сипаттамасы.
Климаттық анықтамаларға және СНиП 2.01.01-82 “Құрылыстық
климаттану және геофизика” сәйкес құрылыс ауданының негізгі
климаттық сипаттамалары анықталады:

1. Климаты
Қала Еуразия құрлығының ішкі бөлігінде, мұхиттардан едәуір
алшақтықта орналасқан, осының кесірінен қала климаты шұғыл континенталды
болып келеді. Ауа райының шұғыл континенталдығы күн мен түн, қыс пен жаз
арасындағы температураның айырмашылығында, Күн радиациясы мен
құрғақшылықта көрініс табады.
Қыс мезгілінде қаланың ауа райы Исландия үстіндегі терең циклон
(испандық минимум) мен Моңғолия үстіндегі қуатты азиялық антициклонның
әсерінде болады. Бұның кесірінен солтүстік-батыстан оңтүстік-шығысқа
бағытталған үлкен бар градиенттері пайда болады.
Ақтөбедегі орташа жиынтық Күн радиациясы тәулігіне 108 ккал-ға тең,
Күн сәулесі көлемінің орташа жылдық көрсеткіші — 2316 сағат.
Жазы ұзақ әрі ыстық. Жылына бес ай бойы күндізгі орташа температура 20 °С
асып түседі. Қысы қоңыр салқын, жылымықтар болуы мүмкін. Ең қалың қар
жамылғысы қараша айында байқалады (31 см). Ашық, бұлтты және жауын-шашынды
күндердің жылдық саны — сәйкесінше 174, 148 және 43 күн. Орташа жылдық
бұлттылық коэффициенті — 5,7 балл. Атмосфералық жауын-шашын ең көп түсетін
ай — маусым (35 мм), ең аз түсетін ай — қыркүйек (19 мм).
• Орташа жылдық температура — +5,3 C°
• Орташа жылдық жел жылдамдығы — 2,4 мс
• Орташа жылдық ауа ылғалдылығы — 68 %
1кесте
Ақтөбенің ауа райы
Көрсеткіш 01 02
C СШ
I II III
I II
I II
1 Қозғалыс жлоағының саны, дана 2
2 Ені, м
а) қозғалыс жолағы,м 3,75
б) жүру бөлігі,м,
7,5
в)жол жағасы,м 3,75
г)жер төсемесі,м 15,0
3 Бөлу жолағының қозғалыстың түрлі бағытында0,75
ең аз ені,м

2.2 Ұзына бойлық қима

Жол осі бойынша топографиялық картадан немесе негіз жобалаукезінде
нивелирлік журналынан алынған жер белгілері арқылы ұзына бойлық профиль
сызылады.
Ұзына бойлық профильде жер беті сызығын салу үшін оның трасса бойындағы
пикеттерде және қосу нүктелерінде белгілерді білу қажет. Плюстік
нүктелеріге: горизонтальдардың тығыздығы өзгеруінің сипаттайтын жарлар
еңістіктерінің өзгеру нүктелері, жергілікті рельефінің жоғарлату және
төмендету нүктелерінде опырылысқа және де жергіліктін ұзына бойлық
қимасының басқа өзгерулеріне сай болатын сынық нүктелері кіреді. Көрші
тұратын горизонтальдар арасындағы пикеттер және плюстық нүктелер белгілері
интерполяциямен анықталады.
Ұзына бойлық профильді жобалау миллиметрлік қағазда жүргізіледі. Ұзына
бойлық профильдің масштабы:
- горизонталды 1:5000
- вертикалды 1:500
- топырақты 1:50

Жер сызығының ұзына бойлық профилін сызу үшін келесі жағдайларды

жасау керек:
- 13 графаны пикеттерге бөледі (пикеттің ұзындығы 100 м), ал астындағы 14
графаға пикеттердің номерлерің белгілейді. Қосу нүктелері бар пикетерінің
жағдайын вертикалды сызықпен көрсетеді және нүктелер арақашықтығын жазады;
- километрді, трасса планының түзулерін және қисықтарын 14 графада
көрсетеді;
- түзу участіктерде төбесінде оның ұзындығын, астында румбын жазады. Оңға
бұрылу кезінде қисықтарды қисықтың басынан қисықтың соңына дейін төбеге
қарап жатқан, солға астына қарап жатқан жақшамен көрсетеді. ҚБ және ҚС
нүктелерінде келесі пикетке дейінгі арақашықтықты көрсетеді. Бос жерінде
оның номерін, бұрыш және радиус мәнін жазады;
- 12 графаны толтырады, жер белгілерін 1 см дәлілдікке дейін жазады;
- жер беті сызығы сетканың жоғарғы сызығынан 8 –13 см аралығында орналасу
керек;
- 1 графаны трасса планына сәйкес толтырады.
Дипломдық жобадағы жолдың ұзындығы 10 км, II категориялы автомобиль жолы
V климаттық зонада ороналасқан, осы бөліктегі топырақ ауыр саздақтарды
құрайды. Берілген бойлық профиль бойынша ПК0 – ПК10 аралықтарын R =
6666, К = 2666, i = 12,5 дөңес қисық сызық және ПК16 – ПК20 аралықтрын
R =240, К = 120, i = 40 еңіс қисық сызықтар қамтиды.

Жобаланған жолымыз план бойынша қарағайлы орманды, автомобиль жолын,
өзенді және құм карьерін кесіп өтеді. Соған байланысты шоғырланған
жұмыстар (көпір, құбырлар) және аумақтың ылғалдылық түріне қарай
ұңғымаларды орнату белгіленді.

2.3 Жер төсемесінің көлденең қимасы.

Жер төсемiнiң көлденең профильдерi типтiк көлденең профильдер бойынша
жобаланады. Олардың өлшемдерi мен пiшiндерi жердiң рельефiне, ұзына бойлық
профильге, топырақтық және гидралогиялық жағдайларға, сондай-ақ жолды қар
баспау шарттарына байланысты қабылданады. Жобаланған көлденең профильдер
нөмiрленiп, жоғарғы жағына қандай үйiндi биiктiгiнде немесе ойық
тереңдiгiнде қабылданғаны жазылады. Ұзына бойлық профильдiң 4-графасына тiк
сызықтармен сол көлденең профильдiң қолданылатын жол бөлiгi көрсетiледi.
Көлденең профильдер сызу қағазына 1:100 немесе 1:200 масштабтармен
сызылады. Көлденең профиль қабылданған жол бөлiгiнiң бiр нүктесiне
бекiтiлiп, оның элементтерiнiң белгiлерiнiң мәндері жазылады. Курстық жоба
үшiн 4-5 көлденең профилдiң типi жеткiлiктi. Көлденең профильдiң
элементтерiнiң сипаттамалары талапқа сай арнайы таблица түрiнде
толтырылады.

2.4 Жасанды құрылыс

Су құбыры - бұл күрделі қондырғы. Оның көмегімен қаланы, ауылды,
өндіріс пен шаруашылық орындарын бір орталықтан сумен қамтамасыз
етеді. Тұрмыстық су құбыры тұрғындарды ауыз сумен қамтамасыз етеді,
заводтар мен мекемелердегі адамдардың тұрмыстық қажетін
қанағаттандырады. Өнеркәсіптік су құбыры тек қана өндірістік және
технологиялық қажеттіліктерді қанағаттандырады.
Автомобиль жолын салуда жасанды құрылыстардан темірбетонды су құбыры
кездеседі. Олар келесі кестеде көрсетілген:
8 кесте

№ Құрылыс атауы d, м
құмдақ Ірі жеңіл ≥50
жеңіл 50
Шаңды 20-50
Ауыр шаңды 20
Саздақ Жеңіл ≥40
Жеңіл шаңды 40
Ауыр ≥40
Ауыр шаңды 40
Саз Құмды 40
Шаңды (жартылай майлы) 0,05-0,005мм өлшеміндегі
шаңды топырақтан аз
майлы Нормаланбаған

Ірі түйіршікті және құмды топырақтар –жер төсемесінің барлық қабаттары
үшін жақсы материал болып табылады. Сонымен қатар батпақты жердегі нашар
негіздер үшін де қолданылады.
Жер төсемесін тұрғызу үшін келесі жағдайларды қолдануға тиым
салынады:
- беріктігі төмен, аққыш жағдайдағы сазды топырақтар, сары
топырақтар және сары топырақ тектес кеуектілігі жоғары, ылғалдылығы 40 %
болатын сазды шаңдас топырақтар;
- мергелдер- әк тастан сазға айналатын топырақ
- тығыз, қабатты саздақ-(суда нашао бұзылатын, нашар тығыздалатын)
- шым тезектер- органды-минералды массалы, 60% өсімдік қалдықтарын
құрайды (тез сығылатын);
- қара топырақтар- гумусты топырақтар (ылғалдану кезінде өте қатты
ісініп, өзінің тығыздығын жоғалтады)
- қара топаырақтар (ылғалдану кезінде қатты ісініп, тығыздығын жояды
);
- тұзды топырақтар- 8% көлемдегі тез еритін тұздар мен хлорлы және 5%
сульфатты тұздалу кезінде.
Жеңіл саздақ- жер төсемесін тұрғызу үшін ең жақсы топырақ болып
табылып, жеңіл тығыздалып, тез кебеді; шаңды құмдақ-суды жоғары тамшылы
және нашар ісінетін шаңды құмдақтар, суға қанығу қабілетін жоғалту; тұтқыр
материалдармен жақсы өңделеді, жер төсемесінің құрылыс үшін жарамсыз.
Шаңды ауыр құмдақ-ісінетін типтік топырақ, шаңды күйге бейім, жақсы
өңделіп, жол құрыфлысында сирек қолданады.
Жеңіл саздақ- байланысты топырақ, ісіну процесіне ұшырауға бейім;
жеңіл шаңды саздақ- жер төсемесінің құрылысы үшін онша жарамсыз; ауыр
саздақ-тығызщ байланысқан су сіңіргіштігі аз, құмды топырақтарға қоспа
ретінде пайдаланылады.
Сазды топырақтар ісін мен шөгі процесіне бейім, оларды өңдеу мен су
сіңіргіштігі қиын. Құмдақты саздақ жер төсемесінің құрылысына жарамды,
шаңды саздақ-онша жарамсыз, майлы саздақ-жарамсыз.

2.6 Жол төсемесі

Жол төсемесі – автокөлік қозғалысы үшін жол құрылысының әр түрлі
қабатты жол құрылыс материалдардан тұратын инженерлік құрылым.
Жол төсемесін жер төсемесінің нығыздалған және тегістелген қабатының
үстіне тұрғызады. Жол төсемесі есептік жылдамдықтағы берілген жүктемеге
тұрақты болу керек, және климаттық факторлардың әсеріне тұрақты болу керек.
Жол төсемесінің беріктігі суарағарлар кезіндегі нығыздалған жер
төқсемесінің беріктігін қөамтамассыз ету керек. Жол төсемесі тиімді және
тұрақты болу керек.
Жол төсемесі қозғалыс қарқындылығы, қозғалыс құрамы, жүк
көтерімділігі, есептік жылдамдыққа қатысты тозуға қарсы берік, қозғалыс
жылдамдығы жоғары болғандағы көру арақашықтығын құамтамассыз ететін жол
бетінің тегістігін, автомобиль дөңгелегінің жамылғыны бетімен ілігісуін
қамтамассыз ететін жамылғының кедір бұдырлығын қамтамассыз ету керек.
Көлік құралының жүктемеге қарсыласуы мен деформацияның сипаты бойынша
жол төсемесі екі топқа қатқыл және қатқыл емес деп бөлінеді.
Қатқыл емес жол төсемесі әр түрлі асфальт бетон түрлері, битум мен
цемент, әк таспен, кешенді және басқа да тұтқырғыштармен, әлсіз байланысқан
түйіршікті материалдардан (шағыл тас, қиыршық тас, құм және т.б.)
тұрғызылған қабатты төсеме.
Қатқыл жол төсемесіне созуға және негізге жұмыс істейтін негіз бен
жамылғы жатады, ал олардың беріктігі мен қатаңдығы температура,
ылғалдылыққа, жүктеменің әсер ету уақытына байланысты емес, сонымен қатар
барлық қызмет ету уақыты аралығында біртқтастығын сақтайды:
- цемент бетонды монолитті жамылғы;
- кәсіпорындық және құрылыс материалынан өңделген материалдарды қосқандағы
негіздегі асфальт бетонды және цемент бетонды жамылғы
- темір бетонды және армабетонды жамылғыдан құралған құрама жамылғы.
Жол жамылғысы бірнеше құрылымдық қабаттан тұрады. :
жамлығы – автомобиль дөңгелегiнiң әсерiн қабылдап, оны төменгi жатқан
қабаттарға беретiн, сондай-ақ, атмосфералық (табиғи-климаттық) әсерлердi де
қабылдайтын жол төсемесiнiң ең жоғарғы қабаты. Жамылғы берiк, тегiс, кедiр-
бұдыр болуы керек. Ол, сондай-ақ, жоғарғы оң температураларда пластикалық
деформацияларға, жарылуға тұрақты, қажеттi пайдалану сапасын қамтамасыз
етуi тиiс. Тозуға тұрақтылық та оған қойылатын қатаң талаптардың бiрi болып
табылады және ол барынша су өткiзбегенi дұрыс. Жамылғының құрамына кейде
қосымша қабаттар кiредi. Мысалы, қорғаныс қабаты, тозу қабаты.
Негiз – жамылғымен бiрге түскен кұштi кемiтiп, оны қосымша қабаттарға
немесе жер төсемесiнiң топырағына беретiн жол төсемесiнiң берiк бөлiгi.
Негiз өз алдына бiрнеше қабаттан тұруы мүмкүн. Оның бiртұтас (монолит)
қабаттары иiлудегi созылуға байланыспаған қабаттары ығысуға жеткiлiктi
шамада қарсыласа алу керек. Негiздiң жоғарғы қабаттарын томенгi
қабаттарындағыларға қарағанда берiктiгi жоғары материалдардан жасайды. Ол
материалдар, сондай-ақ барынша аязға төзiмдi (тұрақты), су өткiзбейтiн
болуы керек.
Негiздiң қосымша қабаттары – табиғи-климаттық және топырақтық-
гидрологиялық жағдайлары қолайсыз жол бөлiктерiндегi негiз бен жер
төсемесiнiң топырағының арасында орналастырылатын жол төсемесiнiң қосымша
қабаттары.
Негiздiң қосымша қабаттары негiз бен жамылғымен бiрге құрылымның
аязға төзiмдiлiгiн, құрғатуын қамтамасыз етiп, қымбат материалдардан
тұратын жол төсемесiнiң жалпы қалыңдығын азайтуға мүмкiндiк беруге тиiс.
Басты атқаратын маңыздарына қарай негiздiң қосымша қабаттары аяздан
қорғаушы, жылу-изоляциялық және құрғатушы қабаттар деп аталады. Қосымша
қабаттарға, сондай-ақ, су және бу-изоляциялық, капиллярды үзетiн, кептелуге
қарсы қабаттар да жатқызылады.
• Жол төсемесінің дреналық қабатын үш жағдайда тұрғызады:
Дреналық қабаттағы судың оның кеуегіне орналасу жағдайындағы кеуекке
сіңуіңің принципіне байланысты;
• Толық жер төсемесінің еніндегі судың шығуы;
• Дреналық қабаттар мен оларды құбыр тәрізді дрендерінің кебуі немесе
шұңқырлармен
Дреналық қабаттар үшін фильтрация коэффициенті 3 мтәу жоғары ірі
кесекті материалдар: құм, қиыршық тас, күл, шағыл тас пайдаланылады. Суды
дреналық қабаттан жіберуді асбоцементті және гончарлы диаметрі 80-100мм
құбыр қамтамассыз етеді.

Сурет 1 Жол төсемесінің құрылымдық қабаты
1-беттік кедір бұдырлық (тозу қабаты), 2-жамылғының жоғарғы ұабаты, 3-
жамылғының төменгі қабаты, 4-негіздің жоғарғы қабаты, 5-негіздің төменгі
қабаты,6-негіздің қосымша қабаты, 7-төселәнген топырақ қабаты (жер
төсемесінің жұмыс істеу қабаты.

Жол төсемесінің негізгі типтері.

Автокөлік құралы мен жүктеменің қарсыласуы бойынша және клматтық
факторларға әсер етуі бойынша жол төсемесі: қатқыл және қатқыл емес болып
екіге бөлінеді.
Жол категориясы мен көліктік пайдалану талаптарына байланысты жол
төсемесі: күрделі, жеңілдетілген, өтпелі, және төменгі тип болып бөлінеді.
Күрделі және жеңілдетілген типті жол төсемесін пайдалану кезінде
жеткіліксіз беріктікті көрсететін жол төсемесіндегі бұзылулар мен
деформацияларды болдырмау үшін жобалайды.
Жеңілдетілген типті жол төсемесін күрделі типті жол төсемесіне
қарағанда ұзақ мерзімді қызмет етуге есептейді. Сондықтан да жол
төсемесінің бұл түрінің құрылысына ұзақ мерзімді қызмет ететін қымбат
материалдарды қолданады.
Өтпелі типтегі жол төсемесін көлік құралдарынан болатын кейбір
деформацияларды ескерумен есептейді.
Күрделі және жеңілдетілген типтегі жол төсемесінің негізін талапты
беріктікке және жол құрылыс материалдарына байланысты шағыл тастан, күлден,
тау руднасының өндірістік қалдығынан тқтқырғыштармен өңделген тас
материалдардан тұрғызады.
Өтпелі және төменгі типтегі жол төсемесін топырақта төсейді, шағыл
тасты жамылғына есептегенде оның негізі тұтқырлы және бекітілген
материалдардан, күлдер және басқа құрылыс материалдардан болады.

2.7. Жол-құрылыс материалдарын алу көздерінің ведомостьы, тасу
қашықтығы, тасымалдау тәсілдері

10 кесте
ЖҚМ атауы Түсіру алаңы Орын
Пикет Трассадан
қашықтығы, км
Асфальтобетон АБЗ 5 + 10 солға 3
қоспасы
Шағылтас Карьер 2 + 50 оңға 0,2
Құмды қиыршықты Карьер 5 + 50 солға 0,2
қоспа
Құм Карьер 8 + 70 солға 0,2

3. ЖАСАНДЫ ҚҰРЫЛЫСТАРДЫ САЛУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
3.1 Жасанды құрылыстың ведомосты

Шағын жасанды ғимараттардаы салу үшін аз уақыт кететін,
сызықтық жер жұмыстарының орындалуы алдында ағымда салады.
Берілген бөлімде дайындық жұмыстарының технологиясын жасау
қажет, сонымен қатар, шұңқыр, іргетас құрылғысы бойынша, тізбектер мен
баулықтарды монтаждау, гидроизоляциялау құрылғысы, құбырды жабу, еңістер
мен арналарды бекіту бойынша жұмыстар.
Берілеген жол категориясынан, құбыр жобаланған бекеттегі
үйінді биіктігінен және құбыр диаметрінен, құбырлар ұпайының саны
есебінен шыға отырып, оның ұзындығын, құрылыс мерзімін анықтайды
және таңдалған құбыр үшін конструктивті сүлбені құрады.
Бар мәліметтерді пайдалана отырып құбыр тізбегін анықтайды;
іргетас блоктарын және тізбектер мен темір – бетон құбырларының
блоктарының геометриялық мөлшерін, сонымен қатар, әр блоктың көлемі
мен салмағын.
Темір бетон құбырлары құрылғыларының технологиясын жасауда
қажетті мамандандырылған тізбек құрамын белгілейді.

1.Құбырдың ұзындығын анықтау.

Құбырдың ұзындығын қарапайымдатылған формула бойынша анықтайды:

L = B + 2m ( H – d – δ ); (3.1)

Мұнда,
B – жер төсемесінің ені, м;
m – жер төсемесінің еңісінің тіктік коэффициенті;
H – үйінді биіктігі, м ;
d – құбырдың есептеу (ішкі) диаметрі, м;
δ – құбыр қабырғасының қалыңдығы, м.

N1 = 15 + 2 * 3( 2 – 1 * 0,2 ) = 25,8
N2 =15 + 2 * 3( 2 – 1,5 * 0,2 ) = 25,2
N3 =15 + 2 * 3( 2 – 1,5 * 0,2 ) = 25,2

2.Темірбетон құбыры құрылысының мерзімін анықтау .

Құбырдың типі мен негізгі мөлшерін біле отырып және 11
көрсеткіштерін пайдалана отырып темір – бетон құбырларының құрылысы
үшін отряд жұмысының ауысым санын анықтаймыз.

L = Lтр*n1 + n2 + n3; (3.2)

L1 = 41,4 * 0,55 + 7,7 + 2,6 = 33,07 ≈ 33;
L2 = 39,1 * 0,55 + 7,7 + 2,6 = 31,805 ≈ 31;
L3 = 39,1 * 0,55 + 7,7 + 2,6 = 31,805 ≈ 31;

11 кесте
№ Құрылыс d, м Lтр, м Құбыр-дың Құбырлардың
атауы саны орналасуы
Шығын (м³с) Судың Н құбыр алдындағы тереңдігі және жылдамдық (мс)
0,8 0,671,7 0,691,8 0,731,8 0,822,0 1,002,9
1,0 0,731,8 0,781,9 0,821,9 0,942,1
1,2 0,811,9 0,872,0 0,912,1
1,6 0,932,1 1,002,2 1,092,3
2,0 1,052,2 1,152,3 1,262,5
3,0 1,302,4 1,472,7
4,0 1,532,7
5,0 1,752,9
5,5 1,863,0

Машиналар мен механизмдерге қажеттілік ведомостьы

Кіші бөлімде шағын көпірлер мен құбырлардың қысқаша құрылыс
технологиясының сипаттамасы барлық талаптарды ескере отырып келтірілген.
Жасанды құрылыстар салынуда еңбек шығындарының ведомостьы анықталады.
Есептерді анықтау үшін дөңгелек құбырларды салудағы отрядо-ауысым
саны бойынша деректер пайдалануға болады (13 кесте).
13 кесте
Құбырдың Жұмыс атауы Өлшем Жұмыс Еңбек Күндер саны
орналасқа бірлік көлеміөнімділігі,
н жері адам-күн
ПК+
бірлік барлығыбірлікбарлығы
ПК81+10 Құбырлар дене
құрылғы 10 п.м 33,1 2,9 6,70 0,67 0,95
1.Лекальды
блоктардан 10 п.м 33,1 22,3 51,5 5,15 7,31
іргетастың 2 шт. 2 15,9 15,9 1,59 2,26
құрылысы - - - 74,1 7,41 10,52
2.Құбырлар буынын
қалау
Ауыздың құрылысы
Құбыр бойынша
барлығы

3.3 Керекті машиналармен механизмдердін тізімі
Жалпы жұмыс қүнінің саны еңбек сыйымдылығын сандық бригада құрамына
бөлумен анықталады.
Дөңгелек және доғал темірбетон құбырлар салу үшін келесі
мамандандырылған жасақ құрамы қабылданады: автомобильды кран КС-2561 - 1
шт., бульдозер ДЗ-109 - 1 шт., өздігінен жүретін пневмодөңгелекті каток ДУ-
31А - 1 шт., электростанция ПЭС-12М - 1 шт., электровибратор ИВ-101, ИВ-
47Б, ИВ-113 - по 1 шт., битум қазандық, сыйымдылығы 400 л - 1 шт.
Жұмыс күші бір ауысымда: машинист және моторист - 4 адам.,
жол жұмысшылары - 8 адам [12].
Ауыздығы 1 м құбырларды салу кезінде КС-2561 автомобиль краны
неғұрлым қуатты КС-3562А ауыстырылуы тиіс.

3.4 Темірбетон құбырды орнату кезіндегі техникалық қауіпсіздік

Құбырларды жасау тұрақты су бұратын аудандарда, қатал қыста,
мұздыжүрулер және корчеходтар болатын жерлерде ұсынылмайды, дәл осылай бұл
жағдайда құбыр мұзбен немесе тырбиған ағаштармен жабылып қалуы мүмкін.
Суды өткізуден басқа негізгі техникалық талаптар, құбырларға және
көпірлерге көрсетілуші, олардың қызметінің барлық мезгілінде транспорт
қозғалысының қауіпсіз және толассыздығын қамтамасыз ету.
Құбырлар және көпірлер ереже бойынша, күрделі үлгіде орнатылған болуы
тиіс ( темірбетонды, тастар, бетонды ). Орманды аудандарда ІV – V
категориялы жолдарда көпірлер ағаштан орналаса алады. Ағаш құбырларды жалпы
тор жолдарында қолдануға шешілмейді, себебі ағаш үйінділер астында жылдам
үгітіледі. Тек қана оларды кейде орманның ішкі шаруашылық жолдарында
қолданылады.
Техникалық шарттар құбырлар және көпірлерді профильдің кез келген -
үйлестірулерінде жайғастыруға рұқсат етеді және жобаланушы жолдың сәйкес
нормативтерінің шектерінде жол жоспарын.

3.5 Жасақ құрамының есебі

Негізгі машиналардың қажеттілігін есептеу кесте түрінде жүргізуге
ыңғайлы (14 кесте).
14 кесте. Сызықтық жер жұмыстарын орындау үшін негізгі машиналар
қажеттілігін есептеу.
14 кесте
ТопырақтЖұмыс ҚиындықтӨнімділіӘзірлеу Еңбек 78 Машиналар
ы көлемі, ар к, нормасынсыйымдылауысымдыдың
жылжыту м3 әзірлеу м3ауысынегіздеуығы, жұмыс қабылданғ
қашықтығ бойынша м көзі маш.-ауыкезінде ан саны
ы, м топырақ сым қажет және
тобы машиналаоларды
р пайдалану
коэффицие
нті
1 2 3 4 5 6 7 8
100 108 790 860 § 126,50 с ки =
150 56 551 678 Е2-1-22,83,41 0,99 8
180 94 445 II 602 таб.2, 156,88 скрепер
200 69 128 559 п.4б, 4г123,66 қабылданд
220 65 352 522 125,20 ы
Итого: 394 266 615,65 7,89

3.6 Темірбетон құбырлары құрылысы кезінде сапасын бақылау

Қазіргі кезде қолданылатын құбырларға шойыннан, болаттан,
асбестцементтен және темірбетоннан жасалынатын құбырлар жатады. Темірбетон
құбырлардың ұзындығы 5мм-ге дейін, ал диаметрі 500...1600 мм болады. Бұл
құбырлардың бір ұшы кең қонышты келеді де, бір-бірімен шойын құбырларына
ұқсас жалғастырылады. Олар коррозияға өте төзімді. Ток өткізбейтін және су
өткізгіштік қасиеттері басқа құбырларға қарағанда әлдеқайда жоғары болады.
Әдетте, темірбетон құбырлар өткізгіштерде пайдаланады. Темірбетон құбырлары
арынсыз және арынды құбырлар болып екі түрге бөлінеді. Диаметрлері 400+2400
мм-ге тең. Темір бетонды арынды құбырлар болып ішкі қысымы 0,2-ден 1,5 МПа-
ға есептеледі және арынды құбырлар мен дюккерлер жатқызу үшін қолданылады.
Жақсы жағы – төзiмдiлiгi, тот баспайды. Кемшiлiгi – үлкен салмақ, бағасының
өте қымбаттылығы.
Коррозияға құбырдың сыртқы қабырғалары ұшырауы мүмкін. Сыртқы
коррозиядан оларды әртүрлі битумдық қаптағыштармен орау арқылы құтқаруға
болады. Қаптағыштармен түрін жер қыртысындағы тұздардың электролиттік
бүлдіргіштік әсеріне байланысты анықтайды. Металл құбырларды коррозиядан
қорғаудың тағы бір жолы-коррозиялық электрохимиялық теориясына негізделген
катодтық қорғау. Бұл теория бойынша металдың мүжілуі коррозиялық ортамен
жанасқанда, құбырдың сыртқы бетіне гальваникалық будың енуімен сипатталады.
Металл құбырларда катодтық әдіспен қорғағанда науайы ток көзінен алынатын
тұрақты токты құбыр маңына қадалған,анод қызметін атқаратын темір қазыққа
бағыттайды. Ток құбыр бетінде гальваникалық будың бүлдіргіш әрекетін
бейтараптандыратын катодты кеңістік түзеді. Электр энергиясының көп
шығындалатынына байланысты катодтық қорғау битуммен қапталған құбырларға
тек қосымша шара ретінде қолданылады. Металл құбырлардың ішкі бетін тот
бсудан суды науайы өңдеуден өткізу жолымен де сақтауға болады.

4. ЖЕР ЖҰМЫСТАРЫ ӨНДІРІСІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
4.1 Дайындық жұмыстары

Жер төсемесі құрылысы үшін бөлінген бөліктердегі арнайы
ағымның жұмысының басталуы алдында келесі дайындық жұмыстары
жүргізілуі керек.
- трассаны қалпына келтіру және бекіту, байланыстың ауалық және
кабельді желісін, электр беру жүйелерін, құбырларды,
коллекторларды және т.б. ауыстыру және қайта құру, жұмысқа
кедергі болатын жолақтарды басқка кедергілерден тазарту:
қойтастар, түрлі құрылыстар, орманды, бұтақтарды отау және т.б.;
- жер төсемесінің элементтерін бөлу, уақытша жолдар құрылғылары,
құрылыс барысында қолдануға жоспарланған бар автомобиль
жолдарын дайындау және күшейту, скреперлер, автомобильдер және
т.б. үшін кіру және шығу құрылғылары.
- Уақытша ғимараттар, байланыс желілерін, электр жарықтарын және
т.б. салу, суды бұру және құрғату жұмыстары, қажет жағдайларда
резервтерде және ойықтарда топырақты қопсыту.

Дайындық жұмыстарының көлемін анықтау және осы жұмыстар
өндірісін ұйымдастыру мен технологиясын сипаттау қажет.
Дайындық жұмыстары негізі жұмыстардың алдында жүргізілсе де,
олар құрылыстың жалпы кестемесін берілген мерзімде орындалады (жер
төсемесі құрылысы үшін белгіленген мерзімге кіреді).

4.2 Сызықтық және шоғырланған жұмыстарды бөлу

Біртипті жол бөліктері ұзақтықтары туралы тапсырмалар негізінде
сызықтық жер жұмыстарының шептері (жұмыстың біртекті шарттары), және
кесілген жер бөліктеріне (терең ойықтар, биік үйінділер) бойлық қима
бойынша шоғырланған жер жұмыстары тандалып алынады.
Осы беліктердің сипаттамасын беру қажет (ұзақтығы, үйіңділермен ойықтардың
орташа биіктігі, бойлық еңістіктер, дөңес және еңіс қисыз сызықтар радиусы,
жер төсемесін төсеуге арналған топырақты өндеудің мүмкін кездері).
12ПК аралықтарында шоғырланған жұмыстар белгіленді.
Бойлық профиль бойынша колденең профильдің түрлері анықталады:

Жер төсемесі құрылысы үшін бөлінген бөліктердегі арнайы ағымның
жұмысының басталуы алдында келесі дайындық жұмыстары жүргізілуі
керек.
- трассаны қалпына келтіру және бекіту, байланыстың ауалық және
кабельді желісін, электр беру жүйелерін, құбырларды,
коллекторларды және т.б. ауыстыру және қайта құру, жұмысқа
кедергі болатын жолақтарды басқка кедергілерден тазарту:
қойтастар, түрлі құрылыстар, орманды, бұтақтарды отау және т.б.;
- жер төсемесінің элементтерін бөлу, уақытша жолдар құрылғылары,
құрылыс барысында қолдануға жоспарланған бар автомобиль
жолдарын дайындау және күшейту, скреперлер, автомобильдер және
т.б. үшін кіру және шығу құрылғылары.
- Уақытша ғимараттар, байланыс желілерін, электр жарықтарын және
т.б. салу, суды бұру және құрғату жұмыстары, қажет жағдайларда
резервтерде және ойықтарда топырақты қопсыту.

Дайындық жұмыстарының көлемін анықтау және осы жұмыстар
өндірісін ұйымдастыру мен технологиясын сипаттау қажет.
Дайындық жұмыстары негізі жұмыстардың алдында жүргізілсе де, олар
құрылыстың жалпы кестемесін берілген мерзімде орындалады (жер
төсемесі құрылысы үшін белгіленген мерзімге кіред

4.3. Сызықтық жұмыстар бөлігінде жер жұмыстарының көлемін анықтау

Қйылысу жерлер жағдайында сызықтық жұмыстар көлемі жолдың бір типті
бөліктері бойындағы бар деректер және жер төсемесінің көлденең қимасы
негізінде анықталады.

В1 = В + 2 * Н * m (4.3.1)
В1р= Вр + 2 * hр * n (4.3.2)

Мұнда:
B – үйіндінің үстіңгі ені, м ;
В1 - үйіндінің астыңғы ені, м ;
H - үінді биіктігі, м (тапсырма бойынша)
Вр – резервтің астыңғы ені, м ;
В1р - резервтің үстіңгі ені, м;
hр – резервтің биіктігі, м (тапсырма бойынша);

В1 = 15 + 2 * 1 * 3 = 21;
В1р = 8+ 2 * 1* 4 = 14;

Сызықтық жұмыстар көлемі (7) формуламен анықталады. Мұнда топырақтың
қатысты тығыздау коэффициентін есепке алу қажет (2 кестені қараңыз).

∑ Vп.р. = Fн * L* Ктығ (4.3.3)

Мұнда :
∑ Vп.р. – желілік жұмыстар көлемі, м 3 ;
Fү – үйіндінің көлденең кесіндісі ауданы, м2 ;
L – желілік жұмыстар бөлігінің ұзындығы , м ;
Ктығ. – қатысты тығыздалу коэффициенті;

∑ Vп.р. = 18 * 100 * 1,05=1890;

Жер төсемесінің көлденең кесіндісін мына формуламен анықтаймыз :

Fү = (B + B1) 2 * Hү
(4.3.4)
Fү = (15+ 21) 2 * 1 = 25,5;

Резервтің ауданын мына формуламен анықтаймыз :

(4.3.5)
Fр = (Вр + В1р) 2 * hр
Fр = (8 + 14) 2 * 1 =25;

Үйіндідегі топырақтың қатысты тығыздау коэффициентінің бағытты
мәні
15 кесте
Топырақтар үшін Копт.упл коэффициентінің мәні
Үйінді
топырағының
тығыздалу
коэффициенті
Копт
Құмдар, Саздар, Сары топырақтар,Шлактар,
құйматтар, саз балшықтарқара топырақ қайта өңдеу
шаңдақты өнеркәсібінің
саздар үйінділері
1 2 3 3 5
1,0 1,1 1,05 1,3 1,26-1,47
0,95 1,05 1,0 1,15 1,20-1,40
0,90 1,0 0,95 1,10
1,13-1,33

4.4. Жақты резервтерді жобалау

Жұмыс өндірісі тәсілі (қабылданатын механизмдер, тасу қашықтығы,
сүлбелер) жер төсемесінің биіктігіне, гидрогеологиялық жағдайларға, топырақ
резервтеріне (трассалық және шоғырланған), бойлық профильге, жердің
көлденең еңістігіне, жер төсемесін түрлі механизмдермен салудың бағытталған
бағалық сипаттамасына, машиналар өнімділігіне, жер төсемесінің
конструкциясына және т.б. тәуелді белгіленеді.
Трассаның ситуациялық жоспары бойынша (бойлық қимада) трассалық
резервтерді салу мүмкіндігін талдау қажет. Трасса орман және
ауылшаруашылығы жер-суы бойынша өткен жағдайда жанама резервтерден
топырақты пайдалану мақсатты емес. Жанама резервтерді салу мүмкіндігінде
олардың есептеуін беру керек.
Резервтерді жобалауда олардың негізгі техникалық нормативтерін
көрсету қажет (тереңдігі, ені, бойлық және көлденең еңістері, суды бұрумен
қамтамасыз ету). Бойлық қима бойынша жанама резервтерді салу мүмкіндігін
анықтау үшін жер рельефінің еңістігін тексеру қажет. Үйінді биіктігіне,
автожолдар категориясына, топырақтың ауыл шаруашылығына жарамсыздығына
тәуелді жанама резервтерді бір жағынан да екі жағынан да салады.
Жақты резервтер есебі олардың геометриялық мөлшерлерін анықтауда
беріледі, онда олардың көлденең қимасының суммарлы ауданы берілген
бөліктегі (Ктығ есебімен) үйіндінің көлденең қимасының жобалық ауданынан
көп немесе тең болуы тиіс.

2Sр ≥ Sү * Ктығ (4.10)

Мұнда:
Sр , Sү - көлденең қиманың ауданы резерв пен үйіндіге сәйкес;

S р =8+142*1=11
2*11 ≥ 18*1,05

Вр түбі бойынша резерв енін анықтаймыз :

Вр = 0,5 * Ктығ. * (В + m * H) * H h – n * hр (4.11)

Мұнда:
m – үйінді құламаларының орналасу тіктігі;
n - ойық құламаларының орналасу тіктігі;
Hү,hр – үйінді биіктігі мен резерв тереңдігі,м. Резервтің геометриялық
мөлшерін еркін немесе нормативті кесіп беру жолағынан алуға
болады.

Вр = 0,5 * 1,05 * (15 + 3 * 1) * 1 1– 3 * 1 = 6,975

Мұнда резервтің есептіктен аспайтын, резервтің максималды
нормативтік мөлшерін (қарапайым жағдайда) білу қажет.

hр.max≤1,5м ; Вр.max≤10м;
1:nmax≤1:10 (резервтің ішкі қүламасы)

Егер жақты резервтерден үйінді салу мақсатты емес болса, онда мүмкін
трассалық топырақ карьелерінің орнын белгілеу керек.
Жақты резервтерден үйінді салуда резервтен үйіндіге топырақты тасу
ұзақтығы шамамен үйінді жартысы мен резервтің көлденең қимасы ауданының
салмағының ортасы арасындағы қашықтыққа тең (1 сурет).
Резервтен үйіндіге топырақты тасудың орта қашықтығы есебінің сүлбесі.

В2

ц.т.
h

ц.т. hр

Вр2
Lорт.

Топырақты резервтен үйіндіге тасу орташа қашықтығы келесі жолмен
анықталады.

екіжақты резевте: lорт = 0,25В+0,5Вр+ √(Н+hp)2+[m(H+hp)] 2
(4.12)
Мұнда:
В, Вр - жер төсемесінің үсті мен резервтің түбі бойынша сәйкес
ені;
H, hр - үйінді биіктігі мен резерв ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.