Асық ату

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Высший медицинский колледж «Интердент" жоғары медициналық колледжі

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Асық ату. Ойын ережелері.

Орындаған: Қаржаубай Қаракөз 101 топ ЛД.

Жоспар:

Асық ойыны және оның түрлері.
Кеңес үкіметі кезеңіндегі ұлттық ойындарға деген көзқарас.
Асық ату.
Асық ойынының ережелері.

Асық ойыны - қазақ халқының дәстүрлі ойыны. Асық ойыны күндіз де, түнде де ойналады. Күндізгісі - мергендікке, түнгісі - ептілікке баулиды. Иіргенде түскен қалпына қарай асық - алшы, тәйке, бүк, шік деп, ал атуға арнап арнайы қорғасын құйылып жасалғаны - сақа, жақсылары - оңқы аталады. Асық ойынының мынадай түрлері бар: құмар, тәйке, омпы, алшы, хан (хан ату), қақпақыл, т. б. Мысалы, құмар ойынға 2 - 4 адам қатысады. Олардың жақсы жонылып, табаны қайралған төрт асығы болуы керек. Ойыншылар өзара келісіп жеңімпазға жүлде тағайындап алады да кезек-кезек төрт асықты иіреді. Егер иіруші: төрт бүк, не төрт шік, не төрт алшы, не төрт тәйке түсірсе, жүлденің жартысын алады, төрт асық төрт түрлі түссе, онда тігілген жүлдені түгелдей алады. Осылайша ойын жалғаса береді. Асықты мұртынан не жамбасынан тұрғызуды омпы дейді. Омпы ойыны тегіс алаңда, жазық жерде, тіпті үлкен бөлме ішінде де ойнала береді. Ойыншы саны неғұрлым көп болса, ойын соғұрлым қызықты өтеді. Мақсат - көп асық ұтып алу. Ойнаушылар арасы 20 қадам екі көмбе сызады да көмбенің тең ортасына сызық бойына әрқайсысы екі асықтан тігеді. Тігілген асықтардың тап ортасына бір асықты омпысынан тұрғызады. Балалар кезек-кезек сақаларымен он қадам жердегі омпыны атып түсіріп, асық ұтып алуға кіріседі. Егер атушы омпыға бірден тигізсе, онда тігілген бар асықты сол алады, ал омпыға тигізе алмай, тұрған асықтардың біреуіне тигізсе, сол асықты ғана алады. Асық жаңартыла тігіліп, ойын жалғаса береді. Асық ойынының халық арасына кең тараған, басқа да түрлері бар.

Кеңес өкіметі кезеңінде, ұлттық ойындар оның ішінде асық ойыны еріккеннің ермегі, ойын балаларға тәрбие бермейді деп есептелді. "Асық ойнаған, азар, доп ойнаған тозар -деп мақалдап та жүрдік. Коммунистік партия еңбекке тәрбиеледі, әсіресе қара жұмысшының еңбегін жоғары бағалады. Содан болар ауырдың үсті, жеңілдің асты деген сөз тіркестері тәрбие барысында жиі қолданатын. Ерікті ел боған кезде, Қазақстанның жетістіктерін шет ел мойындай бастаған уақытта, ұлттық құндылықтарымызды жаңарту кезеңі келді. Асық ойыны туралы қазіргі қарттардан сұрастырып көрсек. Нақтылы талдап айтып беретін адамдар аз. Қытайдан келген азаматтардан сұрастырып көгенде де мардымды жауап ала алмай жүрмін. Ол жақта тұрмыс ауыр болды асық ойнап қызық куатын уақыт болған жоқ дейді. Орыс тілді азаматтар "Алчики" деп асық ойнадық деп еске алады. Шеңберге асық тіземіз де, сақамызға сым орап ауырлатып алып көздеп ататынбыз дейді. Онысы рас қала балалары ойлап тапқан "Алматинка" немесе "Шымкент" деген ойын түрлері 1970 жылдары пайда болды. Кейбір жерлерде осы ойынды қазақшалап "Табан" деп те атайды. Бұған келісе қойған жөн болмас. Тар жерде ойналатын. Шеңберге тігіп ойнайтын қаланың кеңес дәуіріндегі шығарған асық ойындары. Сақа арқардың асығы болуы шарт. Ертеде бай қуаттының балалары ұстайтын, "Қоңқар" немесе "Құлжа" арқардың еркегінің асығы. Салмақты қолға қолайлы және ойнағанда мерейің жоғары болып жүреді. Тиген асықтар быт-шыт болып жан-жаққа бытырай ұшады. Мықты ойнайтын кедей кепшіктің балалары "қой асығы демеңіз, қолға жақса сақа тұт, жасы кіші демеңіз ақылы асса аға тұт" - деп қулана мақалдап та қоятын. 60-70 жылдары ойнаған ойынымыз "Өріс" деп аталатын еді. Кең далада ұзындығы 20 метрден кем болмайтын. Қазағымның кең пейіліндей сары арқа даласында көсіле жазықта ойнағанға не жетсін. Кемі екі баладан бастап қанша бала ойнасаң да болады. Үлкен мен кіші бір-біріне қамқор болып келісіп ойнасаң да, құрдас пен -құрдас бір- біріңе бәсекелесіп ойнасаң да, үлкен мен кіші бір біріңді сынай ойнасаң да әбден болады. Жүгіресің, секіресің, көздейсің, тигізесің, ерегесесің, жеңесің, жеңілесің, ұтасың, ұтылысың, асыққа бай боласың, жоқ боласың. Таза бәсеке, таза тәрбие. Өтірігі, арамдығы, жалғандығы жоқ. Болмайды да. Ұлттық тәрбие. Ұлттық ойын. Спорт ойыны, спорттық бәсеке. Шеберлікке, мергендікке, батылдыққа, шешімдікке, ырымға ырысқа-тәрбиелейді. Міне асық ойынының кереметі деп осыны айт! Қабден Дүйсенбайұлы. Семей қаласы.

Асық ату - көшпенділердің ежелгі ойындарының бірі. Этнографтардың пікірінше, ол Қазақстан аумағында б. з. д І мыңжылдықта пайда болды және мал өсірумен және аңшылықпен байланысты. Ойынға қатысу үшін жас ерекшелігі жоқ: мектеп оқушылары да, зейнеткерлер де дәлдікке таласа алады. Екі жыл бұрын ұлттық ойын Асық Ату ЮНЕСКО-ның адамзаттың материалдық емес мәдени мұраларының репрезентативті тізіміне енгізілді.

Асық ойнау үшін сізге қымбат құрал-жабдықтар, күрделі жабдықтар мен арнайы жағдайлар қажет емес. Ең бастысы - жануарлардың тізе буынының сүйектерімен қарулану (көбінесе - ұсақ күйіс қайыратын малдар: қозы немесе ешкі), және оларды орналастыруға болатын бос аймақ бар. 2011 жылы Қазақстанда асық-ату ойынының ережелері ресми түрде бекітіліп, 2015 жылдан бастап республикалық деңгейде чемпионаттар өткізіліп келеді. Сонымен қатар, соңғы жылдары Қазақстан құрамасы халықаралық деңгейде керемет нәтижелер көрсетті: асық ойыны Дүниежүзілік көшпенділер ойындарының этникалық спорт түрлерінің қатарына қосылды.

Асық ойынының ережелері қарапайым. Сүйектер қатарға қойылады (қатерге), ойыншылардың міндеті - олардың біреуін немесе бірнешеуін белгілі бір қашықтықтан асықтарымен (сақаларымен) бірден нокаутқа түсіру. Нокаутқа түсіруге болатын сүйектер ойыншының жеміне айналады.

Асық ату ойнайтындардың бәрінде сақа бар. Әдетте ол үшін коллекциядан ең үлкен және сәйкесінше ең ауыр асық таңдалады. Үлкен салмақ үшін қорғасын рельс шарына құйылады және мыс немесе алюминий сыммен оралады. Ертеде артықшылықты хан мен сұлтанның балалары сақаны алтынмен толтырған. Қазақтың «Алтын сақа» халық ертегісінде бұл асықтың құндылығы жақсы жеткізілген. Ол үшін бала зұлым сиқыршының қолынан өліп қала жаздады.

«Соңғы жылдары Асық атуына деген қызығушылық артып келеді, әсіресе Қазақстан Ұлттық Олимпиадалық комитеті бұл ойынды спорт түрі ретінде ресми мойындағаннан кейін. Енді мемлекет бізге қаржылай қолдау көрсетіп, балаларға жарыстарға демеушілік жасауда », - деді Ескендір Рахметов, елорданың Асық ату федерациясының жетекшісі.

Ескендір Рахметов нұр-сұлтандық ұл-қыздарды аптасына үш рет асық ойнауға үйретеді. Астаналық команда 30 адамнан тұрады: 15 ұл және 15 қыз. Тәжірибелі жаттықтырушының айтуынша, кейбір балаларда туа біткен қабілеттер бар және олар екі айдан кейін керемет нәтиже көрсетеді, ал басқалары төзімділікпен ойнауды үйрену үшін ұзақ уақыт жаттығу керек. Алайда, қалай болғанда да, қазақтың ежелгі ойыны - бұл шын мәнінде жастарды иммобилизациялайтын смартфондар мен басқа да гаджеттерге ең жақсы альтернатива, дейді жаттықтырушы. Оның қамқоршыларының бірі, сегізінші сынып оқушысы Айбек астаналық командаға ең мықты қарсылас ауыл жігіттері дейді:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.