Аймақтық экологиялық қауіпсіздіктің теориялық негіздерін зерделеу
СӨЖ
Орындаған: Мұсабаев Е
Тексерген: Қалымбек Бақытжан
Тобы: 307
Аймақтық экологиялық қауіпсіздіктің теориялық негіздерін зерделеу.
Жоспар
I. Кіріспе
1. Аймақтық экологиялық қауіпсіздіктің теориялық негіздерін айқындаңы
I. Негізгі бөлім
1.Аймақтық экологиялық қауіпсіздіктің теориялық негіздеріне құқықтық талдау жасаңыз.
1. Аймақтық экологиялық қауіпсіздіктің теориялық негіздеріне болашақтағы әсеріне сипаттама беріңіз.
2. Аймақтық экологиялық қауіпсіздіктің Қазақстан Республикасындағы рөлінің маңыздылығын ашып көрсетіңіз
I. Қорытынды
II. Пайдаланылған әдебиеттер
Осы уақытқа дейін экологиялық қауіпсіздік міндеттері негізінен қоршаған ортаны қорғаудың арнайы бағдарламаларын, өндірістік табиғатты қорғау қызметін (жергілікті тазарту қондырғылары, су қоймалары, тұрмыстық ағынды суларды тазарту жүйесі және т.б.) жүзеге асыру арқылы шешілді, олар антропогендік қысымның қысымын біршама төмендетіп жіберді, бірақ индустриалды дамыған аймақтардағы адамдар өмірінің экологиялық қауіпсіздігі мәселелерін шеше алмады.
Экологиялық қорғаудың ведомстволық бытыраңқылығы, осы салаға инвестициялаудың өте төмен деңгейі ластаушы кәсіпорындардағы өндірістік жабдықтардың ескіргендігімен, Технологиялық тәртіпті сақтау қиынға соғатындығымен, авариялар мен ластаушы заттардың нормативтен тыс шығарындыларының жиілеуімен-осының бәрі қарқынды экономикалық қызмет өңірлеріндегі экологиялық жағдайдың нашарлауына алып келді және экологиялық тоқырау белгілерінің пайда болуына әкелді.
Қалыптасқан жағдай алдын алу деңгейінде аумақтардағы өмірдің экологиялық қауіпсіздігінің стратегиялық проблемаларынан бастап осы міндеттерді Объектілік ("нүктелі") деңгейде шешуге дейінгі экоқорғаудың толассыз міндеттерін шешуге қабілетті болатын экологиялық қауіпсіздіктің өңірлік жүйесін әзірлеу талабын алға тартты.
Мәселені шешуде маңызды орын табиғи ортаның өзгеруін және оның табиғи және техногендік факторлардың кешенді әсерінен өзгеруін ғылыми талдауға жатады. Сондықтан табиғи жағдайлардың қазіргі жағдайын бағалау және олардың тәуекелдер жүйесіндегі мүмкін болатын өзгерістерін болжау үшін зерттеу теориясы мен әдістерін одан әрі жетілдіру қажеттілігі айқын көрінеді. Экологиялық қауіпсіздіктің өңірлік жүйесі, егер ол ғылыми-техникалық және институционалдық тұрғыдан жеткілікті дәрежеде қамтамасыз етілсе де, егер оның құралдары Объектілік ("нүктелі") деңгейде әрекет етпесе де тиімді бола алмайды. Осыған байланысты әлемдік және отандық энергетиканың даму перспективаларын зерттеу ғылыми қызығушылық тудырады, олардың объектілері олар жұмыс істейтін аумақтың экологиялық жағдайына айтарлықтай формативті әсер етеді. Нысандар, мысалы, жылу энергетикасы дәстүрлі түрде қоршаған ортаны қорғау жүйелерімен аз қамтамасыз етілді.
1-тапсырма. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың негіздері Қазақстан Республикасы Президентінің 1996 жылғы 30 сәуірдегі өкімімен мақұлданған экологиялық қауіпсіздік тұжырымдамасына енгізіліп, онда өтпелі кезеңнің экологиялық басымдықтары, атап айтқанда, жекешелендірудің экологиялық проблемалары, табиғат қорғау заңнамасының, мемлекеттік бақылау және сараптаманың, табиғат пайдаланудың экономикалық тетіктерінің, қоршаған орта мониторингінің жүйесін құру қажеттілігінің мәселелері қарастырылған болатын. Аталған Тұжырымдаманы қабылдаған сәттен бастап Қазақстан Республикасында қоғамдық дамуда елеулі өзгерістер болды. Мемлекет дамуының стратегиялық құжаттары әзірленді, табиғат қорғау заңнамасының негізі құрылды, қоршаған ортаны қорғау мәселелері бойынша бірқатар халықаралық конвенцияларға қол қойылды, табиғат қорғау қызметін басқару жүйесі құрылды.
Мысалы, 1997 жылы Қоршаған ортаны қорғау туралы,Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы, Экологиялық сараптама туралы, 1998 жылы Радиациялық қауіпсіздік туралы Заңдар, ал 2002 жылы - Атмосфералық ауаны қорғау туралы Заң қабылданды. Табиғатты ұтымды пайдалану саласында Президенттің Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы (1996 жыл) және Мұнай туралы (1995 жыл) заң күші бар Жарлықтары, 2003 жылы - Орман, Су және Жер кодекстері және т.б. қабылданды. Заңнаманы жетілдіру мақсатында республикада оны дамыған елдердің заңнамасына жақындатуға және халықаралық стандарттарды енгізу бағыты алынды.
Қазақстан Республикасы 19 Халықаралық конвенцияға қол қойды және оларды іске асыру жөніндегі іс-қимылды ұлттық жоспарларды әзірледі. Сонымен қатар Қазақстанның аймақтық экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуде аймақ мемлекеттерінің шеңберінде қол қойылған Экология және қоршаған табиғи ортаны қорғау саласындағы әріптестік Табиғи және техникалық мінездегі төтенше жағдайлардың алдын алу зардаптарымен күрес саласындағы әріптестік , Экология және қоршаған табиғи ортаны қорғау саласындағы ақпараттық әріптестік, Жерасты байлықтарын зерттеу мен қорғау саласындағы шекарааралық ынтымақстастық келісімдері өте маңызды. Аталмыш келісімдер баршаға мәлім халықаралық құқық құжаттарына негізделіп жасалған.
2-тапсырма. Жаңбырлы тропикалық ормандар оттегінің басты көзі және оттегі тепе-теңдігін сақтауда үлкен роль атқарады. Сондықтан тропикалық ормандарды планетаның жасыл өкпесі деп те атайды. Соңғы 50 жылда адамның қатысуымен Жер бетіндегі ормандардың 23 бөлігі, ал соңғы 100 жылда Жер бетіндегі орман массивтерінің 40% жойылған. Жыл сайын дүние жүзінде 15-20 млн гектар (Финляндия аумағындай) Спопикалы қ ормандар жойылуда. Соңғы 10 жыл ішінде ормандардың жойылу қарқыны 90%-ға өсіп, жылына 1,8%-ды құрайды. Ең көп шығынға ұшыр ап жатқан елдердің қатарына Бразилия , Мексика, Үндістан, Тайланд жатады. Егер тропикалық ормандар осындай қарқынмен жойыла берсе 30-40 жылдан соң Жер бетінде мұндай ормандар қалмайды. Тропикалық ормандар аумағының азаюы әсерінен атмосферадағы оттегінің мөлшері XX ғасырдың ортасымен салыстырғанда жыл сайын 10-12 млрд тоннаға азайып, ал көмір қышқыл газының мөлшері 10-12%-ға көбеюде, яғни, оттегі тепе- теңдігінің бұзылу қаупі бар.Ормандардың жойылуының басты себептері: орман алқаптарының ауыл шаруашылығы дақылдарын өсіру үшін өңделуі, ағаш отындарға сұраныстың артуы, ормандарды өнеркәсіп қажеттігі үшін қырқу және дамудың үлкен масштабты жобаларының іске асуы.Халықтың тропикалық аймақтарға көшуін мысалы, Бразилияда (Амазонияны колонизациялау жобасын іске асыру үшін) ауыл шаруашылығы үшін жаңа жерлерді игеру мақсатында кейде үкімет деңгейінде қолдайды. Латын Америкасы мен Кариб бассейні елдерінде экспортқа шығару үшін мал шаруашылығын дамыту саясаты тропикалық ормандарға үлкен зиянын тигізді. Дамушы елдердегі кедей халық санының өсуі энергетикалық кризиспен бірге ормандардың жойылуының тағы бір себебі болып табылады.
Экожүйедегі тепе-теңдіктің бұзылуына және белгілі бір территориядағы органикалық тіршіліктің барлық формаларының деградацияға ұшырауына алып келетін табиғи және антропогендік процестердің жиынтығы, яғни, адамның қатысуынсыз табиғи экожүйенің орнына қайта келмейтіндей өсімдіктер жамылғысын жоғалтуы шөлейттену деп аталады. Шөлейттену негізінен ылғалы тапшы аудандарда табиғи және көбіне антропогендік факторлардың әсерінен (орман ағаштарын Қырқу, жайылымдарды үздіксіз пайдалану, суғару жұмыстары кезінде су ресурстарын үнемсіз пайдалану және т.б. пайда болады. Шөлейттену әлемнің барлық табиғи аймақтарында жүруде.
Қазіргі таңда әлемнің әртүрлі елдеріндегі шөлейттенудің басты себебі - табиғи ресурстарды шаруашылықта пайдалану құрылымының сол ландшафтың табиғи мүмкіншілігіне сәйкес болмауы, халық санының өсуі, антропогенді қысымның артуы, кейбір елдердің әлеуметтік-экономикалық жағдайының төмендігі. БҰҰ-ның 1985 жылғы мәліметтері бойынша, сол кездің өзінде антропогенді шөлейттенудің көлемі 9 млн км²-ге жеткен және жыл сайын 7 млн гектар жер пайдаланудан шығып қалуда. Шөлейттену процесі жалпы жер көлемінің Азияда - 19%, Африкада - 23%, Австралияда - 45%, Оңтүстік Америкада - 10%- ын құрайды. Сахара шөлі оңтүстікке қарай жылына орташа 6 км жылдамдықпен жылжуда.
Орта Азияның таулы аудандарында, Арал және Балқаш төңірегінде, Орта Азия мен Оңтүстік Қазақстанның биік зоналы геожүйелерін қоса (Тянь-Шань, Памир-Алай) шөлейттену процесі қарқынды жүруде. Амудария мен Сырдария өзендерінің суларын ауыл шаруашылығының қажетіне пайдалану Арал теңізінің сусыз жерлерінде сортаң, тақыр жазықтықтардың пайда болуына алып келді.
Жер бетіндегі адамдардың көпшілігі күнделікті өз қажеттіліктерін қанағаттандыруға қолайлы қалада тұратыны мәлім. Алайда қалалар негізгі экологиялық мәселелердің де орталығы болып табылады. 2001 жылы тарихта алғаш рет қалалардағы тұратын халық саны планетадағы адамдардың 50%- нан асты. Болжамдар бойынша 2030 жылға қарай қалада тұратын адамдардың саны ауыл тұрғындарының санынан 2 еседей көп болады деп күтілуде. Соңғы ғасыр ішінде қалаларға байланысты ауқымды экологиялық қиыншылықтар байқала бастады, олар:
:: көптеген қалалардағы ластанудың өсуі, ластағыштардың қоршаған орта мен адам организміне түсуі;
:: қала аумақтары мен қала халқы санының өсуі, халықтың тығыз орналасуы, мегаполистердің халық саны ондаған миллионға жететін одан да ірі урбоареалдарға айналуы;
:: табиғатты ығыстыру, табиғи ландшафтардың жасанды ландшафтарға ауысуы;
:: адамның табиғатпен тікелей байланысының (көзбен, иіс сезу, түйсік, дыбыс арқылы) жоғала бастауы, табиғи сезім мүшелерінің жағымсыз жасандыға ауысуы және олардың қарқынды түрде өсуі;
:: адамның табиғи биологиялық ырғағына әсер (түннің шектен тыс жарық болуы, шуыл, ұйықтау орнына түнде жұмыс істеу және т.б.).
Жер үшін ең үлкен проблема - тез өсіп келе жатқан ... жалғасы
Орындаған: Мұсабаев Е
Тексерген: Қалымбек Бақытжан
Тобы: 307
Аймақтық экологиялық қауіпсіздіктің теориялық негіздерін зерделеу.
Жоспар
I. Кіріспе
1. Аймақтық экологиялық қауіпсіздіктің теориялық негіздерін айқындаңы
I. Негізгі бөлім
1.Аймақтық экологиялық қауіпсіздіктің теориялық негіздеріне құқықтық талдау жасаңыз.
1. Аймақтық экологиялық қауіпсіздіктің теориялық негіздеріне болашақтағы әсеріне сипаттама беріңіз.
2. Аймақтық экологиялық қауіпсіздіктің Қазақстан Республикасындағы рөлінің маңыздылығын ашып көрсетіңіз
I. Қорытынды
II. Пайдаланылған әдебиеттер
Осы уақытқа дейін экологиялық қауіпсіздік міндеттері негізінен қоршаған ортаны қорғаудың арнайы бағдарламаларын, өндірістік табиғатты қорғау қызметін (жергілікті тазарту қондырғылары, су қоймалары, тұрмыстық ағынды суларды тазарту жүйесі және т.б.) жүзеге асыру арқылы шешілді, олар антропогендік қысымның қысымын біршама төмендетіп жіберді, бірақ индустриалды дамыған аймақтардағы адамдар өмірінің экологиялық қауіпсіздігі мәселелерін шеше алмады.
Экологиялық қорғаудың ведомстволық бытыраңқылығы, осы салаға инвестициялаудың өте төмен деңгейі ластаушы кәсіпорындардағы өндірістік жабдықтардың ескіргендігімен, Технологиялық тәртіпті сақтау қиынға соғатындығымен, авариялар мен ластаушы заттардың нормативтен тыс шығарындыларының жиілеуімен-осының бәрі қарқынды экономикалық қызмет өңірлеріндегі экологиялық жағдайдың нашарлауына алып келді және экологиялық тоқырау белгілерінің пайда болуына әкелді.
Қалыптасқан жағдай алдын алу деңгейінде аумақтардағы өмірдің экологиялық қауіпсіздігінің стратегиялық проблемаларынан бастап осы міндеттерді Объектілік ("нүктелі") деңгейде шешуге дейінгі экоқорғаудың толассыз міндеттерін шешуге қабілетті болатын экологиялық қауіпсіздіктің өңірлік жүйесін әзірлеу талабын алға тартты.
Мәселені шешуде маңызды орын табиғи ортаның өзгеруін және оның табиғи және техногендік факторлардың кешенді әсерінен өзгеруін ғылыми талдауға жатады. Сондықтан табиғи жағдайлардың қазіргі жағдайын бағалау және олардың тәуекелдер жүйесіндегі мүмкін болатын өзгерістерін болжау үшін зерттеу теориясы мен әдістерін одан әрі жетілдіру қажеттілігі айқын көрінеді. Экологиялық қауіпсіздіктің өңірлік жүйесі, егер ол ғылыми-техникалық және институционалдық тұрғыдан жеткілікті дәрежеде қамтамасыз етілсе де, егер оның құралдары Объектілік ("нүктелі") деңгейде әрекет етпесе де тиімді бола алмайды. Осыған байланысты әлемдік және отандық энергетиканың даму перспективаларын зерттеу ғылыми қызығушылық тудырады, олардың объектілері олар жұмыс істейтін аумақтың экологиялық жағдайына айтарлықтай формативті әсер етеді. Нысандар, мысалы, жылу энергетикасы дәстүрлі түрде қоршаған ортаны қорғау жүйелерімен аз қамтамасыз етілді.
1-тапсырма. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың негіздері Қазақстан Республикасы Президентінің 1996 жылғы 30 сәуірдегі өкімімен мақұлданған экологиялық қауіпсіздік тұжырымдамасына енгізіліп, онда өтпелі кезеңнің экологиялық басымдықтары, атап айтқанда, жекешелендірудің экологиялық проблемалары, табиғат қорғау заңнамасының, мемлекеттік бақылау және сараптаманың, табиғат пайдаланудың экономикалық тетіктерінің, қоршаған орта мониторингінің жүйесін құру қажеттілігінің мәселелері қарастырылған болатын. Аталған Тұжырымдаманы қабылдаған сәттен бастап Қазақстан Республикасында қоғамдық дамуда елеулі өзгерістер болды. Мемлекет дамуының стратегиялық құжаттары әзірленді, табиғат қорғау заңнамасының негізі құрылды, қоршаған ортаны қорғау мәселелері бойынша бірқатар халықаралық конвенцияларға қол қойылды, табиғат қорғау қызметін басқару жүйесі құрылды.
Мысалы, 1997 жылы Қоршаған ортаны қорғау туралы,Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы, Экологиялық сараптама туралы, 1998 жылы Радиациялық қауіпсіздік туралы Заңдар, ал 2002 жылы - Атмосфералық ауаны қорғау туралы Заң қабылданды. Табиғатты ұтымды пайдалану саласында Президенттің Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы (1996 жыл) және Мұнай туралы (1995 жыл) заң күші бар Жарлықтары, 2003 жылы - Орман, Су және Жер кодекстері және т.б. қабылданды. Заңнаманы жетілдіру мақсатында республикада оны дамыған елдердің заңнамасына жақындатуға және халықаралық стандарттарды енгізу бағыты алынды.
Қазақстан Республикасы 19 Халықаралық конвенцияға қол қойды және оларды іске асыру жөніндегі іс-қимылды ұлттық жоспарларды әзірледі. Сонымен қатар Қазақстанның аймақтық экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуде аймақ мемлекеттерінің шеңберінде қол қойылған Экология және қоршаған табиғи ортаны қорғау саласындағы әріптестік Табиғи және техникалық мінездегі төтенше жағдайлардың алдын алу зардаптарымен күрес саласындағы әріптестік , Экология және қоршаған табиғи ортаны қорғау саласындағы ақпараттық әріптестік, Жерасты байлықтарын зерттеу мен қорғау саласындағы шекарааралық ынтымақстастық келісімдері өте маңызды. Аталмыш келісімдер баршаға мәлім халықаралық құқық құжаттарына негізделіп жасалған.
2-тапсырма. Жаңбырлы тропикалық ормандар оттегінің басты көзі және оттегі тепе-теңдігін сақтауда үлкен роль атқарады. Сондықтан тропикалық ормандарды планетаның жасыл өкпесі деп те атайды. Соңғы 50 жылда адамның қатысуымен Жер бетіндегі ормандардың 23 бөлігі, ал соңғы 100 жылда Жер бетіндегі орман массивтерінің 40% жойылған. Жыл сайын дүние жүзінде 15-20 млн гектар (Финляндия аумағындай) Спопикалы қ ормандар жойылуда. Соңғы 10 жыл ішінде ормандардың жойылу қарқыны 90%-ға өсіп, жылына 1,8%-ды құрайды. Ең көп шығынға ұшыр ап жатқан елдердің қатарына Бразилия , Мексика, Үндістан, Тайланд жатады. Егер тропикалық ормандар осындай қарқынмен жойыла берсе 30-40 жылдан соң Жер бетінде мұндай ормандар қалмайды. Тропикалық ормандар аумағының азаюы әсерінен атмосферадағы оттегінің мөлшері XX ғасырдың ортасымен салыстырғанда жыл сайын 10-12 млрд тоннаға азайып, ал көмір қышқыл газының мөлшері 10-12%-ға көбеюде, яғни, оттегі тепе- теңдігінің бұзылу қаупі бар.Ормандардың жойылуының басты себептері: орман алқаптарының ауыл шаруашылығы дақылдарын өсіру үшін өңделуі, ағаш отындарға сұраныстың артуы, ормандарды өнеркәсіп қажеттігі үшін қырқу және дамудың үлкен масштабты жобаларының іске асуы.Халықтың тропикалық аймақтарға көшуін мысалы, Бразилияда (Амазонияны колонизациялау жобасын іске асыру үшін) ауыл шаруашылығы үшін жаңа жерлерді игеру мақсатында кейде үкімет деңгейінде қолдайды. Латын Америкасы мен Кариб бассейні елдерінде экспортқа шығару үшін мал шаруашылығын дамыту саясаты тропикалық ормандарға үлкен зиянын тигізді. Дамушы елдердегі кедей халық санының өсуі энергетикалық кризиспен бірге ормандардың жойылуының тағы бір себебі болып табылады.
Экожүйедегі тепе-теңдіктің бұзылуына және белгілі бір территориядағы органикалық тіршіліктің барлық формаларының деградацияға ұшырауына алып келетін табиғи және антропогендік процестердің жиынтығы, яғни, адамның қатысуынсыз табиғи экожүйенің орнына қайта келмейтіндей өсімдіктер жамылғысын жоғалтуы шөлейттену деп аталады. Шөлейттену негізінен ылғалы тапшы аудандарда табиғи және көбіне антропогендік факторлардың әсерінен (орман ағаштарын Қырқу, жайылымдарды үздіксіз пайдалану, суғару жұмыстары кезінде су ресурстарын үнемсіз пайдалану және т.б. пайда болады. Шөлейттену әлемнің барлық табиғи аймақтарында жүруде.
Қазіргі таңда әлемнің әртүрлі елдеріндегі шөлейттенудің басты себебі - табиғи ресурстарды шаруашылықта пайдалану құрылымының сол ландшафтың табиғи мүмкіншілігіне сәйкес болмауы, халық санының өсуі, антропогенді қысымның артуы, кейбір елдердің әлеуметтік-экономикалық жағдайының төмендігі. БҰҰ-ның 1985 жылғы мәліметтері бойынша, сол кездің өзінде антропогенді шөлейттенудің көлемі 9 млн км²-ге жеткен және жыл сайын 7 млн гектар жер пайдаланудан шығып қалуда. Шөлейттену процесі жалпы жер көлемінің Азияда - 19%, Африкада - 23%, Австралияда - 45%, Оңтүстік Америкада - 10%- ын құрайды. Сахара шөлі оңтүстікке қарай жылына орташа 6 км жылдамдықпен жылжуда.
Орта Азияның таулы аудандарында, Арал және Балқаш төңірегінде, Орта Азия мен Оңтүстік Қазақстанның биік зоналы геожүйелерін қоса (Тянь-Шань, Памир-Алай) шөлейттену процесі қарқынды жүруде. Амудария мен Сырдария өзендерінің суларын ауыл шаруашылығының қажетіне пайдалану Арал теңізінің сусыз жерлерінде сортаң, тақыр жазықтықтардың пайда болуына алып келді.
Жер бетіндегі адамдардың көпшілігі күнделікті өз қажеттіліктерін қанағаттандыруға қолайлы қалада тұратыны мәлім. Алайда қалалар негізгі экологиялық мәселелердің де орталығы болып табылады. 2001 жылы тарихта алғаш рет қалалардағы тұратын халық саны планетадағы адамдардың 50%- нан асты. Болжамдар бойынша 2030 жылға қарай қалада тұратын адамдардың саны ауыл тұрғындарының санынан 2 еседей көп болады деп күтілуде. Соңғы ғасыр ішінде қалаларға байланысты ауқымды экологиялық қиыншылықтар байқала бастады, олар:
:: көптеген қалалардағы ластанудың өсуі, ластағыштардың қоршаған орта мен адам организміне түсуі;
:: қала аумақтары мен қала халқы санының өсуі, халықтың тығыз орналасуы, мегаполистердің халық саны ондаған миллионға жететін одан да ірі урбоареалдарға айналуы;
:: табиғатты ығыстыру, табиғи ландшафтардың жасанды ландшафтарға ауысуы;
:: адамның табиғатпен тікелей байланысының (көзбен, иіс сезу, түйсік, дыбыс арқылы) жоғала бастауы, табиғи сезім мүшелерінің жағымсыз жасандыға ауысуы және олардың қарқынды түрде өсуі;
:: адамның табиғи биологиялық ырғағына әсер (түннің шектен тыс жарық болуы, шуыл, ұйықтау орнына түнде жұмыс істеу және т.б.).
Жер үшін ең үлкен проблема - тез өсіп келе жатқан ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz