Азобояулар. Метилоранж

Жоспар

Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. Азоқосылыстар туралы жалпы мағлұмат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.1 Азобояулардың жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
1.2 Азобояулардың жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.3 Азобояғыштардың классификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.3.1 Қолданылуы бойынша азобояуларды классификациялау ... ... ... 7
1.3.2.Химиялық құрылымы бойынша классификациялау ... ... ... ... ... ..9
2. Метилоранждың жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
Тәжірибелік бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті

Химия факультеті
Органикалық химия және полимерлер кафедрасы

Курстық жұмыс

Тақырыбы: Азобояулар. Метилоранж.

Тексерген: х.ғ.к. доцент Кенжетаева С.О.
Орындаған: Хo-31 тобының студенттері
Мұқаметжанова Жанар
Салжанова Әсел

Қарағанды 2012
Мазмұны
Кіріспе
1. Азоқосылыстар туралы жалпы мағлұмат
1.1 Азобояулардың жалпы сипаттамасы
1.2 Азобояулардың жіктелуі
1.3 Азобояғыштардың классификациясы.
1.3.1 Қолданылуы бойынша азобояуларды классификациялау.
1.3.2.Химиялық құрылымы бойынша классификациялау.
2. Метилоранждың жалпы сипаттамасы.
2.1 Метилоранжды алу.
2.2 Метилоранждың қолдануы.
Тәжірибелік бөлім
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Бояғыштар - жеке органикалық заттар және олардың қоспалары; әр түрлі
материалдарға түс беруге пайдаланылады. Олар маңызы бiрдей жиi сияқты
қолданып, айқын айыратын функциялар материалдардың бояуында белгi
қоятындығымен, бояу және пигмент терминдер. Бояу - бұл қай затқа
жұққызылатын (оған тартумен) материалға iшкi туысқандықпен өңдеудiң қандай
болса да кезеңдерiне кем дегенде ие болады. Еритiн бояуды процесстiң кейбiр
кезеңiнде бояу ортасындағы бояулары. Олар материалдарды iшiне кiредi және
тал жiптерi бар мықты байланыстарды аз-кем құрастырады. Барлық тоқыма
бояулар - органикалық зат.
Органикалық бояулардың қолданылуы салалары өте көп және сан түрлі.
Оларды тоқыма жіптерді әр түрлі жүннен жасалған жібек, табиғи және
синтектикалық талшықтардан жасалған маталарды бояу үшін қолданылады.
Органикалық бояулармен теріні, ағашты, қағазды, әр түрлі пластмасса
түрлерін, резеңкелерді, тағамдарды және т.б.бояйды. Органикалық бояулар лак
бояушы материалдар, түрлі-түсті карандаштар, типографиялық бояулар мен
қылқаламдар алу үшін қолданылады. Жалпы әр түрлі материалдарды бояу үшін,
қасиеті де әр түрлі органикалық бояулар қолданылады. Қазіргі танда
синтетикалық бояулардың 10000 жуық түрі белгілі, және олардың саны
тоқтаусыз өсуде. Жыл сайын бояғыштардың бұрынғысынан мықты, қанық және
қолдануға ынғайлы, ескілерінің орнын ауыстыратын көптеген жаңа түрлері
пайда болуда. Органикалық бояулар және оларды өндіруге қажетті аралық өнім
өндіретін химия өндірісінің салаларын анилинді бояу өндірісі деп атайды.
Бұл атау тарихи қалыптасқан, себебі бірінші синтетикалық бояулар анилиннен
алынған болатын.
Азобояғыштар – бояғыштардың ерекше түрі, олар әлем бойынша
өнеркәсіптің 50%-ын құрайды. Осындай кең таралған азобояғыштар келесі
қасиеттерге ие: олар антрахинондық бояғыштардан 2 есе күшті; оларды арзан
шикізаттан алуға болады; олар әртүрлі түстерді алып жатқанмен мықты
бояғыштарды алуға болады.

Азоқосылыстар туралы жалпы мағлұмат
Азоқосылыстар - екі көміртек радикалдарымен байланысқан азотобы бар
органикалық қосылыстар. Олар бояғыштар, қышқылдық-негіздік индикаторлар
ретінде және тағы басқа қолданылады.
Радикалдары көбіне ароматты, кейде алифаттық, тіпті аралас та болып
келеді. Бұлардың ішіндегі маңыздысы ароматты азоқосылыстар (мысалы:
азобензол) болып саналады. Азоқосылыстар спиртте, эфирде, бензолда, ал
құрамында карбоксил және сульфотоптары бар азоқосылыстар суда да ериді.
Олар нитроқосылыстарды қалпына келтіру арқылы, сондай-ақ
диазоқосылыстардан, тағы басқа әртүрлі жолдармен алынады. Көптеген ароматты
азоқосылыстар тоқыма материалдарды, теріні, қағазды, былғарыны,
пластмассаларды жақсы бояйды, сондықтан олар өте маңызды синтетик. бояулар
— азобояғыштар тобын түзеді
Азобояғыштарды зерттеу – органикалық химияның дамуына үлкен үлес
қосты, оның ішінде: түстердің теориясына, құрылыс теориясына, таутомерияға,
индикаторлардың және қышқылдық-негіздік тепе-теңдікке.

Азобояулардың жалпы сипаттамасы
Бояулар-электромагниттің сәулеленуді көрінетін жақын ультракүлгін және
инфрақызыл аймақ спектріндегі энергияны қарқынды жұта алатын және осы
қабілетті басқа денеге беруге қабілетті химиялық қосылыстар.
Бояулардың айрықшаланатын ерекшелігі- боялатын материалға сіңіп кете
отырып (мысалы, тоқыма, қағаз, жүн, шаштарда, теріде, ағаштарда,
тамақтарда) барлық көлемі бойынша түс беру қабілеттеріне ие.
Азобояулар - құрамында бір немесе бірнеше азотоптары кездесетін,
мысалы, қызыл конго, метилді сарғыш, β-нафтолды сарғыш және тағы басқалар
сияқты органикалық қосылыстар. Азобояулар түсі бойынша әр түрлі, ереже
бойынша тұрақты емес. Азобояулар- синтетикалық бояғыштар класының өте кең
тарағаны, маталарды, теріні, қағаздарды, резеңкелерді, лак бояуларында,
полиграфияда және басқа да салаларда бояу мақсатында қолданылады және
аналитикалық химияда индикатор ретінде пайдаланылады. Органикалық бояулар
молекулаларының құрамында бір немесе бірнеше -N=N- азотоптар болады, яғни
олар ароматты радикалдарды байланыстырады. Осы топтардың санына байланысты
моно, ди, три және полиазобояулар болып бөлінеді.Әдетте азобояулар ароматты
ядроларда орын басқан немесе орын баспаған NH2 және OH топтары болады,
сонымен қатар NO2, Cl, S03H, COOH және т.б. Қышқылды топтар А-ның судағы
ерігіштігімен сипатталады. Азобояулардың синтезі ароматты
диазоқосылыстардың ArN2Cl фенолмен, ароматты аминмен немесе олардың
туындыларының қосылысына негізделген, мысалы:

Қарапайым моноазобояулар әдетте сарыға, сарғыш немесе қызыл түске
боялады. Азотоптар санының артуынан, фенильді радикалдардың нафтильділермен
орын басуы және окси мен аминотоптардың артуына байланысты түстің
тереңделуіне (қоюлануына) алып келеді.

Азобояулардың жіктелуі
Азобояулар боялатын материалдармен әрекеттесу ерекшелігіне және
химиялық табиғатына, ерігіштігіне байланысты келесі топтарға бөлінеді:
1. Пигменттер (азопигменттер) басты бөлігі. Моноазобояғыштар және
диазобояғыштар (мысалы, І ) қышқылды (SO3H, COOH), негізді [NH2, (CH3)2N
немесе басқа], ониенді [(СН3)2 және басқа] топтар құрамында
кездеспейді, сол себепті суда ерімейді; сонымен қатар беріктілігі жоғары
пигменттер шамамен барлық органикалық еріткіштерде және пластмассаларда
ерімейді. Ереже бойынша пигменттердің молекулаларында NO2, Cl, CH3, CH3O,
(C2H5)2NSO2 және басқа да орынбасушылар болады. Кейде пигменттер минералды
субстраттарға жағылады, мысалы Аl(ОН)3, BaSO4, бор көп жағдай бояғыштың
интенсивтілігін төмендету үшін минералды толықтырғыштардың қоспасы
қосылады.
2. Май- спирт- және ацетолды ерігіш азобояулар (мысалы, ІІ) химиялық
құрылымы бойынша пигменттерге ұқсас келеді, бірақ құрамында NO2 және Cl
болмайды; суда ерімейді, органикалық еріткіштерде, мотор жанармайларында,
майларда, сұйық майда және т.б. жақсы ериді.
3. Дисперсті азобояғыштар- негізінен моноазобояғыштар; суда нашар
ериді, органикалық еріткіштерде және полимерлерде жақсы ериді.

4. Негізді және катионды азобояғыштар молекулаларының құрамында
негізді немесе ониенді топтар болады, мысалы қызыл азобояғыш (IX) ; суда
еріп, түсті катиондарды түзеді.
5. Қышқылды азобояғыштар- көп жағдайда моноазобояғыштар мен
диазобояғыштар құрамында бір немесе бірнеше SO3H топтары бар болып
келетін, мысалы бояғыштың формуласы ІІІ және IV суда түсті аниондарды түзе
отырып ериді.
6. Лактар (азолактар) – азобояғыштардыі кейбір қышқылды тұздары (
әдетте Ba немесе Ca) суда ерімейді. Жоғарыда айтылып кеткен мақсатта, яғни
пигменттер ретінде қолданылады.
7. Хромды – азобояғыштар SO3H тобының бар болуымен сипатталады, яғни
суда ерігіштігін, азотоптағы ОН, NH2 немесе СООН топтарын орто-орто
күйінде болуына, яғни бояу кезінде Сr3+ -пен сыртқы комплекстік
қосылыстардың түзілуіне алып келуі мүмкін. Хромды азобояғыштармен бояу
кезінде ақуыз талшықтар Сr атомымен оның функционалды топтарымен (СООН,
ОН, NH2) ақуызбен азобояғыштар молекулалдарының комплексін байланыстырып
тұрады, нәтижесінде бояғыштың тұрақтылығы артады.

8. Тура азобояғыштар - негізінен ди және полиазобояғыштар, мысалы,
тура ашық сарғыш (IX). Гетероциклді (ОН және NH2, N атомы) әсіресе NH—
бояғыштар топтарының арасындағы сутекті байланыс пен ван-дер-ваальс
әрекеттесулерінің арқасында целюлозды талшыққа ұқсас болып келеді.

9. Әдетте активті азобояғыштар суда ерігіш болып келеді, яғни белгілі
бір топтамасы бар бояу кезінде субстраттың молекуласымен химиялық реакцияға
түсіп, ковалентті байланысты түзеді де, осының арқасында реңнің түсі
ылғалды өңдеуде және үйкеліске берік болып келеді.
10. Азогенді ерімейтін азобояғыштар, азоқұрамдылармен
диазоқосылыстардың талшықта бірігуі арқылы түзіледі.
11. Құрамында металл бар азобояғыштар- Сu2+ , Сr3+ , Со3+, және Ni2 +
пен Fe2+-мен азобояғыштардың ішкі комплекстік қосылыстары . Бастапқы
азобояғыштардың топтамасына хромда азобояғыштар тән. Қасиеті және қолданысы
бойынша қышқылды, дисперсті, активті және тура бояғыштар секілді болып
келеді. Бояғыштар түстің жоғары тұрақтылығы мен басқа да құнды
қасиеттерімен айрықшаланады.

Азобояғыштардың классификациясы.
Тоқыма материалдарды бояу үшін құралдарды бояғыштар мен пигменттер
етіп классификациялауға болады. Бояғыш және пигмент терминдерін көп
жағдайда әр түрлі мағынада қолданады, функциясын тоқыма материалдарды бояу
кезінде нақты білдіру дегенді түсіндіреді. Бояғыш – боялатын материалдардың
қандай да өңдеу сатысында ішкі туындысына жақын келетін зат.Бояғыштар бояу
процесінің кейбір сатысында боялатын ортада ерігіш болып келеді. Олар
материалдың ішкі жағына ене отырып, талшықтармен беріктігі жоғары немесе
әлсіздеу байланыс түзеді.
Пигмент – матаның беткі қабатына рең беру үшін қолданылатын
зат.Пигменттер тоқыма материалдардың ішкі жақындығына ие емес және солардың
көмегімен арнайы химиялық препараттарды ұстап тұру қабілетіне ие.
Пигменттер органикалық та және анорганикалық та заттар бола алады.
Бояғыштарды қолдану жағынан да бөледі, химиялық құрылымы жағынан да
классификациялауға болады. бояумен айналысатын технологтар бояғыштарды
қолдану аймағына байланысты классификациялайды. Бояғыштардың синтезімен
айналысатын химик –мамандар және заттардың қасиеттерімен құрылымдар
арасындағы өзара байланыстарды зерттеушілер бояғыштарды химиялық құрылымы
бойынша классификациялайды.

Қолданылуы бойынша азобояуларды классификациялау.

Тоқыма өндірісінде көбінесе бояғыштардың 8 негізгі кластарын
қолданады.
Алғаш бояғыштардың бес класын ( тура, күкіртті, азотты, реактивті және
кубты) негізінен целлюлозды талшыұтарды бояу үшін қолданады, мысалы мақталы
және вискоздыларды бояу кезінде пайдаланылады. Бояғыштардың қалған үш класы
(қышқылды, негізді және дисперсті) синтетикалық және басқа да табиғи
талшықтарды бояу үшін қолданылады.
Тура бояулар. Бұл анионды суда ерігіш бояғыштар, бұлай аталуының
себебі целлюлозды талшықтар және қосалқы химиялық құралдарсыз қолданылады.
Бірақ та практикада анорганикалық тұздардың қосындысынан мысалы, натрий
сульфаты немесе хлоридінен бояу жылдамдығы мен рең беру интенсивтілігі
жоғарылауы мүмкін. Тура бояғыштар маталы және вискозды маталарды бояу үшін
кеңінен қолданылады.Олардың бірден бір артықшылығы қарапайым түрде
қолданылуы, ал кемшілігі- ылғалды өңделуге тұрақсыз болып келеді. Тура
бояғыштардың ылғалды өңдеуге тұрақтылығын жоғарылату үшін әр түрлі
технологиялық қабылдағыштардың көмегімен және ерітінділерді қосу арқылы
іске асырады.
Күкіртті бояулар. Аминдер немесе фенолдар тобының бояғыштар
қосылыстарына күкіртті қоса отырып қыздыру арқылы алынатын органикалық
қосылыстар күкіртті бояғыштар пигменттер формасы түрінде болады,
целлюлозаға жақын.Күкіртті бояғыштармен өңдеу процесі кезінде тотығу және
тотықсыздану химиялық реакцияларын қолданады.Күкіртті бояулар тотықсыздану
жолынан суда ерігіш формасына өтеді де, цнллюлозды талшыққа ұқсас
келеді.талшыққа сіңіп кеткеннен кейін күкіртті бояғыштарды пигментті
форманы қайта түзу үшін тотықтыру қажет. Күкіртті бояулардың басты
артықшылығы – арзан қолды болуында. Кемшіліктеріне ашық түстігінің аздығы,
ал кейбір қолданыстарда ылғалды өңдеу мен жарықтың әсеріне тұрақтылығы
төмен болып келеді. Олардың кемшілігі – үйкеліске беріктігінің төмендігі.
Реактивті бояулар. Реактивті боялар активті немесе талшық реактивті
деп аталады, ол 1950 жылдары өңделген. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.